Kwartalnik Geologiczny, t. 33, nr 2. sir. 127- 144
J6zef Edward MOJSKI
Badania
czwartorz~duw dOrObku naukowym profesora Edwarda Ruhlego
S~ uezeni, ktoryeh wielkosc i znaezenie dla rozwoju nauki nabiera pelnego blasku w miar~ uplywu lat pO ieh smierei, podezas, gdy za zyeia ieh dorobek byl zbyt bliski i zywy, aby magI poddac si~ weryfikaeji mijaj~eego ezasu. Tworezosc takieh uezonyeh pelna jest zwyklyeh zaj~c, normalnej wyt~zonej praey i zabiegow nie 0 siebie, ale 0 to ezym kieruj~ i w ezym widz~ sens swej dzialalno§Ci. Zyeie takie nie sprzyja powstawaniu otoezki slawy, aureoli mistrza i szkoly, ktor~ wytworzyt.
Zmar/y w 1988 roku, profesor doktor Edward Ruhle nalezy do takiej wlasnie grupy uczonych. Absolwent Wydzialu Matematyezno-Przyrodniezego Uniwersy- telU Warszawskiego 1931 r., jeszeze jako student podejmuje badania w tematyee, ktorej pozostal wierny do ostatnieh lat swego zyeia, a wi~e w geologii i geomorfo- logii ezwartorz~du, kartografii geologieznej, w badaniaeh jezior, geologii stosowa- nej. W pierwszej publikaeji z zakresu ezwartorz~du poswi~eonej jezioru Haneza na Pojezierzu Suwalskim, opublikowanej w 1932 r. opisuje rzezb~ terenu i dna jeziora, osady denne i okalaj~ee jezioro osady plejstoeenskie ina tie mapy morfolo-
gieznej i geologieznej w skali 1: 25 000 rozwaza genez~ jeziora Haneza. luz od 1927 r. jest zaangazowany do grupy geologow i geomorfologow rozpoezynaj~eyeh
systematyezne poznawanie budowy geologieznej i rzdby Polesia, jako pierwszego etapu realizaeji melioraeji tego obszaru Polski.
leszeze przed 1939 rokiem publikuje osiem artykulow z badan wykonywanyeh na POlesiu, glownie w jego poludniowej ez~ei, a po 1945 r. <az po 1976 r.) kilka dalszyeh. Tematyk~ ieh wszystkieh·s& utwory ezwartorz~dowe i trzeeiorz~dowe, cz~seiowo rowniez kreda, badania rzdby plejstoeenskieh form, badania osadow dennych jezior krasowyeh i mozliwosei praktyeznego wykorzystania r6i:nyeh osa- dow plejstoeenskieh jako surOwea do roznych eel ow. luz w tyeh pierwszyeh publi- kacjaeh widac d&zenie do systematyeznego, jasnego wykladu, gruntownq znajomosc literatury i przedstawienie swyeh wynikow na przekonuj~co konstruowanych ma- paeh geologiezno-geomorfologieznych nie tylko powierzehni obecnej, ale i po- wierzchni dawnyeh, z gruntownq analiz~ wszystkieh danyeh, w tym wielu speejal- nie wykonanyeh profili wiertniezyeh. W 1937 r. ukazuje si~ pierwsza proba syntezy
128 16zef Edward Mojski
geograficzno-geologicznej, jak'l jest Studium powiatu kowelskiego w cz~sci doty- cz'!cej budowy geologicznej i rzeiby, 0 obj~tosei 232 stronic z maP'! geologiczn,!
w skali I: 300 000. Poszerzeniem tej tematyki, ale i jej pogl~bieniem w cz~sci obej- muj,!cej kred~ i caly kenozoik jest opublikowana jUi w 1948 r. monografia Kreda i Irzeciorz(}d zachodniego Polesia, obszerne studium z petn(l dokumentacj'! i wielo- rna mapami w r6znych skalach. Pierwszorz~dne znaczenie mialy wowczas uwagi o stratygra.fii czwartorz~du, m.in. dowody dwukrotnego zlodowacenia obszaru gornej Prypeci. Wiele arkuszy map geologiczno-morfologicznych, jakie wykonal wowczas Zmar/y, pozostalo jedynie w r~kopisi>, podobnie jak i caly dorobek naukowy tego jednego z najwi~kszych przedsi~wzi~c naukowych z dziedziny nauk o Ziemi w Polsce przed 1939 rokiem.
