Badania naukowe w zakresie parazytologii lekarskiej w ZSRR w latach 1959-1960

BADANIA NAUKOWE W ZAKRESIE PARAZYTOLOGII LEKARSKIEJ W ZSRR W LATACH 1959-1960

W 1958 r. w ZSRR

został

uchwalony perspektywiczny plan dla

waż­

niejszych problemów naukowych na okres

najbliższych

siedmiu lat. Opra- cowanie wytycznych dla poszczególnych dyscyplin powierzono specjal- nym komisjom problemowym. Ministerstwo Zdrowia ZSRR wraz z Aka-

demią

Nauk Medycznych ZSRR

powołało

do

życia

m. in.

komisję

pro-

blemową

dla spraw chorób

pasożytniczych,

ich zapobiegania i leczenia.

Celem jej jest opracowanie ogólnych wytycznych w akcji zwalczania cho- rób

pasożytniczych

u ludzi w latach 1959-1965 i koordynowanie prac w tej dziedzinie . Jako

główną placówkę, czuwającą

nad wykonaniem pla- nu i zarazem

siedzibę

komisji wyznaczono Instytut Parazytologii Le- karskiej i Medycyny Tropikalnej Min. Ochrony Zdrowia ZSRR w Mo- skwie. W

skład

komisji

wchodzą

najwybitniejsi

specjaliści

z zakresu parazytologii lekarskiej z prof. W . P.

Podjapolską

jako

przewodniczącą

i dr L. E.

Czałają

jako sekretarzem.

W planie naukowym

zostały wyodrębnione

trzy zasadnicze problemy:

1.

choroby

wywołane

przez pierwotniaki, 2. choroby

wywołane

przez ro- baki i 3. owady i kleszcze - przenosiciele chorób

człowieka.

Niedawno-

zostały

opublikowane

materiały dotyczące

tematyki pla- nowanych prac naukowych w 1959 r. oraz wytyczne komisji dla doboru tematów i ich opracowania na 1960 r. Jak wynika z tych

materiałów,

w 1959 r .

zgłoszono

328 tematów przez 55 placówek naukowych, a

więc

z instytutów malarii i parazytologii lekarskiej, instytutów epidemiologii, mikrobiologii i higieny, instytutów doskonalenia kadr lekarskich,

zakła­

dów i klinik instytutów medycznych, instytutów Akademii Nauk, re-

publikańskich,

obwodowych i rejonowych stacji sanitarno-epidemiologicz- nych, a nawet z Instytutu Pedagogicznego.

8

Interesująco kształtuje się

liczba i dobór tematów dla

każdego

z za- sadniczych problemów.

1. W zakresie c h or ó b w y w o

ł

a n y c h p r z e z p ie r w ot n i a- k i

zgłoszono

93 tematy.

M a 1 a r i a. Liczba 35 prac z zakresu malarii, aczkolwiek znacznie mniejsza

niż

w latach

ubiegłych,

wydaje

się być zupełnie zrozumiała.

Są

to prace

przeważnie poświęcone

zagadnieniu

zupełnej

likwidacji ma- larii w ZSRR i zapobieganiu powstawania nowych jej ognisk. Warto

wspomnieć, iż

pomimo

że

w ZSRR w 1960 r. przewiduje

się

zlikwidowanie dotychczasowych ognisk malarii, komisja zaleca prowadzenie dalszych prac w tej dziedzinie,

wskazując

na ich aktualne znaczenie dla walki z

tą chorobą

w innych krajach. W

myśl

tych

zaleceń należy zwrócić uwagę

na dalsze udoskonalanie metod profilaktyki, szczególnie

zabezpieczających

przed

możliwością zachorowań

w przypadkach zawleczenia jej z ze-

wnątrz

kraju. Zaleca

się również

dalsze poszukiwania nowych

środków

przeciw komarom malaryjnym i ich larwom oraz dalsze badania nad ich

ekologią

i

fenologią. Następnie podkreśla się konieczność dokładniejszego

opracowania metod diagnostyki tkankowych postaci malarii, skuteczniej- szego jej leczenia oraz prowadzenia

badań

nad

epidemiologią

i

kliniką

malarii w okresie jej likwidacji.

