Okólska Krystyna Maria

1

I k T 5 K

SPIS ZAWARTOŚCI

V O )^ o „ l O U O L s

/ 1/ 'S 5>- £•

I . / l . Relacja V l

u»

I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące rejatora—

"I./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora —

‘ II. Materiały uzupełniające relację \J ^K ; ^

III./l. Materiały dotyczące rodziny relatora — -

. u

III./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r. —

li !v* * ’ III./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-1945)—

t-

— III./4. Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 —

i :

III./5. Inne ... — !

C r

IV. Korespondencja \ f i £ . ^ k f; jj

V. Nazwiskowe karty informacyjne \ J ^

VI. Fotografie \ J j j

2

3

R e l a c j a

Krystyna Maria Okólska - Niwicka

Urodzona 8 l i p c a 1 9 2 2 r . w Potoku pow. Krosno.

O jc ie c - Zygmunt Okólski prowadził a d m in is tr a c ję k o p a ln i ropy naftowej , matka - K a ro lin a z Barańskich* t y ł y ż o ł n i e r z

Pierwszej Brygady Legionów P o lsk ich , zajmowała s i ę domem.

Po t r z e c i e j k l a s i e Szkoły Powszechnej zdała egzamin do p ie r w sze j k l a s y Gimnazjum ( s t a r e g o typ u ) w K rośnie, po dwóch l a t a c h konty­

nuowała naukę w gimnazjum nowego typ u . Potem u c z ę s z c z a ła do lice um Matematyczno - F izy czn e g o. Maturę zdała w 1 9 3 9 r .

Od 194-0 r . w łą c z y ła s i ę w t a jn e n au czan ie. Dyrektor G. i L.

- S ta n isła w Bobak, jako bardzo zd oln ej absolw entce, pow ierzył j e j nauczanie uczniów na poziomie gimnazjalnym, przede w s z y s t - kiem przedmiotów ś c i s ł y c h , W trudnych war^hfeach zdobywała pod­

r ę c z n ik i i l e k t u r ę . Sama ogromnie oczytana za ch ęcała m łodzież i k o le ż a n k i do nauki i c z y ta n ia w artościow ej l i t e r a t u r y . ' W 1 9 4 1 r . w s t ą p iła do ZWZ przyjm ując pseudonim " T o s i a ” . D z i a ł a ł a w ł ą c z n o ś c i Komendy In sp e k tora tu w J a ś le z s i e d z i b ą w K rośnie, który miał kryptonim "Joachim ". Równocześnie współpracowała z komendą Kedywu - Zenonem Sobotą* p s . "Korczak % "ś w id a " i SfcsnLX*ł*w«aB Franciszkiem Płonką, p s . "K ub acki", k tó rz y c z ę s t o kwaterowali w domu O kólskich na k o p a ln i M a c -A lla n # p oło żo n e j na odległym obrzeżu Krosna.

Pracując w b iu r z e hurtowni jarzynowo - owocowej przy u l . Słowac­

k ie g o m ia ła tara skrzynkę d la poczty k o n s p ir a c y j n e j, z uwagi na duży panujący tam ruch n ie zwracsło to n i c z y j e j uwagi.

W 1 9 4 2 r . k ierow ała już zespołem ł ą c z n i c z e k , do którego latem 1 9 4 3 r . włączono s t a r s z e h a r c e r k i z Hufca Harcerek w K rośnie, prowadzonego przez j e j s i o s t r ę Danielę Okólską. Harcerki te

w cześn iej d z i a ł a ł y w ł ą c z n o ś c i i wywiadzie Kedywu.krośnieńskiego.

Po aresztow aniach w czerwcu 1 9 4 3 r . i r e o r g a n i z a c j i ze sp ó ł łą c z n ic z e k p r z e s z e d ł do pracy w Kedywie Podkarpackim, kierowa­

nym przez Zenona S ob otę. Po p r z e n i e s i e n i u Zenona Soboty do Rzeszowa ze sp ó ł łą c z n ic z e k , pod dowództwem Krystyna O k ó ls k ie j, z o s t a ł oddany do d y s p o z y c ji Komendy In sp e k to ra tu w K r o ś n ie .

4

- 2 -

Utrzymywanie ł ą c z n o ś c i zimą 1 9 4 y 44 z o s t a ło bardzo utrudnione na skutek zwiększonej i l o ś c i p a t r o l i na drogach, a k o l e j ą m ogli Polacy podróżować w yłącznie za specjalnym zezwoleniem

władz n ie m ie ck ich . Mimo to Krystyna Okólska utrzymywała łą c z n o ś ć Komendy In sp ek tora tu z Komendą Okręgu AK w Krakowie. Zezwolenia na jazd y k o l e j ą z a ła t w i a ł y ł ą c z n i c z k i AK zatrudnione w s t a r o s t w i e . Wiosną 1 9 4 4 r . kierow ała nasilonym ruchem ł ą c z n o ś c i związanym

z przygotowaniami do a k c j i "B u r z a ". W tym o k r e s ie n a j c z ę ś c i e j kontaktowała s i ę z oficerem ł ą c z n o ś c i Komendy In sp ek to ra tu - i n ż . Wacławem Dębskim, p s . "Zygmunt"p k tó r y t e ż n ie k ie d y kwate­

rował w domu O k ólsk ich .