Z przedwojennych pOdrozy zagranicznych Profesora jedna pozostawila trwaly slad w polskim pismiennictwie naukowym. Byla to wyprawa na Kaukaz. W publi- kacji z 1939 r., ogloszonej w Przegl'ldzie Geograficznym pI. Mor/ologia glacjalna dorzecza Czereku Balkarskiego w Srodkowym Kaukazie, E. Ruhle przedstawil dokladnie ewolucj~ tego obszaru w mlodszym czwartorz\,dzie, na tie stopnio- wego cofania si~ czala lodowca w czasie ostatniego zlodowacenia. Niemal rowno- czesnie ukazuje si~ lego przegl,!dowy artykul 0 czwartorz~dzie Kaukazu w swielle ostatnich badal:' (<;::zasopismo Geograficzne, tom 17, 1939). Zainteresowaniom kaukaskim dawal wyraz i poiniej publikuj,!c w 1955 r. jeszcze jeden przegl,!dowy artykul 0 badaniach czwartorz~du Kaukazu. Nie ulega w'!tpliwosci, ie poznaoie na przykladzie tych wysokich gar (a Profesor przed 1939 r. poznal rowniez Alpy i Gory Dynarskie), rozmiarow i znaczenia neotektoniki w ewolucji morfogenetycz- nej powierzchni Ziemi, zwrocilo uwag~ Profesora na efekty mlodej tektoniki widoczne w rozwoju pokrywy kenozoicznej Niiu POlskiego. Dawal temu niejednokrotnie wyraz. Wi'!zalo si~ z tym zagadnienie wplywu rzeiby i budowy geologicznej pod- loza na sklad osadow oraz rodzaj i intensywnosc procesow czwartorz~dowych
w Polsce. Ten ostatni temat byl przedmiotem wyst'!pienia Profesora na inaugura- cyjnej plenarnej sesji VI Kongresu Mi\,dzynarodowej Asocjacji Badan CzwartO- rz\,du (INQUA) w Warszawie w 1961 r.
Po 1945 roku dr E. Ruhle podejmuje w Panstwowym Instytucie Geologieznym szeroko zakrojone badania nad czwartorz\,dem w Polsce. Ostatnie lata czterdzieste i pocz'!tek lat pi\,cdziesi'!tych s,! gwaltownym rozwojem tych badan, nie maj,!cym sobie rownego nigdy potem. Organizacja ich jest wielokierunkowa. Maj'l one za cel wykonanie szczeg610wego zdj\,cia geologicznego w obszarach 0 kluczowym znaczeniu dla poznania stratygrafii czwartorz~du w Polsce, rozwiercenie najwainiej- szych stanowisk florystycznych i ich wszechstronne zbadanie, w tym metod'! analizy pylkowej w Instytucie Botaniki PAN w Krakowie, kierowanym przez prof. Wladysla- wa Szafera i wydanie drukiem PrzeglqdolVej mapy geologicznej Polski IV skali J : 300 000 \V wersji bez czwartorz~du oraz z czwartorz\,dem.
Efekty tych dzialan nie kai,! na siebie dlugo czekac. Po kilku latach archiwa Panstwowego InstytuIU Geologicznego otrzymuj'! autorskie r\,kopisy szczeg610- we go zdj~cia geologicznego 0 nieocenionych po dzien dzisiejszy walorach poznaw- czych. W 1952 r. ukazuj,! si\, pod redakcj,! E. Ruhlego pierwsze cztery bardzo ob- szerne tomy nowej serii biuletynow Panstwowego Instytutu Geologicznego Z badan czwartorz?du w Polsce. Przewaiaj,! w nieh opraeowania podstawowych profili slratygraficznych, gl6wnie wiertniczych z pelnymi CZ\,Slo wynikami badan pa- leontologicznych. Redaktor tej serii jest w wielu przypadkach autOrem opracowan o podstawowym po dzien dzisiejszy znaczeniu dla stratygrafii i paleogeografii
czwartorz~du polskiego. Opublikowane s,! m.in.: profile Barkowie Mokrych, Hamerni, Nowin Zukowskich,Syrnik, liezne profile flor karpaekich, Szczercowa.
