POLITECHNIKA POZNAŃSKA
WYDZIAŁ MASZYN ROBOCZYCH I TRANSPORTU Instytut Maszyn Roboczych i Pojazdów Samochodowych
PRACA DOKTORSKA
Uogólniony bilans energetyczny chłodni do przechowywania żywności
mgr inż. Żaneta Bogusławska
Spis treści
Wykaz ważniejszych oznaczeń 3
Wstęp 4
1 ANALIZA STANU WIEDZY W ZAKRESIE PROJEKTOWANIA
I BADANIA CHŁODNI DO PRZECHOWYWANIA ŻYWNOŚCI ORAZ
CEL I ZAKRES PRACY 6
1.1 Analiza stanu wiedzy w zakresie projektowania i badania chłodni do przechowywania żywności
1.2 Cel i zakres pracy
2 BILANS ENERGII CHŁODNI DO PRZECHOWYWANIA ŻYWNOŚCI 15
2.1 Założenia wstępne
2.2 Schemat układu utrzymania klimatu w chłodni 2.3 Bilans globalnych strumieni energii
2.4 Bilans energii komory chłodniczej
3 ALGORYTM PROGRAMU DO OBLICZANIA BILANSU STRUMIENI ENERGII
UKŁADU UTRZYMANIA KLIMATU W CHŁODNI 28
3.1 Algorytm programu obliczeniowego 3.2 Określenie warunków brzegowych
4 PROCEDURY OBLICZENIOWE MODUŁÓW ALGORYTMU BILANSUJĄCEGO
STRUMIENIE ENERGII WYSTĘPUJĄCE W CHŁODNI 32
4.1 Przepływ ciepła przez przegrody (ściany) budynku chłodni 4.2 Zyski ciepła generowane przez składowane produkty spożywcze 4.3 Zyski ciepła generowane przez personel obsługujący komorę chłodni 4.4 Zyski ciepła od urządzeń obsługujących chłodnie
4.5 Zyski ciepła od oświetlenia i wentylatorów cyrkulacyjnych 4.6 Zyski ciepła od nasłonecznienia
4.7 Uproszczona procedura wyznaczania energii elektrycznej zużywanej przez chłodnie
5 ANALIZA WPŁYWU ZMIAN PARAMETRÓW OTOCZENIA CHŁODNI NA
ZAPOTRZEBOWANIE ENERGII 47
5.1 Wpływ zmian parametrów otoczenia
5.2 Analiza rocznych zmian temperatury otoczenia 5.3 Analiza dobowych zmian temperatury otoczenia 5.4 Zmienność promieniowania słonecznego
5.5 Określenie granicznych wartości różnic temperatur
5.6 Porównanie zmian temperatury powietrza atmosferycznego w latach 1997, 2014 6 URZĄDZENIA TECHNICZNE REALIZUJĄCE PROCES OBRÓBKI CIEPLNEJ
POWIETRZA WENTYLUJĄCEGO CHŁODNIĘ 57
7 OBLICZENIA ZAPOTRZEBOWANIA ENERGII DO UTRZYMANIA TEMPERATURY W CHŁODNI PRZY ZMIENNYCH WARUNKACH
OTOCZENIA 64
7.1 Program obliczeniowy
7.2 Opis porównawczej instalacji chłodniczej
7.3 Analiza wyników obliczeń zapotrzebowania mocy instalacji utrzymania klimatu w chłodni do przechowywania żywności
7.4 Analiza wyników obliczeń zapotrzebowania mocy instalacji utrzymania klimatu w chłodni do przechowywania żywności z uwzględnieniem przechowywanego wsadu 7.5 Uporządkowane zmiany zapotrzebowania na energię chłodzenia do utrzymania
temperatury w chłodni
8 OCENA WPŁYWU UKŁADÓW NAWIEWU POWIETRZA DO KOMORY
CHŁODNICZEJ NA MOŻLIWOŚĆ UTRZYMANIA RÓWNOMIERNEGO
ROZKŁADU TEMPERATURY POWIETRZA 86
Wykaz ważniejszych oznaczeń
A - powierzchnia przepływu ciepła, [m2] c - ciepło właściwe, [J/(kg K)]
d - grubość warstwy materiału w przegrodzie, [m]
h - współczynnik przejmowania ciepła, [W/(m2K)]
out
Hb. - strumień entalpii powietrza przepływającego przez nieszczelności w przegrodach chłodni, [W]
Hout - strumień entalpii powietrza wypływający z układu, [W]
Hin - strumień entalpii powietrza dopływającego do układu, [W]
Hw - strumień entalpii wody nawilżającej powietrze, [W]
min - strumień masy wody na dolocie, [kg/s]
mn - strumień masy wody dostarczonej w nawilżaczu (osuszaczu), [kg/s]
mf - strumień masy wody wydzielanej z przechowywanego produktu, [kg/s]
mout - strumień masy wody na wylocie, [kg/s]
k - współczynnik przewodności cieplnej, [W/(m2K)]
Niw - moc wentylatorów wyrównujących pole temperatury w komorze, [W]
Ni- suma mocy silników elektrycznych wentylatorów przepływowych i wymiennika regeneracyjnego, [W]
P - ciśnienie, [N/m2] t - temperatura, [oC]
U - współczynnik przenikania ciepła przez przegrodę, [W/(m2K)]
Qout - sumaryczny strumień ciepła przenikający przez przegrody chłodni, [W]
Qw - sumaryczny strumień wewnętrznych źródeł ciepła (przechowywane produkty, personel, oświetlenie, wentylatory), [W]
1
Qh - strumień ciepła nagrzewnicy wstępnej, [W]
2
Qh - strumień ciepła nagrzewnicy wtórnej, [W]
Qr - strumień ciepła (chłodu) w chłodnicy, [W]
Ni- suma mocy silników elektrycznych wentylatorów przepływowych i wymiennika regeneracyjnego, [W]
Qie - strumień ciepła wynikający ze zmiany energii wewnętrznej obiektu budowlanego i składowanego ładunku, [W]
Qf - strumień ciepła generowany przez przechowywane produkty spożywcze, [W]
Qp - strumień ciepła generowany przez personel, [W]
Ql - strumień ciepła generowany przez oświetlenie, lampy bakteriobójcze itp., [W]
R - opór cieplny ścianki, [m2K/W]
- lepkość dynamiczna płynu, [Ns/m2] - gęstość, [kg/m3]
- czas, [s]
- wilgotność względna, [%]
WSTĘP
Zagadnienie przechowywania żywności jest odwiecznym problemem ludzkości.