W o s t a t n ic h dniach l i p c a , k ied y wojska r a d z ie c k i # z a j ę ł y Korczynę i znajdowały s i ę w o d l e g ł o ś c i 3 ** 4 km od Krosna, Niemcy w ydali rozkaz ewakuacyjny dla c a ł e j lu d n o ś c i z a m ie sz k a łe j na prawym brzegu W is ło k a . Krystyna z ojcem Zygmuntem i s i o s t r ą D anielą p r z e n i o s ła s i ę do domu Jana i Ludwiki Chodorowskich, rodziców h a rc e rk i - ł ą c z n i c z k i Ireny Chodorowskiej, m ieszk a ją cych w d z i e l ­ n ic y Krosna Krościenku Niżnym (ob ecn ie u l . Powstańców W arszaw skich).

N iedaleko kwaterowali in s p e k to r mjr Wincenty Rutkowski, p s .

"Haszysz; je go zastę pc a p or. Jan W alczyńsk i, p s . "Buk" i o f i c e r ł ą c z n o ś c i Wacław Dębski. In sp ek tor n ie k ie d y pracował w domu Chodorowskich, gd zie kwaterowała również grupa ł ą c z n i c z e k .

Umożliwiało to K rystyn ie szy bk ie w ysyłan ie ic h w t e r e n , do od d zia­

łów . ł ą c z n i c z k i m usiały znać p r z e j ś c i a ogrodami ponieważ Niemcy w prow adzili godzinę p o l i c y j n ą już od 13 godz. Do zadań s z c z e g ó ln ie

trudnych n a l e ż a ł o przeprowadzanie oddziałów p artyz an ck ic h z oko­

l i c z n y c h placówek na lo t n i s k o * celem u n iem ożliw ie n ia Niemcom z n is z c z e n ia pasów startow ych d la maszyn c i ę ż k i c h . (Akcja t a n ie powiodła s ię z uwagi na w c z e ś n ie js z y wybuch na l o t n i s k u ) .

W dru&iej połowie s i e r p n i a Niemcy w ydali Polakom rozkaz opuszcze­

n ia Krosna. Krystyna zorganizowała ewakuację dowództwa In sp ek to­

r atu de domu Konstantego i Jadwigi O kólskich na k o p a ln i ropy w J a s z c z w i. Wraz z Iren ą Okólską> p s . " I r k a " (córką gospodarzy) w ynajęła konie od a r ty le r z y s t ó w n iem ieck ich , s t a c jo n u ją c y c h

w Jaszczwi*;! Utrzymywanie ł ą c z n o ś c i zapewniały również kwaterujące tam ł ą c z n i c z k i ^rena Chodorowska i Maria S z a fr a ń s k a , co b y ło

trudne z uwagi na o s t r z e li w a n i e terenu przez a r t y l e r i ę r a d z ie c k ą .

x ) - tym sposobem p rz e w io z ła z Krosna do Jaszczw i c a ły zapas b ro n i i am unicji In s p e k to r a tu .

5

Z początkiem w rześnia in s p e k to r Rutkowski p o l e c i ł K rystyn i#

d ostarc zyć meldunek do Komendy Okręgu AK w Krakowie. P o c ią g i do Tarnowa ju ż n ie c h o d z iły , tr a s ę tę więc p rzeb y ła p i e s z o . Podobnie w racała . Pod Tarnowem za sk o czy ł j ą ogień a r t y l e r i i r a d z i e c k i e j co zmusiło j ą do ukrywania s i ę prawie c a ły dzień w rowach i na p o la c h .

Po ósmym w rześnia wraz z Komendą In sp ek to ra tu p ow róciła do Jtrosna. Zaraz po wkroczeniu wojsk r a d z ie c k ic h z a c z ę to a r e s z t o ­ wać ż o łn i e r z y AK„ W rzesień i p a ź d z ie r n ik b y ły d la Krystyny O k ó ls k ie j oiresem n atężone j d z i a ł a l n o ś c i . Na skutek aresztowań łą c z n o ś ć z o s t a ł a zerwana l e c z tr z e b a b y ło z a ją ć s i ę u cie k ają cy m i

ż o łn ie r z a m i AK.

1 l i s t o p a d a aresztowano Wacława Dębskiego* p s . "Zygmunt" - o f i ­ cera ł ą c z n o ś c i In sp ek tora tu m ieszkającego u O k ó lsk ich . Krystyna i j e j o j c i e c Zygmunt z o s t a l i o s t r z e ż e n i i już n ie p o w r ó c ili do domu, j e j s i o s t r a D aniela ukryła s i ę w Przemyślu u Barbary Kostkowej* p s . " S t a r ż a " . Po k i l k u m ie sią c a c h ukrywania s ię c a ła t r ó j k a z n a la z ła s i ę w Jaszczwi u s t r y j o s t w a Konstantego i Jad­

w ig i O k ó lsk ich . W kw ietniu 1 9 4 5 r . Krystyna w yjech ała do Krakowa.