Badania czwartorz(:du w dorobku naukowym Prof. E. Riihlego 129
Dzbanek KO!ciuszkowskich, Kalisza. W tych czterech pierwszych tomach najlepsi, owczesni specjalisci polscy dokonali przegl~du badan i publikowali wyniki swych prac na temat wielu zasadniczych zagadnien czwartorz~du (prace' J. Dylika, B.
Krygowskiego, A. Srodonia, Ludw. Sawickiego, M. Klimaszewakiego, A. Jahna, J. Urbanskiego, W. Szafera, M. Proszynskiego, W. Poiaryskiego, J. Kondrackiego i wielu, wielu innych. W nast~pnych kilku latach liczba tomow serii Z badan cZlVarlorzrdu w Polsce wzrosla kilkakrotnie a jej Redaktorowi udalo si~ utrzymac wysoki poiiom umieszczanych tam artykulow. Wiele prezentowanych profilow stalo si~ podstaw~ do formulowania wnioskow dotycz~cych stratygrafii czwarto-
rz~du Polski, publikowanych w latach nast~pnych, at do chwili obecnej, a tahe do syntez 0 czwartorz~dzie Europy. Np. B. Frenzel w swej ksi~ice Die Klimasch- wankungen des Eiszeila/lers z 1967 r., wsrod 856 pozycji literatury zamieszcza 61 prac pol skich, z czego 19 z kilku pierwszych tomow serii Z badaiz czwarlorzfdu '" Po/see. W ksi~ice Die nordischen Vereisungen in Mitle/europa H. Liedtkego z 1975 r., sposrod 103 prac polskich cytowanych w spisie literatury, II wzi~tych
jest z pierwszych numerow powyiszej serii. Przykladow takich, w tym ze Zwi~zku
Radzieckiego (np. prace A.!, Moskwitina), moina podac wi~cej.
Bardzo krotko trwala edycja Przeglqdowej mapy ge%gicznej Po/ski 1 : 300 000.
Profesor byl nie tylko redaktorem naukowym i autorem cz~sci arkuszy. Byl rowniei, co wainiejsze, tworq tej mapy od podstaw, opracowal zestaw wydzielen straty- graficznych i form~ edycji mapy. Po ukazaniu sil' drukiem ostatniego arkusza zamierzal przygotowac tekst objasniaj~cy do kaidego arkusza. Wiem 0 tym, po- niewai dostalem propozycjl' napisania takiego tekstu do jednego z nich. Wkrotcc jednak Profcsor zrezygnowa! z tego zamiaru. Mapa uzyska!a wysok~ ocen~, a jej tworca otrzymal wysok~ nagrodl' panstwow~. Arkusze tej mapy by!y uiywane przez lata do roinych celow, przez wiele instytucji i przedsi~biorstw w kraju. By!a to przeciei jedyna seryjna mapa geologiczna, pokrywaj~ca caly obszar kraju.
Wsrod wspomnianych wyiej r6inokierunkowych dzia!an, jedno bylo szczegol- nie plodne i to zarowno dla osobistych osi~gnil'c Profesora, jak i dla postl'pu badan nad czwartorz~dem polskim i europejskim w ogole. Mam na mysli wspolprac~
mil'dzy Instytutem Geologicznym i Instytutem Botanicznym Uniwersytetu Jagiellon- skiego nawi~zan~ u schylku lat czterdziestych a dotycz~c~ wspolpracy w dzie- dzinie opracowywania Oor plejstocenskich, jako podstawy dla stratygrafii czwar- torzl'du polskiego. Realizatorem tej wspolpracy ze strony Instytutu Geologicz- nego byl wowczas dr E. Ruhle. Stale i bezposrednie wielOletnie kontakty z paleo- botanikami, ale glownie z profesorem W!adyslawem Szaferem, Oraz geologiczny punkt widzenia na czwartorzl'd i jego podzia! stratygraficzny, sta!y si~ podstaw~
do przyjl'cia paleontologicznych podstaw tego podzialu w pracach Profesora.
