Podstawy stratygrafii dolnego i środkowego oksfordu północnej i północno-zachodniej Polski

UKD 551.762.31:56'4.53 :552.51/.54:ij50.822(438-d7

+

^438-18)

Lidia MALI,NOWsKIA

Podstawy stratygrafii dolnego i środkowego oksfordu- północnei · tpółnocno.;zachodniei . , Polski

W

ramach~ł!pracy Zakładu

Stratygmfii d

Zakładu Gęologii

Ni-.

~

IG w la;tach 1959-10965

oznaczałam makrofa'Q!Ilę

oksfordu

2: wie.rceń

wykODJaiIlych. na

Qlbsza1'1Ze Szczooi.n~-!Gołd8lP.

Fauna

ta stała się· podstawą

do

opraoowan,ia

wniosków

stratygrafi~ych qotyczącycll,

osa-:

dów póhno.cnej i ~cłmidniej

PdlSki.

Wśród

wielu

wierc.eń,

z których

ozn~yłam faJUrnę,

25

.IOgI'a:nicwnJych

jest do. osadów

dJOIlne~ i śr;odlkowego obfOlI"d'll, wy!kS7ltałcolIly>ch

w facji

marg.łi:sto-mułowcowej i piasz'czys1lo-murowcOlwej;

osady

te są ściśle

da-

to,lWane

faunilStyC!ZIlie. FauIlia zarw:a:rta' w oIna:wi'anych osadach, ktÓTe

ujmuję og61Ln.ą naJZWą "mułowoowe",

j'est

tematem IlIilniej'szego o!pll'a-

oow:ama.

Ddwmentację faurn:ilStyczną

poszczególnych

poziJOmów oparłam

pr,zede wszy:s1lkim

na fanm.ie

attn<mitowej,

której stan

.zachowania

i następst'wo'

w

:profilach

lpaz1Wal~

na

jedrrorm.a.C7lIlą interpretację stratygmfiC2llą.

pl"'ZleWliercaJn.ych osadów oksfordu.

Obszar

objęty

osadami oksfordu w

'Wj'Iksztake:nJiu mułQIWcowym stał się

od 1953 r. terenem

~tensywnych

:prac

I~czych,

ktÓTych wyn1,ki

odlnOŚme

do. straty:gmfU, litologii

~

petrografii

'

zawarte

są

w licmych.

olPraoowaniaJCh

.(R D:adlez, J. DembQwska, 1965; J. Dernibowska, 1962, 1964; Z.

Dąibrowsk:a,

1960; L. Malinow:ska, 1960; K. Radlicz, 1964;

J.,

ZnroskIo. 1'959, 19,62). W (pUIblibrcjach tylCh

można 'ZII1a:leźć także

uwagi na temat d:arwnychprachadaWiCZYch

prowaJd~ych

przez NiemcólW;

większość

tych

(pl'Ia,C

ogranicza

się

j€dnlak

~o

osadów

młodszych

od

środ-,

kowegro o'ks:f,ootlu.

Nil'l!iejsze opraoow;am;ie z' awier.a

jedynie

ogó1Jne dane litologiCZlIl'E!,

i

to

ogra.l'l'imo!ne do lllIieodZlO!W1ll.yoh dla

pemego

scharakterytZOwa,nia

poszcze- gólnych

'PQdpięter. Szcregółorwe

na1;Qrntast 'Pf'Ofile litologiczne

wierceń.

zawarte

są

w lpuiblikacjoch, na które

często powołuję się

w

tekście arty-

kułu.

'

W opraoowaillliu

s1;.osuję ,podział

dksfaniu

według

posbula,tów I K!l"'ajo- W1ego Kolokiwium Jurajski'eJgo (L. :Malinowska, 1964). W

ujęciu

tym oksford rdo,lrny jest

rÓWDiOlZal:aczlIlY

z dywez:em

i

newl.zeIn, :a oksforo

środ­

kowy z

'aTgowem.

Mdrno

iż

:zaleca

się,

by

zani'echać

sto;sowanta wyd:zie-

Kwartalnik Geologiczny, t. lO, nr 3, 1966 r.

Dolny ',i środkowy oksford-północnej i p6łnocno-.zachodniej !Polski

787

leń:

dywez i argow,

to mając

na >uw,a,dze to,

że

w Polsce do chwili: obec- nej

s;oosOIwaru)

te termiJny

i że

wydzi.el€iIrla

·te mają dOlkładne

datówa;nie faunistyczne orarz

całlIwwiicie odpowilBda:ją

taIkiJm

ujęciom,

jak oksfOird dOimy

i środkowy,

utrzymanie

w oibrębiel(;ksfoIidu tych okręśleń

przez

.

pewien

jeszIcze czas wyd:aJje się celOWIe.

SZlczegó1Ille wyrazy

podzię;mow~a

:za'

umożliwienie

kror.z,ystalrl!ia :z ma-

teriałów

:faJUnistyC'lIDych

lllZyskiąJnych

z xdzeni wiertniczych

.naJeżą się

mgr J. Demibolwslld·ej. Mgr K. DaY'czak",Caillrow,skiej

dżięlrujęza.

dy:we-

zyjSką fuutnę 'z

OItworu wientniczego Osowa, a drowi

R.

Dadlezowi za

faunę

newilzu

.z. ortJwloiru .

Lulewio7Jlci.

STRA 'l'YGRAFIA

OKSFORD DOIMY (DYWEZ

+

NEWIZ)

Osady

tego

wiellru w facji murowcowej IStwieroZOine

zostały 'przeze mnie

:6aJU!nistyczn.ie

w

11 wierceniaJch (Bartoszyoe, Dolice,

Gołidap,

Kcy- n'ia IV,

K~ytowo,

Lulewicziki,

·Mirooła.w

2,

Międzyohód, Pasłęk,

Piekary,

Sadło~z). StraJtygrafię

tych osaJdów

'U!Sta1iłam

na podstawie mak['o- fawn.y, a sZClZególnie

'

amonitów, w

llIaWiiąmniu

do osadów tegOl wieku obsmru

Jury CzęstochowSkiej i oibrZle'żenia

Gór

ŚWiętoikrzyskich.

W nie- których IprofilJach

rOaldzi:ał

dywezu

:i

newi.zu

,był n:i.emożliwy

z uwag.i na

małą mią7JS:lJOŚĆ i1btoaikiPrn€iWodJni.ej

:fauny.

. '

Pełtnyprofl11

dywezuna korntak>cie

,z

osadami.ikelaweju w

Sjpągu i

osa- dami

lriewizu

w

>Stropie .został stWierdzony

w profilu Osowa (K. Day- C'z:ak-Ca1i:koiWSka, 1959). !PtrofH ten

'służyć może

:za r,epe[' przy

ilmr>ełacji

osadów dy:we2lU w poszczególnych xdzendaoh wiel'\lmiczych.

Przeważają­

cym typem

skały, 'chara!k:terystyc~ym

dla dytW'ezu tego

IQlhsza:r:u są łup­

ki,

iłOlWlCe; nlulJow:ce i

ma!ligle

murowoowe oraz

wapienie

i

margle piasz- czyste. Niekiedy osady

są ~dIo,IOJmityrz;9Wane.:.

. . .

Najw.ięklsm miąższość

osadów dywezu.

norowana

jest w Qtwome Oso- wa,

gdzie

wynosi. 21,60 m,najmniejsM.

na.1mni.ast

w Bartoszycach -

prawdqpoddlmi.e 1P

cm~ .

Ta .zmacz:nJa miążSZlOŚć

osadów dywe:zu w

o1lwi<xrze

wiertniczym

Osowa i ścisłe

darowanie :I1auniJstyczne jp'OOWlO.IUo na

·przepOOiW1adzenie

kOlrelacji

między. pozootałym'i.

!profilami

i lUiZyskainie syIIl1;etyoznego, fa:Uln:i'styczne- go

obraru dywezu w p6:tnocnej

i Ipółtno~alchOldni'ejPolsce

(taJbela, 1).

Z dotychczasowych dam,ych Wynika,

'że

w

obrębie

dywezu

można wy~

_dzielić

3

po~y: doliny -~ Quenstedticerasflexi~ostatum, środkowy

- Quenstedticeras lamberti, górny - Quenstedticeras mariae,

mające

00..-

powi€ldn.i.ki

na

olbszaTzeJ~ry

KraJlrolW'sko-Wielufu&i!ej

i

w

oibrzeżenUu

Gór

Świętok!r>zyskich

(S. Z.

Różycki!,

1953; L.Mal:i!nqwSka, 1963 OIraz

'IN dru:kJu)~

. Dla doLnego pozirim~ qp.rócż typowego

gatuJnku Quenstedticeras '

fle~

xicostatum (P h i II.)

można wymienić

Q. ancetraleM a

i ł"

e,

Q.

intermis- sum. B u ck. oraJZ fragmenty kweristedticel'lalSÓW trudnych do

gatulllik.o>-

wego

zidetIlityLfi'kOjW'~a.