Le j s z m a n i o z a. Zagadnieniu lejszmaniozy

poświęcono

13 prac.

Dotyczą

one przede wszystkim jej leczenia oraz zwalczania moskitów.

T ok s o p 1 a z m o z a. Temu tematowi

poświęcono

zaledwie 6 prac.

Dwie z nich, z Instytutu Parazytologii Lekarskiej i Medycyny Tropikal- nej w Moskwie,

dotyczą doświadczalnej

chemoterapii oraz

badań

nad

wirulencją różnych

szczepów

Toxoplasma gondii, zaś

dwie inne z In- stytutu Parazytologii Lekarskiej w Gruzji na temat

badań ludności,

gry- zoni i ptaków na

obecność

tych

pasożytów. Małą liczbę

prac na temat toksoplazmozy

należy tłumaczyć

tym,

że

dopiero niedawno

zaczęto

w ZSRR

prowadzić

badania w tej dziedzinie.

Toteż

komisja proble- mowa

kładzie duży

nacisk na

dokładne

opracowanie tego zagadnienia.

W 1960 r. zaleca

się

prowadzenie

badań

nad

kliniką

wrodzonej i nabytej toksoplazmozy, udoskonalanie sposobów diagnostyki oraz poszukiwanie skuteczniejszych

środków

leczniczych. Zwraca

się również uwagę

na ko-

nieczność

ostatecznego

wyjaśnienia

roli

Toxoplasma gondii

w zaburze- niach rozwoju dziecka.

Dział

chorób

wywołanych

przez pierwotniaki przewodu pokarmowego obejmuje 40 tematów.

Lam b 1 i o z a.

Największą uwagę poświęcono

zagadnieniu lambliozy

(14 tematów), a szczególnie jej patogenezie i klinice.

Ponieważ

w ostat-

nich czasach w ZSRR

dają się zauważyć

nieraz

krańcowo różne poglą-

dy na

chorobotwórczość

Lamblia intestinalis, badacze w wielu placów- kach naukowych

starają się

ostatecznie to zagadnienie

wyjaśnić.

W swo- ich zaleceniach na r . 19. 60, komisja problemowa proponuje przeprowa- dzenie

dokładniejszych niż

dotychczas

badań

nad

kliniką

lambliozy oraz nad

możliwościami

uzyskania nowych

środków

leczniczych.

Podkreśla się również konieczność

opracowania takich metod profilaktycznych, które by

doprowadziły

do

·zupełnej

li'kwidacji

zarażeń wielkouśćcem

jelitowym u

małych

dzieci

przebywających

w

żłobkach.

Ameb o z a. Siedem prac zaplanowano w 1959 r. na temat amebozy.

Dotyczą

one

chorobotwórczości różnych

szczepów -Entamoeba histolytica,

doświadczalnej

terapii w amebozie -oraz

wpływu środowiska

na prze- bieg

zarażenia

E. histolytica u

zwierząt doświadczalnych.

W r. 1960 komisja proponuje

wyjaśnienie

• zagadnienia

częstości występowania

E.

histolytica w przypadkach ostrych i

przewlekłych schorzeń

przewodu po- karmowego,

dokładne

opracowanie

zagadnień

nosicielstwa i chorobotwór-

czości

tych pierwotniaków

wśród ludności różnych okręgów

ZSRR oraz prowadzenie

badań

nad

właściwościami

biologicznymi

różnych

szczepów E. histolytica, uzyskanych od chorych i nosicieli. Jak z

powyższego

wy- nika, w latach

przyszłych można spodziewać się

dalszego rozwoju

badań

nad

amebozą

w ZSRR, w zakresie jeszcze szerszym

niż

dotychczas.

Ba 1 a n t id i o z a.

