1
r . g c & f w s i c
SPIS ZA W A R TO ŚC I TE C ZK I
p S v t t (U i Wi
ol a
I. Materiały dokumentacyjne
1/1 - relacja właściwa
I/2 - dokumenty (sensu stricto) dot. osoby relatora
I/3 - inne materiały dokumentacyjne dot. osoby relatora — -
II. Materiały uzupełniające relację —
III. Inne materiały (zebrane przez „relatora”): —
II1/1- dot. rodziny relatora —
III/2 - dot. ogólnie okresu sprzed 1939 r.—
III/3 - dot. ogólnie okresu okupacji (1939 -1945) — III/4 - dot. ogólnie okresu po 1945 r. —
III/5 - inne... — '
V. Wypisy ze źródeł [tzw.: „nazwiskowe karty informacyjne”]
VI. Fotografie
V
2
3
/ /■ /
Ja, H a l i n a J a n i s z e w s k a K w i a t u s z e w s k a z d o m u K o z i ń s k a c. W i k t o r a i A n t o n i n y z d. Tchórz, u r o d z i ł a m s i ę 2 9 . 0 9 . 1 9 2 5 r. w K o l o n i i M a r y s i n pow. Chełm.
O j c i e c mój do w y b u c h u w o j n y p r a c o w a ł na k o l e i j a k o d y ż u r n y r u c h u w M o t y c z u k / L u b l i n a , a po z d a n i u e g z a m i n u na a d i u n k t a w 1 9 3 8 r.
z o s t a ł p r z e n i e s i o n y na s t a n o w i s k o z a w i a d o w c y s t a c j i k o l e j o w e j R z e c z y c a . Do ż a d n y c h u g r u p o w a ń p o l i t y c z n y c h n i e należał.
M i a ł a m t r o j e r o d z e ń s t w a : s i o s t r a J a d w i g a ur. w 192 4 r. , b r a t W i t o l d ur. w 1 9 2 7 r. o r a z s i o s t r a M a r i a ur. w 1941 r.
W r o k u 1 9 4 0 o j c i e c mój n i e c h c ą c p r a c o w a ć d l a o k u p anta, p o r z u c i ł p r a c ę na k o l e i i z c a ł ą r o d z i n ą z a m i e s z k a l i ś m y w K o l o n i i M a r y s i n u o j c a matki, k t ó r a p r o w a d z i ł a t a m g o s p o d a r s t w o rolne.
M a t k a moja, A n t o n i n a , z a j m o w a ł a s i ę domem. Do d z i a ł a l n o ś c i s p o ł e c z n o - p o l i t y c z n e j s i ę n i e a n g a ż o w a ł a .
W l a t a c h 1 9 3 2 - 1 9 4 0 u c z ę s z c z a ł a m do szkoły, n a j p i e r w w Motyczu, p ó ź n i e j do s z k o ł y N r 16 p r z y ul. D ł u g i e j w L u b l i n i e i w r e s z c i e do p r y w a t n e g o g i m n a z j u m im. M. S o b o l e w s k i e j , do k t ó r y c h d o j e ż d ż a ł a m z M otycza, a n a s t ę p n i e z R z e c z y c y . N a s t ę p n i e d w a l a t a g i m n a z j u m / c z y l i m a ł ą m a t u r ę / u k o ń c z y ł a m w n a u c z a n i u p o d z i e m n y m w 1 9 4 2 r.
W m a r c u 1 9 4 0 r. z o s t a ł a m z w e r b o w a n a p r z e z J a n a Ł a n o w s k i e g o / K o z i o ł / i p r z y j ę t a do A r m i i K r a j o w e j w M a r y s i n i e . P r z y s i ę g ę
\ j \j s k ł a d a ł a m z K a z i m i e r ą S o c h ó w n ą ps. " S t e l l a " i K r y s t y n ą D o b r s k ą / o b e c n e n a z w i s k o J ó z e f o w i c z / z a m i e s z k a ł ą o b e c n i e w Ś w i d n i k u . P s e u d o n i m u jej n i e p a m i ę t a m . P r z y s i ę g ę o d b i e r a ł d o w ó d c a p l u t o n u / p l a c ó w k i / S t a n i s ł a w K u b i k ps. "Ka w k a " w m i e s z k a n i u A d o l f a
| P a w l i c z u k a . Ja o t r z y m a ł a m p s e u d o n i m "Mimoza".
Po o d b y t y m s z k o l e n i u z z a k r e s u p o s ł u g i w a n i a s i ę b r o n i ą o r a z o d b y t y m k u r s i e dla s a n i t a r i u s z e k , k t ó r e p r o w a d z i ł k t o ś z W a r s z a w y / n a z w i s k a ani p s e u d o n i m u n i e p a m i ę t a m / p o w i e r z o n o mi, o b o k o b o w i ą z k ó w s a n i t a r i u s z k i , f u n k c j ę ł ą c z n i c z k i na t e r e n i e Kol.
