Wygląd też ma znaczenie [cz.2]

(1)

W początkowej fazie planowania cyklu artykułów o IBM SPSS Data Collection nie przewidywa- łem, że temat związany z warstwą prezentacyjną budowanych kwestionariuszy okaże się tak obszerny. Właściwie pisząc ten wstęp już wiem, że jest jeszcze przynajmniej kilka ciekawych tematów, których nie dam rady zmieścić w drugiej części artykułu, a które uważam za warte opisania. Jak zwykle inspiracją do kreowania pomysłów jesteście Wy – użytkownicy systemu IBM SPSS Data Collection, za co z góry dziękuję i proszę o więcej.

Pierwszym tematem, który poruszymy w dzisiejszym artykule, jest możliwość i jednocześ- nie zasadność stosowania pasków postępu. Tak zwane „progress bary” zadomowiły się już na dobre w dzisiejszych ankietach internetowych, ale pamiętajmy, że swoją genezę mają w klasycznych formularzach. Wszelkiego rodzaju, formularze i kwestionariusze. po prostu powinny zawierać informację o stopniu zaawansowania w wypełnianiu przez zaintereso- wanego użytkownika. Celowo nie używam sformułowania respondent (tak jak w przypadku wypełniającego ankietę czy kwestionariusz), gdyż istnieje szereg różnic w ich zachowaniu.

W tym miejscu chciałbym się skupić na najważniejszej z nich:

z Użytkownik – wypełnia wniosek, bo sam chce lub musi to zrobić, tzn. ma w tym własny (często bardzo ważny) cel;

z Respondent – wypełnia, bo go o to poprosiliśmy.

Patrząc przez pryzmat powyższego, chciałbym was uczulić na zasadność stosowania pasków postępu w klasycznych badaniach społecznych. O ile nie konstruujemy badania o charakterze sprawozdawczym to zawsze warto zastanowić się, czy i jaki skutek odniesie zastosowanie progress baru. Jeżeli ankieta jest bardzo długa to umieszczanie informacji, że respondent udzielił odpowiedzi na pięć pytań z pięćdziesięciu 5/50 odniesie odwrotny skutek od zamie- rzonego. Z drugiej strony, dla krótkich badań zupełnie wystarczające wydaje się umieszczenie we wstępie informacji, że wypełnienie zajmie nie więcej niż 3 minuty. Jest jeszcze jeden ważny element przemawiający na niekorzyść paska postępu. Jest nim nieliniowy charakter badania. Jeżeli z definicji badania tylko część pytań może dotyczyć danego respondenta, to początkowa informacja, że pozostało pytań 1/30 zamiast zachęcić tylko go wystraszy.

Nie wiem jakie są wasze doświadczenia w tym temacie, ale mnie wielokrotnie zdarzało się wypełniać wniosek, w którym na początku pojawiał się komunikat, że do końca pozostało 10 kroków, a po uzupełnieniu pierwszego zostałem przekierowywany od razu do siódmego czy nawet ósmego. Analogicznie dzieje się w przypadku badań ankietowych. Respondent nigdy nie będzie wiedział jakie reguły przejść będą go obowiązywać i ile faktycznie pytań przed nim pozostało do wypełniania, więc po co go niepotrzebnie niepokoić :-)

W tym momencie chciałbym się wytłumaczyć i jednocześnie uzasadnić wybór tego tematu.

Jak wspomniałem wcześniej, istnieją tak zwane badania o charakterze sprawozdawczym.

Są to projekty, w których nie pytamy o opinie i postawy a o „suche fakty”, więc wyniki nie będą poddawane analizie eksploracyjnej, a jedynie opisowej. Wszelkiego rodzaju rapor- towanie online z wielu podległych placówek, dzięki zastosowaniu uniwersalnej formatki wprowadzania danych operacyjnych, pozwala jednostkom centralnym na agregowanie informacji zbiorczych i prezentowanie wyników w postaci np. wskaźników KPI, dashboardów itp. Są to zazwyczaj raporty cykliczne wypełniane comiesięcznie lub kwartalnie. Stosowanie paska postępu ma tutaj charakter informacyjno-porządkujący. Podobna sytuacja może mieć miejsce w przypadku formularzy zgłoszeniowych, np. na konferencję lub ankiet ewaluacyj- nych, do których wypełnienia obliguje respondenta umowa.