Paziom

ś.roIdkPwy dobme

char.aJkterY2JUje

·

ty,powy Quenstedticeras

lamberti

(S

o

w.)

wraz z. odmianaJmi mariae imacer,

Q.

primigenium

"788

Lidia ,Ma1iniO'WSka

o _, 150km _,

Fig. 1. Zasięg

OSlao6w

dolIiMo iśrodko,wego o}a#.forQu wykształconych w :fa:' ej'i marglisto-mułowcOwej i pi;:l\9ZC2;yslXHDurowoowej w&liugJ. Dem':;

'bo~kiej ~1965)

E2dtent of the I;owera!ll.Q Middlę OX:f()I'!dian depos&ns deve1o.ped ln

maorl~-mudstone and arena-ceo\l$'-mudstone !aiCies, accordin.g to

J.

Dem- Ibow\s'ka (1985) , ' '

l - zasięg osad6w środkowego oksfordu; 2, - zasięg osadów dolp.ego <J/ksforou;

3 - facja mułowcowa; 4 - obszarY 'o przewache denUdacJi;, 5 - Obszary pozba- wdone Obecnie osadów oksfoi"du; 6 - ,facJa węglanowa; 7 -otwory wiertni- cze; 1 - Ustronie; 2 - łKoszalin; 3 - Lulawiczki; 4 -Osowa, 5 - Dolice;' II - :Drawno; 7 - 'DrBlWno 3; 8 - Choszćżno; li - MiędZYCh6d;' [O - :PIielkary;

11 - Mirosław; .12 - S7Jamotuły 7; 13 - ~otuły ~; 14 - Wągrow'iec; l5 - -!{cynia; 16 - Słupy; 17 -Barcin; 16 - lSatdłogoszm:; \l9 ' - Rynall'Zewo; 20 - samsieczno; tal ~ -W18n.1ewa; 22 - Koryltowo; 23 - \Pasłęk; 24 - Bartoszyce;

25 ~ GołdSJp ,

l - extent ot tthe 'MdtdIdle Oxfor:dlan' deposit!S; 2 ,.... extenrt ot' the Lower Oxfordlan depositts; 3 - mudstone tacies; 4 - areas ot prevaJl,ing d'ellooation;

5 - areas deprdved at present ot otbe OmOl'dian deposllts;' 6 - car<bonaceous facies; 7 ...., bore bole

P

ar.

et B

on., a

taik:że pojalWiający Się

Parapeltoceras captinum

VlSJI'.

jraasi P r

i łes

- e r

:i

Parapeltoceras sp.

W

górnym

dywezie stwi~się

Praecardioceras praecordatum (D o u v.), QuenstedticeraS mariae

(d'O!l"

h.),

Q.

brasili D o u v. OIl'az Pel- toceratoides athletoides

(L al

P..).

Na szczególne arn6wi€:Q;ie Z8lSłu:gujeidywez stwierdizolny

w

otWQ!l"ze wier.tIlliczym Go1id!aJp na głę'bldloości

579,20+57'6,90

In.'

O i1e' od

głę!bdk!oścl

578,90+576,90 m mamy do

cz~ 'i Pełnymdywąze~

górtnym, to od

głębolloości

578,90 do 579,20 m

~jdujemy (Ilagroanadzenie

:faIuJn.y wieku

keLowejJSko-d)'lWezyjskiJetglO. Określienie'

wieku.

Dawny lZ8.war,tej

w

tej

'30 cm

w~oe ~ła atnaliza: str,a:tY'gt'ladlcżIl(a

IpoiSWZtególinyoh ga- tunków (tatbela 2). Wynika z niej"

że

.:f, auJna.

występująCBiW

osadJalch na

:głęboklości

578,20+579,20 mwier.a

,gatunki -prooW1ddirle

dla

do1nego i środ-

Tabela 1 Fauna dolnego oksfordu w

mcJi

mułowcowej

Carmoceratidae :Fa~a towarzysząca

---~~----~---~--III1_T,~---~~----

Carmoceras popilaniense

l ^{I I ' : ~ ~ .§ ~}

~~;~;:"",- ~ ~ ^{. l!} I I ~ ~ ^l ~

\:ł. ~ 8 ^a::: I

I I . .

Cardioceras bukowskii ~

i!

~ Po ~ Po ~ ~ Po

Cardioceras tenuicostatum

a

^{::? 'tl : ~}

g. '"

~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ Cardioceras cf. tenuieostatum

a a

~ ~ ~

..

~ ~

.,

~.

. ,

~ ~ ~

t

J,,;...:;;t3 ~ ... ~'U~~t:!c. ... ę,,)

Goliathiceras sp. ~ ~.. :.t! ~ tl ~ ~ ~ ~ Ul ::?::? ::?

.g

.<:) .c:> .9 Bt ~ t ) ... :.::: ~ lU lU :::: lO\) ....

Car.dioceras vertebrale i:i ii

1!

^{.::l ~ .j;!}

ol! e

^t:l

e

^~. ~ ~ ~ ~ ~ . a a .<::I ... 6 ~ .. ::t ~ ::t~. - - !lo ., <::I Cardloceras sp. ID1Xt; U U U ~ U G

cu

::I:j U'~: ~ ~ ^::t ~ ~

I I I I I I I II I I ,.

^',_

^{\li, ,}

Praecardioceras praecordatum Quenstedticeras mariae Quenstedticeras brasili·

Quenstedticeras lambęrti var. marlae·

Quenstedticeras lamberti var. macer·

_ Quenstedticeras sp. (er. lamberti) _ Quenstedticeras primigenium·

Quenstedticeras lamberti

...

Quenstedticeras (1) intermissum Quenstedticeras flexicostatum Quenstedticeras ancestrale· . Quenstedticeras er. ,intermissum

• Quenstedticeras sp.

• . Gatunki okrri,lq~PF,eŻ' K. Calik~wską (19S9) z wiercenia Osowa.

• Po •

~Ul~

. . , .

~ ~ ~ ~

.

~

~~.~~~Sł

._ ~ """ t:l \:ł IE

~ f}t;,) .~.s

~ .... -::: ts ~

. ~. ,<::I t; ~ .... ~.

"'ii1lClQ.;"'i.~C

c:

::t ._

.5 ::i

" - a

ci,§o~

U l " .

~ ~ ;;:

-\li \li

_.s ..

_oS

..

II ~~

~

.

.J.