Podstawy takie uzasadnialy, wed!ug E. Ruhlego, obecnosc trzech r6inego wieku interglacja!ow w plejstocenie pOlskim, kromerskiego, mazowieckiego i eemskiego Oraz roinych nOr wieku jUi tylko interstadialnego w okresach lodowcowych.
Podzia! taki Profesor uzupelni! bogatym zestawem jednostek niiszego rz~du
w okresach lodowcowych, definiuj~c je rowniei na podstawach litofacjalnych.
Po raz pierwszy w kraju zastosowa! rowniei szczego!o»,), podzial interglacjalu mazowieckiego na pi~c jednostek stratygraficznych. Srodkowa odpowiadala ch!odnej cZI'Sci interglacjalu mazowieckiego, w czasie ktorej I~dolod skandynawski
osi~gn~1 znaczne rozmiary pokrywaj~ polnocn~ CZl'sc Polski. W ten sposob E.
Ruhle, jako pierwszy w Polsce, nory jednego i tego samego interglacjalu uznal za r6inowiekowe, aczkolwiek nalei~ce do jednego i tego same go pi~tra. Podobna kon- cepcja stala sil' pozniej podstaw~ do dalszych, nowych prob podzialu ciep!ych okresow plejstocenskich w Polsce.
130 J6zef Edward Mojski
Zaslug" Profesora bylo tez wyodr~bnienie przedglacjalnej jednostki straty- graficznej w plejstocenie polskim, nazwanej eOplejstocenem. Zostaly do niej za- liezone wszelkie osady pozbawione materialu poehodzenia skandynawskiego.
lez4ee na ilaeh pliocenskich i przykryte osadami lodowcowymi na Nizu Polskim.
Byly to w literaturze starszej tzw. utwory preglaejalne. Liezne pMniejsze badania pozwolily na dokladnq charakterystyk~ takieh osadow i ich. miejseami. szezegolowy podzial litofaejalny. Zawsze jednak ieh poloienie w stosunku do serii glaejalnyeh pozostawalo niemal bez zmian. Zrodlem odpowiednieh informaeji byly. odkryte przez E. Riihlego jeszeze w lataeh 1939 - 1945. duie wyehodnie tyeh osadow w rejonie Kozienie, w widlaeh Wisly i Piliey.
Wspomniany jUi VI Kongres Mi~dzynarodowej Asoejaeji Badan Czwarto-
rz~du.jaki odbyl si~ w Polsce w 1961 r.. stal si~ impulsem do przygotowania i wydania przez Pr~fesora XXXIV tomu Prae Instytutu Geologieznego pI. CowarlOrord Europy Srodkowej i Wsehodniej, sk!adajqeego si~ z dwoeh obszernych ez~sei.
W ez~sei pierwszej, 0 obj~tosci 585 str. duiego fOrmalU. przedstawiony zostal stan badan ezwartorz~du Czechos!owacji. W~gier, Niemieckiej Republiki Demo- kratyeznej i europejskiej cz~sci Zwiqzku Radzieckiego. Autorami byli najlepsi specjalisei z danych kraj6w. a wsrod nich: V. Sibrava. V. Loiek, J. Kukla, K. Ze- bera. J. Sekyra. H.L. Heck, G. Viete, A. Ronai, M. Kretzoi. M. Peesi, W.K. Gu- delis, A.I. M oskwitin. W cz~sei drugiej dotyczqeej obszaru POlski. 0 obj~tosci
239 stronic, podstawowym opracowaniem byla praea E, Riihlego Filieen years of Quaternary research in Poland. reviewed on the background of the general development of Quaternary geology, 1945 - 1960. Bylo to bardzo wszechstronne i obiektywne przedstawienie wiedzy 0 stanie badan nad czwar-
torz~dem w Polsce, na szerokim tie historycznym. ,Niektore zagadnienia byly przedstawione blizej przez innych autorow (A. Srodonia. J.E. Mojskiego.
C. Kolagi, 1. Malinowskiego) wraz z retrospektywnq i selektywn4 bibliografiq C.Z. i M.W. Bukowskich. Pomys! i realizacja tego tomu nie mialy sobie rownych na wczesniejszych kongresach INQUA. Warto dodae. ie znaczna cz~se autorow dzie!a z 1961 r. uczcila, ewiere wieku poiniej, jubi!eusz 50-lecia praey naukowej Profesora. publikacjami w wydanym z tej okazji 321 numerze Biuletynu Instytutu Geologicznego (1. Malinowski. A. Srodon, K.I. Lukaszew, A. Ronai, J.E. Mojski.
