„Idę drogą tupiąc nogą”. Problemy pisowni wyrazów z ą, ę, em, en, om, on
1. Cele lekcji
a) Wiadomości Uczeń:
• zna podstawowe zasady pisowni wyrazów z ą, ę, om, on, em, en,
• zna różnice w wymowie i piśmie omawianych wyrazów,
• zna odmianę czasowników przez osoby.
b) Umiejętności Uczeń potrafi:
• poprawnie pisać wyrazy z ą, ę, om, on, em, en,
• posługiwać się słownikiem ortograficznym,
• pisać bezbłędnie „ze słuchu”.
2. Metoda i forma pracy
Podająca, ćwiczenia utrwalające, praca w grupach.
3. Środki dydaktyczne
1.Podręcznik do kształcenia językowego.
2.Ćwiczenia przygotowane przez nauczyciela.
3.Słownik ortograficzny.
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Nauczyciel dyktuje uczniom reguły dotyczące pisowni wyrazów z ą, ę, om, on, em, en.
Uczniowie zapisują te zasady w zeszytach:
1. Piszemy ą oraz ę:
• zgodnie z wymową przed spółgłoskami: f, w, s, z, sz, ż, ś, ź, ch, np.: wąs, kęs, gęś, brązowy
• niezgodnie z wymową przed spółgłoskami: p, b, t, d, c, dz, cz, ć, dź, k, g oraz przed ich zmiękczonymi wariantami, np.: mąka, sądzą, sęp, dęby,
• zawsze, gdy wymieniają się w różnych formach gramatycznych lub wyrazach pokrewnych, np.: ząb : zęby, dąb : dęby, wąż : wężyk
2. Piszemy ą:
• w zakończeniu czasowników w formach 3. osoby liczby mnogiej czasu teraźniejszego, np.: widzą, siedzą, myślą
• jako końcówkę narzędnika, np.: z mężczyzną, z damą, z namalowaną chmurką 3. Piszemy ę:
• w zakończeniu czasowników w formach 1. osoby liczby pojedynczej czasu teraźniejszego, np.: widzę, siedzę, myślę
• w formie biernika liczby pojedynczej rzeczowników zakończonych na – a w mianowniku, np.: mężczyzna – mężczyznę, dama – damę, szyja – szyję 4. Piszemy om, on, em, en:
• w wyrazach obcych zgodnie z wymową przed p, b, t, d, c np.: komputer, bombka, konto, tempo
• przed ć, dź, chociaż w wymowie ‘n’ może być zmiękczone, np.: na koncie, o komendzie
• w wyrazach rodzimych przed -ka oraz -ko, np.: piosenka, słomka, jedzonko (ale zwierzątko, bo zwierzęta)
• na początku wyrazów, np.: omdlenie, encyklopedia, onkologia
5. Piszemy om w celowniku liczby mnogiej jako końcówkę rzeczowników, np.: rodzicom, kotom, psom.
Po zapisaniu notatki, nauczyciel objaśnia ewentualne niejasności, odpowiada na pytania uczniów.
b) Faza realizacyjna
Nauczyciel dzieli uczniów na kilkuosobowe grupy. Uczniowie wykonują różnorodne ćwiczenia, których celem jest sprawdzenie, czy potrafią zastosować poznane reguły w praktyce (karta pracy).
c) Faza podsumowująca
Nauczyciel sprawdza z uczniami wykonane przez nich zadania, odpowiada na ewentualne pytania, dokonuje podsumowania wprowadzonych na lekcji wiadomości.
5. Bibliografia
1.Mikołajczuk A., Pisownia polska [w:] Wielki słownik ortograficzno-fleksyjny, pod red. J Podrackiego, Bertelsmann Media, Warszawa 2001, s. XXIII-XXV.
2.Nagajowa M., Słowa zwykłe i niezwykłe. Zeszyt ćwiczeń do klasy piątej szkoły podstawowej, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1994.
6. Załączniki
a) Karta pracy ucznia
Zadanie 1. Podane zdania uzupełnij następującymi wyrazami: kompleks, komputer, konferencja, kondor, remanent, bezkonfliktowy.
W moim ulubionym sklepie od kilku dni trwa ... . Moja mama przygotowuje bardzo ważną ... . Tata obiecał mi kupić nowy ... .
W zoo mieliśmy okazję zobaczyć ..., małpy i wiele innych zwierząt.
Ania jest ... osobą, ale ma bardzo dużo ... .
Zadanie 2. Poniższe zdania uzupełnij słowami kąt lub konto.
Biegać z ... w ... . Rodzice założyli mi ... bankowe.
Przyrząd do mierzenia ... to kątomierz.
Nauczyciel kazał uczniowi iść do ... .
Tomek może zapisać na swoim ... kolejne zwycięstwo.
Zadanie 3. Połącz podane niżej wyrazy tak, aby powstały całe zwroty lub przysłowia.
1.zamknięte
z ...
oczy 2. cztery
a piec ...
kąt pięć
3. bez nie ma
ciekawość ...
mądrość 4. na
wziąć ...
konto czegoś 5.orientacja
w terenie ...
stracić
Zadanie 4. Dopisz formy czasownika według wzoru. Następnie uzupełnij podane zdania czasownikami w odpowiedniej formie.
Stanąć – stanąłem stanęła stanął
Wziąć – ... ... ...
Ciągnąć – ... ... ...
Minąć – ... ... ...
Moja klasa... na wysokości zadania.
W końcu ... sprawy w swoje ręce.
Marek zawsze ...tylko w swoją stronę.
Uważam, że Ania ... się z powołaniem.
Zadanie 5. Dopisz formy jak we wzorze, a następnie głośno przeczytaj. Pamiętaj, że inaczej się mówi, a inaczej pisze.
WZÓR: ciągnąć
ciągnął ą jak o
ciągnąłem ą jak o (ale nie: e) ciągnęliśmy ę jak e
ryknąć zamknąć kopnąć runąć
b) Zadanie domowe
Wytłumacz sens związków wyrazowych znajdujących się w zadaniu 4. Ułóż z nimi przykładowe zdania.
7. Czas trwania lekcji
2 x 45 minut
8. Uwagi do scenariusza
brak