~ ~

.s

~{!~

11 .- .o:: _~

~~~'1:S ...

...

"<I

~

...

Uh

l ~

"<I

a ~

'tS ^'-'o

r

ł g

~

lU n tT

8. s.

~

.

~ ~

-.1 00' CO

790

Lidia Mali.nlow6ka

lrowego

po~oa:riu

dywezu, peWlIlega1luJriki o szerszym

zasięgu stralty!gra~

ficznym,

chaTatkterJ11zują.ce

zarówno górny keIowej, jak

i

dolny

ii środko;-'

wy dy!W€'Z,

0IraiZ

gatunki kellOlWejlS'kiie pmewoan,je dla pbiz'iomÓIW

KQsmo-

ceras jason

i K.

pollux (gaililmki k.elowejtSkie

oznaczyła, K.

Dayczak-Ca- likowska). Wymieniona fauna wtSkazuje,

'Żie

Igranka

między

kelorwelem a oiksfocdem w otWiOrze wiertniczym

GołdaJP

przebiega

wł.aśruie

w tej 30 cm wa!l'Stewce.

Stratygraficzoa analiza fauny w wierceniu Gołdap (głębokość 578,90+579,20 m)

Kelowej górny

Tabela 2

Dywez

Fauna

K.

^jason

I ^K.

^pollux

^/K.

duncani Q. fleXi-1 Q. Jam-

IQ.

^mariae

cos!atll_m_ . berti

Quensledliceras

er.

^kunber-

I

_!

tivar. mariae

+

Quenstedticeras interm/s-

sum

+

Parapeltocf,ras sp. (er.

pseudocaprinum)

+ +

Peltociiras sp~ (Cr~ ~thleta)

+1 +

Orbignyiceras cf.pseudo-

punctatum .

+ + + ^{+ +} +

Orbignylceras sp. (ex gr.

+ + + +

paulovi)

Belemnopsis lataesulcatus

+ + + + + +

Trigonia (Lyriodon) elon-

gata

+ + +

Opis sp. (cf.greppini)

+ + +

Kpsmoceras pollux

+ +

, Kosmoceras sp. (cf.

elisabethae)

+ ⁺

Erymnoceras sp. (ex gr;

I

coronatum)

+ +

Ponad

udowodniioo.ymi

UtwO!rami

dywezu

można stwie:rdzić

osady newd.zu.

Są

to ·

gł6wr.n.i.e mułO/WCe, mułowce mał'gliste

-ipiaslrowce. Ma-

. ~ymailmą miąższość osadow

tego wieku -

,około

75 m

iQikreślono dzięki

faunie kaa"di.o:ceraJSOwej w profilu wiertniczJ11m Lulewiczki

(R.

Dadlez, 1958).

Tę ·mesportykaJIlią miąższość IQISad6w

tego wieku,

jak r6JWmeż

nie- tYlPOwe

~cenie

w postaci

'

piasków chlaryWwych

i mułowców

piaszezystych··R.Dadlez (1958)

l

przypisuje

OIbecn.ości

.n1€Z'byt

odległego lądu.

Osady newi..zu

IW p6łlnomej i półlnolCIlo-zarchodniej

Polsce

dzięki

faunie kardiocera:saweJ (taib. l)

mOOna·Sikorelować·2)·

wydzielonymi przeze mnie

pozi.omam~:

doIl.nym - Cardioceras bukowskii

i

górnym - Cardioceras

excavatum dla

Jluxy Częstochowskiej i obr:zeżenia

Gór

' Świętokrzyskich

(L. MaUoowlSkJa,

'

1960,

1963.,ora~wiClr:1,lku).

Oksford mxtkowy (araow)

iłf 111 ^~ł

ł~ i

ł ~

^I fl

~

n n n n ' n n

łf "':t...a:t.. ... :t.. .. :t...a:t..o:t..la,:t..

. ... i[>ł~~t"t~~ił~9: s· .

~. ~

.

it ~. I:: .... o

!Jł' ~!!.~~~. ~!~~~

! ~. ~rltr~ 2">~O 2"i t

ł~R ~ ~. i="ii',,[~

~ ~

i

~ ~~. ~ ~ ~

e ^~R "g. l"~ ~ ~ "

I!i ^{'9 '9}

^i!.

~ ~ ~ ~S.~~fl i fl i

~

Perisphinctes rtegkctus Perisphlnctes sp. mixt.

Glochiceras subcltmsum Hiboliles sp.

Astarte trembiacenais Ptnna /QneeoIDtQ Gonwmya literata --PerlsphJnctes (Perlsphinctes)sp. -.

--I

--HIbolites lataesulcatus

Ochetoceras canaliculatum Ochetoceras hispidum Trlmarglnites sp.

Astarte lithuanlca Cuculaea sp.

-Ch!amys sp.

-Nucieata nuc1eata- -Terebratula s p . - - -Serpu/Q sp. mlxl.- -flora

-PhOlodomya canalicu- lata

Ochetoceras sp.

Glochiceras sp.

Perisphinctes wartae AstorIe sp. mi:xt.

r-

-OX)'toma expansa ^{Ud. - -} -UnJcardium nlkitw

Entolium demissllm -Serpu/Q sp.

- - - - - -

"d

~

l!!-

~ ~

...

Ci'

~ ~ ...

l

l"

....

ł

J i

f ł

_~

!

ł

o-J l"

a-(I

-

l"

\Ił

Dolny i środkowy oksford północnej i p6łnocno-zachodniej 'Polski 791

Ciekawy pmede wszystkim jest ' zestaw fwny dla pCllZiomu Cardioceras bukowskii. Oprócz

stosunarowo rrzarliko

spotykanego

p~odnieg()

Car, - dioceras bukowskii (Madre)

.

stwierdza

się

licme

~y.z

gartUlllku

,Cardioceras tenuicostatum (N i k.). Ta IOstatma forma

występuje

w Jurze

C~ęstoc~j i

w

obrzeżeJni,u

·GÓr·

świętokrzyskich,

gdzie stanowi prócz form przew10Idnich do.bry

wskaźnilk wi·elkowy.

Po:Ziom ,górny

cnew;i'zu charakt&Y1zuje

.

gatunek Cardioceras popila- niense B o d., którty dla osaidÓIW górnego newi2ru. jest

ważną

!Stratygra- ftczmie

rotmlą. F,~a toW:aI'lZys.ząca,

ze

względu

.na

słalby

stan .zachowa- nia, me ma

więklszego

m.aJCZ€!Ilia mratY'graficznego; Jedy;nie

moŻIl;a

tu- taj

zwrócić ulWagę !Illa występujące

w !OtSadach tego wje!k:u(w.iercenie Pa-

słęk)

AstaTte sp.

i

Cuculaea ap. A, spotykane

także

w osadach oksfordu

środlk:ow~go (argowu).

OKSFORD SROiDKJOWY (ARJGOW)

Osady

środilOOlwego

oikJsforou stIW1ero:zxme ·wierceniami

· w północnej

i

pół!nolC!IlO

.... zacholdmej POllsc,e

wykształcane są

w dwóch facjach: murow- oowo .... ilasto-marglistej i

piasmzysto-mułolWoowej (J.

Dembotw:Sk:a,

1964).

Stratygrafię

tych osadów

ustaliłam

na podstawie licznej fauny,

wśród ktĆlrej głóWlIlie

miejsce

zajmują

amonity

.

(talbela 3).

WyjątkOiWY

rozwój

osiąlga:ją

tu szczegóLnie rodzaje

i

gatU!Illki

należące

do

rod.ziłny

Cardioceratidae. ,

Osady oksfordu

śi'odlrowego

(8Jl"gowu) w

p6łnocnej i

pómocno-za- chodniej Polsce udowodniOiIle.

~ostały

f,aru:nistycinie

W 14

wierceniach (Barcin 1, BarboszY'Ce, Dr.awno .1,

Gołdap,

Kcynia IV,

Mi~ychód,

Pa-

słęk,

RY'UatrlZewIOt,

SamsieczlllO, Słupy, Szamotuły

7,

Szamotuły

20,

Wiś­

mewa,

Wągl"OlWiec), a

w

tym

w

5 na k.an1la.k1cie z osadami

oksforrdu

dolnego.

. .

.

. We wszY1Stkich wymienionych wierceniach

iza.niOtowałam obecność

fauny kiaJrdiocerasowej

i

aroebooer' alSowej,

p()J~ją~ej

na:

szczegółowszy podział środlrowego

oksfomu (:aa.-gowu).

O możliwości,

podziabu OIlmforou

'środkowego

w tej stTef,ie

występowal!lia

osadów

.mułowoowych

na pod- staJWi,e Cardioceratidae

'WspomniJałam . już.

przyoprarowaniu f.aU!lly z otWlOil"Ów.wiartniJOZych

..

Kcynia IV

i Pasłęk.

Powyżej

paloontolOgicznie 'I.lICiowodntonych oSadów oksfordu

do~go

(newizu) , w profilach fragmentarycznych obsel"WlUje

się koos~entne wyBtępowaarle

glatuniku

,

Cardiocertls . . tenuiserratum. (O

.IP p.). Zasięg

stra-

ty' graificznytego gat.u:ruku jest

ściślę

ograni'C2lOiIlY do, dolnej

części

argowu:

Z

U(Wagi na

to,

że ro~przestrz·enien:ie

C. tenuiserratum (O

p ,p.)"

jest

także

zn:aClZlIle, może oobyćUZlIl.any ·zagatunek 1.pr.zeVrodni