Tam z a p i s a ł a s i ę na p o lo n is ty k ę na U n iw ersytecie J a g ie llo ń s k im , bij po roku p r z e n ie ś ć s i ę na b i o l o g i ę . D z i a ł a ł a bardzo aktywnie w B r a tn ie j Pomocy S tu d e n ck ie j UJ. W l a t a c h 1946 - 47 b y ła z a s tę p ­

cą prezesa "B r a t n i a k a " . Do 1947 r . d z i a ł a ł a w WIN o p ie k u jąc s i ę u ciek ającym i przed aresztow aniam i.

W 1 9 4 9 r . w yszła zamąż za S ta n isła w a N iw ic k ie g ip- r ^ n z y n i e M ro ln ic tw a i wraz z nim r o z p o c z ę ła pracę w Technikum Rolniczym w M oszczenicy k/Żywca. W 1 9 5 2 r . władze szk olne o r z e k ły , że

ziem iańskie pochodzenie Niwickieg® j e s t przeszkodą w pra«y p e i s - g o g ic z n e j i usunęły go ze s z k o ł y . Z o 3 ta ł więc kierownikiem

D»mu Starców w Więckowicach k / Zabierzowa, a w 1 9 5 3 r . z a stę p cą, a potem dyrektorem S t a c j i Doświadczalnej I n s t y t u t u Sadownictwa w Brzeznej k/Nowego S ą cz a . W 1 0 5 8 r . p r z e n i e ś l i s i ę do S k ie r n ie w ic

gd z ie S ta n isła w N iw icki z o s t a ł z - c ą dyrektora i n s t y t u t u , a

Krystyna pracowała w unikalnym laboratoriu m f i z j o l o g i i r o ś l i n - f i t o t r o n i e .

Wychowali czworo d z i e c i : Jacek- inform atyk, M ałgorzata - prawnik, Jerzy - e le k t r o n ik , Andrzej - prawnik.

Krystyna zmarła 1 0 . 1 1 . 1 9 7 5 r . » S ta n isła w - 1 1 . 0 8 . 1 9 9 4 r . Oboje

z o s t a l i pochowani w kwaterze wojskowej cment Lerniewicach

Dan: ___ca - Krupska

6

NIWICKA z d. Okólska Krystyna ps* "Tosia", (1922 - 1975), komendantka grupy łączniczek inspektoratu

Urodziła się 8 lipca 1922 r. w Potoku pow. Krosno, córka

Zygmunta Rawicz - Okólskiego, pracownika w administracji kopalni ropy naftowej i Karoliny z d. Barańskiej, żołnierza Pierwszej Brygady i uczestniczki obrony Lwowa w 1-ej wojnie światowej.

Do szkoły powszechnej uczęszczała w Krośnie i już po 3**ej klasie zdała egzamin do Gimnazjum im. Mikołaja Kopernika. Należała

do Drużyny Harcerek im. Królowej Jadwigi, była przewodniczącą Sodalicji Mariańskiej, a w Liceum komendantką Przysposobienia wojskowego Kobiet. Była bardzo dobrą uczennicą, pomagała kole­

żankom w odrabianiu lekcji, zwłaszcza z matematyki* Bardzo dużo czytała, zarówno literaturę piękną, jak i z zakresu filo­

zofii i nauk przyrodniczych. Maturę zdała w 1939r. w Liceum o kierunku matematyczno - fizycznym.

7 tym czasie rodzina mieszkała w Krośnie na terenie kopalni jfiac-Allan. Dom stał samotnie na wzgórzu i od początku wojny stanowił oparcie dla żołnierzy uciekających z niewoli i prze­

dzierających się przez Słowację na Węgry.

A 1941 roku Krystyna wstąpiła do Związku walki Zbrojnej, przyjęła pseudonim "Tosia". Jej przełożonym był por. Zenon Sobota, oficer Drugiego Lddziśru, pracujący przed wojną w sta­

rostwie w Krośnie. Współpracowała z referentką .'.'SK - Celiną W a cha Iową ps* "Mama". tym czasie związała się też z tajnym nauczaniem, którym kierował mgr Stanisław Bobak, przedwojenny dyrektor Gimnazjum i Liceum w Krośnie. Znając Krystynę jako . jedną z najlepszych absolwentek powierzył jej nauczanie z za­

kresu szkoły średniej* szczególnie z przedmiotów ścisłych.

Lekcje najczęściej odbywały się w jej domu na wzgórzu, które

7

w tych czasach było odludziem.

W 1943r. dowodziła grupą łączniczek AK, którą w przeważającej większości stanowiły harcerki z tajnego hufca zorganizowanego przez jej siostrę Danielę ps. "Roma”, "Kora". Grupa podlegała Komendzie Inspektoratu AK w Jaśle z siedzibą w Krośnie (krypto­

nimy: "Jemići^a", "Joachim" i inne). W 1943r* inspektorem został mianowany ppłk. Stefan Rutkowski ps* "Haszysz", który organi­

zacyjnie wzmocnił Inspektorat Podkarpacki. Wiązało się to ze zwiększeniem kursów łączniczek do placówek AK w obrębie inspek­

toratu.

W roku 1944, w czasie akcji "Burza", z końcem sierpnia "Tosia"

zorganizowała ewakuację sztabu inspektoratu. Z uwagi na zbliżanie się wojsk sowieckich do linii Wisłoka, i\iemcy nakazali ewakuację całej ludności Krosna. Sztab wraz z całą bronią został ulokowany w domu stryja Konstantego Ckólskiego, kierownika kopalni ropy naftowej w Jaszczwi. W operacji tej wykazała niezwykłą odwagę i determinację. Bro^ na chłopskiej furmance przewoził żołnierz niemiecki, przekonany» że przewozi rzeczy niezbędne do życia na tułaczce, towarzyszyła mu siostra "Tosi” Daniela. 2ała ewakuacja odbywała się pod ostrzałem artylerii sowieckiej.