Umiejętność przetwórstwa i przechowywania artykułów spożywczych decydowały o jakości życia, a niekiedy o możliwości przetrwania populacji dotkniętej okresowym jej brakiem.
Postęp technologii, a przede wszystkim rozwój technologii chłodniczej opartej na lewo bieżnych obiegach chłodniczych, stanowił istotny przełom w przechowalnictwie żywności.
Budowa chłodni i ich eksploatacja stanowi ważne ogniwo w procesie zaopatrzenia społeczeństw w zdrową żywność wydłużając okres jej przydatności do spożycia.
Chłodnie to obiekty do przechowywania żywności oraz produktów łatwo psujących się.
Przy projektowaniu budynku chłodni oraz doborze odpowiednich urządzeń chłodniczych, niezbędne jest wykonanie bilansu strumieni energii doprowadzanej i wyprowadzanej z pomieszczenia użytkowego chłodni. Niewłaściwa ocena jakiegoś istotnego składnika w bilansie strumieni energii, może spowodować niedoszacowanie wielkości układu chłodniczego, a w konsekwencji możliwość niedotrzymania technologicznych warunków przechowywania produktów spożywczych. Nieodpowiedni dobór instalacji chłodniczej i izolacyjności konstrukcji budynku może przyczynić się do zwiększenia kosztów inwestycyjnych i eksploatacyjnych obiektu.
Najczęściej przy obliczeniach cieplnych chłodni wykorzystuje się najprostsze równania bilansu strumieni energii uzupełnia się je, jako warunkami brzegowymi, założeniem odnośnie wartości ekstremalnych temperatur zewnętrznych przypisanych odpowiedniej strefie klimatycznej (stosownie do lokalizacji obiektu).
Biorąc pod uwagę powyższe przesłanki postawiono hipotezę, że możliwe jest opracowanie względnie prostego programu symulacyjnego, na bazie uogólnionego równania bilansu energii chłodni, który umożliwi z wystarczającą dokładnością symulacje zapotrzebowania na energię do chłodzenia przechowywanych produktów spożywczych przy zmiennych parametrach zewnętrznych.
W związku z tym należy opracować uniwersalny algorytm obliczeniowy, a na jego podstawie numeryczny program umożliwiający symulacje pracy chłodni przy zmiennych
Weryfikację możliwości obliczeniowych takiego programu przy założonych warunkach brzegowych, odpowiadających typowym warunkom eksploatacyjnym chłodni, należy przeprowadzić na podstawie danych pomiarowych uzyskanych w trakcie eksploatacji wybranej chłodni do przechowywania produktów spożywczych.
1 ANALIZA STANU WIEDZY W ZAKRESIE PROJEKTOWANIA I BADANIA CHŁODNI DO PRZECHOWYWANIA ŻYWNOŚCI ORAZ CEL I ZAKRES PRACY
1.1 Analiza stanu wiedzy w zakresie projektowania i badania chłodni do przechowywania żywności
Właściwe przechowywanie żywności jest istotnym elementem w łańcuchu żywieniowym człowieka i stanowi priorytet w każdej gospodarce. Proces przechowywania żywności jest bardzo ważnym czynnikiem, umożliwiającym zaopatrzenie społeczeństw w żywność o odpowiedniej jakości. Jest to istotne zagadnienie zarówno ze względów społecznych jak i ekonomicznych w skali państw i świata. Niespełnienie warunków temperaturowych, w układzie chłodzenia, w trakcie przechowywania czy transporcie, może prowadzić do dużych strat. Drugim aspektem problemu jest minimalizacja zużycia energii, niezbędnej do zapewnienia wymaganych parametrów temperaturowych, wynikających z procesu technologicznego przechowywania określonego produktu.
Do spełnienia tych warunków należy dysponować odpowiednim narzędziem obliczeniowym umożliwiającym określenie bieżącego i prognozowanego zapotrzebowania energii do produkcji „chłodu”, jak również ułatwiającym skuteczne sterowanie systemem chłodniczym, niezbędnym z uwagi na bardzo szeroki zakres zmienności temperatury środowiska, wielkość wsadu i jego charakterystykę cieplną. Obliczenia powinny również ułatwić wybór odpowiedniego układu chłodniczego stosownie do oczekiwanych wielkości zapotrzebowania na moc chłodniczą i temperaturę składowania.
Możliwość przechowywania produktów spożywczych, jest jednym z ważniejszych problemów ekonomiczno-społecznych. Ze względu na dużą różnorodność przechowywanych produktów, ich wymagania odnośnie temperatury i wilgotności w trakcie przechowywania, (co jest omawiane w wielu pozycjach literaturowych np. [5]), są bardzo zróżnicowane. Stąd systemy utrzymania klimatu w chłodniach wymagają elastycznego dostosowywania ich parametrów do bieżących wymagań przechowywanych produktów.
Ze względu na bardzo dużą zmienność warunków otoczenia systemy chłodniczo-
odpowiedniego składu atmosfery w komorze chłodniczej, co narzuca bardziej skomplikowane rozwiązanie techniczne układu chłodzenia.
Uogólniony bilans energii, spełniający te warunki, przedstawiono w pracy [4].
Ze względu na dużą różnorodność przechowywanych produktów spożywczych ich zróżnicowane wymagania odnośnie temperatury i wilgotności w trakcie przechowywania [3]
powodują, że systemy utrzymania klimatu w komorach chłodniczych wymagają elastycznego dostosowywania ich parametrów do bieżących parametrów spełniających warunki składowania.
Literatura dostarcza danych odnośnie właściwości cieplnych produktów spożywczych.
Niektóre ogólne relacje zamieszczone w monografiach np. [1, 2, 3, 5, 7, 12, 20, 23, 31]
dostosowano do potrzeb analizy warunków pracy komory chłodniczej do przechowywania żywności. Dane te były niezbędne do opracowania programu symulującego pracę systemu chłodniczo-klimatyzacyjnego w zróżnicowanych warunkach zapotrzebowania, na moc chłodniczą przy zmiennych warunkach, wymuszanych przez temperaturę zewnętrzną, promieniowanie słoneczne oraz przechowywany wsad.