dla najniis2Jego argOlWu,

wyksztJałOOI:JJegJ<)1

w facji

muł~·

(taJbela

,3).. .

Mią~ość

pOziom.ru

·

Cardioceras · tenuise?'ratum'

·

waha

' się '

0,5+. 6

m~

Zespół

fauny

ściśle

ograniqzo.'n,y do

·

tego

·poziomu ·jest·ba1rdzo

ch!ar,aktery

_

- styczny i obejmuje

następująae

kardioceraiSy: C.:. tenuiserratum(Op p.) ty-powy, C. tenuiserratum var. trinodosa Mair,e, C. schellwie1'};. i -Bod"

. C. cf. zieteni.

Ił OIV.,

C.

cf.

kokeni B o d:,: C;

:sp~

A.,

PIo!l1lad1JO vi

piOlZi(Jltnie

1ym

stwaerdZa

!Się

Perisphinctes (Perisphinctes) sp.

jPe.risphin:ctę8::·~~

mixt., które ze

względu

na

:zły

stalI]) zalChmv!aJnia' me

^{.morgą 'być.}

gatunl!0w9

oKreślone. Można

jedynie tylk,o

.przypuszczać;.I'. to;:Z,Wi€lłdt.npra~

792

^,Lidia MalinlO'wl>ka

pjOdOlbieńsbWIem, że' niektóre 1;

nich

mogą !Iljareżeć

dO grupy chlorooli- thicus.

MożliWjOŚć

iWydzd,e1aInia w

obrębie środJkowego

oksfOi1'du (al"gowu)

^!po-

ziomu Cardioceras tenuiserratum, lIlie tylko.

IW

:facji

mu~ej,at1e taIkże i

w fiacji

węglainawej,

jest jak

,najlbaIr1dziej

realna:,

gdyżg,atu;rrek

ten notowany

^{jest IW}

lrozny.ch w.ieroeniach

ilOldsłonięcia!ch

osadów jury górnej

'w

Po1JSCe. Wymaga

,1;0

j€lCinaik OOlszych

swzegóło,wych badań.

Fig. 2. Po4ział środkowego okSfordu ,(argow) 'W :facji mugto,wcowej na .podS'ł1arwie Car-

dioceratidae '

:Di'Vision ofthe MidJdle Oxfordian (ArgovIan) in mudstone ifades on the 'basia ol CMdigeeraltlidae

l ... zasięg poziomu CaTdtoceTas tenuiBeTTatum; 2 - zasięg przel'lWY kardiocerasowe.l:

3 - ^zasięg poziomu AmoeboceTas atteTnans

l - extent of Ithe zone CaTdtoceTas tenu1seTTatum; 2 - extent of the CardioceToB gap: 3 - extent ot the zone Amoeboceras alternans

Poinad pcliZio!mem

Cardioceras tenuiserratum

stw:ierdrLiłam W szeregu

wierceń1lzw. ipI"zel'Wę ilm!rdiOOE!ll"aSOlWą, cha:ralkteryru:jącą się

brakiem ga- tunków

Z

l'IOdzilny Cardioceratidae (fig. 2).

Za~a się

o,na

między

ostat-

nim dk!reślanym

dkazem Cardioceras tenuiserratum (O

pp.)

lub okazami:

ex gr. tenuiserratum

at ,poja,rWliającymisię

amebocerasami: Amoeboceras alternans (B u

iC

h)

ioka!ZalIIlli

ex gr.alte,rnans. Rozmiary tef ^pr.rerwy

^k;a1--

diocerasowej

są rÓ'ŻlIle. Naj!wię~

notowana jest w w.Le.rcemru

Kc~

IV

i wy!IlOSi, oIkolo

50 m, najmnitejfsza,natomiast

''W

wierceniu

Gołdap,

gdzie

wynOsi

2

m; , , , , .

Wydaje

się, że,obeCność, rfN

ptofimch przerwy

kardiooel':asołWej

nie jest

przypaclkmvR' IIla.wet

'pm,y założeJnJiu, że l'OlZmiary jej są różne.

Stwier-

dzenie

tej

przer.wy w kilkunastu wierceniaJCh w dWu

OOległych

od siebie

r,ejonacb (pa!l'atrlityklinorium pamarskie; synekliza

perylbałt~ka),

a

także

])(}]ny ·i środkowy ok:&ford północnej i północno-zacbooniej /Polski 7'93

w wierceniu

Piekm'y

jpOtwierdza j,ej lIliiewą'tp1i.we istnienie.

Z

d()~hcza­

sowych lPwbliikaJCji

wynika,'

że

w

obrębie osalciów oks!O!t'du środ:kpwego

(argoW,U) były dQstrzegail!n.emniJany

w

litoJ.Qgii! przy.padające na oiklr:es przerwy ikJam'idiocerasowej. Osadzają mę

Wibeldy

częściej

utwory wapien- no-zruwgliste.

Mailo'oiaU!llla WlSlmrmlje ta/kże, że

w

lOiklresie

tym

musiały

,zaistnieć jakieś ~y mające odbicie - IZ j€ldmej strony -

w

hra!kJU

form z rodrzJiIIly Cardioceratidae, z

drugiej

:na1lomiast - w

stanie

zacho- wania J

obeanpśCi ialinych cie1mwych

Ol'gaJIlIi,7Jm6w.

W okresie przerwy

kard:iocetr,asOW'ej

, Uiderza przede wszystkim

zły

staJn z~hOlWaJl1!i:a.

OOlOIlitów

z l'!Ofdzaju

Perisphinctes,

liczne ułamik.i. Skorup

małżów, dość

liome Serpula $p.

;i dość częste ~ęglolIl.e szczątki roślin.

, Zmiany

te,

zaoibserwPWane :nie tyl!lro Wli1loIogii,

ale

też dzię!ki

"wra-

żliwości"

form z ll'IOdziJn.y Cardioceratidae,

wią'żą się Illiewątpliwie

z

pew- nymi procesami

dynamicznymi dtn:a morskiego.

Alby przeprowadzić k.ore!?ację tego

odciln!ka

oksfordu środkoJwegO'

(al"gorwu) IZ ~mi ·

wiekqwp

~

·w f.acjd

wapiennej, należy prZiealIllalimw~ pozostałą faunę amoni1mvą, występującą

w osadaoh

przypadających

na

pmel'lWę kla.niiocerasową.

Jak

wykaJza.no

w tab. 3.

w

osaJdach ty;ch określone zostały talkie gatun:ki amomtów

jak: Ocheto- cera s canaliculatum (B

u c'

h), O. hispidum (O

p p.) i

Perisphinctes warta e B u Ik..,

występujące także

w

^osad!alCh środ1rolwego oksfordu (axgo-

WIU)

:facji wę:gl;atnoWej. Z dotychczaJSQwej ,pozycji

stratygraf.iiczm.ej

wyżej

wymieni.ooych 'WIa!tnych Igatutników wynilka, ile

w osadach facji

węg1aalto­

w.ej lreprezentują

one - z

jednej

lSbroiny - poziom Perisphinctes chloro- olithicus (dolny

argow), z

&ugiej -

po~i<ml

Perisphinctes wartae.

i

Peri- sphinf!tes ma.rtelli . (g6my:

argow).Zarz.ębi'anie, <Się tych. stl':atwafielm.ie waim.ych

gatunków w

obrębie

;przerwy

'kalrrliJocerasowej o!klreśla

w

~­

sób jedinolZJIlaCZiIlY:!pOIZycję stmaJtygra:Jiiczną tej pm;eI'IWY

w

odniesieniu dO' dotychClZaSOWego, dwudzielnego podziału ~sfordu środk!owego~ax.gowu)

w facji

WęglanOWiej. Dokłaldna

J.ro.re1acja litologrezno ... :liauni!sty!c2ma

~s­

fordu

środlrowego

(:atrgOlW) ZOIStaJnie

lOlll6wiona

w

odrębnym ,artyłrule.

,p0iIllald

osadami

Iprzerwy karrli.oce!rlasowej

stwIierd.za

się

w

wieroendJach utwO!l"Y,

w

Ik,tÓ!ryICh dominują amonity z 1'IOKiz8Jj~

Anweboceras. Szczegól-

nie lioznIie r~preze:nJt;owaJIly

jest

tutaj A.

alternans

i mOOe 00. być

uwa-

żany

m gatunJek przewo,dn:i dla

najwyższego

olmfor.du

ś.rod!kowego .(~­

","li). Występuje 0Ill talkże w węgla!IlOlWYch osadach

oksfOll'rlu

środiro/Wego (ar.gow). Wśród .chm'akterystyc.zm.yoh ,gattmków wymienić można

ponad- to A. ovale (Q

"Ul e

1Il..), A.

!Sp.

A, A. subcordatum

(sensu

S

a l f e

l d),

A.

reichenbachense {S

la:

l f.), A.

'sp.

B,

i

liczne A. sp. mixt.

Fau:na.

toIwa-

g.-zysząca,

opr6C1Z Perisphinctes ci. microbiplex (Q.u e

^{n.), nie ma więk-}

szego ZllJaczen:iJa stratygMfic:mego. .

W oksfurdzie

~ I(W-'gow), wytksztafuo!nym IW facj~

murow- eowej,

cielkla:wą ~Ąwą