Predictive Solutions

(2)

Innymi słowy, nie mam nic przeciwko stosowaniu pasków postępu wszędzie tam, gdzie to na wypełniającym leży odpowiedzialność za poprawne uzupełnienie treści, a nie odwrot- nie. W przeciwnym wypadku niepotrzebnie narażamy się na istotny spadek wskaźnika

„response rate”.

Standardowo tylko jeden domyślny szablon w systemie IBM SPSS Data Collection posiada wbudowany pasek postępu. Jest nim Card_Blue.htm.

Bazując na powyższym przykładzie postaram się opisać wam jakie możliwości konfiguracyjne otrzymujemy wraz z wykorzystaniem w szablonie ankiety znacznika mrProgressBar.

W swojej najprostszej postaci jest jedynie cienką niebieską linią, która wydłuża się wraz z postępem w realizacji badania. Na szczęście zawiera wiele ciekawych własności, które możemy wykorzystać, są to:

z ShowBar – pozwala wyświetlić lub ukryć pasek postępu;

z ShowCounts – określa sposób prezentacji postępu wypełniania. Przyjmuje dwie warto- ści: AsPercentage (procentowy udział udzielonych odpowiedzi) oraz AsValues (liczbowy udział udzielonych odpowiedzi);

z Color – definiuje kolor paska postępu, np. black lub #000000;

z Image – daje możliwość wykorzystania dowolnego pliku graficznego;

z Orientation – określa układ graficzny, pionowy (Horizontal) lub poziomy (Vertical).

Przykładowy kod html zastosowany w powyższym szablonie Card_Blue.htm wygląda nastę- pująco:

Jak łatwo zauważyć, wśród dostępnych własności znacznika mrProgressBar nie ma takich, które pozwalałyby np. sterować położeniem, krojem czcionki czy też innymi własnościami związanymi bezpośrednio z jego wyglądem. Jest to krok zamierzony, gdyż dzięki temu, jak każdy inny znacznik, może on być umieszczany wewnątrz sekcji <div>, o której pisałem w poprzedniej części artykułu. Daje nam to nieograniczone możliwości adaptacyjne i pozwala idealnie dopasować do pozostałych elementów graficznych szablonu, który w danym momencie wykorzystujemy.

Drugim przykładem użycia paska postępu jest poniższy przykład.

Tym razem zastosowałem wariant AsValues i umieściłem go wewnątrz tabeli o zerowej sze- rokości linii. Dzięki temu widoczna jest tylko bieżąca wartość paska, a ja mogę bardzo łatwo sterować jego położeniem. Kod htMl potrzeby do jego utworzenia wygląda następująco:

(3)

Dla uzupełnienia powiem tylko, że rozmiar tabeli ustawiony na 899px wynika z całkowitego rozmiaru szablonu wynoszącego 900px. Oznacza to, że musicie samodzielnie dopasować wielkość tabeli do ustawień własnego layoutu.

Mimo, iż aspekt wizualny jest istotny, to nie mogę pominąć innego elementu konfigura- cyjnego, który jest znacznie ważniejszy, gdyż pozwala prawidłowo sterować prezentowaną wartością paska postępu. Już śpieszę w wyjaśnieniem co mam na myśli. Domyślnie program oblicza wartość paska postępu na podstawie liczby stron kwestionariusza prezentowa- nych respondentowi. Oznacza to, że jeżeli znajdujemy się na czwartej stronie z dziesięciu, to w układzie wartościowym system pokazuje nam 4/10, a w procentowym 40%. Nie ma żadnego problemu jeżeli umieszczamy tylko jedno pytanie na jednej stronie oraz nie stosujemy żadnych reguł przejść i wypełnień. Wiadomo jednak, że obie z wymienionych przeze mnie funkcjonalności są niezbędne w przygotowywaniu typowej ankiety. Dlatego też, na potrzeby większej kontroli nad mechanizmem obliczeniowym, utworzone zostały dwie dodatkowe funkcje systemowe. Każda z nich może być umieszczana zamiennie lub też jednocześnie w ramach sekcji Routingu za pomocą obiektu Script Item.