Dążenie do uogólnienia prezentowanych schematów obliczeniowych poczynając od równania bilansu energii, wynika z faktu, że konstrukcje chłodni do przechowywania żywności są bardzo zróżnicowane, a proponowane procedury obliczeniowe i realizowane na ich podstawie symulacje powinny je wszystkie obejmować. Powinny uwzględniać rozwiązania wykorzystujące zarówno komory zamknięte jak i otwarte z zewnętrznym przygotowaniem powietrza chłodzącego w centrali klimatyzacyjnej.
Sposoby doboru i obliczeń instalacji chłodniczych i agregatów je obsługujących są szeroko omawiane w literaturze np. [1, 10, 11]. Obliczenia te wymagają jednak informacji o zapotrzebowaniu na moc chłodniczą wynikającą z bilansu cieplnego chłodni.
W przypadku biur projektowych, najczęściej wykorzystuje się programy obliczeniowe, wspierające proces projektowania, dedykowane budynkom ogólnego zastosowania. Można je dostosować do potrzeb projektowania chłodni do przechowywania żywności przez odpowiednią, nietypową modyfikacje zakresów temperatury. Z zasady nie są to programy dedykowane analizowanemu zagadnieniu. Można je z powodzeniem wykorzystać do częściowych obliczeń elementów systemu chłodniczego i ich doboru.
Program VRV Pro [14] umożliwia zaprojektowanie i wybór instalacji chłodniczej po wprowadzeniu do programu zapotrzebowania na chłód. Oprócz doboru urządzeń, wylicza roczne zużycie energii dla potrzeb działania systemu chłodniczego.
Program HAP45 (Hourly Analysis Program) [15] umożliwia projektowanie i bilansowanie systemów HVAC (grzewczo – wentylacyjno - klimatyzacyjnych) w budynku wraz z analizą energetyczną. Umożliwia symulacje pracy źródeł ciepła oraz maszynowni chłodniczej, z uwzględnieniem zużycia energii.
Wspomniane powyżej przykłady programów, umożliwiają zestawienie układu chłodniczego z zespołów konkretnego producenta i wymagają danych wejściowych charakteryzujących zapotrzebowanie na energię do chłodzenia projektowanego obiektu.
Zasygnalizowana klasa programów obliczeniowych ma ograniczone możliwości symulowania pracy chłodni do przechowywania żywności.
W literaturze nie znaleziono propozycji użycia różnych wariantów równań zachowania strumienia energii do bezpośredniej symulacji pracy chłodni, przy zmiennych warunkach zewnętrznych. Stąd celowość opracowania programu obliczeniowego, dedykowanemu takim obiektom.
Przykładowe zdjęcia dużych chłodni do przechowywania żywności przedstawiono na Rys. 1.1. natomiast zdjęcia średnich i małych chłodni przedstawiono na Rys. 1.2.
Prezentowane chłodnie różnią się zarówno wielkością jak i technologią wykonania budynku.
Od budynków z elegancką elewacją, do obiektów typu „blaszak” chętnie stosowanych przez plantatorów ze względu na niskie koszty inwestycyjne.
Wykorzystanie programu symulacyjnego, do prognozowania zapotrzebowania mocy chłodniczej z dużą dokładnością wymaga wykonania projektu powykonawczego, uwzględniającego rzeczywiste właściwości cieplne obiektu i wykonanie badań komory w celu potwierdzenia efektywności izolacyjnej przegród budynku. W praktyce tego typu testy przeprowadza się w odniesieniu do małych komór chłodniczych np. instalowanych na pojazdach, za pomocą techniki pomiarowej opisanej w pracy [10]. Technika ta, nie nadaje się do zastosowania w przypadku dużych obiektów jakie są analizowane w niniejszej pracy. Dla dużych obiektów, lepszym rozwiązaniem jest termowizyjna kontrola ścian obiektu, umożliwiająca ocenę jakości wykonania przegród i wskazania miejsc o niewystarczającej izolacji. Przykład takiej analizy termowizyjnej ścian obiektu chłodniczego i interpretacji
Rys. 1.1. Przykładowe zdjęcia dużych chłodni do przechowywania żywności
1.2 Cel i zakres pracy
W związku z zauważonym w trakcie studiów literatury brakiem informacji o prostej, efektywnej procedurze obliczania zapotrzebowania na „chłód” dla potrzeb przechowywania żywności podjęto się wykonania pracy, której celem jest opracowanie uniwersalnego algorytmu obliczeniowego zapotrzebowania na „chłód” dla tych celów. W następnej kolejności na jego podstawie opracowano program numeryczny umożliwiający symulacje pracy chłodni, przy zmiennych warunkach atmosferycznych, zależnych od pory roku i dnia.
Punktem wyjścia będzie opracowanie uogólnionego równania bilansu strumieni energii, występujących w chłodni w trakcie jej eksploatacji. Założono, że powstały na tej bazie program symulacyjny, powinien charakteryzować się uniwersalnością odnośnie konfiguracji chłodni (np. ilość komór) i względną prostotą.
Dzięki łatwości adaptacyjnej, można będzie program wykorzystać do wsparcia procesu projektowania aspektów cieplnych chłodni, jak i do podejmowania decyzji eksploatacyjnych.
Umożliwi bowiem ocenę wielkości wsadu różnych produktów, możliwą do przechowania w planowanym terminie, uwzględniając prognozy pogody i zainstalowaną moc agregatów chłodniczych.
Uwzględniając powyższe aspekty, w pracy przedstawiona zostanie analiza wszystkich istotnych strumieni ciepła, dopływających do obiektu, decydujących o mocy chłodniczej urządzeń, zapewniających utrzymanie założonych parametrów klimatu, panującego w chłodni, stosownie do wymagań przechowywanego produktu spożywczego. Istotnym elementem prowadzonej analizy jest uwzględnienie zmienności w czasie parametrów otoczenia, co powinno prowadzić do określenia zmienności zapotrzebowania mocy chłodniczej, przy możliwych do przewidzenia zmianach warunków atmosferycznych otoczenia chłodni oraz stopnia zapełnienia chłodni przechowywanym wsadem.
W pracy przedstawiony zostanie podstawowy bilans energii i masy, opisujący system chłodzenia dowolnego obiektu do przechowywania żywności. W celu uzyskania uniwersalnego opisu, umożliwiającego jego adaptacje do różnych obiektów, w bilansie uwzględniono możliwość zmienności strumieni energii w funkcji czasu. Przedstawiony bilans uwzględnia, możliwość utrzymania założonych temperatur i wilgotności powietrza w obiektach chłodniczych, przy zmiennych temperaturach otoczenia w okresie dziennym lub rocznym.