jlest

występowa:nie częstych

Astarte, a

wśród

nich Astarte trembiacensis'L o r.

Powstałą. far\llIlę,

lZe

względu

na

zły silan

zachowania,

mOma jedYiIlie- olm-eślić

rodzaJjQWiQ.

·OPLSYGATlJNKOW

PoszczególllJie ,~omy ... ~~. i . :Ś~egOi oksfordu omawiane

w n,oejlS2lej pracy

sch3l1"akterYmwlane są mrOwioo przez

ga,tunki

prze-

wod:nIDe, J,ak

^{też:fawlę ·~m;ącą}

(taJbela 1, 2, 3).

Niżej

opisane

zostały

794

przede wszystkim te-gat'U!ilJki, iktÓTe

mają decydujące

7lIlaiCze!nie dla do. "

kumen:tow.ajD;iJa

osadówśrodJkolWlego, .

oik.'Sfordu (a;rgawu) ,

wykszta:łoonych

w facji

,,mułQwoowej". Część

wysz'azególm.ionych w tabelach

,gatunków

została już woześndej opisa~ stąd

rw OIbecmym

opraoowaniuzostalIlą7Ja­

mieszowne jedynie fotografie

lZ możliwie su:zegół.oiWymi o.bjaśniemiami.

Parapeltoceras caprinum: var. jraasi

P r

i

e s e r - tabl. V, fig. 4: Frag- ment okazu

spłaszczonego

o

średnicy

50 mm,

wysokości

ostatniego

skrętu

0,32 mm, o

średnicy pępka,

0,56 m. ZlachowaJIlla

,część

kiomoa:y mieszkal- nej oodO/biQna jest iJebe;r1kam.i pojedymczymi, powoli

grubi,ejącymi

od

środka

ho!ku do strony

IZ1E!WIIlętrmej.

Na

skrętach wewnęt'l'mwch że,belika są

cienkie, w

lWIięks20ści ~idJ1ające się

rw

,pobUżu·.środJlm

bo!ku.

Opisy-

wany

okaz

wykJazuj,e

podomeństwo

do Parapeltoceras caprinum . var.

jraasi,

!pO raz

pierwszy opisanego

ipl'izez H.

Rrieser(1937).

Gat~

ten

według

aa1Ia!1i.zy

pr.z~proW1aldzolnej 'pil'IZeIZ

H. Prieser jest

charaJ.cl;eryst~zny

dla poziomu Quenstedtic€ras lamberti. O

WystępOiWaniU

gatunk:u Para:- peltoceras

aif.

caprinum (Qu e

In.)

wspomina

S. Z~ RóiyCkd.

(1953) przy

omawialIliu profilu Wysoka Pilecka.

· .

Cardioceras tenuiserratum (O p p.) -

tabl. III, fig. 4 - 7. Okazy w

większości ~crone w

'U{2b.ie32

,

egzemplwzy.

Średmioa nalepi~j

zachowanego dkaJzuwynosi 25 mm,

wysoilrość

ostatniego

skrętu

0,40 mm, :srednka

pęPka

0,26 mm.

~łla

dO/brze 'Wiidocmla. na

skrętach I

polZwala na pewne ustalenie

·

gatunilwwe. Okatzy

są

ipQdobne doholoty,pu

A.

Op- pla (1865, taJbl. 53, fig. 2) idookaJZ6rwlpr.red:starwionych przez V. Ma:ire (1937,

talbl.

XIX, ng. 8).

.

W PO::lsce COl1'dioceras ten-uiserratum·'(O p p.) . znany jest zarowno z osadów

:lla/Cji mułJQw:oowej,

jalk

d'Wlalpiemiej i <ZaIWsze jest

charaJktery- sty;C7lIly dla dollJlJej

. częścl:śI"OldlkolWego

oksfua1dnl. W facji mulorwcoiWiej ga- tunek

ten WYZlIliaJClZ,a odrębny pozipIm /powyżej

ólksfurdu do1negp (newliz).

Zasięg

goograiicmy tego .gatu.n:ku

j~ ~rok:i,tZllałllY

jest z jury:

Boulo~

nais (W. J. Arkell, 1954); z jliry s2lW1ajcaT!Skiej

(:P.

Loa:iol, 1902-'-1904);

V.

Mai~e

(1937) cytuje go z d€ipaJl'tamep.tu Cote-d'Or;'

Według

itIllf.oamacji ustnej dTa W. HallIera (IlI1Stytut Goologicmyw

Berli~e) 'ga~ek

ten

został stw.i.~y

iw wdie:roeniu Gadsdorf w górnych w:arstwach her- sumskich,

w;ykszJtałconych

w facji

mułowcqwej.

. Cardioceras tenuiserratum V'aIl'. trinodosa

Ma ir e:

~

,tabl. III, fig. 10, 11. Okazy

spłaszazarre,

jednak

mpżliwe do określen~. '~rtunk()l\VegQi i po-

i('óW1I1wnia

^'l rpl"Ze!dstaiwiOlIl.ymi :~

V. Madit'e (1937,tabl. XIX, fig. 13, .13:a).

WY'kiaJ7JUją mre

'lliie7:n:aJcmne'

,poiciPbieDStwo·

d9.'gattu:ri1ru

.Cardiocera~

scheHwieni . B

I()

d.,

posia!dJają ·

jednatk

wcześniejsze.

i"ebeI".kICJIwaJnie

. wew~

nętTznych skrętów, 00 .róŻini

zasaJdIniCZ!9' te dwa gatJ,lnki od siebie. C. te- '1l.uiserratum var, trinodosa Mla1 re mamy.

jestż

"Argovie.n I" jury Je-

dońSkiej

(P. Loriol, :19Q2;

.V.

Mad.re,,

·1937), 'z. osadóW 8lt'gQIwu Aro.eche i z

departamentu

Cot~-d'Or. W'· Pollsce ~i9tał ..

stwleT1000ny rw

otwQ~ę

wi'ertniczym

Basłęk.. . .

Cardioceras schellwieni ·n o d; _ ..

tabl. III,

.

fig. 14. Oka'zy o średni­

ca'chnie

ipmelkr:oozających

25

mm,p1'IZewaJżnie·'0defornlorwalIle.

Widoczna

-na

'skrętaJCh ~.pozw;aJJa lIla. ,pewne o'kreśldnie':

gatunkowe.

SkJrę;ty

we-

wnętri1me

zm:szcWrile; Przy'

średnicy

dkaJZu 14.1.mnl

poja~ją

-SU:

iebętrka

DOlny ,i śrOOkowy oksford północnej i p6łnocno-zachodniej iPols:ki 7'95

wydłuż.c:xne, 00

jest '7JgodIne

IZ

opiSem

holotypu.

(K.Bqdetn, 1911, talbl. II,

fig. 3). Do śrJedmcy

2:5

mm :guzk6w I'br,zeżnyoh nie zaiOIbserwowatn,o'.

Gatunelk ten

znany Jest

z ()iksfordu PtQpilan {K. Boden,

19111),

z·wa:rStw

hemu.mskiich (P.

Siegfri€d,

1953), z osadów

aIDgOfWU

iW depammemcde

Cote-d'Or (V.

Maire,1937),

^iZ

St.

Iv.es Rock (~hrjdgeshire -

vi.

J .

.Al1klell 1935-48). W Polsce

?OStał

:znalezilOllly iW

facji mułowcOIWej

w

· otwo~e

wie.r1JrldJczym

Pasłęk i Wiśniewa

..

Cardiocel'as .

ef. kokeni

·

B o d e n - taJbl. III, fig. 8, 9, 9a: . T!rzy

~y

fmgmentaryJCznie zacilDiWaJIle,

^Q

cechaJCh

meŹlby

baxd!ZI O' podobnej jaK u form , przeid:staw:io!niylCh prmz: K. BodenJa (1911, tabl. I, fig. 9, 10). OkalZy tego ga:tum)ku

zostały

znallez.iJcme w

otw~aJCh ,

wiertniCIZych Baa:-1loISIZyce

i (}okłą>.

Cardioceras cf. zieteni I ł o v. -

taJbl. III, fitg. 13. Ok.w;

ZIIl:aCZIIlJi.e

powię:ksZO!lly (śr.

10

mm)

wyka:z:uje pewne

poidJoibileńsbwo

do oik!arz;ÓiW

pnz;edsta.w.iOiIlYC!h przez V.

Ma'iTe

(1937,1la!bl. XVI, fig.

13-16).

Jedną

!Z

cech

wywóżmdających

ten gatunek,

la możHwą

do

,

zaobseTWlOiWani:a na opisywatnym

dkiazie są że~ka"

siwej

~ w pobliżu śroIdika

boku. O wymęplOiWaniu

tego

,gatulIllltlU

w

osadach środkolWe'go

Oiksforou

'W

Rejonie Moskiwy

:i Rja~ia

pisrz.e n.

^Hovaysk!i

⁽¹⁹⁰³⁾

ⁱ

N. S. Nilkitin (1916),

a z

departamentu

Cote-:"d'Or V.

Malire (1937).

W

Polsce

został

zh, aleziolny w ortJwarze

Wiśndawa.

Cartlioceras

sp. A - tabl. III,

fi'g.

12. Jeden

okaz

o

średnicy

21 mm,

wysolloości ostatnd'ego skIrętu

0,42 mm

:i średnicy pępka

0,29 nun. Kil

stanorwliący JPr2iedłJużenie IboIków jM

Idru1:inJogwzlrowy (1 cm = 10 guz- ków).

Boiki skrętów

poikTyte

'są

jedYlIl!ie d!l'IOIbniutkimi

lJ?'1'ąZkJami.OpiJsy­

w:alny

0ikJaz wstał t2mJałeziany

w

otWlOrze