z iom.Info.EstimatedPages – pozwala na ręczne określenie całkowitej liczby stron, które przewidujemy, że zobaczy respondent. Np. IOM.Info.EstimatedPages = 3 oznacza, że bez względu na liczbę pytań w ankiecie, program zawsze będzie wskazywał trzy jako wartość docelową np. 2/3. Funkcja ta jest przydatna przede wszystkim wtedy, gdy chcemy grupo- wać pytania lub też stosować obiekty typu IF, ELSE..IF, ELSE, w których może występować różna liczba pytań, w zależności od „ścieżki” jaką podąży podczas wypełniania respondent.

Okienka po prawej stronie przedstawiają zawartość obiektu Script Item.

z iom.Info.EstimatedProgress – wskaźnik określający, ile stron ankiety zostało dotychczas wyświetlonych respondentowi (nie są zliczane kilkukrotne wejścia na tą samą stronę).

Słowo „dotychczas”, w tym kontekście, oznacza miejsce w projektowanym kwestionariu- szu, w którym pojawi się obiekt Script Item zawierający omawiany wskaźnik. Przykładowo IOM.Info.EstimatedProgress = 5 oznacza, że dla badania zawierającego 10 pytań (każde na osobnym ekranie), respondent zobaczy pasek postępu o wartości 5/10 lub 50%. Estima- tedProgress swoje zastosowanie znajduje wszędzie tam, gdzie poszczególni respondenci są kierowani do różnych „ścieżek” badania (o zróżnicowanej liczbie pytań), a następnie wracają do części wspólnej, dla której wszyscy mają zobaczyć identyczną wartość paska.

(4)

Wszystkim zainteresowanym dodatkowymi informacjami z tego obszaru polecam lekturę dokumentacji DDl (dostępna na płycie instalacyjnej). Wystarczy wpisać hasło: Progress Bars oraz How to Calculate Progress.

Zapewne zdarzyło się Wam niejednokrotnie umieszczać w badaniu lub formularzu otwarte pytania numeryczne. Jest to specyficzna kategoria, w której oczekujemy od respondenta wprowadzenia dowolnej wartości z ustalonego przez nas przedziału liczbowego. W zależ- ności od specyfiki pytania, bardzo ważna staje się jednostka w jakiej respondent powinien udzielać odpowiedzi. Może to być%, liczba lat, miesięcy, dni, kwota netto lub brutto itp. Nie ma problemu, aby informację o oczekiwanej jednostce umieścić w treści pytania. Z mojego doświadczenia wynika jednak, że warto powtórzyć tę informację umieszczając jednostkę bezpośrednio w sąsiedztwie pola do wprowadzania. Przykładowo pytanie: Określ procentowo stopień realizacji zadnia 1, utworzone domyślnie będzie wyglądać następująco:

Niemniej, ja zaproponowałbym nieco inną postać tego samego pytania:

Mogłoby się wydawać, że różnica nie jest duża. Jednak z punktu widzenia osoby wypełnia- jącej, druga postać pytania jest znaczniej bardziej intuicyjna. Aby uzyskać powyższy efekt musimy w pierwszej kolejności dodać w projekcie badawczym obiekt Display Text zmieniając domyślną nazwę na procent i umieścić go w zakładce Questions. Następnie, już w zakładce Routings, osadzić obiekt Script Item, koniecznie powyżej naszego pytania numerycznego.

Zanim wprowadzimy treść skryptu, proponuję jeszcze we właściwościach (Advanced Pro- perties) pytania n1 przejść do sekcji Control Style i ustalić szerokość okna do wprowadzania wartości na 30 (parametr Width). W ramach obiektu Script Item umieszczamy polecenie:

n1.Banners.Add("n1", procent.Label)

Dzięki temu, zawartość obiektu procent zostanie wyświetlona każdorazowo wraz z poja- wieniem się pytania n1.