Zarażenie

Balantidium coli

reprezentują

jedynie dwie prace

zgłoszone

w 1959 r. Jedna o charakterze epidemiologicznym,

mająca

na celu wykrywanie nowych ognisk balantidiozy w Gruzji, druga

zaś

dotyczy

badań

nad

kształtowaniem się

wzajemnych stosunków

między pasożytem

a gospodarzem pod

wpływem oddziaływania różnych

czynni- ków biologicznych i patologicznych. Zdaniem komisji liczba

zgłoszonych

prac z tej dziedziny, jak

również

i ich charakter

są

jeszcze wysoce nie- dostateczne, a zatem w swoich zaleceniach

podkreśla

ona

konieczność wyjaśnienia

stopnia i

częstości zarażeń

Balantidium coli

wśród

osób z ostrymi i

przewlekłymi

schorzeniami jelitowymi, wykrywania i ewentu- alnej likwidacji ognisk balantidiozy w

okręgach,

w których

występuje

ona w szerokim zakresie , oraz opracowania nowych, skutecznych metod jej leczenia.

Trychomonadoz a.

Poświęcono

jej 10 tematów -

głównie mają­

cych na celu

wyjaśnienie

przyczyn niedostatecznych wyników jej lecze- nia oraz

głębszego

poznania

właściwości

biologicznych

pasożyta.

W zalece- niach swoich komisja problemowa proponuje w 1960 r.

podjęcie badań

nad poszukiwaniem nowych, skuteczniejszych od dotychczasowych, sposo- bów leczenia trychomonadozy, nad ulepszaniem metod diagnostycznych oraz nad zagadnieniem

odporności

w

zarażeniach

Trichomonas vaginalis.

2. Choroby

^wywołane

prze z robak i pas

^oż

y t n i cze.

W dziedzinie walki z robaczycami podstawowym i

głównym

zagadnie-

niem w planie siedmioletnim jest : 1.

zupełna

likwidacja ancylostomozy

i

teniarynchozy w ZSRR, 2. wydatne zmniejszenie liczby

zachorowań

na

glistnicę

i likwidacja hymenolepidozy w

zamkniętych ośrodkach

dzie-

cięcych,

3. zmniejszenie

zachorowalności

na

trichurozę, teniozę,

difyllo-

botriozę, opistorchozę

i inne robaczyce. Prawdopodobnie w

związku

z tak szeroko zakrojonym planem w zakresie helmintologii

zostało zgłoszonych

w 1959 r.

aż

175 tematów.

A n c y 1 o s tom o z a. W pierwszej grupie robaczyc

podlegających zupełnej

likwidacji

poświęcono

ancylostomozie 18 prac.

Dotyczą

one prób

zupełnej

likwidacji tego schorzenia w niektórych

okręgach

ZSRR, kliniki , leczenia, epidemiologii oraz

badań

biochemicznych. Zdaniem komisji pro- blemowej jest konieczne w 1960 r.

podjęcie badań

nad opracowaniem sku- tecznych metod lec:zmiczo-profilaktycznych dla likwidacji

zarażeń tęgo­

ryjcem dwunastnicy. W

związku

z tym zwraca

się uwagę

na

potrzebę

ustalenia sposobów dehelmintyzacji fekalii w

ośrodkach

wiejskich, ko- palniach, na terenach plantacji oraz prowadzenia dalszych

badań

nad uzyskiwaniem nowych i skuteczniejszych

środków

i sposobów leczniczych.

T e n i a r y n c h o z i e

'poświęcono

9 prac.

Dotyczą

one

przeważnie

kliniki i leczenia tego schorzenia. W celu k onse kwentnej w alki z

zaraże­

niem tasiemcem nieuzbrojonym komisja proponuje dalsze ulepszanie metod leczniczych oraz ostateczne i

dokładne

poznanie niektórych zagad-

nień

epidemiologicznych dla opracowania systemu form likwidacji tenia- rynchozy w

różnych okręgach

ZSRR oraz opracowania prostych metod

przyżyciowej

diagnostyki

wągrzycy

u

bydła.

Grupa druga

zarażeń

robakami, które powinny ulec wydatnemu zmniejszeniu

wśród ludności,

obejmuje

glistnicę, hymenolepiozę

i

owsicę.

G 1 istni ca. Na jej temat w 1959 r.

zgłoszono

26 prac.