W. K. Gudelis i V. Lozek).
Poiniejszy dorobek prof. E. Riihlego nawi 4zywal do wczesniejszej tematyki.
By!a to g!ownie stratygrafia ezwartorz~du, paleogeografia i kompleksowe opraco- wania podstawowych profili tego wieku w kraju. Przyszed! jednak czas na syntezy.
Pierwsza z nich ukaza!a si~ w 1965 r. jako osobny rozdzia! podr~cznika Zarys geo- logii Polski (M. Ksiqzkiewicz, 1. Samsonowiez, E. Ruhle). w kt6rym Profesor Uj4!
w systematycznej formie zarys wiadomosci 0 geologii i stratygrafii czwartorz~du.
Zbliione uj~cie tekstowe cz~sci napisanej przez Profesora ukaza!o si~ w tym samym roku w j~zyku angielskim, pod tytu!em The Quaternary in Poland. Przygotowane one by!o na Mi~dzynarodowy Kongres Geologiczny. R6wniez w tym samym roku ukaza! si~ 12 zeszyt Atlasu Geologieznego Polski, zagadnienia stratygralicono- ,Iaejalne IV skali 1:3 000 000, obejmujqcy czwartorz~d. Profesor E. Riihle by!
autorem wi~kszosci map i tekstu objasniajqcego i autorem koneepeji ca!ego ze- szytu. By!o to pierwsze wielobarwne opraeowanie problematyki czwartorz~du
w uj~ciu ezasowym dla Polski. Tytu! by! zbyt skromny w stosunku do treSci map i tekstu. Trese ta stwarza!a moene podstawy do uzyskania obrazu paleogeograficz- nego.
Tr6jj~zyczne objasnienia umoiliwialy szerokie rozreklamowanie stanu badan nad ezwartorz~dem w kraju i poza jego granicami. I tak tei si~ sta!o. Profesor przez
Badania czwartorz~du w dorobku naukowym Prof. E. Riihlego 131 dlugi czas Otrzymywal z calego swiata podzi~kowania i gratulacje. Zaznajamial mnie. jako wspolautora. z nimi. Pami~tam m.in. bardzo ujmuj~cy list Cd prof.
Flinta ze Slanow Zjaednoczonych, w ktorym sformulowane byly aUlentyczne slowa podziwu i uznania za tresc i from~ edycji.
W nasl~pnych latach, przy ci~glym opracowywaniu i publikowaniu nowych waznych profili i przekrojow czwartorz~du w Polsce, pojawialy si~ nowe uj~cia
syntetyczne. Profesor wzbogaca wci~z szczegoly wypracowanego przez siebie wczeSniej podzialu stratygraficznego czwartorz~du Polski, trwajijc przy podziale na cztery zlodowacenia i trzy dziel~ce je interglacjaly. Szczegoly odnosz~ si~ do wzbogacenia ilosci jednoslek nizszego rz~du. DOlyczy to zwlaszcza zlodowacenia srodkowopolskicgo. W pi~lrze lym pojawiaj~ si~ nowe jednoSlki pOprzedzaj~ce
C.la::. maksymalnego nasuni\?cia I£t-dolodu. Pro res or udokumenlOwal je w licznych profilach wiertniczych na poludniowym Podlasiu. W ogole wschodnia cz~sc kraju byla glownym zrodlem informacji dla koncepcji Profesora. Dzialo si, tak z dwoch przyczyn. Pierwsz~ byl sentymenl. wynikaj~cy z pOCZ~lkow pracy. kiedy to E. Ruhle.