wi.er1Jniczym

Pasłęk.

Amoehoceras alternans (B

u c

h) -

tabl. I,

:Iii'g.

5-8; taJbl. I, fig. 9.

MaksymalJna śreidJndoa oikalZ6w w.ynosi.

20

mm, rwysoikiość ostatniego Skrętu

~osi

0,40 mm, a

średnica pępka.

0,35 mm. Wszystkie

dk:azy, chociaż

nd1eoo

spbaszC'ZOlIl:e mają dobrze zaclrowialną rzeŹ'bę

boków,

jak rówtru,eż JIlOŻl;j,we

jest obliczande

ilości ~ów lIlIa.

lkiil1tu

(Qlruło

160).

Dokmdtny

Opis tego :gatunku

zami,esrzczony jest

rvv mojej procy z 1963 r. Ambeboceras alterna.nSf

(B lU

c

h) !Ze względu

m.

stałość wymępowama

w

pIKXfi1aoh,

BWPją liczebność, stałą pozyc'ję stTatygrafiJCzJną i

szeroki

iia'sięg

m&e

być

umany m

- farmę przewKJdindą

dla

gómej męśoi środkOlWego okSfordu

facji

mułowoowej. Występuj1e

OIIt taJlcie w faJCjd

:Wapiennej, towarzysząc

przewodnim dla górnego

ar,gowu

perisfinlktoIn {Perisphinct€'s . martelli

i

Perisphinctes wartae). Okazy

,tego ,gatulIllku lZ<JIStały ·stwierrlzotne IW licz-

nych

~lI"ach: BalI"toszyce, Gołdap, MiTlO'.Śław

2,

Kcy'llia

IV,

Rynlarzewo.

Pasłęk, SzamlOtuły 7, Wągroiwiec, WiiśnJiew&

Amoehoceras ovale (Q

u e n.) -

~bl.

I,

fig.

1, 2,a, 3,4. Lilczne oka' zy .nieco

spłasrezxme wystę{P'U'jące łąozndez

AmoeQocerasalternans (Bueh)

powywj

przerwy

!kaJrdiOlce'l'aBOwej. Ddldaldny opjs

tego

gatunlku łącznie

z

synonimiiką Izna,jd1ljjesię

w InOdej

,prlaJCy

z

196~·

r.

Olt~

Wgo. gatooklu

występują ~. IW facji W'apieIllIliej IW gfumej czę~ci oiks~<mdu ŚTodlrowego (ipoziom

Perisphinctes martelli

i

P. wartae).

Zostały zna1eziOtlle W otJwo.-

rach 'Wlier1miczyoh

Wiśniewa i Pasłęk.

Kwartalnik: Geologiczny - 114

796

Amoe6oceras

ap.

A - tabl. I, fig. Zb.

JetcLe!n . okaz <>

śred:ni.cy 25 mm wykazuje ~

cechy

:r.zeźby f\lJpadalbniające

do gart;UillIk. u Amoeboceras ovale

(Q

u e 1Il.). zeberkla IW!idIQlCl73le na brlzegu strony

eewnę1irznet są

jed-

DaJk

mooniej

~a!a!1roentowaare

ibaroziej ostre.

Ilość

gU2lkaw

~

kilku

wy- nosi okioło 200.

Okaz

te;nZOiSVał ~y łącmiez gatuJn.kiem

Amoe- boceras ovale (Q

^lU ,e n.) ~ wiercenliu WiśniewIa.

Amoeboceras subcordatum

(sensu S a l fe l d, non d'O r b

i g

n y) - tabl. II,

fig.

6. Jeden

~

o

śl'!efdndcy

10 mm,

wysokuści

ostanego

skrę..

. tu

0,45 mm i śretdnticy pępkJa 0,25 mm. StriOIna zewtnętrzm słalbo zacho-

wana,

~y !kil

jest

wąSki,

nieco

prz!eZ spłaszozenie zwiększony.

Ilość droibnJiJutkiJCh 'guzków lIla

ostatnim

Sk:ręcie jest

trud.nia

do zaobserwo- wania.

Boki

~ są iJe!berkowatrlle, o typi'€ oober!lrowalIlJi:a

oikarru przed-

s1;ajwi<mego przez

H. SaJ.felda (1915).

Według rtJego 'au1loira

holo.typ d'Orlbi-

gny'ego jest większy d dlabegp' wykiazujetendencję

do

wylkształc€1llia

poje'dYJIlCZych

żeibe:relk. Wedit.Ulg

H. Salfelda (1915)

żeberka

umie8ZlCZlOille na

skrętach ~1ll'IzInych

tego

gatunku wyklaiZU'ją dwudz.ie1ność.

N a :pQdstlaw.ie

jednego

ty11ro

oIkIazu tI1udjn.o :zająć

'Sta.n.o!wislro

odnośnie do że­

beTikOjWan,ia dkJaa:Ó\iV ooJ.eżących do ga:tunku

Amoeboceras subcordatus (d'O rb.). Wytda,je

si~, że

poIZW!O!1i.!lla

to

dopiero

szczegółowa ~m.

Wtielu

okaIzów.

Qpisy.wialny

dkJaz zosl1ał zm:aIleziany 'W ~ercenJiu Międzychód

w pcm.omre Amoeboceras alternans

(B !U.

c

h).

Amoeboceras reichenbachense

S a l

f. -

1labl. II, fig. 5, 5a. Jeden ok:az

posiJaJdający skręty :zJeWlIlętmne spłaszczane, na:tomiJast dOlb:rlze za- chowane (.wypukłe) skrręty lWIeWIIlętmne. Wym.iary w mm:

Srednłca okazu Wysokośli ostatniego skrętu Grubośli skrętu Sredn1ca pępka.

25 0,44 0,20

6 ~O U3 ~~

Slm'ęty w:ewnętrzłll€ (f,ig.

00.)

pIOlk!ryte są żeberkami nięoo zgrubiałymi

na: iI:lrnegu

pę:pkia.

Zei bea:lka te

ro~l8iją· si~

w

połowie boiku 1;tlIa.2

lwb 3

że'beTka

II

:l'IZędu. ~bser.woW.aalO 'jedIno ,żeberko l'OIZiWidlające się

4-1krotnie. Kil

jest ~bOIwIallly. Skręty :zeWlIlętr.meip1"Zy średrniicy

25 mm ipOkryrt;e są si.erpOIW'atymi :żJeberkami, rozwidlającymi się bliżej

strony

zeiWinę~j. Pl"awtdOipOldlOlbniie obse.nwuje się ,tutaj część lroimIory mies1zJka1!D!ej nie

stwierdzonej pr.zez H.

Salfelda

(1915)

iIlia jego

oika;zach.

Omawiany okaz został znałeziony w wierceniu Wągrowiec w poziomie

Amoe-hoceras alternans.

Amoeboceras SIP. B - tabl. II,

fig.

^4.

^Jeden

~ o średinicy 38 mm,

wyoo}rośCi ostatniego mętu 0,27 i ŚJ.'IeId!niicy 'J,>ępkla

0,36 mm.

Część

prze- gndawa:

~ spłiaszc2xma,

w

zm:ią$u z czym ,szczegółowa obseo:'lWlacja

żebeJ.'lek

jest

lllIiemoż'ld!wa. Dopiero pr,zy średnicy

Qkoh>

25 mm rzeźba sko- rupy

jest

llllbźliJwa

do

obserwacji. Żelberka głÓWjne J'IOt'ZPOICzy:nają· się na

zaOikrągl~ brzegu ~;. iPocząI1Jlrowio skierowane

k!u

pnzodorwU pr,zyj- mują postać w.iąl2'Jek ~oh z rozmidlen~a żeberek głÓlWnYch lIla 3 llli:!>

4 żebel1ka. Nieco pO!Wyżej Śl'IO\dIkIa

ibolru

~berika drugorz.ęd!ne Ipmyjmują jeidnolity ksżtałt ż,eberek; cienik.ichrw ilości 2,5 X . większej!Ii.iż żeberek głÓWlIlych. UIQŚĆ guzków na kilu odpowiada ilości żeberelk II rzędu. Opi- saJllyokaz 'ZJIlIa.leziO!IlY .został w wierceniu Pasł~ w poziiomi.e

Amoeboceras

alternans. . .

DOlny i środkowy oksford północnej i p6łnQcno-zacbodniej ·Polski

797

Perisphinctes wartae

B

u

k. -

tab!.

II, fig. 7.

DoIbl'lZe. IZaCho~

fMg_

menty ok.azólWiPOlZ/WaJająoe !IlaI

pewne

określenie gatWll!klU ;i:por~e

z holotypem ipl"zedstaiwiJOlIlym przez G. Bulrowskiego (1887).

Galtunek ten

stanowi

formę p:r:zewqdnią

dla. g6m,ej

częśoiŚI'Odkiowe@>

oilmfurdu

i łączlllde

'

z Perisphinctes martelli (O p p.)

wy~ ·

górny poziom

śOOdkQwego ok.sfotrąu

w facji wajpi·e!lllIlJej. Gatu!nek

t1le!n

ma sz.eordlcie

ll'I07lP.mesWzeni~e

g€Otgraficme. Znlatny jest

lZ

wa.rstw hersumski·ch

(P. SiJeogfi1'Iied,

1953), z jlury PopilalIl (K. Boiden, 1911)j, z

jury ledońskIi.ej

(P. Lotriol, 1902-1904).

W Polsce ' garbulJiJelk ten

j-est formą pm;ewodnią dla.~ ś.rodk:qwego

i występuje IW

osadach JWyksztakxlnych1lalk w facjd

w~,

jlaik

li

mu-

łoIWOO,Wej. . . . .

Perisphinctes neglectus

L o r. -

łaJb!.

II,

:fig.

1. Oztery