Są

to prze-

ważnie

badania o charakterze epidemiologicznym oraz

dotyczące głębsze­

go poznania wczesnych postaci glistnicy.

Pięć

prac

poświęcono

klinice i patogenezie

zarażeń

Ascaris lumbricoides. We wska

¹

zaniach na rok na-

stępny

komisja problemowa wysuwa

następujące

propozycje: a) prowa- dzenie

badań

nad

właściwościami

epidemiologicznymi glistnicy w

róż­

nych strefach klimatycznych i u

różnych

grup

ludności

ZSRR, b) opra- cowanie sposobów leczenia i profilaktyki w

środowiskach różnych

typów, c) dalsze badania nad ulepszaniem rozpoznawania poszczególnych okresów choroby, d) dalsze prace nad sposobami leczenia w poszczególnych okre- sach

zarażenia glistą ludzką

oraz e) ostateczne opracowanie efektywnych i

łatwych

w stosowaniu sposobów dehelmintyzacji gleby i fekalii .

H y me n o 1 e p

¹

i do z a. 11 prac na ten temat dotyczy

przeważnie

leczenia i profilaktyki. Niektóre z nich

przedstawiają

sposoby kombino-

wanego leczenia, naraz kilkoma

środkami

oraz badania nad

wpływem różnych

leków na poszczególne okr esy rozwoju

pasożyta.

Owsic a. Bardzo niewiele, bowiem 4 referaty,

zostało zgłoszone

z dziedziny owsicy. Jeden z nich dotyczy leczenia, 3

pozostałe

-

badań

epidemiologicznych.

Komisja problemowa zaleca opracowanie skuteczniejszych sposobów leczenia oraz prowadzenie dalszych

badań

nad

likwidacją

ognisk owsicy i hymenolepidozy w ZSRR.

Ech i n ok ok o z a. W ostatniej, trzeciej grupie robaczyc, 22

prące poświęcono zarażeniom bąblowcem.

Oprócz prac natury epidemiologicz- nej, znaczna liczba tematów dotyczy kliniki, rozpoznawania i leczenia echinokokozy. Jak wynika z podanych

tytułów,

czynione

są

próby lecze- nia zachowawczego na ludziach i

zwierzętach doświadczalnych.

Jako

główne

zagadnienie w walce z

zarażeniem bąblowcem

komisja stawia problem chemoterapii tego schorzenia, jak

również

uznaje

konieczność

dalszego prowadzenia

badań

nad metodami diagnostycznymi oraz epide-

miologią bąblowca

jedno- i wielokomorowego.

Włośnic

a obejmuje 6 tematów opracowanych w 1959 r.

Dotyczą

one

badań

nad

naturalną ogniskowością

trychinellozy w

Ukraińskiej

SRR i Litewskiej SRR oraz w obwodzie Kurskim. Komisja problemowa stawia za cel w 19G0 r. prowadzenie

badań

epidemiologicznych w ogniskach

włośnicy

i opracowanie metod leczniczych w oparciu o

właściwości

bio- logiczne

pasożyta.

O p i s t o r c ho z a stanowi

poważny

problem w ZSRR, szczególnie na Syberii,

toteż poświęcono

jej w 1959 r. 12 prac.

Większość

z nich pochodzi z qmskiego Instytutu Medycznego i dotyczy kliniki i leczenia

zarażeń przywrą kocią.

W Moskwie

również

prowadzi

się

prace pod kie- runkiem prof. N. N.

Płotnikowa

na temat patogenezy

zarażeń

Opistorchis felineus oraz przemiany niektórych witamin z grupy „B" w tym scho- rzeniu. W zaleceniach na 1960 r. komisja problemowa

podkreśla

koniecz-

ność

dalszego ulepszania sposobów leczenia opistorchozy oraz opraco- wania skutecznych metod niszczenia metacerkarii przy przygotowaniu

ryb do konsumpcji.

D i f y 1 o bo t r i o z a. Epidemiologia, klinika oraE morfologia bruz-

dogłowca

sze,rokiego obejmuje zaplanowanych 6 tematów.