£ pierwszych dniach września inspektor Rutkowski wysłał "losie"

z meldunkiem do Komendy Ckręgu w Krakowie. Kiedy wracała pieszo

od strony spalonego uasła, zagarnął ją ostrzał artylerii sowieckiej, rozpoczynający długotrwały atak na Przełęcz Dukielską. W otwartym polu przeleżała kilkanaście godzin. Kiedy zjawiła się w domu

stryjostwa - kwaterze inspektora zapanowała radość- Tylko kręcący się po kuchni sowiecki podoficer dopytywał się "... a skąd ta doczka priszła, jak ja jej tu wczoraj ńi&"WidziałV".

Kiedy nastały nowe smutne dni prześladowania Armii Krajowej,

8

3 -

Krystyna działał dalej. Dostarczała dla Inspektoratu raporty o aresztowaniach, ucieczkach, zmianach kwater.

1 listopada 1944r. UB aresztowało kwaterującego w domu Okólskich oficera łączności Inspektoratu 'Wacława Dębskiego ps. "Zygmunt".

Zygmunt Okólski ps. "Tata" z córkami Krystyną i Danielą musieli uciekać. Po paru miesiącach tułaczki dotarli do Krakowa.

Krystyna zapisała się na Wydział Biologii Uniwersytetu Jagielloń- kiego, (który jednak nie ukończyła.). Sporadycznie miała jeszcze kontakt z grupami konspiracyjnymi, głównie w zakresie pomocy

dla ukrywających się żołnierzy AK.

W czasie studiów pełniła funkcję v-prezesa Bratniej Pomocy Studentów UJ. Władze komunistyczne niechętnie potrzyły na tę organizacje, której władze nie pochodziły z nadania partyjnego.

W 1947 roku w wiezieniu w Rawiczu przebywał,skazany za aziałal-

sadystycznego naczelnika więzienia kpt. Kazimierza Szymonowicza, ktćry żądał od niego zeznań obciążających Krystynę Ckćlską.

"Dąbrowa" nie załamał się i zeznań nie złożył. Uratowało to Krystynę od represji.

w Skierniewicach. Dom Niwickich był pełen ciepła i przyjaźni.

Wychowali czwórkę dzieci: Małgorzatę i Andrzeja - prawników, Jacka - informatyka i Jerzego-elektronika.

Zmarła 10 listopada 1975 roku. Jest pochowana w kwaterze wojskowe cmentarza w Skierniewicach. Tam pochowany jest też jej mąż.

Bibliografia: -Janusz Krężel, Konspiracja Harcerek. Tarnów 1996.

Opracowała: Daniela Krupska, 30-053 Kraków, ul. Galla 11 m 7 tel. .012/ 637 30 32

ność w WIN, Stanisław Kostka Dąbrowa". Był on katowany przez

1949 roku wyszła zamąż za Stanisława Niwickiego, porucznika AK.

racowała jako laborantka w fitetronie w Instytucie Sadownictwa

-Irena Chodorowska - Dzikiewicz i Lech Dzikiewicz, Dramat ppłk. Stefana W. Rutkowskiego "Haszysza”.

Jego łączniczki.

-Daniela Janina Okćlska - Krupska, Harcerki i Harcerz;

w Szarych Szeregach i ZWZ-AK w Krośnie. Kraków 1996

C_j.

9

t^Krystyna Okólska-Niwicka

Krystyna córka Karoliny z Barańskich i Zygmunta Rawicz-Okólskiego urodziła się 8.07.1922 roku w Potoku pow. Krosno, gdzie jej ojciec pracował w administracji ropy naftowej.

Do szkoły powszechnej uczęszczała w Krośnie, gdzie już po trzeciej klasie zdała do Gimnazjum im. Mikołaja Kopernika.

W Gimnazjum należała do drużyny harcerek im. Królowej Jadwigi, była przewodniczącą Sodalicji Mariańskiej a w liceum komendantką Przysposobienia Wojskowego Kobiet. Była bardzo dobrą uczennicą, zawsze pomagała koleżankom w odrabianiu zadań z matematyki. Czytała bardzo dużo, wprost pożerała książki tak z literatury pięknej, jak i filozofii i nauk przyrodniczych.

W 1939 roku zdała maturę w Liceum matematyczno-fizycznym. W tym czasie rodzina mieszkała w Krośnie, na kopalni Mac-Allan. Dom stał samotnie na wzgórzu, od początku okupacji kwaterowali tam żołnierze uciekający z niewoli i ochotnicy wędrujący przez Słowację na Węgry.

Krystyna w 1941 roku wstąpiła do Związku Walki zbrojnej i przyjęła pseudonim

„Tosia” . Jej przełożonym był por. Zenon Sobota, oficer Drugiego Oddziału, pracujący przed wojną w starostwie w Krośnie. Współpracowała z Celiną Wachalową, przewodniczącą WSK. W tym czasie też związała się z tajnym nauczaniem, kierował nim mgr Stanisław Bobak, przedwojenny dyrektor Gimnazjum i Liceum w Krośnie.