pracuj~c na Polesiu, poznawal nie lylko zagadnienia naukowe, ale rowniez pi~kno
krajobrazu i cale srodowisko przyrodnicze, tak stosunkowo malo zmienione wow- czas przez czlowieka. Podobne walory reprezenlowal wschodni obszar Polski w jej powojennych granicach. Drugim powodem byl fakt, ze lam wlasnie profil osa-
dow czwartorz~dowych byl, w skali calego kraju, najbardziej zr6Znicowany i naj- pelniejszy. POlwierdzily to pozniejsze badania, wykonane przy r6Znych okazJach i dla roznych celow. Nigdzie w kraju nie rna na tak malym Obszarze, jak poludnio- we Podlasie i pOlnocna cz~sc Wyzyny Lubelskiej. lylu profili z mi~zszymi osada- mi jeziornymi wieku interglacjalnego i interstadialnego, przebitymi wierceniami, ale CO wazniejsze widocznymi w odsloni~ciach. Moina tu wymienic: Syrniki, Rokitno, Nowiny Zukowskie, Lancuchow, Wylezin, Podgl~bokie, Lukow, Fer- dynandow, Wlodawa, Suszno, Poznan i wiele, wiele innych odkrytych i zbadanych juz w ostatnim dziesif;cioleciu, glownie podczas wykonywania szczeg6lowego
zdj~cia geologicznego na obszarze Lubelskiego Zagl~bia W~glowego. Profesor doskonale zdawal sobie spraw~ z wagi tego obszaru dla poznawania geologii czwar-
torz~du pOlskiego i europejskiego. Akceplowal wi~c kazd~ mySl, prowadz~c~ do dalszego prowadzenia tam badan i zawsze okazywal wielkie zainteresowanie ich wynikami. Znal bardzo dobrze z autopsji obszar calego kraju. ale jego wschodnia
cz~sc byla Mu zawsze najblizsza.
W ostatnich dwudziestu latach naukowej dzialalnosci Profesora w dziedzinie badan czwartorz~du dominowaly wyraznie dwie tendencje. Jedn~ z nich bylo
d~zenie do stalej aktualizacji swego syntetycznego spojrzenia na stratygrafi~ tego okresu. a drug~ ch~6 przedstawienia problematyki czwartorz~dowej na mapach maloskalowych. Ta druga tendencja okazala si~ bardziej plodna. W 1968 r. ukazal
si~, przygotowany na Mi~dzynarodowy Kongres Geologiczny w Pradze. Atlas geologiczny Polski 1: 200 000 pod redakcj~ naukow~ J. Znoski. W atlasie tym znajduje si~ mapa czwartorz,du, opracowana przez Profcsora z udzialem autora notatki. Kilka lat pMniej Wydawnictwa Geologiczne wydaj,! podr~cznik Metodyka bad"n osad6w czwartorz~dowych, 0 charakterze monograficznym. Jest to dzielo zbiorowe, napisane przez wybitnych fachowcow z r6znych dziedzin badan czwarto-
rz~du. Profesor jesl redaktorem naukowym i aUlOrem kilku rozdzialow. Jesljednak przede wszystkim inicjalorem lego pOlrzebnego dziela. 0 wielkim praklycznym zastosowaniu wsrod szerokich kr~g6w uzytkownikow, zarowno w panstwowej sluzbie geologicznej, na wyzszych uczelniach i wreszcie w wielu przedsi~biorslwach.
Wiadomo mi, ze rozpatrywana byla mozliwosc wydania tego podr~cznika w Re- publice Federalnej Niemiec. z inicjatywy prof. R. Vinkena.
132 Jozef Edward Mojski
Ostatnie lata przyniosly no we duie dzielo Profesora. Byla nim Mapa geolo- giczl1a Polski I: 500 000, w eztereeh arkuszaeh. E. Ruhle map, tl' zestawil i zreda- gowal merytoryeznie przy wspolpraey Komitetu Redakeyjnego w osobaeh E.
Ciuka, R. Osiki, W. Siowanskiego i J. Znoski. W zakresie ezwartorzl'du mapa ta byla nowym oryginalnym ujl'eiem, przedstawiala bowiem po raz pierwszy w prze-
gl~dowej formie wyniki prae zdjl'eiowyeh opublikowanyeh w nieukonezonej jeszeze wowezas Mapie geologiczl1e} Polski I: 200 000. 35 arkuszy tej mapy po- krylo jUi wowezas (koniee 1980 r.) znaezn~ ezl'sc Niiu Polskiego i niewielkie ob- szary wyiyn. Czwartorzl'd przedstawiony jest za pomoe~ 41 wydzielen, od cO- plejstocenu po holocen. Mapa ta, wydana rowniei w jl'zyku angielskim, zasluguje na jak najwi~ksze rOzpowszechnienie zagranic~.