Marysin, Adamów, R e j o w i e c i s t a c j a k o l e j o w a Z a w a d ó w e k . P o w i e r z o n e mi r a p o r t y s k ł a d a ł a m p o r u c z n i k o w i C z a p l i ń s k i e m u ps. "Rębacz". W i e m tylko, iż był on d o w ó d c ą w y ż s z e g o s z c z e b l a i m i e s z k a ł l u b p r z e b y w a ł w t y m c z a s i e na G ó r z e - K r u p s k i e j .
4
W l a t a c h 1 9 4 1 - 1 9 4 4 b r a ł a m u d z i a ł w a k c j a c h z w i ą z a n y c h z n i s z c z e n i e m t r a n s p o r t ó w k o l e j o w y c h na t r a s i e R e j o w i e c - C h e ł m . W a k c j a c h t y c h b r a l i u d z i a ł Jan L a n o w s k i /Kozioł/, H e n r y k G r o s i a k / z a s t ę p c a "Kawki"/, mój b r a t W i t o l d K o z i ń s k i ps. "Mały" o r a z inni n i e z n a n i mi z n a z w i s k ani z p s e u d o n i m ó w c z ł o n k o w i e o r g a n i z a c j i . P o z y s k a n a broń, a m u n i c j a i s p r z ę t w o j s k o w y p r z e c h o w y w a n e b y ł y w n a s z y c h z a b u d o w a n i a c h w s p e c j a l n i e p r z y g o t o w a n y c h s k r y t k a c h , a n a s t ę p n i e w n o c y z a b i e r a n e p r z e z c z ł o n k ó w o r g a n i z a c j i .
W m a j u 1944 r. ja o r a z K a z i m i e r a S o c h ó w n a ps. " S t e l l a " i K r y s t y n a Dobrska, j a k o s a n i t a r i u s z k i , z o s t a ł y ś m y s k i e r o w a n e do s z p i t a l a P o l s k i e g o C z e r w o n e g o K r z y ż a w Chełmie, c e l e m o t o c z e n i a o p i e k ą p r z e b y w a j ą c y c h t a m c z ł o n k ó w R u c h u O p o r u i p o w i a d a m i a n i a o r g a n i z a c j i o e w e n t u a l n y m ich z a g r o ż e n i u z e s t r o n y Niem c ó w . P r z e b y w a ł a m t a m do w y z w o l e n i a Chełma.
P r z e d W i e l k a n o c ą - n i e p a m i ę t a m c z y był to r o k 1 9 4 3 c z y 1944 a r e s z t o w a n y z a s t a ł p r z e b y w a j ą c y na n a s z y m t e r e n i e p r z e d s t a w i c i e l A K z W a r s z a w y / n i e z n a ł a m n a z w i s k a ani p s e u d o n i m u / .
Z o s t a ł on p r z e z c z ł o n k ó w n a s z e j p l a c ó w k i o d b i t y p o d c z a s t r a n s p o r t o w a n i a go do Chełma. N a s t ą p i ł o to w Z a w a d ó w k u p r z e d w i a d u k t e m . N a s i byl i w m u n d u r a c h n i e m i e c k i c h z d o b y t y c h z r o z b i t y c h t r a n s p o r t ó w . W c z a s i e u c i e c z k i p r z e d p o ś c i g i e m / d u ż o N i e m c ó w s t a c j o n o w a ł o w ó w c z a s na t e r e n i e t a r t a k u w Z a w a d ó w k u / J a n L a n o w s k i / K o z i o ł / w p a d ł do n a s z y c h z a b u d o w a ń , z r z u c i ł n i e m i e c k i mundur, k t ó r y s c h o w a l i ś m y na polu. R e s z t a u c z e s t n i k ó w s k r y ł a s i ę w M a r y s i ń s k i m lesie. Po c h w i l i n a d j e c h a ł y c z o ł g i n i e m i e c k i e . Z a c z ę l i o s t r z e l i w a ć las, a p o n i e w a ż z e s t r o n y p a r t y z a n t ó w n i e b y ł o o d p o w i e d z i na ogień, z a c z ę l i r a b o w a ć krowy, k aczki, gęsi, kury.
O b r a b o w a l i w t e d y w s z y s t k i e g o s p o d a r s t w a w M a r y s i n i e .
W c z a s i e o k u p a c j i u k r y w a ł s i ę u n a s J ó z e f N i e m y s k i ps. "To p ó r "
s i e r ż a n t - f e l c z e r o r a z S t a s i e k ps. "Żelazny". Ob a j b y l i z W a r s z a w y . P r o w a d z i l i t a j n e n a u c z a n i e i p r z y w o z i l i p o d z i e m n ą prasę. S t a s i e k w c z a s i e j e d n e j z p o d r ó ż y z o s t a ł w D ę b l i n i e a r e s z t o w a n y i r o z s t r z e l a n y .