Znając Krystynę Okólską jako bardzo dobrą absolwentkę liceum powierzył jej nauczanie w klasach szkoły średniej. Krystyna miała szczególne uzdolnienia do nauczania przedmiotów ścisłych tak, że lekcje z nią dawały uczniom dużo satysfakcji.

Lekcje najczęściej odbywały się w domu na kopalnianym wzgórzu Mac-Allan, które w tych czasach było odludziem.

W 1943 roku Krystyna Okólska kierowała już sporą grupą łączniczek AK, w składzie której przeważały harcerki z Hufca zorganizowanego przez jaj siostrę Danielę Okólską. Ta cała grupa pozostawała w gestii Komendy Inspektoratu Armii Krajowej w Jaśle z siedzibą w Krośnie (krypt. „Jemioła” , „Joachim” i inne). W 1943 roku nowym inspektoratem został ppłk Stefan Rutkowski ps.” Haszysz” , który wzmocnił organizacyjnie inspektorat. Dużo wtedy było kursów kurierskich do placówek i poszczególnych dowódców oraz kwater.

W 1944 roku z końcem sierpnia Krystyna Okólska organizuje ewakuację sztabu inspektoratu. Ponieważ wojska sowieckie zbliżały się do linii Wisłoka, Niemcy nakazali ewakuację całej ludności Krosna. „Tosia” ulokowała sztab inspektoratu i jego broń w domu swego stryja Konstantego Okólskiego kierownika kopalni ropy naftowej w Jaszczwi. Cała ewakuacja odbywała się pod ostrzałem artylerii sowieckiej.

W pierwszych dniach września inspektor Rutkowski wysłał Krystynę z meldunkiem do Komendy Okręgu A K w Krakowie. Kiedy wracała pieszo, od strony spalonego Jasła, zagarnął ją ostrzał artylerii sowieckiej rozpoczynający długotrwały atak na Przełęcz Dukielską. Przeleżała w otwartym polu kilkanaście godzin. Kiedy zjawiła się w domu stryjostwa - kwaterze inspektora - zapanowała radość. Tylko kręcący się po kuchni sowiecki podoficer, dopytywał się: a skąd to doczka przyszła, jak ja jej tu wczoraj nie widział?

10

Kiedy przyszły nowe, smutne dni prześladowania Armii Krajowej Krystyna działała dalej. Raporty o aresztowaniach, ucieczkach zmianach kwater.

Pierwszego listopada 1944 roku UB aresztowało kwaterującego w domu Okólskich oficera łączności Inspektoratu Wacława Dębskiego ps. „Zygmunt” . Okólscy - ojciec Zygmunt ps. „Tala” i córki Krystyna ps. „Tosia” i Daniela ps. „Kora” musieli uciekać.

Po paru miesiącach tułaczki dotarli do Krakowa. Krystyna rozpoczęła studia na Uniwersytecie Jagiellońskim. Były jeszcze sporadyczne kontakty z formacjami podziemnymi, głównie pomoc dla ukrywających się żołnierzy AK.

W organizacji Bratnia Pomoc Studentów UJ Krystyna Okólska pełniła funkcję wiceprezesa. Władze komunistyczne niechętnie patrzyły na to stowarzyszenie, którego władze nie pochodziły z nadania partyjnego.

W 1947 roku przebywającego po wyroku za działalność w WJN Stanisława

„Dąbrowę” Kostkę w więzieniu w Rawiczu katował sadystycznie naczelnik więzienia kpt. Kazimierz Szymonowicz. Żądał zeznań obciążających Krystynę Okólską.

„Dąbrowa” nie dał się złamać i to uratowało Krystynę od aresztowania.

W 1949 roku Krystyna Okólska wyszła za mąż za Stanisława Niwickiego porucznika AK. Dom ich był pełen ciepła, tradycji i przyjaźni dla ludzi. Wychowali czworo dzieci: Małgorzatę i Andrzeja prawników, Jacka informatyka i Jerzego elektronika.

Oboje małżonkowie są pochowani w kwaterze wojskowej cmentarza wojskowego w Skierniewicach.