Opracowany program symulacyjny, może stanowić alternatywę dla złożonych programów komercyjnych używanych przez biura projektowe, często niedostosowanych do specyficznych wymagań, jakie stawiają chłodnie do przechowywania żywności. Nie bez znaczenia jest fakt, że w wielu sytuacjach budowa chłodni, szczególnie małych, jest realizowana przy ograniczonych nakładach finansowych. Oznacza to, że obliczenia cieplne mają bardzo ograniczony zakres i dopiero w trakcie eksploatacji dokonywane są modyfikacje, umożliwiające poprawę efektywności eksploatacyjnej takiej chłodni.
Skuteczność obliczeń opracowanego programu zostanie sprawdzona przez porównanie z wynikami pomiaru zużycia energii dla istniejącego obiektu, w którym przechowywano kapustę.
Bilans energii musi uwzględniać wewnętrzne źródła ciepła jako efekt generowania energii cieplnej przez składowane produkty i instalacje znajdujące się w analizowanej przestrzeni. Na bazie opracowanego bilansu energii istnieje możliwość stworzenia programu symulacyjnego pracy obiektu chłodniczego, który daje możliwość doboru mocy urządzeń chłodniczych oraz minimalizowania zużycia energii przy wykorzystaniu efektywnego sterowania automatyką układu chłodzenia obiektu.
Przeprowadzona analiza będzie uwzględniać możliwości utrzymania różnych temperatur przechowywania żywności w obiektach wielokomorowych, po uzupełnieniu o dodatkowe moduły chłodzące.
Prezentowana analiza dotyczy bilansu globalnego opisanego wartościami średnich temperatur zewnętrznych i wewnętrznych. Nie został uwzględniony trójwymiarowy charakter zróżnicowania pola temperatury w przestrzeni chłodni jak i lokalne przepływy ciepła pomiędzy wsadem a otoczeniem. Uwzględnienie tych aspektów, stworzyło by praktycznie nierozwiązywalny problem w świetle zmienności zachodzących zjawisk, braku dokładnych danych materiałowych i nieprzewidywalności wielu innych warunków brzegowych.
Ze względu na bardo dużą złożoność i interdyscyplinarność zagadnienia dotyczącego zapotrzebowania na energię chłodniczą do przechowywania żywności wprowadzono szereg
właściwościach zamrażanych produktach spożywczych. Opracowany program obliczeniowy może być dostosowany do takich warunków po odpowiedniej modyfikacji. W takim przypadku chłodzenie należy realizować z wewnętrznym układem chłodzenia za pomocą czynnika chłodniczego zapewniającego wymaganą temperaturę „mrożenia”.
W związku z tym uznano, że powyższy typ chłodni jest szczególnym przypadkiem układu opisanego uogólnionym równaniem bilansu energii chłodni i dlatego nie został uwzględniony w przeprowadzonych badaniach. Jednym z przesłanek tego faktu był brak danych eksperymentalnych odnośnie tego typu chłodni.
Przeprowadzono analizę rozkładów temperatury zewnętrznej w różnych latach ponieważ jest to kluczowy parametr wpływający na zapotrzebowanie energii do przechowywania produktów spożywczych w chłodni. Temperatury wykazują duże zróżnicowanie o charakterze stochastycznym w stosunku do sezonowych linii trendu. Analiza ta wskazuje na możliwość wystąpienia znacznych różnic pomiędzy temperaturą prognozowaną a rzeczywistą występującą w sezonie, w którym przechowuje się produkty spożywcze. Przebiegi temperatur zestawiano na wykresach godzinowych, dobowych i skumulowanych.
Program obliczeniowy umożliwia symulacje pracy chłodni o dowolnych (w granicach technicznej możliwości realizacji) wymiarach w układzie od 1 do 4 komór. Typowe współczynniki właściwości cieplnych różnych materiałów przedstawiono w załączniku.
Uogólnione równanie bilansu energii zawiera człon źródłowy, który można w przy użyciu programu symulacyjnego wykorzystać do obliczania zmiennego w czasie ciepła oddychania przechowywanych produktów spożywczych. W przypadku wystąpienia procesów szybkozmiennych człon źródłowy wymagał by modyfikacji. Ze względu na dużą inercyjność układu (budynek, przechowywany wsad, wyposażenie itp.) program symulacyjny umożliwia obliczenia uwzględniając zmienność temperatury zewnętrznej.
W pracy przedstawiono typowe rozwiązania systemów chłodniczych używanych w chłodniach do przechowywania żywności jako ilustracje możliwości obliczeniowych różnych układów chłodniczych za pomocą opracowanego programu symulacyjnego.
Szczególną uwagę poświęcono sprawdzeniu założenia odnośnie spełnienia warunku istnienia stałej, wyrównanej temperatury w objętości komory. Wartość tej temperatury jest istotnym parametrem obliczeniowym, który rzutuje na zapotrzebowanie na energię chłodniczą chłodni. Przeprowadzone symulacje numeryczne obiegu powietrza w komorze chłodni wykazały możliwość wystąpienia znacznych nie izotermiczności. Analizowane
geometrie przewietrzania komór nawiązywały do rozwiązań stosowanych w chłodniach do przechowywania owoców i warzyw, co przedstawiono na zdjęciach.
Celem pracy jest opracowanie nowej formy uogólnionego bilansu strumieni energii występujących w chłodni do przechowywania żywności, który będzie stanowił podstawę do opracowania programu symulującego pracę systemu chłodniczego działającego w zróżnicowanych warunkach pogodowych oraz zmiennych warunkach wewnętrznych wynikających ze zmiennej ilości wsadu i zmian jago właściwości cieplnych. Jako podstawę układu chłodniczego przyjęto centralę klimatyzacyjną, będącą najbardziej rozwiniętym układem do utrzymania temperatury i składu atmosfery.
W wyniku uproszczeń schematu obliczeniowego centrali, można uzyskać możliwość bilansowania za pomocą opracowanego programu najprostszego układu chłodzącego typu
„split” dla komór z wewnętrznym systemem chłodzenia powietrza w chłodni.
2 BILANS ENERGII CHŁODNI DO PRZECHOWYWANIA ŻYWNOŚCI 2.1 Założenia wstępne
Chłodnia do przechowywania żywności musi spełniać szereg wymagań odnośnie temperatury i wilgotności atmosfery w pomieszczeniu. Problem utrzymania wilgotności staje się istotny w odniesieniu do produktów, nie znajdujących się w opakowaniach wodoszczelnych.