okazy 1Wy'~

rują

cechy

r-zeźby ibolków skprupy jalk u

dlmzów

K. BoldelIlaJ

(1911,

talbl. III, f.ig. 6, 7) or'aJZ P.

I..orlola (1002-1904),

'baIbl. IV,

fig. 9).

G.a:tunelk ten 'cy:tJuje

S. Z.

Różyckd

(1953, str. 78)

^'Z 1D.ewl.7JU IW QdsłIQnięciu ~.

W 'WliIe:roe- niach, w których zanotolWlalll· () osady w fucji murowoowej, gattI!nJe!k ten stwierdzony

jest

tylko

w środkowym d.ksfordzie l(argOiwie).

Ponadto

wy-

stępuje

on VI jurze PopilalIlt (K. Boden, 1911) i w jurne

ledońskiej

(P.

Lcr

riol, 1902).

Zakład Stratygrafii Instytutu Geologicznego WaTszawa, ul. Ra·k·owlecka 4

Nadesłano dnia 18 grudnia 1965 r.

PISMIENNICTWO

A'RKE.LL W. J. O~1948) - 'Dhe Ammonites of the eri,glish Corall:ian Beds.

Paleont. Soc., 88-89. London.

ARa{E[L W. J. 1(1954) - Jurr,assic Goolagy of Ibhe World. London.

BUKOWSKI G. (1007) - ·"Oiber die J'UJralbiJidJungen von CzensioohaiU ID. P.olen.. Beittr.

Paliionlt. Oster.-UD,g., 5, p. 75---1171. Wi'eI1.

BODEN K. ,~1911) - Die ilaun·a des I1ln'tefren Oksford von PQI>iilany in Litaruen. Abh.

Gool. iPaliiont., N. F., lO, nr 2. Jena'.

DADLEZ R.{1958) - BaJclarua goologiJCZne na ani1:ylkJ1iruJ.ri'lml lPomorslk:im 'VI 1'KlI1ru 1957.

Kiwar,l geoL, 2, lP. 740--763, nil' 4. WBIl'szawa.

DADLEZ R., CALLKOWSKA K., OEMBOWSKA J., (1964) - Atlasgoo1~C'Q:ID.y

PdlsIki ~enia straty,g,rafi'CZll1e fucj.8!1n·e. (Zeszyt 9 - Jura. il'nst.

Goo1. W&'SZaIWa

DADLEZ iB., DEMBOWSK!A J., (1005) - Budowa geoIQgiJczna lP8rantyklialJOlrillllm po- morSkl'€lgo. Pr. InSil Geal, 40. Wars?Jaw,a..

DA YCZAK-CALIiKOWS!K.A K. {1959) - Doty,ooC2.!alSlOWle wyndki bOOań s;braJtYl~­

ny,ch dQggeru

w

QbstZall"Ze K-amienia iPon'lorskiego (na podstawie makro-

faun~). Kwall't. gool., 3, lP. 319-337, nil.' 2. WatrsIlawa.

DĄBROWSKA Z. :(1960) - Malm IW 'Wiiełl'tCeIIl~u Pieklary. Kwart. geol., 4, p. 426-430, DT 2. Wa'l'Szawa

DEMJBOWISIKA J. (1962» - Te'rTYlgetniczna facj.a argowu i rau-rak.u .

w

niektórych o~cl1 Pols!ki tpÓłlnOCnej i Z8JohodnieÓ. Acta. geoL pol., Księga Pam.

Iktu <!7JCi J. SalrIl&Ori.owiJc7Ja;, lP. 313-319. Wal'S7awa

'798 Lidia MalinJows;ka

DEMBOWSKtA J. (1964) - Opraoow.anie sblt'ygrafjJozne 'czter'e,ch wierceń' w OilrolLcy Kicytni. SiuL ((nst. OooL, 115, lP. 7---,ll27. Wr8Il'SlZalWa.

n.aVA YSKY

n ,

IG1903) - L'Oxfoodi.en et le SeqlUalllien des g<luvemements de Mostoou eIt BA8iZr8JI4 B'Ull. Soc. Narbur. Mioscau, n. 1Sel'., 17, nr 28, !p. ~2-292.

M-osIk>wa.

LORIOL P. {1902t-1904) - Oxfordlen s1ljperieur et moyen du Jura, iJ.edOlIltien. Abh.

Schwedrz. BaJl.. Ges., 102, (p.. 1-76; 103, !p. 7.7-J.60; 104, lP. 1'61-29'8. Berlin.

MAmE V. (l937) - OolIltJrihution

a

^La '(."OIIlllliaiSSClllltCedes Caxdiocarattdes. Mem. Soc.

GeoL F,rance, 34, p. 1-'1.34. PIaIris.

MALINOWSKA L. 1(11.000) - Faooa maJmu w .otwolI'ze rwdertnk:zym Pi~aII'y {tirom P.omooia). Kwaat. geaL, 4, lP. 403-414, nII' 2. Warszawa.

MALINOWSKA L. (1963) - SflI':atygrafia OiksfoOOJu jury lCZęsrtocoowsikiej na pod- stawie l2mOIIliitÓiW. Rr. IIl1JSt. Geol., 36. W&."SlZa'Wa.

MALINOWSKA L. {1964) - I Krajo:we KQlokJwlium Jumj'Sklie. Rrz. gool., 12, iP. 395, nil' 9. 'WarszaJWa.

M.AiIJINOWSKA L. (w d/l'lUlklU) - BiIostraty'graiia do1nego i śr'Qd!kowego oksfoIDdu . w Obrneże1nń.u GÓII' świętok·rzyakilch. Biul. Jlnst. GeIOL

NIKITJiN S. {1916) - Ce!p!bJa:lqpodelIl. des MaSk1atuer Jwa ,Mam. Com.grol. St. Pe- Itersbourtg ID!. S., au' 70, !PL 1-61. Leningrad.

OPPEL A. ~IS63) - 'Ober jtUI'sssiSlOhe Cepha:1oipoden. Pal,a'eont. Mttt. MUIS. Koen.

Bayer Sta~, 3. Stu11tgart.

PRlElSER H. (1937) - Beiibrtalg ZUIl' Systeanatidt ood StammengeschliChte delI' em'o- lP8!Wchen iPelttocell'aten. PalaeCl!tllbotgr'!liPh1ca, 86, Abt. A, p. 1-144. Sliutt-

~

RADLICZ ,I{. 1(1.1.964) - QpiraoowaI!lie petTogrlS!fi'C7.J!le osadów malmu ,z wier,eeń wolko- ill1cy ,Kjcyru!. BiUil. IIIlS't.Gool, 175, p. 163-.216. Wars2Jawa.

R02YCKI S. Z. ;~1953) - GÓII'illy dogger i dollIlymalm jury krak>owsiko-.cz.ęs.tochow­

lSIkdej. IPr. Lrust. Gool., 10a. WaIl'ISI7lSIW,a.

S~FELD H. (1916) - lDie Carrldacer,art;en des owen Ox:fOlrd rUnd Kimmeridtge.

~. DeJUUlich. GeoL Ges., 67. illIL" 3, lP. 149~O4. Stuttgart.

SIEGFRIED P. 1(1953) - Die Heea.'Sil.IlIDer Schircihiten. im Hilrlesheimer J,ura-Z:u.g. Jb.

Gedl., 67, P. 273-359. HaIIlnover.

ZNOSKO J. (1959) - W~tEplY mrys str,aJI;yJgl'Iafii utworów jlUradskitCh w połudlIliowo­

-IZ8Iohodlndejczęści ,Nwu IBolskiego. Kw&tt. gool., 3, IP, 501-5'29, nr 3.

WlIi'l"sZt8!WIa.

ZNOSKO J. (1962) - W slPmwde ,straty,grafLi obwIcrr6:w w Ditdzbarku WaII'mińsk,im

i UbaWie,. iP>rz. .geol, lO, nil' 6, p. 280-284. Waa:szawa..

JIH.ztHR M.AJ.I.HHOBCKA

OCBOBLI CTPATJU'PACZ;HJI Ol'J10.lKEBHft BWKIIEI'O H CPE.InlErO

OKC4»OP~A CEBEPBOR: H CEBEPO-3ADA~BOB DOJlbIBH

Pe310Me

Ha reppa.:rrop.IDl CeBepHot:! H CeBepo-3aIriwIotł IIoJIbIIlH (ru;~-II03HaHb-rOJI­

D;ap,

cPHl'.

1) 6ypoBhIlIW: CKlBamHHaM,H 6blJlH BCKpblTbI OTJI01KemUI HH1KHerO K CPe,D;- Hero OIKc!pOp~a, pal3BK'l'ble B MepreJIHCTO-aJIespOJrnTOTot:!· H 'neCtiauo-aJIeBpOJIJ1TOBOt:!

StTe.szcze.me

799

<l>aqHlłX. 3TH OTnOJKeHHSi TOą:aO ,!l'aTHpoBaKbI Ha OCHOBaHHH cPaym,I. CTPa'm1'p8.Q;M 6a!3HPYeT'CIIł', rnaBHbIM 06pa3oM, Ha aMMOHMTOBoiil cPaYHe •.

HiDlmeoKC.op~CHlHi (~cKae

+ ,

BeBll3Jliicrare) OTJIO)Ke&IIlI. K npe06na.u;aro- , ląeMY TKIlY ,ll;HBe3HiilCKHTX oópa30BaaHiil 9Toro paiilOHa OTHOCSiTCSi cnaH-

~, aprnnnHTbI, aJIesponH'l'bI H neC'iaHbIe M.eprenH. 1%(Hor.u;a: 9'111{ nopo,ll;bI .u;o- nOMHTH3HpOBaHbI. CaMoiil 60nbmoiil MOIrQłOCT'bIO ,!lHBe:miiICKHe 06pa30BSlmSi xapalt- TepH3YIOTCJl B 6yPOBO:fł CKBaJKHHe OCOHa (21,60 ",,) HaiilMeHbmeiil B, 6ypoBOti: CKBa- JKHHe BapTOWHr.\e (?lO 1;"")"

1'1:3

npe,ll;bI.u;~HX .u;aHHbIX cne.u;yeT, ąTO B npe.u;eJIax ,ll;H'Be3Hti:oirnx oTnOJKeHHiiI MO~HO 'BbI,ll;eJIHTb 'lIpH 3OHM: l;IHJKHIOIO Quenstedticeras jlexicosfatum. cpe,l{HIOIO 'Quenstedticeras lamberti H BepXHIOIO Quenstedticeras ma'-

,riae. cIIoaKTK'łeCKH:ił cPaYUHCTH'1ecKH:ił MaTepHan ,ll;HBe:m:iłClGfX 06pasoBaHHił H3y-

'1aeMoti: reppm'OPHH ,ll;aeTCSi B Ta6~e l.