Pozostaje nam jeszcze jeden ważny krok, a mianowicie określenie miejsca, w którym ma się pojawiać nasza jednostka. W tym przypadku będziemy chcieli, aby była wyświetlona bez- pośrednio po polu do wprowadzania wartości numerycznej.

Jak zapewne pamiętacie z poprzedniego artykułu, sterowanie umiejscowieniem pytań i odpowiedzi, możliwe jest za pośrednictwem szablonów wyglądu. Niemniej, konstruowanie odrębnej wersji layoutu tylko dla jednego pytania wydaje się niepotrzebne. W programie IBM SPSS Data Collection Author istnieje możliwość wykorzystywania szablonów pytań (Question templete). Pozwala to na określanie niestandardowego układu pojedynczego pytania bez ingerowania w domyślny wygląd, krój czcionek, grafikę itp. Słowo kluczowe, jakie musi się pojawić przy budowaniu szablonu pytania, to znacznik <mrSubTemplate>.

Wszystko co znajdzie się w jego wnętrzu zostanie potraktowane jako działanie na pojedyn- czym pytaniu, gdyż nie ma możliwości stosowania szablonów tego typu w ujęciu globalnym (raz dla całej ankiety). Kod, który należy umieścić w pustym pliku htM, a następnie przypisać do pytania n1 znajduje się poniżej:

(5)

</tr>

</table>

<br/>

</mrSubTemplate>

Jak widać wystarczy zamienić znaczniki Controls i Banner miejscami, aby informacja o jed- nostce pojawiła się przed polem do wprowadzania wartości. Szczerze zachęcam Was do zgłę- biania wiedzy z zakresu wykorzystania znaczników mrSubTemplate, gdyż dzięki ich zastoso- waniu możemy w bardzo łatwy sposób przygotowywać wiele przydatnych, i co najważniejsze, ułatwiających wypełnianie kwestionariusza usprawnień.

Kolejnym wartym uwagi przykładem rozszerzenia podstawowej funkcjonalności systemu IBM SPSS Data Collection jest możliwość prezentowania respondentowi dodatkowych komentarzy informacyjnych. Jeżeli w treści pytania umieszczamy zwrot, który może być niezrozumiały dla ankietowanego, to warto dać mu szansę na udzielenie odpowiedzi i przy- gotować krótkie wyjaśnienie. Wracając do pytania z początku artykułu, które brzmiało:

Czy odwiedzasz nasz serwis informacyjny po raz pierwszy?

możemy na potrzeby szkoleniowe założyć, że nie wszyscy respondenci będą jednoznacznie rozumieć zwrot serwis informacyjny. W takim przypadku możemy pokusić się o umieszcze- nie tzw. dymku, który pojawi się bezpośrednio po najechaniu kursorem myszy na wybrany fragment zdania lub dowolny inny obiekt graficzny, np. znak zapytania, wykrzyknik itp.

Doskonale już wiecie, w jaki sposób można stosować (wplatać w treść pytań) znaczniki htMl podczas projektowania kwestionariusza w programie IBM SPSS Data Collection Author.

Pozostaje nam jedynie odszukać właściwy znacznik, który będzie w stanie spełnić nasze oczekiwania. Proponuję w sposób niestandardowy posłużyć się poleceniem a href, które zostało przygotowane do konstruowania hiperlinków. Przykładowa składnia znacznika to:

<a href="adres strony" title="dowolna treść">klikalny zwrot</a>

W jego składni znajduje się parametr title, który pozwala na wyświetlanie dowolnej treści ukazującej się po najechaniu kursorem myszy na wybrany fragment tekstu. Jedyny problem jaki pozostaje to fakt, że znacznik a href służy do przekierowywania klikających osób na inne strony internetowe. W naszym przypadku byłoby to katastrofalne w skutkach, gdyż zmusi- łoby respondenta do przerwania udzielania odpowiedzi. Ryzyko, że nie powróci do dalszego wypełniania naszej ankiety jest w tym przypadku zbyt duże. Z tego to powodu posłużymy się niewielkim trikiem i wewnątrz znacznika, zamiast adresu strony WWW, umieścimy symbol #.