W związku z tym, uogólniony bilans energii układu chłodniczego, musi uwzględniać czynniki związane z koniecznością zapewnienia, określonej temperatury w komorze chłodniczej. To wymaga uwzględnienia zmienności temperatury otoczenia i jej wpływu na zapotrzebowanie mocy chłodniczej dla utrzymania wymaganej temperatury przechowywanej żywności.
Uogólniony charakter bilansu energii, umożliwia zastosowanie opartych na nim procedur obliczeniowych do opisu różnych wariantów odnośnie temperatury przechowywania ładunku i wilgotności atmosfery.
Po odpowiedniej adaptacji, można opisywać globalne procesy cieplno-przepływowe w chłodniach, obejmujących jedno pomieszczenie lub obiekty wielokomorowe. W rezultacie istnieje możliwość oceny energetycznej efektywności różnych konfiguracji przestrzennych chłodni.
2.2 Schemat układu utrzymania klimatu w chłodni
Przygotowując procedurę obliczeniową, ustalono uniwersalny schemat układu instalacji przewidzianej do utrzymania klimatu w chłodni do przechowywania żywności. W analizie pominięto rozwiązania wykorzystywane w przypadku głębokiego mrożenia produktów spożywczych. Na Rys. 2.1 przedstawiono schemat układu utrzymania klimatu w chłodni, spełniającego przyjęte założenia. Układ poddany analizie, umożliwia utrzymanie odpowiedniej temperatury w przestrzeni chłodni, wynikającej z przesłanek technologicznych, dla określonego produktu spożywczego. Stąd przewidziano układy chłodzące, w okresach wyższych temperatur otoczenia jak i możliwość podgrzewania powietrza, w celu zapobiegania ewentualnemu przemarzaniu przechowywanych produktów, przy ekstremalnie niskich temperaturach otoczenia.
W wersjach realizacyjnych układ może zostać pozbawiony niektórych elementów, jeżeli w konkretnej sytuacji element zostanie uznany za zbędny ze względów technologicznych lub
z uwagi na konieczność redukcji kosztów inwestycyjnych. Z drugiej strony uwzględnienie układu regeneracyjnego umożliwia pełniejszą ocenę kosztów eksploatacyjnych.
Przedstawiony na Rys 2.1 schemat układu utrzymania klimatu będzie stanowił podstawę do opracowania równań bilansu strumieni energii i masy, zachowując uniwersalny charakter.
W praktyce układ taki może być zestawiony z różnych urządzeń technicznych zasilanych różnymi formami energii (energią elektryczną, czynnikami chłodniczymi, wodą lodową, wodą technologiczną, parą itp.)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14
1 komora chłodni 2 nawilżacz
3 wentylator nawiewny 4 chłodnica
5 nagrzewnica wtórna 6 wymiennik regeneracyjny 7 nagrzewnica wstępna 8 filtr
9 przepustnica 10 wlot / nawiew 11 filtr
12 wentylator wyciągowy 13 przepustnica
14 wylot/ wyciąg
Rys. 2.1. Schemat uniwersalnego układu do utrzymania klimatu w komorze chłodniczej przy zróżnicowanych warunkach zewnętrznych
2.3 Globalny bilans strumieni energii układu chłodniczego
Uogólniony bilans obiektu chłodniczego do przechowywania żywności odnosi się do obiektu, którego schemat przedstawiono na Rys. 2.1. Podstawową przesłanką opisywanego bilansu jest założenie, że w pomieszczeniu chłodni utrzymywana będzie dodatnia temperatura t>0 oC (co jest wymagane w przypadku większości produktów) i odpowiednia wilgotność niezależnie od warunków panujących w otoczeniu. Obniżenie temperatury w komorze chłodniczej poniżej 0 oC wymagałoby uwzględnienia w obliczeniach występowania dodatkowej przemiany fazowej ciecz-faza stała, woda-lód.
W związku z tym, system klimatyzacyjny obiektu (utrzymanie temperatury i wilgoci) musi zapewniać możliwość podgrzewania komory zimą i chłodzenia latem. Proponowana analiza nie obejmuje obiektów, w których produkty przechowuje się w głębokim zamrożeniu, gdy nie występuje potrzeba podgrzewania komory chłodniczej.
Przedstawiony schemat uwzględnia elementy instalacji chłodniczej niezbędnych do zapewnienia odpowiednich paramentów powietrza utrzymania klimatu w bilansowanym obiekcie. Przy realizacji poszczególnych obiektów, wybrane moduły można usunąć, uzyskując uproszczone układy o zmniejszonych możliwościach zapewnienia klimatu.
Zakładając stałą temperaturę w pomieszczeniu chłodni i niezmienną wilgotność wynikającą z danych technologicznych, co przedstawiono przykładowo w pracy [5], równanie globalnego bilansu energii można zapisać w następującej postaci
(2.1) gdzie:
Qout - sumaryczny strumień ciepła przenikający przez przegrody chłodni, [W]
out
Hb. - strumień entalpii przepływający przez nieszczelności w przegrodach chłodni, [W]
Qw - sumaryczny strumień ciepła ze źródeł wewnętrznych (przechowywane produkty, personel, oświetlenie, wentylatory), [W]
Hout - strumień entalpii powietrza wypływający z układu, [W]
Hin - strumień entalpii powietrza dopływającego do układu, [W]
Hw - strumień entalpii wody nawilżającej powietrze, [W]
2 0
1
.out w h out in w h h r i ie
b
out H Q Q H H H Q Q Q N Q
Q
mw N1 H2 H3 H4
Qout m ,n Hn
Qin
m ,w Hw
N
Rys. 2.2. Schemat analizowanego układu utrzymania klimatu obiektu chłodniczego do przechowywania żywności z zaznaczonymi strumieniami energii
Przedstawiony na Rys. 2.2 schemat przepływu strumienia energii w instalacji utrzymania klimatu w komorze obiektu chłodniczego zapewnia możliwość zrealizowania założeń odnośnie wymagań technologicznych dla przechowywanych produktów spożywczych. Układ zestawiono z modułów umożliwiających schładzanie powietrza w przypadku kiedy temperatura powietrza otaczającego chłodnię (z uwzględnieniem nasłonecznienia) jest wyższa niż wymagana temperatura wewnętrzna chłodni. W ekstremalnych warunkach zimowych, kiedy temperatura otoczenia jest niższa niż temperatura wewnętrzna, układ umożliwia podgrzewanie nawiewanego powietrza. Ograniczenie zużycia energii układu, w okresie konieczności schładzania lub ogrzewania powietrza doprowadzanego do chłodni, zapewnia wymiennik regeneracyjny.