Ha,ll; ~H:fłC'KliliMH OTnOJKeHHSiMH MOJKHO, BbI,Zl;eJIHTb B 6ypoBbIX OKBa1KJ1HQx HeBH3Hii1CKlHe 06pa3OBaHKSi. 3TO, B OCHOBHOM, aneapoJlHTbI, MepreJIHCTbre aJIeapOJIH- TbI H neC'iaHJQOf. MaKCHMaJIbRaSi MOII\HOCTb O'l'nOJKeHHti: 9TOro B03paCTa, onpe.u;e- neaHaSi B 6ypoBOM IlPO<l>Hne JIIOnemr<urn, COCTasJIR!e/1' miano 75..K. 1%(3 Ta6~ l c.iIe,I\yeT, ąTO HeBH3H:iłcKHe OTJI'oJKeHHSi 6J])BrrO;ztOpSi Kap,ll;HOn;epaCOBOti: <l>aYHe MOJKHO Koppentq)oBaTb c BbI.u;enemn.IMH aBTQPOM 30HaMH: HlOKHeti: Cardioceras bukowskii H aepxaeiil Cardioceras e,xcavatum (JI. ManHBoBClta,1963. H B neąaTH).,

Cpe~eoKC/fJOp,Ztcrare (aprOJllliicKBe) OTJlOlKeBlUl. OTnOJKeHHSi cpe,!lHero OKccPOp~

6ypoBhIMH CKBaJKHBaMH B CeaePtHoti: H Ceaepo-3ana,ll;HO:ił IIoJlbme Pa3BWl'bI B aneBpoJIHTo-rmmHC'l'O-MepreJIH<:To:fł Hnec'łaHo-aJIeapoJIHTOBo:ił <l>an;HlłX (cPHr. l) . .n;El'NlJIbHOe no.u;pa3.u;eJIeBHe· cpe.u;Hero OKc<POp.u;a pacCMa'l1PHBaeMoro ~oHa npoiBO,ll;HCTSi Ha OCHOBaRH'H Cardioceratidae (<iml',. 2). Ha.u; IIaJIeoH'l'OJIOrWłeCIK:H 06oCHoBaHHbIMH OTnOJKeHMSiMl-l BruKHero O'Kc<Pop.u;a BbI.u;eJISieTCSi 30Ha Car:' dioceras tenuiserratum Ha OCHOB'aaMM 3aKOHOMepHoropacnpoCTPaHeHHSi BH.,ll;a Car- dioceras tenuiserratum (O pp.). MOIrQłOCTb 9roti: 30HbI KOJIe6JIercs:t ,OT 0,5 l1.0 6,0 A.

BbIme' aBTOpoM 06Hapym:eH TaK Ha3bIBaeMbIti: "Kap,ll;HOn;epaCOBbIti: nepepbIB", xapaKTepH3yIOIn;H:iłCJl O'l'CYTCTBHeM B OTJIOJKeHSiX cPOPM H3 ceMe:fłCTBa Cardioceratidae (cPHr. 2). PaGMepbI 9TOro nepepb~a Ko-JIe6nzo'l'c1ł OT 2 "" B CltBallOlHe rOJ1,!lan .u;O OKO- .no 50"" B CKBaJKHBe KW-m:Si IV. B HBrepBaJIe Kap.u;HOn;epacoBoro nepepbma nopa- ::m:aeT, B OCHOBIroM, nJIOXaSi COXpaHHOCT'b aMMOHH'l'OB, HaJIH'łHe 06JIOMKOB paItOBHB nnaCT'MH'łaTO:lKa6epHbIX, MHOrO'!MCJl'eHHbIx Serpula sp. H 06yrJIHBmHXCfl paCTHTeJIb- HbIX OCTa'l'KOB. 3TH 3!ClMeTHbIe H3~, 06HapYJKeBHble TOJIbKO JImIIb 6JIaro- .u;apSi ,,'!YBCTBWl'eJIbHocTH" cPOPM Ha <:eMeti:c'l'Blai Cardioceratidae CBlł3aHbI HecoM- H:eHHO c aexoroPblMM AHBaMH'łecxHMH npon;eccaMH MOpcKorO ,!lHa.

Ha~ nopo.u;aMH ltap~n;e,pacoBoro :nepepbIBa aBTOpOM 06HapyJitem.I OTnOJKeHHHR c q,ayuoti: 'Ha' po.u;a Amoeboceras. Oa BbI,ll;eJIlłeT 30sy Amoeboceras alternans HCX;).u;Si H3 06HnbHocTH BH.u;a Amoeboceras alternans ,(B u',c h.) H mHPOKorO ero pamrpOcTpaHeHHlł. 30Ha Amoeboceras alternans OTBeąaeT Beprieti: 'laorn cpe,ll;Hero OKccPOP.u;a. XapaKTepHalł cPaYaa ,ll;JIIł. 9'1'Oti: 30HbI npe,ll;C'taBJ1eaa B Ta;' 6JIHn;e 3.

800

Lidia Malinowska

.Lidia MAlLlNOWSKA

STRATIGBAPmCAL· BASIS OF THE LOWER AND MIDDLE ODOBDIAN IN THE NORTH AND NORm WEST POLAND

Summary

The iLowe!l"· ,and !Middle Oxifordian deposilf;s developed 'in marlY-lllIUdstone and arenaceous·-mudstone !fades have 'been encountered when dr'iUing in the northern and northwestern areas <if Poland <Szczecm-Poznan...,Goldaip - ~i,g.

!l?

The deposits ,are exacUy dated by ,

means

of fau.:nistic evidences. Stratigraphy bias mauuy been based on ammonite faruna.

Lower Oxfordlan . (Dlveslan

+

Neuvlzyan). Shales, IClaystones, m'udstones and arenaceous marllsare main rock· type characteristic of 1!he DilVesian ;in the area considered. The deposiits are frequently dolomltized. The greatest thickness of the Di'V'eSian depOsits has !been observed in the bore hole Orowa (21160 m), the ,smaUest (me in :the /bore hole 'Bartoozyee .(7 10 em). It resul,ts Ifrom the data' ro far obtained that three zones may be dis>tin'guished within the nivesian deposits, i.e lower zone QtLellLSted.ticeras fiezicostiatum, middle zooe Quenstedtice'/'llls tamberti and UJpper zone Que1Iistedtliceras mame. A tliaunistic documentation of the DilVesian deposits occurring in the area under study Lsshown on Taible 1.

..A!bove the DilVesian deposits may 'be distihgu~s>b!ed the Neuvizyan ones among whi'ch are mai:n:ly mudstones, marly mudstones and s'andstones. The maximum . thickn.e5s of these deposits has been determ'ined in the 'bore hole Lulewicz!ki. to be approximlate1y 75 m. l't results from 'the Table 11! thatfue Neuvizy,an depon"!ts may, due to the caMioceras fauna, be oorrelated with the zones distinguished !by 1!be present author, i.e. with t1he low.er 'zone Cwrdioceras bukowskiiand the upper ZQlle Cardioceras excavatum (L. Ma,1inowska, 1'963; and in the print).

Middle Oxfordian (Argovlan). lI'he Midd'le Oxforldian depooits ;found in the bore hores made in 'the northern and northwestern areas Of Poland a·re developed in two !fades: mUdstone-clay-marly fades and arenaeeous-mtllClstone facie-s l(!Fig. 1).

The detailed 8ubdi,v'ilsion of the Middle Oxfoooianhas been made /by the PIe5elllt author lby means of Ca'rdiioceratidae (Firg. 2'). Above the paw.eontologicaUy elVidenced Lower OxIfordiian depror&its, 1!be rrone CaTdiocer.as tenuiserratumhas been distin- guioshed on the basis of a oontirnous occurrence of the speeies CaTdiocerars te",:uiS'e.,.- r,atum(Opp.). Tb.'iicl1mess of tMs zone ranges from 0,5 m to 6,0 Illl.

Higher up, the author has stated the presence of the so-called cardioceras gSIP charaClterized by the lack <Xl forrm; of the family eardiocera;t!idae (Ftg. 2). The extent of this gap ran.geIS' from ,2 m in the !bIore bole Goldap 'to albout 50 m in the lbore :hole Koeylll:i!a 'W. At the time of the cardiocerae gap the conditions cau,red that ammonites were badly preserved and fragments df lamellilbranch shells, numerous ilndiVidua'ls JOf Serpwla sp., and cha;rred,plant 'fossils are ifre'qu;ently

~und. These changes, 'WIhich 'can 'be observed only due to the "sens,ilbility" :a! .the forms of the family CarcUorceTatida.e,are

no

dOUibtcoDlIl·ecteid with Bome dynamrj,cal . processes Off ,the sea

ibottorn.

:Above ithe deposits of the' cardiocera,sgap the author has ail&o, found depositS' eontainin,g fauna of the :family AmoeboceT<ls. The zone named Amoeboceras mter-

.nans has ibeen distinguished on the basis of numerous fragments of the s\pecieB Amoebocems aUernans (B uc h) and on it's wide distri:bution. The zone AmoebOcerus alterna:ns correspond to ~e uppe!I part of the !Middle ~rdian. FaUJnJa -characteri-

,tie

of :this zone has been shown on TalJ3le 3.