Wymienione osi~gnil'cia edycyjne Profesora byly wynikiem gll'bokich przemys- len i studiow narastaj~eej lawinowo literatury. Byl On zawsze swiadomy tego, ie do ujl'c syntetyeznych winny dostawac sil' fakty dobrze ugruntowane i sprawdzone przez pozniejsze badania. W geologii ezwartorzl'du jest to zagadnienie bardzo delikatne i wymagaj~ce sledzenia i weryfikowania przede wszystkim nowych metod badawczych. Od nich bowiem zaleiy postl'p. To sarnO dotyczylo wprowadzania nowych jednostek podzialu stratygraficznego duiej rangi. W obu przypadkach Profesor byl bardzo ostroiny. Wszeehstronnie weryfikowal nowe propozyeje i zawsze staral sil' umieScic je w swym podziale, nie zmieniaj~c go w sposob istotny.
Moglo to powodowac rOine oeeny, ale zawsze dawalo podstawy do jasnego od- ezytania przez czytelnika pogl~dow Profesora.
We wspomnianym juz ostatnim dwudziestoleciu Profesor angazowal si~
cOraz bardziej w problematykl' czwartorzl'du Morza Baltyckiego. Poczynaj~c
od oceny metodyki badan, ai po proby podsumowania stanu jego rozpoznania.
Znalazlo to swoj wyraz w wielu publikacjach ogloszonych w roinyeh czasopismach, ale glownie w wydawnictwach Komitetu Badan Morza POlskiej Akademii Nauk.
Profesor byl ostatnio przewodnicz~cym Rady Redakcyjnej Studiow i Materialow Oceol1ologiczl1ych, wydawnictwa tegoi komitetu. Bral udzial w rOinych inicja- tywach bactawczyeh i poczynaniach, maj~cych na celu podsumowanie i ocenl' badall czwartorzl'du poludniowobaltyckiego. Wiedzial, ie ezwartorzl'd lei~ey w dnie Baltyku, na polnoe od naszej linii brzegowej, kryje w sobie odpowiedzi na wiele pytan i problemow, jakie formulowane byly podezas badall czwartorzl'du
I~dowego. W mniejszym stopniu w dziedzinie stratygrafii, ale glownie w paleo- geografii, w rozpoznawaniu dynamiki i rozwoju pokryw I~dolodu skandynawskiego.
a wreszcie w relacjach mil'dzy rzezb~ i ruehami skorupy ziemskiej. Wolno s~dzic,
ie tylko niewiele z wynikow przemyslen Profesora znalazlo swoj wyraz w druku.
Wiem 0 tym z ostatnich rozmow, jakie odbywaly sil' przy rOinyeh spotkaniach w Komiteeie Badan Morza PAN.
Niemal szescdziesil'eioletnia dzialalnosc naukowa Profesora E. Ruhlego to- ezyla sil' nie obok, ale wspoltworzyla glowny nur! najwainiejszyeh wydarzen,
dotycz~eyeh badall czwartOrzl'du. Byl jUi praeownikiem naukowym, kiedy to powstala INQUA, byl ezynnym uezestnikiem zjazdu badaezy ezwartorzl'du w 1939 r. na Wolyniu, 0 ktorym wiele potem mowil i ezl'SlO wspominal owezesne dyskusje. Bral udzial w slynnym, pierwszym powojennym spotkaniu pOlskieh dyluwialistow w Krakowie w mareu w 1946 r., wyglaszaj~e tam referat 0 kartografii plejstocenu. Byl animatorem zjazdu POlskiego Towarzystwa Geologieznego w 1952.r., kiedy to wydarzeniem stal sil' referat Profesora W. Szafera 0 stratygrafii ezwartorzl'du na podstawie florystyeznej.
Nieocenione uslugi oddal jako uczony, ale i dyrektor Instytutu Geologieznego w organizaeji i przeprowadzeniu VI Kongresu INQUA w Polsce. w 1961 r. Przez
Badania czwartorze:du w dorobku naukowym Prof. E. Rl1hlego 133 wiele daIszych Iat bral czynny udzial we wszelkich wainiejszych wydarzeniach z dziedziny badan czwartorz,du. Do konca swych dni uczestniczyl w konferencjach naukowych sekcji stratygrafii i paleogeografii Komitetu Badan CzwartOrzl'du Polskiej Akademii Nauk, nadaj~c swymi wypowiedziami histOryczne wymiary tematowi kaidej z nich.