Ponieważ żaden

z nich nie zajmuje

się

zagadnieniami ogólnej profilaktyki, komisja proble- mowa

uważa

jako

główne

zadanie przebadanie

wpływu

na

żywotność

plerocerkoidów

różnych

metod

przemysłowych

obecnie stosowanych przy obróbce ryb, a

następnie

opracowanie takich sposobów

przyrządzania

ryb, które

doprowadziłyby

do zlikwidowania

możliwości zarażeń

Diphyllobo- thrium latum.

Te n i o z a. W walce z

zarażeniem

Taenia solium komisja zaleca pro-

wadzenia dalszych

badań

nad leczeniem i

diagnostyką,

ulepszanie

dotychczasowych metod rozpoznawczych

wągrzycy

u ludzi oraz opra- cowanie nowych, skuteczniejszych sposobów

przyżyciowej

diagnostyki

wągrzycy świń.

Str o n g y 1 o id o z a. Problemowi temu

poświęcono

w 1959 r. za- ledwie cztery prace

omawiające

badania nad zmianami w przewodzie pokarmowym oraz sposoby

możliwie

skutecznego leczenia.

Tr i chu ro z a. W 9 pracach na temat

zarażenia włosogłówką

prze-

ważają

badania nad uzyskiwaniem skuteczniejszych

środków

i metod leczniczych. Zaplanowano

również

badania nad

epidemiologią

i fizjo-

logią

Trichuris trichiura. Komisja problemowa w swoich zaleceniach proponuje prowadzenie dalszych

badań

epidemiologicznych w

różnych

strefach klimatycznych ZSRR i

różnych

grupach

ludności

oraz opracowa- nie bardziej skutecznych metod leczenia

zarażeń włosogłówką.

K 1 i n i ka i 1 e cze n i e r o b a cz y c. Poza

powyżej przedstawioną tematyką

w ZSRR prowadzi

się

w szerokim zakresie prace

dotyczące badań

nad

kliniką

i leczeniem robaczyc, z

uwzględnieniem

zmian bio- chemicznych

zachodzących

w przebiegu procesów chorobowych (14 prac).

Prace nad uzyskaniem nowych preparatów przeciwczerwiowych

obejmują

8 tematów, przy czym badania te przeprowadza

się

w oparciu o

właści­

wości

fizjologiczne

pasożyta.

Prawie wszystkie z tych prac

są

przepro- wadzane w Instytucie Parazytologii Lekarskiej i Medycyny Tropikalnej Min. Zdrowia w Moskwie pod kierunkiem prof. prof. W. P. Podjapolskiej, Sz. D. Moszkowskiego i N. N.

Płotnikowa.

Poza tym do planu na r. 1959

zostało zgłoszonych

7 prac

omawiających

badania nad

właściwościami

biologicznymi i morfologicznymi

pasożytów,

z szerokim

uwzględnieniem wpływu środowiska zewnętrznego,

3 prace

dotyczące

zagadnienia wzajem- nej

zależności między

chorobami inwazyjnymi a

zakaźnymi.

Im mu n o 1 o g i a. W 6 pracach z zakresu immunologii autorzy opra-

cowują

zagadnienia

związane

z

wpływem

robaków na

odporność

w innych schorzeniach, z zachowaniem

się odporności

u myszy

zarażonych Hyme-

nolepis nana przy stosowaniu pokarmów o

różnej zawartości

witamin oraz

prowadzą

badania nad dalszym ulepszeniem immunodiagnostyki.

E pi dem i o 1 o g i i robaczyc

poświęcono

17 prac.

Dotyczą

one

badań ludności

w

różnych okręgach

ZSRR oraz

badań

gleby i prób oceny dotychczasowych metod dehelmintyzacji.

3. O w a d y i k 1 es z cze - przenos i cie 1 e z ar a z k ów c ho- r o b o t w ó r c z y c h d 1 a c z

ł

o w i e ka -

stanowią

trzeci zasadniczy problem w planie perspektywicznym.