Elementami układu są również przepustnice sterujące przepływ powietrza i filtry zamontowane na kanale dolotowym i wylotowym.
Dobór elementów aktywnych instalacji będzie konsekwencją obliczeń wykonanych w oparciu o równanie bilansu (2.1) z uwzględnieniem szczegółowych procedur obliczeniowych poszczególnych członów tego równania.
Strumień ciepła przepływający przez przegrody budynku chłodni jest funkcją warunków przenikania ciepła przez przegrody i mostki cieplne, zakresu zmienności temperatury zewnętrznej w okresie doby i roku. W bilansie należy również uwzględnić zmienny strumień energii promieniowania słonecznego i usytuowania przegród w stosunku do kierunków geofizycznych.
W konsekwencji strumień ciepła dopływający z otoczenia można zapisać w postaci
(2.2)
gdzie:
Qk - strumień ciepła przenikającego przez przegrody, [W]
Qr - strumień ciepła radiacyjnego, [W]
Wielkości te można obliczyć przy wykorzystaniu procedur obliczeniowych opisanych w
r k
out Q Q
Q
generowane przez przechowywane produkty oraz ciepło generowane przez obsługę i oświetlenie. Bilans musi również uwzględniać ewentualną moc wentylatorów zainstalowanych w komorze chłodniczej, których zadaniem jest wyrównanie rozkładu temperatury. Ma to istotne znaczenie z punktu widzenia wiarygodności przyjętych warunków brzegowych. Wpływ ten omówiono w rozdziale 4.
Przy powyższych założeniach otrzymujemy następującą relacje:
(2.3)
gdzie:
Qf - strumień ciepła generowany przez przechowywane produkty spożywcze, [W]
Qp - strumień ciepła generowany przez personel, [W]
Ql - strumień ciepła generowany przez oświetlenie, lampy bakteriobójcze itp., [W]
Niw - moc wentylatorów wyrównujących pole temperatury w komorze, [W]
Ciepło generowane przez produkty spożywcze należy obliczać wg danych literaturowych dedykowanych dla określonego produktu. Przykładowe dane zamieszczono w pracy [5].
Zapewnienie odpowiednich warunków higienicznych i ochrony środowiska wymaga montażu filtrów na wlocie i wylocie układu. Konsekwencją ich zainstalowania jest wzrost oporów przepływu powietrza, co przekłada się na zwiększenie zapotrzebowania na moc wentylatorów przesyłowych. Końcowym efektem oddziaływania zainstalowanych filtrów jest przyrost temperatury przetłaczanego powietrza, który należy oszacować.
Istotnym modułem poprawiającym sprawność funkcjonowania instalacji, jest wykorzystanie wymiennika regeneracyjnego. W czasie działania układu w trybie chłodzenia, dzięki wymiennikowi regeneracyjnemu, uzyskujemy możliwość ograniczenia mocy układu chłodniczego (sprężarkowego lub absorpcyjnego) niezbędnej do schłodzenia powietrza na dolocie do komory chłodni.
W warunkach zimowych może być wykorzystany do wstępnego podgrzania doprowadzanego powietrza zmniejszając zapotrzebowanie na moc grzewczą instalacji. Na przykład w zimie, przy obliczeniowej temperaturze powietrza zewnętrznego -18 oC i konieczności utrzymania temperatury w pomieszczeniu +6 oC konieczne jest dogrzewanie świeżego powietrza nawiewanego do pomieszczenia. Nawiewane powietrze jest nagrzewane w nagrzewnicy wstępnej, następnie podgrzewane jest do oczekiwanej temperatury w nagrzewnicy wtórnej.
iw l p f
w Q Q Q N
Q
Nawilżone powietrze nawiewane jest do pomieszczenia. W lecie nagrzewnice są wyłączone, a temperatury reguluje się za pomocą przepustnicy świeżego powietrza i chłodnicy. Wymiennik regeneracyjny w układzie, ma służyć do dogrzania powietrza zimą lub ochłodzenia powietrza latem, dzięki czemu zmniejsza się zużycie energii elektrycznej niezbędnej do osiągnięcia zakładanej temperatury. Ich praca jest również związana z krotnością wymiany powietrza w pomieszczeniu chłodni. Różnorodność dostępnych na rynku urządzeń powoduje, że powietrze w komorze chłodni może być chłodzone przy użyciu
„chillera” z pośrednim układem chłodzenia wykorzystującym np. „wodę lodową” lub bezpośrednio czynnikiem chłodniczym w układach typu ”split”. Ponadto powietrze może być chłodzone w przestrzeni komory (chłodnice wewnętrzne) lub przygotowane w układzie zewnętrznym np. centrali klimatyzacyjnej. Natomiast podgrzewanie może być realizowane energią elektryczną, wodą grzewczą, parą technologiczną lub pompą ciepła.
Utrzymanie klimatu w przestrzeni, gdzie przechowuje się produkty spożywcze wymaga zapewnienia nie tylko odpowiedniej temperatury, ale również wilgotności powietrza.
Wielkość ta jest zależna od rodzaju produktu i wymaga określenia przez warunki technologiczne przechowywania tego produktu.
W związku z tym, równanie bilansu energii (2.1) nie wystarcza i opis musi również uwzględnić równanie bilansu strumienia masy wody w analizowanym układzie. Ponieważ jako wskaźnik wilgotności powietrza wykorzystywana jest wilgotność względna powietrza to uwzględniając ciśnienie barometryczne, temperaturę i objętość komory chłodniczej, parametr ten można przeliczyć na strumień masy wody (pary wodnej) zawartej w powietrzu.
Przy powyższych założeniach, możemy zapisać równanie bilansu wody (pary wodnej) w następującej postaci:
(2.4) gdzie:
min - strumień masy wody na dolocie, [kg/s]
m - strumień masy wody dostarczonej w nawilżaczu (osuszaczu), [kg/s]
out 0
f n
in m m m
m
2.4 Bilans energii komory chłodniczej
Uogólniona analiza bilansu energii układu chłodniczego chłodni, wymaga dokonania bilansu energii komory chłodniczej z uwzględnieniem konieczności dotrzymania warunków przechowywania ładunku i jego wymiany.