u a m e i a K r u p s k a

Kraków, listopad 2000

11

12

U p rz ed n io h a rc e rk i te - ju k Ch odorowsk a, S za fr a ń sk a i W a rs k a - d zi a ła ły n a jp ie rw w łą cz n o śc i i w y w ia d zi e K ed y w u k ro ś n ie ń s k ie g o , pr zy cz ym C h o d o ro w sk a i W a rs k a by ły sk ie ro w a n e do p ra cy w w y ­ w ia d zi e na L o' li sk u L u ft w a ff e w K ro ś ni e. P rz y d zi e lo n a do łą cz n o śc i K om en d y In sp e k to ra tu AK P o d k a rp a cie z si ed zi b ą w K ro śn ie . "T o si a ", za tr u d n io n a w b iu rz e h u rt ow n i ja r z y - n ow o -o wo co we j pr zy u l. Słow ackiego, p ro w a d zi ła ta m sk rz y n k ę p o ­ cz ty konspiracyjnej, co ni e zw ra ca ło u w a g i pr zy du ży m ru ch u w h u r ­ towni. Po li cz n y ch a re sz to w a n ia ch w cz er w cu 19 43 r. , w ty m m .i n . k ie r o w ­ ni ka sa m o d z ie ln e j e k sp o zy tu ry wyw ia dow cze j m jr J an a P ta k a p s. "J a n ek " or az za st ęp cy d ow ód cy K ed y w u p ch o r. Z b ig n ie w a K u ci ń ­ sk ie g o , p s. "U p a rt y ", a ta k że C h od oro w sk iej i Warskiej. Z en on S ob ot a zo st a ł p rz e n ie si o n y na sz ef a K ed y w u P od ok rę g u AK Rze sz ów, a z e ­ sp ół łą cz n ic ze k K ry st y n y O k ó ls k ie j p rze sz e d ł do K om en d y In s p e k to ­ ra tu AK P o d k a rp a ci e w K roś ni e. Z im ą 19 4 3 /4 4 ok u p a n t u tr u d n ił łą cz n oś ć zw ię k sz a ją c li cz b ę pa tro li na d ro g a ch i wp ro wa d zi ł re st ry k cj e w p od ró ża ch k o le ją . M im o to , "T o ­ si a" u tr zy m y w a ła łą cz n oś ć K om en d y In sp e k to ra tu z Ob wodami A K , K om en d ą P od ok rę g u w R ze sz o w ie i O k rę g u AK w Krakowie, z d o b y ­ w a ją c o d p o w ie d n ie d ok u m en ty na p rz ej a zd y p op rz ez za tr u d n io n e w S ta ro st w ie łą czn icz ki . fs a w io sn ę 19 44 r. K ry st y n a O k ól sk a zo st a ła w łą cz on a do p rz y g o to w a ń a k cj i B u rz a " w sp ół p ra cu ją c z of ic er em łą cz n o śc i In s p e ­ k to ra tu k p t. in ż. W a cł a w em D ęb sk im p s. "Zy gmu nt" . D a le j k o o r d y ­ n ow a ła p ra cę łą cz n ic ze k w w a ru n k a ch ro zs ze rz e n ia ich dz ia ła ln o ś ci na są si a d u ją ce p ow ia ty pr zy p rz e su w a n iu si ę co ra z b li że j li n ii fron tu. S y tu a cj a op er a cy jn a bo w ie m k o m p li k o w a ła si ę z dn ia na dzie ń. 28 li p ca , k ie dy w oj sk a so w ie ck ie za ję ły K or cz y n ę i zb li ża ły si ę d o d ru g ie j st ro n y rz ek i W is ło k prze pły wa jąc ej p rz ez ob rz eż e K ro s n a , n ie m ie ck i k o m e n d a n t K ro sn a n a k a za ł e w a k u a cj ę ca łe j lu d n o śc i z a ­ m ie sz k a łe j na pr aw ym b rz eg u W is ło k a na le w y br ze g rz e k i. W te d y ro d zi n a O k ól sk ic h p rz en io sł a si ę do do m u na K ro śc ie n k u N iż n ym J a ­ na i L u d w ik i Ch odorowsk iej, ro d zi có w are sz to w an ej w 19 43 r. łą c z n i­ cz k i Ir en y Chodorowskiej, k tó ra w lu ty m 19 44 r. u ci ek ła z ob oz u n ie ­ m ie ck ie g o do K ro sn a . P ra co w a ł w je j do m u od cz er w ca sz ta b n ow e g o In sp ek to ra m jr a S te fa n a R u tk o w sk ie g o p s. "H a sz y sz " z za st ęp cą k p t. Ja ne m Walczyńskim, p s. "B u k " i of ic er em łą cz n oś ci . K ry st y n a m ogł a w ię c b e zp o śr e d n io i o p e ra ty w n ie k ie ro w a ć ze sp oł em łą cz ni cz e k,

