Aminy – organiczne pochodne amoniaku
1. Cele lekcji
a) WiadomościUczeń zna właściwości fizyczne metanoaminy i benzenoaminy.
b) Umiejętności Uczeń potrafi:
• omówić budowę metyloaminy i aniliny,
• określić rzędowość amin o podanych wzorach,
• wyjaśnić, na czym polegają zasadowe właściwości amin,
• pisać równania reakcji otrzymywania amin,
• przedstawić za pomocą równań reakcji najważniejsze właściwości amin,
• zbadać doświadczalnie właściwości amin,
• omówić zastosowanie amin.
2. Metoda i forma pracy
Metody:
• dobieranka,
• eksperyment uczniowski lub pokaz nauczycielski,
• pogadanka,
• dyskusja.
Formy pracy:
• praca z całym zespołem,
• praca w grupach,
• praca indywidualna.
3. Środki dydaktyczne
Koperty z dobieranką, foliogram przedstawiający wzory i nazwy amin, karty pracy, sprzęt i odczynniki niezbędne do wykonania doświadczeń.
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
1. Przypomnienie właściwości amoniaku na gruncie teorii Brönsteda – kształt cząsteczki, obecność wolnej pary elektronowej.
2. Wprowadzenie wzorów ogólnych amin.
b) Faza realizacyjna 1. Podanie tematu lekcji.
2. Wprowadzenie podziału amin i podstaw nazewnictwa.
3. Podział uczniów na grupy – dobieranka (załącznik 1).
4. Omówienie efektów pracy grup – foliogram.
5. Omówienie metod otrzymywania amin.
6. Właściwości amin –zastanawianie się uczniów nad tym, jakimi właściwościami powinny charakteryzować się aminy, planowanie doświadczenia - karta kołowa (załącznik 2).
7. Omówienie wyników prac grup, wybór doświadczeń możliwych do realizacji (załącznik 3).
Omówienie wyników doświadczeń przeprowadzonych w zespołach uczniowskich lub w formie pokazu przez nauczyciela.
8. Zapisanie odpowiednich równań reakcji potwierdzających zasadowe właściwości amin.
9. Dyskusja na temat mocy amin alifatycznych i aromatycznych.
c) Faza podsumowująca
Omówienie występowania i zastosowania amin.
5. Bibliografia
1. Chemia organiczna. Scenariusze zajęć edukacyjnych dla liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum. Kształcenie ogólne w zakresie podstawowym, pod red. J. Koteckiej, Z. Tysarowskiej, Wydawnictwo Nowa Era , Warszawa 2003.
2. Czerwiński A., Czerwińska A., Jelińska–Kazimierczuk M., Kuśmierczyk K., Chemia 2, WSiP , Warszawa 2003.
6. Załączniki
a) Karta pracy ucznia załącznik 1
Dobieranka
Dopasujcie nazwy do odpowiednich wzorów i podzielcie aminy na I-, II- i III-rzędowe WZORY
NAZWY
metyloamina cyklopentanoamina
trifenyloamina benzeno-1,2,4-triamina
dimetyloamina N-etylo-N-metylopropano-1-amina
butan-2-yloamina N-etylo-N-metylofenyloamina
butyloamina N-etylo-N-metylopropyloamina
trimetyloamina N-etylo-N-metylobenzenoamina
etyloamina 3-metylobenzenoamina
butano-1-amina N-etylobenzenoamina
etanoamina 3-metylofenyloamina
m-toluidyna cyklopentyloamina
metanoamina N-metyloetanoamina
butano-2-amina N-metyloetyloamina
dimetyloamina N-etylo-N-metyloanilina
difenyloamina etano-1,2-diamina
załącznik 2
Zastanówcie się, jakie właściwości mogą mieć aminy i jak je zbadać, wykorzystajcie metodę karty kołowej.
Karta kołowa na podstawie: Chemia organiczna. Scenariusze zajęć edukacyjnych dla liceum
ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum. Kształcenie ogólne w zakresie podstawowym, pod red. J. Koteckiej, Z. Tysarowskiej, Wydawnictwo Nowa Era , Warszawa 2003, s. 105.
Załącznik 3
Badanie właściwości amin
W probówkach znajdują się: roztwór propano-2-aminy i anilina.
1. Określ barwę, zapach propano-2-aminy oraz zbadaj odczyn, nanosząc bagietką kroplę związku na papierek wskaźnikowy.
2. Określ: barwę, zapach aniliny oraz zbadaj odczyn: nanosząc bagietką kroplę związku na papierek wskaźnikowy. Zbadaj rozpuszczalność aniliny w wodzie.
Reakcja aniliny z kwasem solnym
Trzymając w łapie probówkę z aniliną dodaj 1 cm3 kwasu solnego. Ochłodź probówkę zimną wodą.
Zapisz obserwacje. Następnie dodaj 3 cm3 roztworu wodorotlenku sodu. Zanotuj obserwacje. Na podstawie zapachu ustal, jaki otrzymałeś produkt. Zapisz odpowiednie równania reakcji i sformułuj wnioski.
Wykrywanie aminy w solance śledziowej
Zwilż papierek Konga 0,01 molowym roztworem kwasu solnego, następnie nanieś na niego kroplę badanej substancji. Zanotuj obserwacje i sformułuj wniosek.
Do 2 kropli 0,01 molowego roztworu kwasu solnego dodaj 2 krople oranżu metylowego, a następnie 2 krople badanej substancji. Zanotuj obserwacje i sformułuj wniosek.
b) Zadanie domowe
Wyjaśnij pojęcie alkaloidy. Wypisz nazwy kilku substancji zaliczanych do tej grupy związków oraz opisz ich działanie.
7. Czas trwania lekcji
45 minut
8. Uwagi do scenariusza
Przy wprawnej eksperymentalnie klasie doświadczenia przeprowadzają uczniowie, w innym przypadku eksperymenty przeprowadza nauczyciel w formie pokazu.