Schemat komory chłodniczej z zaznaczonymi strumieniami energii wpływającymi na temperaturę w komorze, przedstawiono na rysunku 2.3.
Qout - strumień ciepła dopływającego do komory chłodni, [W]
Hout - strumień entalpii powietrza dopływającego do komory, [W]
Tin - średnia temperatura powietrza w komorze chłodni, [o C]
Qw - strumień ciepła wydzielanego z przechowywanego produktu, [W]
mf - strumień masy wody (pary) wydzielanej z przechowywanego produktu, [kg/s]
w - wilgotność względna powietrza w komorze chłodni, [%]
Rys. 2.3. Schemat komory chłodniczej i strumieni energii przepływających przez ścianki
Dla komór chłodniczych zakłada się konieczność utrzymania stałej temperatury w pomieszczeniu chłodni i niezmiennej wilgotności wynikającej z wymogów technologicznych przechowywania żywności. Przykładowe wartości w odniesieniu do temperatury przytoczono w Tablicy 1 na podstawie pracy [5].
T
i nQ
outmf
Ni Ni
Ni
Qw
2
Qh
1
Qh
Qr
w
Hout
Hout
H i n
H l
Tablica 2.1. Przykładowe wartości temperatur przechowywania niektórych produktów żywnościowych
Kalafiory 0 0C
Kapusta 0 0C
Szparagi 0-2 0C Ogórki 10-13 0C
Bardziej rozbudowane tablice z informacjami o temperaturach przechowywania szerokiej gamy produktów żywnościowych można znaleźć w literaturze (np. [5,10,17 ,21]).
Bilans strumieni energii dla komory chłodniczej w funkcji zmiennych warunków temperatury zewnętrznej, stanowi punkt wyjścia do określenia mocy urządzeń chłodniczych gwarantujących zrealizowanie funkcji celu, jakim jest utrzymanie właściwej, ze względów technologicznych, temperatury ładunku i otaczającego go powietrza, bez względu na temperaturę zewnętrzną.
Wymagania odnośnie zapotrzebowania mocy chłodniczej określa równanie bilansu komory chłodniczej, które możemy zapisać w postaci:
(2.5) gdzie:
Qch - moc chłodnicza układu zasilającego, [W]
bin
H - strumień entalpii chłodnego powietrza dopływającego do komory chłodniczej, [W]
bout
H - strumień entalpii zużytego powietrza opuszczającego komorę chłodniczą, [W]
Qout - sumaryczny strumień ciepła przenikający przez przegrody komory chłodniczej, [W]
Hloss- strumień entalpii przepływający przez nieszczelności w przegrodach komory chłodniczej, [W]
ernal
Qint - strumień ciepła wynikający z pracy urządzeń wewnętrznych, [W]
QIE - strumień ciepła wynikający z wewnętrznych źródeł ciepła i zmian temperatury ładunku, [W]
Wartość Q , jako różnica pomiędzy entalpią świeżej strugi powietrza napływającego
IE ernal loss
out b
b
ch H H Q H Q Q
Q in out
int
Zewnętrzny strumień ciepła przenikający do wnętrza komory chłodniczej jest efektem konwekcyjnego i radiacyjnego oddziaływania otoczenia na budynek chłodni. Strumień ten możemy zapisać jako sumę:
(2.6) gdzie:
Qout.c - konwekcyjny strumień ciepła przenikający od otoczenia do wnętrza komory chłodniczej, [W]
Qout.r- radiacyjny strumień ciepła dopływający do ścian budynku, [W]
Ponieważ radiacja występuje równocześnie z konwekcją głównie na zewnętrznej powierzchni budynku, w procedurach obliczeniowych uwzględniana jest najczęściej jako radiacyjny współczynnik przejmowania ciepła łącznie z konwekcyjnym współczynnikiem ciepła.
Całkowity strumień ciepła przenikający przez przegrody chłodni można obliczyć z następującego równania:
(2.7)
gdzie:
U - współczynnik przenikania ciepła przegrody budowlanej, [W/(mi 2K)]
Ai - powierzchnia przegrody budowlanej o określonej konstrukcji, [m2]
ti - średnia temperatura wewnątrz pomieszczenia, [oC]
te - średnia temperatura otaczającego komorę powietrza atmosferycznego, [oC]
Współczynnik przenikania ciepła dla poszczególnych powierzchni Ai komory chłodniczej o identycznej konstrukcji przegrody obliczamy ze wzoru:
se i si
re R R R
U R 1 [W/(m2K)] (2.8)
gdzie:
se
si R
R , - konwekcyjne opory przejmowania ciepła (dla zewnętrznej i wewnętrznej strony ścianki), [(m2K)/W]
Rre - radiacyjny współczynnik oporu przejmowania ciepła od nasłonecznionej strony przegrody, [(m2K)/W]
Ri - opór cieplny przewodzenia przez przegrody wielowarstwowe, [(m2K)/W]
r out c out
out Q Q
Q . .
)
.c i i ( i e
out U A t t
Q
Opory konwekcyjnego przejmowania ciepła można wyliczyć z równań na konwekcje swobodną lub wymuszoną w zależności od sytuacji, lub przyjąć z norm budowlanych jako wartości średnie. Opór cieplny przewodzenia przez przegrodę budynku zależy od jej konstrukcji tzn. od grubości ścianki i rodzaju użytego materiału izolacyjnego. Wartości współczynników przewodności cieplnej materiałów konstrukcyjnych przedstawione są w tablicach i odczytujemy ich wartości z danych literaturowych. Obecnie wykorzystuje się materiały dedykowane do budowy chłodni przy czym materiał izolacyjny znajduje się od strony komory chłodniczej, a materiały konstrukcyjno-wytrzymałościowe od strony zewnętrznej.
W przypadku chłodni wielokomorowej, w obliczeniach przepływu ciepła przez przegrody międzykomorowe należy uwzględnić różnicę temperatur między komorami. W przypadku równych temperatur przepływ ciepła przez ścianki wewnętrzne można pominąć ( T = 0 0C).
