Metodyka kolorymetrycznego oznaczania mikrogramowych ilości rtęci w zbożu i jabłkach

(1)

S. HORDYNSKA, B. LEGATOW A, I. BERNSTEIN

ROCZNIK] PZH 1961, t. XII, nr

i

METODYKA KOLORYMETRYCZNEGO OZNACZANIA

· MIKROGRAMOWYCH

ILOŚCI RTĘCI

W

ZBOŻU

I

JABŁKACH Z Zakładu Badania żywności i Przedmiotów Użytku PZH

Doniesienie tymczasowe

Wobec rozpowsze<:hniania

się

fungicydów

rtę-ciowo-organicznych,

jako zapraw ziarna siewnego oraz jako

środków

ochrony owoców,

wyłoniła się konieczność

opracowania

czułej

i prostej metody oznaczania mikrogramo- wych

ilości rtęci

w

zbożu

i w owocach. Po przebadaniu szeregu metod 1Jpracowano

następujący

projekt metodyki.

ODCZYNNIKI:

Stęż.

kwas siarkowy (1,84) cz.d.a.

Stęż.

kwas azotowy (1,41) cz.d.a.

Stęż.

kwas nadchlorowy 700/o lub 60'

⁰

/o-owy cz.d.a.

Woda redestylowana 2-n kwas siarkowy

6-n kwas octowy

Chlorowodorek hydroksyloaminy cz.d.a.

I podstawowy roztwór wz::>rcowy rtęci:

0,217 g HgO p.a.

rozpuścić

w 1-n H

2

S04 i do-

pełnić

tym kwasem do 100 ml.

II roztwór wz,orc-owy. 10 ml roztworu wz,or- cowego (I)

rozcieńczyć

1-n H

2

S0

4

do 200 ml.

III (roboczy) roztwór WZJ(}rcowy: 50 ml roz- tworu (II)

rozcieńczyć

1-n kwasem siarkowym do 250 ml. 1 ml tego roztworu zawiera 2 µg Hg.

Przyrządzać świeży

przed

każdą serią oznaczeń.

Nie zmienia

się

przez kilka dni.

Podstawowy roztwór ditizonu: 0,06 g ditizonu

rozpuścić

w 100 ml redestylowanego chloro- formu.

·Roboczy roztwór ditiz.onu

(przyrządzać

przed

każdą serią oznaczeń):

10 ml roztworu podsta- . wowego

rozci-eńczyć

chloroformem redestylowa-

nym do 250 ml.

Smar do kranów rozdzielaczy i biuret: 20 g skrobi

rozpuścić

w 30 g gliceryny,

ogrzewając

do 160°.

d

Ryc; .

.1.

(2)

106

^S.^Hordyńska^{i in.}

^{Nr 1}

A p a r a t u r a i p r z y b o r y s p e c j a 1 n e. *

Aparat do mineralizacji wg Gorsucha i Onrusta (zmodyfikowany ryc. 1) a -kolba reakcyjna 500 ml trójszyjna ze szlifami normalnymi;

b-termometr do 300° ze szlifem;* c-wkraplacz pojemn. 100 ml ze szli·- f,em; ** cl-komora ekstrakcyjna

połącz,ona

kranem z

kolbą reakcyjną;

e-·chłodnica

zwrotna 9-kulkowa lub

wężowa, połączona

szlifem z

komorą

ekstr.; f-gruszka z

wodą, zamykająca

otwór

chłodnicy.

Rozdzielacze cylindryczne 100 ml

Probówki jednakowej

średnicy,

ze

szkła

bezbarwnego, z doszlifowanym korkiem ..

Mikrobiureta.

PRZEBIEG OZNACZENIA

I. PRZYGOTOWANIE ODWAŻKI I MINERALIZAC,JA

A. Z bo

:że

10 g

Z'boża wprowadzić

do kolby r,eakcyjnej,

dodać

20 ml wody,

spłuku

jąc

szlif.

Zmontować

aparat.

Wlać

prz,ez wkraplacz 5 ml

stęż.

