Władyka, Wiesław
"Akcje zbrojne podziemnej Warszawy
1919-1944", Tomasz Strzembosz,
Warszawa 1978 : [recenzja]
Przegląd Historyczny 7 1 /1 , 1991980
Artykuł umieszczony jest w kolekcji cyfrowej bazhum.muzhp.pl,
gromadzącej zawartość polskich czasopism humanistycznych
i społecznych, tworzonej przez Muzeum Historii Polski w Warszawie
w ramach prac podejmowanych na rzecz zapewnienia otwartego,
powszechnego i trwałego dostępu do polskiego dorobku naukowego
i kulturalnego.
Artykuł został opracowany do udostępnienia w Internecie dzięki
wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach
dofinansowania działalności upowszechniającej naukę.
Z A P IS K I
199
Tom asz S tr z e m b o s z . Akcje zbrojne podziemnej Warszawy 1939— 1944, PIW , W arszawa 1978, s. 528.
A utor postawił sobie za zadanie wstępne omówienie przebiegu walki zbrojnej „toczonej w okupowanej W arszawie przez antyhitlerow skie Podziemie" i wysiłki swoje skoncentrow ał na podsum ow aniu — po raz pierwszy w literaturze — bogatego m ateriału faktograficznego ukazują cego przebieg, charakter, rozm iar akcji zbrojnych od 1 października 1939 do 1 sierpnia
1944 r., a także pokazującego ludzi w nich biorących udział. Uderza wnikliwość i syste matyczność badaw cza au to ra, olbrzymi trud mający na celu zgrom adzenie (często dotarcie do nich!) inform acji o opisywanych zdarzeniach. Za akcję zbrojną S tr z e m b o s z uznaje „za planow ane i zorganizow ane działanie bojowe, mające charakter ofensywny i wyraźnie określony cel. Ten właśnie charakter wystąpienia zaplanow anego wyróżnia ją od wszelkiego typu starć bądź sprow okow anych przez nieprzyjaciela i będących najczęściej skutkiem jego poczynań ofensywnych, bądź też przypadkow ych” .
Praca w wielu fragm entach ma w alor syntetycznego omówienia niektórych aspektów historii działań konspiracyjnych na ziemiach polskich podczas II wojny światowej, ja k np. rozdziały dotyczące koncepcji walki zbrojnej głównych nurtów konspiracji polskiej, oceniające siły warszawskiego Podziem ia, analizujące osobiste i społeczne problem y żołnierzy dywersji oraz konsekwencje akcji zbrojnych w Warszawie.
Całość składa się z 10 rozdziałów, w zbogacona jest ilustracjam i i planam i, obszerną przedmową, indeksem osób. Podstaw ow ą część pracy stanowi szczegółowe opisanie poszczegól nych akcji i starć zbrojnych w W arszawie w trzech okresach rozdzielonych cezuram i:
września 1942 i m arca 1943 r. ■
W. W.
Tom asz S tr z e m b o s z , Oddziały szturmowe konspiracyjnej Warszawy 1939—
1944, PW N , W arszawa 1979, s. 508.
Praca ta, w księgarniach właściwie nie d o zdobycia, w ydana w serii V arsavianów PW N stanowi uzupełnienie wcześniej wydanej przez PIW książki T. S t r z e m b o s z a pt. „A kcje zbrojne podziemnej W arszawy 1939— 1944” jest pierwszą p ró b ą ukazania „pionów walki bieżącej warszawskiej konspiracji” . A utor postawi! sobie za cel przdstaw ienie struktury organizacyjnej, liczebności, także składu osobow ego oddziałów szturmowych konspiracyj nej W arszawy ze zwróceniem uwagi na charkterystykę kadry dowódczej i szeregów żoł nierskich w myśl tezy, iż nie należy koncentrow ać uwagi wyłącznie na sferze jednostkow ych działań bojowych a rozszerzać naszą wiedzę na tem at organizacji wojskowych i politycznych, w których żołnierz podziem nej walki był szkolony i w imieniu których wykonywał swoje zadania. K siążka koncentruje się więc na zagadnieniach o charakterze organizacyjnym , au to r abstrahuje od „ocen politycznych i m ilitarnych aspektów działań organizacji, reprezentujących różne nurty ideow o-polityczne” . Podobne ukazanie struktury konspiracyjnej oddziałów sztur mowych w W arszawie było zadaniem i pracochłonnym i wyjątkow o skom plikowanym . K siążka opiera się przede wszystkim na m ateriałach archiwalnych (zwłaszcza w ytw orzo nych przez polskie organizacje konspiracyjne), opracow aniach i wspomnieniach dotąd nie drukow anych a także relacjach. Składa się z dziesięciu rozdziałów , z których pięć pierwszych ukazuje piony walki bieżącej w okresie od października 1939 do m arca 1940 i od kw ietnia tego roku d o jesieni 1942 a następnie om aw ia oddziały szturmow e G wardii i Armii L udo wej, Armii K rajow ej oraz innych organizacji w okresie od jesieni 1942 do lata 1944. W innej konwencji utrzym ane są pozostałe części książki poświęcone refleksjom na tem at or ganizacyjnej roli dow ódców tych oddziałów, a także indywidualności żołnierza-bojow ca-kon- spiratora, który wchodził w skład grup posiadających „swój własny, niepow tarzalny m ikrokli ma», stanowiąc sam e specyficzne m ikrośrodow iska z w łasną «psychiką» i własnym światem przeżyć i doznań” .