K 1 es z cze. W latach 1959-1965 planuje

się

wykrycie i

likwidację

ognisk kleszczowego duru powrotnego w

możliwie największej

liczbie

miast i osiedli wiejskich oraz zaleca

się

zwrócenie szczególnej uwagi na

prowadzenie akcji profalaktycznej na obszarach naturalnych ognisk tego schorzenia. W 1959 r.

zgłoszono

tylko 4 prace

dotyczące

walki z kleszcza- mi

przenoszącymi

zarazki duru powrotnego oraz wykrywania naturalnych ognisk

zachorowań.

W

związku

z

koniecznością

szerszego opracowania tego zagadnienia komisja problemowa zaleca oprócz dalszego wykrywania ognisk naturalnych duru powrotnego i ich likwidacji prowadzenie

badań

nad

morfologią, biologią

i

ekologią

kleszczy, opracowanie nowych prepa- ratów przeciw kleszczom oraz skutecznych sposobów leczenia duru po- wrotnego.

Badania nad kleszczowym zapaleniem mózgu

obejmują

12 prac. Do-

tyczą

one przede wszystkim biologii i fenologii Ixodes persulcatus, I. ri- cinus, Ornithodoros verrucosus, Dermacentor i walki z nimi jako przeno- sicielami zarazków kleszczowego zapalenia mózgu. W zaleceniach swoich komisja pmblemowa wskazuje na

konieczność

prowadzenia systematycz- nych prac nad wykrywaniem i

inwentaryzacją

naturalnych ognisk kle- szczowego zapalenia mózgu i opracowania skutecznych sposobów ich li- kwidacji oraz

dokładnego

poznania fenologii i dróg rozprzestrzeniania

się

kleszczy-przenosicieli zarazków zapalenia mózgu - jak

również

i ich gospodarzy - dzikich ssaków i ptaków.

Muchy. Walce z muchami

poświęcono

w 1959 r. 18 prac na temat ekologii i epidemiologii oraz

skuteczności

nowych

środków

dezynsekcyj- nych. Na lata

następne

komisja proponuje zaplanowanie

badań

nad me-

todyką

oczyszczania terenów

zamieszkałych

z odpadków pochodzenia organicznego, opracowanie nowych

środków

i sposobów walki z mu- chami w

różnych

warunkach klimatycznych i sanitarnych oraz

badań

nad

ekologią różnych

gatunków much.

Owady

dwuskrzydłe ssące

krew. Badania nad nimi obej-

mują

13 tematów.

Są

to prace

omawiające ekologię

i

fenologię

oraz spo- soby walki przeciw komarom. Komisja problemowa

uważa

za wskazane w latach

następnych

prowadzenie

badań

nad

systematyką, fenologią i ekologią

owadów

dwuskrzydłych ssących

krew, opracowanie skutecz- nych metod walki z nimi o charakterze masowym oraz sposobów indywi- dualnej ochrony

człowieka.

B a d a n i a fa u n is ty c z n e

stanowią

specjalny dodatkowy roz-

dział

w

założeniach

do planu na r. 1959. W 7 pracach przeprowadza

się

badania nad

fauną

komarów, moskitów i kleszczy w

Armeńskiej

i Ukra-

ińskiej

SRR, w

Stalińskim

i Kurskim obwodach oraz nad

fauną

larwal- nych postaci przywr w

mięczakach

rzeki Samary Dnieprowskiej.

Wiele z

zgłoszonych

- to prace

już zaczęte

przed paru laty,

ukończe­

nie ich planuje

się

w 1960 r. lub

następnych

latach. Zdaniem komisji

ogło­

szony plan prac w 1959 r. nie jest

całkowity,

bowiem nie wszystkie pla-

cówki, a

zwłaszcza

Medyczne Instytuty,

zgłosiły

tematy swoich

badań.

Przedstawiony

przegląd

tematyki planowanych prac poszczególnych placówek naukowo-badawczych oraz

zaleceń

komisji problemowej dla zwalczania chorób

pasożytniczych

pozwala na stwierdzenie, jak

wielką µwagę

zwraca

^się

w

^Związku

Radzieckim na zagadnienie parazytologii lekarskiej oraz na

konieczność

prowadzenia konsekwentnej walki z paso-

żytami człowieka aż

do

zupełnej

likwidacji

schorzeń

przez nie wy-

wołanych.