Ostateczna postać pytania będzie więc następująca:

z Tryb Show Design

Czy odwiedzasz nasz <a href="#" title="treść komentarza"><u>serwis informacyjny</u></a> po raz pierwszy?

z Tryb HTmL View

(6)

Celowo w trybie Show Design nie umieściłem pełnej treści komentarza, gdyż jest dość długi i niepotrzebnie skomplikowałby składnię polecenia. Oczywiście w wersji docelowej treść komentarza powinna zostać zamieniona na adekwatną do danego pytania.

Skoro już jesteśmy przy wykorzystywaniu znacznika a href to warto wspomnieć, że może on zostać użyty również do uruchamiania klienta pocztowego np. w celu przesłania dodatkowych informacji niezwiązanych bezpośrednio z samym badaniem. Wystarczy w naszym przykładzie zastąpić znak # przykładowym wpisem o następującej treści:

mailto: d.zborowski@predictivesolutions.pl,

aby po kliknięciu na zwrot serwis informacyjny automatycznie został uruchomiony domyślny klient pocztowy respondenta z wpisanym adresem email w polu DO. Powyższy przykład nie do końca znajduje zastosowanie w praktyce, dlatego proponuję nieco inną postać kodu htMl, która będzie mogła zostać wykorzystana.

<a title="Napisz do nas" href="mailto:d.zborowski@predictivesolutions.

pl" >|Kontakt|</a>

Powyższy wpis można umieścić w stopce szablonu i dzięki temu respondent, w każdym momencie trwania badania, będzie miał możliwość wysłania do nas listu email. Pamię- tajmy jednak, że stosowanie powyższej funkcjonalności powinno mieć ważne uzasadnienie merytoryczne.

Ostatnim już elementem, który uważam za ciekawy sposób uatrakcyjnienia projektowanego badania, jest możliwość umieszczenia różnego rodzaju filmów, animacji, spotów reklamo- wych itp. Jednym słowem wszelkich treści multimedialnych, które chcemy poddać ocenie.

Najczęstszym przykładem zastosowania, który jest mi znany, to chęć poznania opinii klientów na temat reklamowanego produktu. Poddawana ocenie może być również sama reklama, tj. który z jej wariantów bardziej podoba się potencjalnym nabywcom. Przykładów można by mnożyć wiele, jak również wiele jest sposobów implementacji treści multimedialnych w ankiecie. Ja posłużę się przykładem, który jest najprostszy do zaprezentowania, a jed- nocześnie oferuje ogromną łatwość implementacji osobom, które nie mają doświadczenia w konstruowaniu kodu htMl. Proponuję wykorzystanie funkcjonalności serwisu YouTube.

Nie będę w tym momencie opisywał zasad umieszczania treści multimedialnych w ramach serwisu YouTube i wykorzystam jedną z wielu opublikowanych wcześniej reklam (pamię- tajcie zawsze o uprzednim zweryfikowaniu praw autorskich do wykorzystywanych treści).

Przede wszystkim, każdy ogólnodostępny materiał posiada opcję Udostępnij. Po jej zazna- czeniu należy przejść do zakładki Umieść.

(7)

Predictive Solutions

ul. Racławicka 58 · 30-017 Kraków tel. 12 636 96 80 · fakS wew. 102 e-MaIl [info@predictivesolutions.pl]

[www.predictivesolutions.pl]

Treść, która nas interesuje to zawartość ramki, którą należy skopiować do pytania w ramach sekcji Question Text. Pamiętajmy, że wszelkie treści zawierające znaczniki htMl należy zawsze umieszczać przy włączonym trybie Show Design. W przeciwnym przypadku program IBM SPSS Data Collection Author nie dokona interpretacji składni i potraktuje ją jak zwykły tekst, po prostu wyświetlając na ekranie.

Warto w tym momencie wspomnieć, iż znacznik iframe, który wykorzystujemy, pozwala osadzać podstrony w ramach innych stron WWW. Własność ta świetnie sprawdza się w przypadku wszelkiego rodzaju formularzy zgłoszeniowych, które możemy umieszczać wewnątrz portali intranetowych lub internetowych. Zachowujemy w ten sposób standardy graficzne naszej organizacji, a jednocześnie gromadzimy dane bezpośrednio w IBM SPSS Data Collection