W i o s n ą 194 4 r. o j c a m e g o jak i w i e l u i n n y c h N i e m c y z a b r a l i z f u r m a n k ą i k o ń m i na podwodę, a p ó ź n i e j w i e ź l i i c h do P r z e m y ś l a , g d z i e m i e l i ich w y k o ń c z y ć j a k o jeńców. O j c u o r a z k i l k u i n n y m u d a ł o
5
s i ę z b i e c z t r a n s p o r t u w Chełmie. Po tej u c i e c z c e N i e m c y u r z ą d z i l i w C h e ł m i e o b ł a w ę i a r e s z t o w a l i w i e l u mężczyzn.
P o w y z w o l e n i u C h e ł m a o j c i e c z o s t a ł z a w i a d o w c ą s t a c j i Z a w a d ó w k a . R o d z i c e z a m i e s z k a l i w Z a w a d ó w c e .
I W r o k u 1 9 4 5 w y s z ł a m za m ą ż i w y j e c h a ł a m do S z c z e c i n a . M a m c z w o r o dzieci. Od 1 9 5 7 r. m i e s z k a m w L u b l i n i e i p r a c o w a ł a m w R S W P r a s a - K s i ą ż k a - R u c h w c h a r a k t e r z e s p r z e d a w c y . W r o k u 1 9 6 9 z p r z y c z y n n i e z a l e ż n y c h o d e m n i e r o z w i o d ł a m s i ę z m ę ż e m i s a m a w y c h o w y w a ł a m c z w ó r k ę dzieci. Po ich u s a m o d z i e l n i e n i u s i ę i
^ z a ł o ż e n i u w ł a s n y c h r o d z i n w y s z ł a m w 1 9 8 5 r o k u p o n o w n i e za mąż.
Od r o k u 1 9 7 9 j e s t e m r e n c i s t k ą z II g r u p ą i n w a l i d z t w a . Po w y z w o l e n i u z d z i a ł a l n o ś c i swej s i ę n i e u j a w n i a ł a m .
Na i l e s i ę o r i e n t u j ę to S t a n i s ł a w K u b i k ps. " Kawka" był po r o k u 1 9 4 5 p r z e s ł u c h i w a n y w L u b l i n i e , a n a s z e d o k u m e n t y o r g a n i z a c y j n e p r z e j ę ł a S ł u ż b a B e z p i e c z e ń s t w a w Cheł m i e .
K i e d y K u b i k p r o s i ł o ich zwrot, p o n i e w a ż w i e l e o s ó b z w r a c a ł o s i ę do n i e g o o w y d a n i e z a ś w i a d c z e n i a , p o w i e d z i a n o mu, ż e z o s t a ł y o n e p r z e k a z a n e g d z i e ś do m u z e u m w o j s k o w e g o .
na J a n i s z e w s k a - K w i a t u s z e w s k a
Lublin, d n i a 18 l u t e g o 1 9 9 7 r.
6
7
8
9
10
. .. F U N D A C J A Toruń 1. VI. 1998r
Archiwum Pomorskie Armii Krajowej u l. W . G a r b a r y
2,tel.65-22-186
87-100 TORUŃ
„Memoriał Gen.Marii Wittek” /
L.dz. mijtosk/tt
Pani Halina Januszewska - Kwiatuszewska 20-214 Lublin,
Szanowna Pani !
W kwietniu br. p.Marta Orlicz ( ŚZŻ AK Zarząd Okręgu w Lublinie ) przysłała do naszego Archiwum relację z Pani służby wojennej, za którą bardzo dziękujemy.
Założyliśmy Pani teczkę osobową, nr inwentarza 965/WSK.
Prosimy jednak, o ile to jest możliwe, o przysłanie do naszego Archiwum Pani zdjęcia (najlepiej z lat 40-tych ) oraz dokumentów poświadczających Pani działalność konspiracyjną.
Wspomina Pani o swojej Siostrze, Jadwidze. Czy należała Ona do AK ? Jeżeli tak, to czy mogłaby Pani napisać o niej relację lub chociaż krótka notkę biograficzną.
Pisze też Pani o Krystynie Sochównej, ps. Stella” i Krystynie Dobrskiej. Czy mogłaby Pani napisać o nich coś więcej. A może napisałaby Pani o nich relacje lub zachęciła je żeby napisały same.
Jeszcze raz dziękujemy za bardzo dobrze napisaną relację i zapraszamy do współpracy.