Ir e n a C h o d o r o w s k a - Dz ik ie w i. cz "S p a r 4 a fi i L e c h D z ik ie w ic z , "D r a m a t p p łk S te fa n a W . Ru tko ;vskiego - * H a s z y s z a * - J e g o łą c z n i c z k i " K ry st y n a M a ri a O k ó ls k a -N iw ie k a , p s. "T o s ia " - szef owa zes po łu łą c z n ic z e k In sp ek to ra AK P o d k a rp a ci e 1 9 4 2 - 1 9 4 5 , z a st ę p czy n i k o m e n d a n tk i W o js k o w e j S łu żb y K ob ie t w K ro ś ­ ni e 1 94 4- 194 5. U ro d zo n a 8 li pc a 19 22 r. w P o ­ to ku k/Krosna. O jc ie c je j Z y g m u n t O k ó ls k i p ro wa d zi ł a d m in is tr a cję k o p a ln i ro py n a ft o w e j w K roś ni e. M a tk a K a ro li n a z Bara ńsk ich, b . żo łn ie rz P ie rw sz e j B ry g a d y L e g io ­ nó w Pols ki ch , zm a rł a p r z e d w c z e ś ­ ni e w 19 37 ro k u . K ry st y n a po sz k ol e p o w s z e c h ­ n ej , zd ał a do G im n a zj u m w K ro ś ­ n ic , a n a st ę p n ie m a tu rę L ic e u m Matematyc zno -Fiz ycz neg o w 19 3 9 ro k u . Z d ą ży ła p rz ed w y b u ch e m w oj n y p rz ej ść W o js k o w e P r z y s p o ­ so b ie n ie K ob ie t (PŻ ). O d 19 40 r. d y re k to r G im n a zj u m i L ic eu m w K ro śn ie S ta n is ła w B ob ak p o w ie rz y ł je j ja k o b a rd zo zd ol n ej a b so lw e n tc e ta jn e n a u cz a n ie , p rz ed e w sz ys tk im p rz ed m io tó w śc is ły ch , al e ni e ty lk o . O g ro m n ie oc zy ta n a w p ro w a d za ła m ło d sz e k ol e ża n k i i k ol eg ów w ta jn ik i w a r to ś ­ ci ow ej li te ra tu ry p ię k n e j. W a ru n k i zd o b y w a n ia d ob ry ch le k tu r m e by ły w te d y łatw e. W 19 41 r. zo st a ła za p rz y si ę żo n a w Z W Z , p rz y jm u ją c p s e u d o n im "Tos ia" . P o cz ą tk o w o w sp ó łp ra co w a ła z sz ef em od d zi a łu d y w e rs y jn e g o w K ro śn ie p p o r. Z en on em So b olą , p s. "T om a sz" , "K or cz a k , S w id a i p or . F ra n ci sz k ie m P ło n k ą , p s. "K u b a ck i" (z g in ą ł w a k cj i 2 6 .6 .1 9 4 3 r. po d Przy sie tnicą ). O b a j cz as em kwa ter owa li w d om u O k ól sk ic h na k o p a ln i M c-A lla n, p o ło żo n e j na od le gł ym ob rz eż u K ro sn a . Od 19 42 r. k ie ro w a ła ze sp oł em łącz niczek, do k tó re g o w łą cz y ła st a rs ze h a rc e rk i z k om en d y H u fc a S za ry ch S ze re gó w w Krośnie.

Fot . 1 0 . K ry st y na O k ó ls k a -N iw i- cka, p s. "T os ia " (z d ję c ie 7.1 9 4 3 r .)

13

U Z l t ° w ic c P re ze s B ra tn ie j p om oc y S tu d en tó w U J . P óź n ie j d zi a ła ła W w l ’(r S !Q Ś ci ? a n y m i P rz cz UB 1 u tr zy m u ją c łą czność. v. | r \ po u k on cz en iu st u d ió w w y sz ła za m ąż za S ta n is ła w a rs .w ie k ie g o in ży n ie ra ro ln ik a - p o ru cz n ik a AK i w ra z z nim ro zp oc zę ta p ra cę w T ec h n ik u m R ol n ic zy m w M o sz cz e n ic y k/ Ż yw ca . W ■ >2 r. k u ra to ri u m u su n ęł o N iw ic k ie g o z p ra cy pe dagogicznej z a zi e m ia ń sk ie p o ch o d ze n ie i ob ją ł on k ie ro w n ic tw o D om u S ta rc ów w W ac kó w !c ac h k/Z abierzowa, a w 19 53 r. zo st a ł za st ęp cą d y re k to ra b t.igi D o św ia dc za ln ej In st y tu tu S a d o w n ic tw a w B rz e zn e j k /N o w e s o oąc za , n a st ęp n ie dy re k to re m . 19 58 r. m ąż je j zo st a ł p ow oł a n y na za st ęp cę d y re k to ra In st yt ut u S a d o w n ic tw a w Ski erniewicach, a K ry st y n a p ra co w a ła w u n ik a ln y m la b or a to ri u m fi zj ol og u ro śl in - fi to tr on ie , ja k si ę ok a za ło sz k od li w y m dl a zd ro w ia . W y ch o w a li cz w or o d zi e ci ; Ja ce k - in formatyk, M a łg o r z a ­ ta - p ra w n ik , Je rz y - ele k tro n ik , A n d rz e j - p ra w n ik K ry st y n a zm a rł a 10 .1 1 .1 9 7 5 , a m ąż je j 1 1 .8 .1 9 9 4 ro k u . P o ch o w a n i ob oj e na cm en ta rz u w S k ie rn ie w ic a ch w k w a te rz e w o js k o w e j w m o ­ gi le o zn a cz o n e j k ot w ic ą "P ol sk a W a lcz y" . (o p ra ć. D a n ie la O kól ska-Krups ka, 6.5. 199 6)