H

2

S0

4 ,

10 ml

stęż.

HN0

₃

i 10 ml 700/o-owego HC10

₄

(12 ml 600/o-owego).

Wytrawiać

na zimno prz,ez ½ godz. lub lepiej przez noc do

następnego

dnia.

Zacząć 0grz,ewać małym płomykiem.

Gdy rozpocznie

się

burzliwe wydzielanie tlenków azotu (50-60°), palnik

zgasić

i

chłodzić

reaktor

mokrą ścierką.

Po ustaniu reakcji egzotermicznej

ogrzewać

w sumie do 3 godzin,

zwiększając

stopniowo

płomi,eń. Zamknąć

kran i

destylowaćdo

komory ekstrakcyjnej,

wkrapLają,c stęż.

HN0

₃

z wkraplacza, gdy tylk;o

płyn

zacznie

demni,eć, --.inikając

jednak nadmiaru HN0

_3, przeszkadzającego

w dalszym ozna - czeniu.

Mieszać, jeśli

na

śdankach osiądą cząstki

substancji spalanej.

Gdy

płyn

przestanie

ciemnieć

i

zaczną się wydz.ielać białe

dymy (160-180°),

przerwać

ogrz,ewanie i po

ostygnięciu

kolby do 100°

spuścić

do niej

zawartość

ekstraktora.

Gotować

½ godz. przy otwartym kranie,

następnie

kran

zamknąć. Destylować

do 130°,

ostudzić, spuścić zawartość

ekstraktora do kolby, znów

gotować

przy otwartym kranie 15 min., po czym ogrzewanie

przerwać

i

przepłukać cały

aparat przez

chł-odnicę

50 ml

gorą•cej

wody,

Po

ostygnięciu wyjąć

termometr i wkraplacz

opłukują•c

ich szlify i

części poniżej

szlifu

wodą

z tryskawki,

wymontować

z aparatu

kolbę rnakcyjną

i

zawartość sączyć

przez

bibułę

do lmlby miarowej.

DO[)ełnic wodą

do kreski.

B.

Jabłka

Jabłka pokrajać i roz,d:robnić w mikserze, dodawszy wody w ·ilości 500/o wagi

jabłek. Odważyć

75 g dobrze wymieszanej masy (tj. 50 g

jabł,ek), wprowadzić

do kolby reakcyjnej itd. - jak przy

zbożu.

Maksimum wy- dzielania

się

tl,enków azotu

występuje

przy 110 - 1200. Przy

zagęszcza

niu masy w kolbie

może nastąpić

przegrzanie i przerzucenie do ekstrakto- r,a, czemu zapobi,egamy

regulując

ogrzewanie i

mieszając.

Dalej - jak•

przy

zbożu.

* Wszystkie naczynia i ,przybory s.zklaine po zwykłym umyciu wytrawić gorącą mieszaniną stężonyeh kwasów: azotowe@O, ,siarkowego i nadchlorowego, po czym

opłukać wodą destyl. i rede1styl.

**

Szlif dopasowany do szyjki kolby.

(3)

Nr 1

Oznaczanie rtęci

w

zbożu i jabłkach

107

II. OZNACZENIE KOLORY.METRYCZNE

Odmforzyć pipetą część

roztworu do szerokoszyjnej kolby

stożkowej

300 ml,

dodać

100 ml wody,

zamieszać

i

odpą.rować

do

objętości

ok. 50, ml.

Ostudzić, dodać

1 g chlorowodorku hydroksyl,oamlny, 2 ml 6-n CH

3

COOH i w roodzielaczu

przeprowadzić ekstrakcję frakcjonowaną

porcjami po 0,3 ml chloroformowego

rożtworu

ditizonu,

(jeśli rtęci

jest

dużo,

po 0,5 - 1,0 ml ditizonu). Kolejne

wyciągi

barwy

pomarańczowej spuszczać

do pró- bówki · ze szlifem. Gdy barwa warstwy chloroformowej w r· ozdzielaczu jest zielona w

·świetle

lampy jarzeniowej lub kwarcowej, spuszczamy

wyciąg

do próbówki i

ekstrakcję

przerywamy. Do

połącz.onych wyciągów

ditizono-·

wych w próbówce

dodać

po 1 ml 2-n H

2

S0

₄

i 6-n CH

₃

COOH i

miareczkować

ditizonem z mikr, obiurety do barwy oliwkowej w

ipr:zechodzącym świetle

lampy jarz-eniowej lub kwarcowej.