Strumień entalpii powietrza zewnętrznego dopływającego do chłodni na skutek nieszczelności, (w czasie za- i wyładunku oraz przecieków przez śluzy) można określić zależnością :
(2.9)
gdzie:
mp - strumień masy powietrza dopływającego przez nieszczelności, [kg/s]
hst - entalpia właściwa powietrza dopływającego przez nieszczelności, [J/kg]
W komorze chłodniczej może znajdować się szereg wewnętrznych źródeł ciepła, które z reguły wymagają dodatkowych ilości chłodu w celu ich zbilansowania. Ogólne równanie opisujące ich oddziaływanie można opisać następująco:
(2.10) gdzie:
st p out
b m h
H
.
urz per prod
ernal Q Q Q
Q
int
Wyżej wymienione wielkości wymagają obliczeń lub oszacowań. Dla przykładu przyjmuje się, że osoba przebywająca w chłodni generuje strumień ciepła rzędu 50W do 200W w zależności od temperatury w pomieszczeniu i intensywności pracy.
Informacje o cieple generowanym przez przechowywane produkty należy dobrać z literatury. Przykładowe wartości dla niektórych produktów znajdują się w pracach [5, 17].
Ciepło generowane przez urządzenia znajdujące się w komorze chłodniczej należy obliczyć na podstawie mocy zainstalowanych urządzeń, w oparciu o moc oświetlenia oraz moce znamionowe silników elektrycznych napędzających wentylatory i podnośniki.
Osobnym problemem, jest możliwość występowania stanów nieustalonych ścian komory chłodniczej i przechowywanych produktów, wynikające z ich pojemności cieplnych.
Wielkość ta Qiew równaniu (2.1) wymaga oddzielnej procedury obliczeniowej i staje się istotna w przypadku pojawienia się znacznych skoków temperatury w wyniku załadowania dużej masy przechowywanych produktów o wysokiej temperaturze (znacznie różniącej się od temperatury przechowywania) bądź znacznych skoków temperatury zewnętrznej oddziaływujących na temperaturę ścianek komory. Oddziaływanie to można złagodzić przez odpowiednio wcześniejsze przeregulowanie układu chłodzącego komorę chłodniczą opierając się na informacjach eksploatacyjnych lub prognozach pogody.
Istotnym źródłem niestacjonarności układu, może być promieniowanie słoneczne, którego gęstość strumienia ciepła w okresie letnim może osiągnąć chwilowe wartości rzędu 1000 W/m2. Jest to jednak czynnik nieprzewidywalny i kompensacje jego oddziaływania należy zapewnić za pomocą systemów regulacyjnych, przewidując odpowiedni zapas mocy chłodniczej.
Zmiany warunków zewnętrznych należy rozpatrywać w różnych przedziałach czasowych np. dobowych, miesięcznych lub rocznych. Przykładowe zmiany temperatury powietrza atmosferycznego dla okresu rocznego zamieszczone w pracy [8] można wykorzystać do obliczeń. Należy jednak brać pod uwagę zmienność rozkładu temperatury w poszczególnych latach jak również brak możliwości określenia ich w przyszłości. W przypadku obliczeń wymaga to przyjęcia różnych założeń dotyczących określenia temperatur lokalnych: chwilowych, średnich, maksymalnych i minimalnych.
3 ALGORYTM PROGRAMU DO OBLICZANIA BILANSU STRUMIENI ENERGII UKŁADU UTRZYMANIA KLIMATU W CHŁODNI
3.1 Algorytm programu obliczeniowego
Na podstawie schematu uniwersalnej struktury układu chłodzącego komorę chłodniczą przedstawionego na Rys. 2.1 opracowano algorytm procedury obliczeniowej. Obliczenia zostaną wykonane w programie MS Excel. Algorytm obliczeniowy przedstawiono na Rys.
3.1. Przedstawiono na nim wszystkie moduły systemu utrzymania klimatu, powiązane zależnościami bilansowymi. W tabelkach zestawiono wartości parametrów wejściowych i obliczeniowych występujących w określonych miejscach układu chłodniczego.
Do obliczenia wartości i kontroli zmian parametrów na poszczególnych elementach składowych systemu, wykorzystano opisane wcześniej równania bilansowe. Według przedstawionego algorytmu opracowano program CHŁODNIA 1, który wykonuje obliczenia w pętli iteracyjnej do momentu osiągnięcia założonego wskaźnika zbieżności. Program CHŁODNIA 1 wykonuje obliczenia dla określonych warunków brzegowych, obliczając moc chłodniczą, niezbędną do utrzymania zadanej temperatury w komorze chłodniczej.
Powtarzając obliczenia przy zmiennych wartościach temperatury zewnętrznej, nasłonecznienia, wielkości wsadu i innych wewnętrznych źródeł ciepła, można określić charakterystykę chłodniczą układu w wybranym przedziale czasu.
W zależności od potrzeb przedział czasowy określający zapotrzebowanie na moc chłodniczą wynosi od 1h do roku. Dla ograniczenia czasu obliczeń, można wykonywać analizy zapotrzebowania mocy chłodniczej w wybranych przedziałach czasowych w okresach letnich i zimowych. Program może być też wykorzystywany do określania zapotrzebowania na chłód, a w razie potrzeby również ciepło, do celów projektowych i eksploatacyjnych.
Rys. 3.1. Algorytm bilansowania strumieni energii układu utrzymania klimatu chłodni 4 komorowej
3.2 Określenie warunków brzegowych
Wykonanie obliczeń ilościowych wymaga określenia wartości wielkości wyjściowych związanych z konstrukcją budynku chłodni, masą przechowywanego wsadu, jego właściwościami i wymaganą temperaturą przechowywania oraz zmian temperatury otoczenia w rozpatrywanym przedziale czasu.
Wartości charakteryzujące właściwości cieplne budynku chłodni można uznać za niezmienne w czasie dla którego realizowano obliczenia. Dane dotyczące właściwości cieplnych budynku chłodni wprowadzano do programu obliczeniowego w postaci zestawienia wartości w formie tablicy (Tablica 3.2.).
Tablica danych wejściowych dla programu obliczeniowego przewiduje możliwość, w zależności od konstrukcji budynku chłodni, wprowadzanie danych konstrukcyjno materiałowych dla max. 4 komór chłodniczych. W zależności od sytuacji program pobiera dane z powyższej tablicy wyliczając zyski i straty ciepła budynku chłodni od otoczenia, w zależności od warunków zewnętrznych. W razie konieczności program można rozbudować dostosowując go do obliczeń większej ilości komór chłodniczych lub realizować obliczenia dla 1 komory.