u w zg lę d n ia ją c w p ro w a d ze n ie g od zi n y p o li cy jn e j p rz ez N ie m có w n a g od z. 1 3 .0 0 . Z ad an ie m łą cz n ic ze k by ła łą cz n oś ć z odd zi ała mi pa rtyzanckimi w ty m re jo n ie , m .i n . dl a u n ie m o żli w ie n ia N ie m co m zn is zc ze n ia lo tn i­ sk a w o js k o w e g o w K ro śn ie . N ie m co m je d n a k u d a ło si ę w cz eś n ie j w y sa d zi ć w p ow ie tr ze n a jw a żn ie js ze u rz ą d ze n ia lot n is k a . 1 wr ze śni a, k ie d y N ie m cy k a za li lu d n o śc i K ro sn a op u śc ić m ia s to , K ry st y n a w y b ra ła n ow ą si ed zi b ę sz ta b u In sp e k to ra tu i z o r g a n iz o w a ­ ła p rz e n ie si e n ie je go do Ja szc z w i k il k a n a śc ie k il om et ró w na za chó d, do do m u st ry jo st w a K o n st a n te g o i Ja d w ig i O k ól sk ic h u s y tu o w a n e g o na k o p a ln i ro py n a ft ow e j. Ic h có rk a Ir en a O k ól sk a p s. "Irka" w y n a ję ła k on ie od ^ st a cj o n u ją cy ch ta m a rt y le rz y st ów n ie m ie ck ic h i M a ri a Sz afr ańs ka , D a n ie la O k ól sk a i mł o d zi u tk i B ol es ła w C h o d o r o ­ w sk i prz et ransportowa li z K ro sn a m a g a zy n In s p e k to ra tu . T a k że ro d zi n y C h o d o ro w sk ic h i S za fr a ń sk ic h e w a k u o w a n o w p o b ­ li że , al e In sp ek to r p ol ec ił łą cz n ic zk om Ir en ie Chodorowskiej p s. "S p a rt a " i M a ry li S za fr a ń sk ie j p s. "H u b a " p oz os ta ć dl a o b s e rw a cji d zi a ła ń fr on tu n a d a l w do m u C h o d o ro w sk ic h ju ż po d os tr za łe m r o s y j­ sk im z za W is ło k a i d ow oz ić ok re so w e sy tu a cy jn e m e ld u n ki do J a s z ­ cz wi. N a p oc zą tk u w rz eś n ia K ry st y n a na p ol ec en ie m jr a R u tk o w s k ie g o d os ta rc zy ła p oc ią gi em p oc zt ę do k om en d y O k rę gu AK w Kra kowie, a 7 w rz eś n ia w ie cz or em zd oł a ła p ow ró ci ć do J a sła . 8- go po d T a rn o w ce m za sk o cz y ł ją zm a so w a n y og ie ń a rt y le ri i so w ie ck ie j i n a ta rc ie fo r s u ją ­ ce fr on t nie m iec ki . O ca la ła w gł ęb ok im ro w ie w p ob li żu sz os y J a sł o - Kr osn o. Po za ję ci u K ro sn a i J a sz cz w i p rz ez R o sj a n , ca ły sz ta b In s p e k to ra tu p o w ró ci ł do K ro sn a w ra z z łą czniczkami. Z a cz ęł y si ę a re s z to w a n ia żo łn ie rz y AK p rz ez N K W D . In sp e k to ra t naw ią zy wał ze rw a n e k o n ta ­ kt y z o d d zi a ła m i te re n o w ym i i K ry st y n a ze sw ym ze sp oł em na da l by ła tu w io d ąc ym og ni w em . 1 li st op a d a na u li cy a re sz to w a n o o d po wi ed zi al n eg o za łą cz n o ś ć k p t. W a cł a w a D ęb sk ie g o p s. "Z yg mu nt" . Z m u si ło to do u cie cz k i d o ­ m ow n ik ów O k ól sk ic h za m ie sz k a ły ch na Ś lą cz ce , gd zi e n oc ow a ł "Z y g ­ m u n t" . D a n ie la do P rz em y śl a do B a rb a ry Kos tkow ej, p s. "S ta rża ", Z y g m u n t i K ry st y n a O k ól sc y do 0 0 . J ez u it ów w S ta re j W si po d B r z o ­ zowem . W lu ty m 19 45 r. K ry st y n a w y je ch a ła na st u d ia do Kr ak owa , gd z ie st u d iu ją c b io lo g ię od eg ra ła na U J zn a cz ą cą ro lę p o m a g a ją c st u d e n -

14

15

AK Krosno Okólska - Niwicka Krystyna ps. "Tosia"

- w załączeniu biogram opracowany przez jej siostrę Danielę Okólską - Krupską.

Wysyłam go, już po poprawkach^do p. Kabzia- skiej do Warszawy*

K x y x ± X K a x

Kraków, 1 0 . 0 3 . 0 1

16

17

T . S S H W S>tC

f r K . i f a c u l ć

o k ó l s k a ^

Z O M A - N . W l C ^ , f f . »

Janusz Krężel* konspiracja Harcerek 1 9 3 9 - 1 9 4 5 , str. 197

11 Krystyna Maria Okólska-Nłwicka, urodziła się 8 lipca 1922 roku w Potoku koło Krosna. Egzamin dojrzałości złożyła w Państwo­

wym Liceum Matematyczno-Fizycznym w Krośnie (1939 rok).

W okresie okupacji prowadziła działalność konspiracyjną (łącz­

niczka dowództwa ZWZ-AK i Kedywu), później Komendy Inspe­

ktoratu Armii Krajowej w Jaśle, z siedzibą w Krośnie. Po wojnie poszukiwana przez członków UBP (UB), musiała uciekać z rodzin­

nej miejscowości. Rozpoczęła studia w Uniwersytecie Jagielloń­

skim, których nie ukończyła. Pracowała w Instytucie Sadownictwa w Skierniewicach, gdzie zmarła 10 listopada 1975 roku i tam zo­

stała pochowana (Informacje biograficzne podała Daniela J. Okól- ska-Krupska - siostra).

18

19

20

21