Ilość

ditizonu

zużytą

w sumie na eks-

trakcję

i miareczkowanie

zmiareczkować

w drugi,ej próbówce wzorcowym roztworem

rtęci

(1 ml = 2 ~tg Hg) do tej samej barwy.

Zastosowanie ekstrakcji fra:I{;cjonowanej

małymi

porcjami ditizonu w

kwaśnym środowisku pozwoliło oznaczyć rtęć

bez przeszkód ze strony nawet 1000-krotny, ch

ilości

miedzi.

Czulo.ść

reakcji 0,5 µg,

dokładność

± 200/o .

Autorki

proszą

o sprawdzenie propanowanej metodyki i

nadsyłanie 0

niej uwag.

t :.

X ,, p :t bi ;; 1, c " ,1. b. ,)] e r ,1 T o B a. 11. 5 e p li UI ,· e i1 li

K0FI0PvlMETPl14[CK0E 0503:--IAYEHvlE MI1KPOfPAMMOBhlX KOJlvl4ECTB Pn'TH B XJIEBAX J1 t!BJTOKAX

r!pC/l,Jlara~Mblli MCT0J.{, KaiKeTCH l!aM, pa3peurneT apo6,teM K0JIH'i(\CTi}5HII0f,) or.n;eJJeHtrn j;TyTH n npHCYTI:TBH!l MC,'(H, Kor,~a :)TI{ MeTaJJJ[b[ npncyTCTBYl{)T B MHKporpaMM0BbIX KOJE,·

•,eCTBax H Jl,t)l{e T0T/l,3 ·K'}fJVJ MC!l,H B ]

ooo

pa3 ÓO.P.bUIC HCiKCJJl! •PTYl'H. M.H,HepaJJH331.llIIP L;{;fl.YT -:ML~Cbl() J{l-lCJI0T: ccpHCH, 33-0TH-GH •H x.~opHoii U ,MOJ(HQ.IHI(H,p0B31.-lllOM annapal'c no Gorsuch-Onrust'y. Pa-crnop ynapHE3l0T H ornpb!BaI0T ,P1')'Tb np11Memrn ,j1paKHH011c1- JJ0BMrny10 "3K<_'TP'l'KllHI0 ilHTHJ<}HOM li Ko.nopHMeTpHą{'CKOC T•HTpO!l3HHC.

· s.

H o r d

y

ń s k a, B. L e g a t o w a, I. B e ,r n s t e i n

THE COLORIMETRIC DETERMINATION OF MICROGRAl\/I AMOUNTS OF MERCURY IN GRAIN AND APPLES

PRELIMINARY NOTE Summary

The proposed ,procedure .appears to offer a s,olution to the problem of sepa-ring :-nercury and cop,per quantitatively, when present ,in mkrogram amounts, and

copper being 1000 times more as mercury. The oxidation was made by a mixture

or

(4)

108

^S.^Hordyńska^{i in.}

^{Nr 1}

sulphu.ric, nitric and perchloric adds in the modified Gorsuch-Onrust apparatus.

1n the evaiporated filtrate the mercury was determined by th_e oombined dithizone

~rocedure of fractional extraction and colorimetric titration.

PISMIENNICTWO

1.Gorsuch T. T.: Analyst 84, 142, 1959. - 2. Onrust H.: Chem. Weekblad 53, 38:ł,

1957. - 3. 1-µ;antscheff G.: Das Dithizon und seine Anwendung in der Mikro-und Spurenanalyse, 1958. ·

Otrzymano: dn. 26 października 1960 r.