Z
wyrazami szacunku Katarzyn awfinczykowska Dokumentalistka Archiwum WSK przy Fundacji „Archiwum Pomorskie AK”
11
Lublin, 1998-08-03 Y /p ły n n o d } ę iM
Ldz. im
Pani
Katarzyna MINCZYKOWSKA Dokum entalistka Archiwum WSK
przy Fundacji "Archiwum Pomorskie AK"
T o r u ń
Szanowna Pani,
Odpowiadając na pismo L.dz. 1223/WSK/98 przepraszam za zwłokę, ale to z przyczyny nie zależnej ode mnie. Choroba przychodzi w najmniej oczekiwanej chwili. Jak się ma 73 lata żyje się już na kredyt. Zdjęcie swoje przesyłam z lat 40-tych, jest ono od kenkarty, widoczna jest część pieczątki, przesyłam również oświadczenie świadków. Siostra moja Jadwiga nie należała do AK, mając 17 lat wyszła za mąż, po prostu w ten sposób uciekła od pracy na roli i łapanek. Brat zm arł 3 lata temu. Listownie skontaktowałam się z Kazią Sochówną ps. "Stella" jak również z Krystyną Dobrską ps. "Narcyz", zachęcając je do napisania relacji. Czy będą w stanie napisać trudno mi powiedzieć, czy żyją - nie wiem, nie kontaktujemy się, odpowiedzi nie otrzymałam.
Jeśli chodzi o dokumenty świadczące o mojej działalności organizacyjnej w czasie okupacji, to niestety poza oświadczeniem byłego dowódcy ps. "Kawka" /nie żyje od 1981 r./
i Krystyny Dobrskiej ps. "Narcyz", nie posiadam żadnych innych dokumentów. Ludzie, z którymi mogłabym na ten tem at rozmawiać już niestety nie żyją, bądź też porozjeżdżali się w różne strony kraju i kontaktów z nimi nie mam.
W moim albumie znalazłam zdjęcia:
1. w mundurze jest to Józef Niemyski ps. "Topór".
2. nazwiska nie znam, na imię miał Stanisław ps. "Żelazny" obok niego stoi mój brat Witold ps. "Mały".
3. na trzecim zdjęciu jestem ja ps. "Mimoza" i Stanisław ps. "Żelazny".
12
- 2 -
Jeśli chodzi o Niemyskiego ps. "Topór" to jego funkcja i działalność nie jest mi znana.
Wiem tylko, że był on z Warszawy, przedwojenny felczer w stopniu sierżanta, ukrywał się przez jakiś czas u nas, utrzymywał kontakt z dowódcą placówki ps. "Kawka". Po jakim czasie wyjechał i dalsze jego losy nie są mi znane.W załączeniu przesyłam wiersz, który wpisał do mojego pamiętnika.
Stasiek ps. "Żelazny" również przyjeżdżał z Warszawy, przywoził podziemną prasę, prowadzili obaj tajne nauczanie.
Jak wspomniałam w swojej relacji, Stasiek w czasie jednej z podróży został w Dęblinie przez Niemców aresztowany i rozstrzelany.
Jeśli te zdjęcia się na coś przydadzą, to proszę je zatrzymać.
Będę zadowolona jeśli ta moja krótka i niepełna relacja przyniesie jakąś korzyść.
Przesyłam pozdrowienia
Halina Janiszewska-Kwiatuszewska
13
14
T o r u ń , 2 m a r z e c 1 9 9 9 r o k
Pani
Halina Januszewska-Kwiatuszewska
20-214 Lublin
Dziękujemy za list od Pani i przesłane w nim zdjęcia,wiersz z pamiętnika oraz uzupełnienie relacji i dokumenty.Przesłane materiały uzupełniły posiadane dane i zostały umieszczone w Pani teczce osobowej.
Czy nie zechciałaby Pani współpracować z nami jako członek Koła Przyjaciół Memoriału gen.Marii Wittek
(fzał. zgłoszenie) .Memoriał działa przy Pomorskim Archi
wum Armii Krajowej.Zadaniem Memoriału jest historyczna dokumentacja służby wojennej Polek działających w czasie wojny we wszystkich organizacjach wojskowych.
Rola Pani polegałaby na kontaktach z kombatantakami i nakłanianie do spisywania relacji i przesyłania ich na nasz adres i ewentualnie rozprowadzanie naszych wydawnictw.W każdym razie będzie można chyba zaliczyć Panią do grona aktywnych korespondentek ?
Łączę wyrazy szacunku
dokumentalistka WSK
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
m e m o r i a ł
General Marii Wittek '
| ,'*łT' r *
S P I S Z A W A R T O Ś C I T E C Z K I - ...
L- ^ A ^
—
3i^srsi->j4CX]NA. A^> ^ ^
Ul. Relacja
1/2. Materiały uzupełniające relację V
I • •nrrn. r ł