Profesor E. Ruhle nalei.tI do ostatnich w Polsce uczonych, kt6rzy obejmowali calose problematyki badan czwartorz,du i w spos6b kompetentny mogli sil' 0
takiej calosci wypowiadac Dzis, w okresie postl'puj~cej w spos6b oczywisty i po-
gll'biaj~cej sil' specjalizacJI badan czwartorz,du, wszechstronnosc tego rodzaju jest niemal niemoiliwa. I trudno aby bylo inaczej. Tym bardziej wil'c smierc Profe- sOra ukazuje nam odchodzenie calej epoki w rozwoju badan tego okresu dziej6w Ziemi, tym bardziej naturaln~ staje sil' reOeksja nad rolq jednostki w nauce. Zmarly widzial tl' roll', jako sluibl' spoleczenstwu a badania naukowe, jako spelnienie obowiqzku wobec narodu. Nic dziwnego wil'c, ie na pocz'ltku wspomnianego wyiej podsumowania wiedzy 0 czwartorzl'dzie Polski z okazji VI Kongresu INQUA, podal pierwsze zdania ze Ws1rpu napisanego przez Profesora W. Szafera do sz6stego tomu Z badan czwartorzrdu (Instytut Geologiczny, Biuletyn 70, 1955)' "Badania czwartorzl'du w Polsce weszly pO ostatniej wOjnie w okres tak bujnego rozkwitu, jakiego jeszcze nigdy nie przeiywaly. Na tl' korzystn~ zmianl' w stosunku do okresu mil'dzywojennego zloiyly sil' rDine przyczyny, z kt6rych najwainiejszymi sq' powszeehny wzrost w spoleezenstwie od r. 1945 zaintercsowania rozwojem nauk przyrodniczych Oraz wprowadzenie takie i do tej dziedziny nauki zasad planowo zorganizowanej pracy zespolowej, popieranej wydatnie przez Panstwo". Zmarly Profesor musial bye gor'lco przekonany 0 wadze powyiszych stwierdzien, skoro podal je jako motto do jednej ze swych najwainiejszych publikacji. Sformulowana cwierc wicku porniej, w spos6b bardziej bezposredni, oeena wartosci dorobku Profesora dla rozwoju nauki 0 czwartorzl'dzie, jest juz bliisza tresci pierwszych zdan niniejszych retleksji. R6wniei paleobotanik, prof. Andrzej Srodon, w 321 numerze Biuletynu Instytutu Geologicznego, dedykowanym prof. E. Ruhle dla uczczenia Jego 50-letniej pracy naukowej, tak bowiem napisal·. "". nle wah am sil' wlqczye Jubilata do szczuplego grona uczonych, kt6rych wlasne osiqgnil'cia naukowe oraz wysokie poczucie odpowiedzialnosci za wszechstronny rozw6j reprezentowanej dziedziny badan decyduj~ 0 poziomie i posll'pie wiedzy." (Andrzej Srodon' Karta do hislorii badan nad czwartorzl'dem Polski, Biuletyn IG 321, str. 16). Jestem gll'boko przekonany, ze w miar, uplywu czasu Irese tej wypowiedzi b,dzie stawala sil' COraz bardziej oczywista.
Oddzial Geologll MOrza
Panslwowego InstYlulU Geologicznego SOpOI. ul. Kombatantow 62 Nadeslano dnia 10 lislopada 1988 r.
134 Spis pubtikacji prof. dra E. Riihlcgo
SPIS PUBLIKACJI PROF. DRA EDWARDA RVHLEGO Prace i artykuly
I. Jezioro Hancza na Pojezicrzu Suwalskim. Wiad. Slui:by Gcagr., 6, p. 422-443 z. 4. 1932.
2. Morrologia i geologia wzg6rz w dorzeczu gornej Prypeci. Wiad. Slui.hy Geogr., 7, p. 362 - 388, z. 4, 1933.
3. leziora rynnowe pod Grodnem w pradolinie Kotry i Romiczanki. Wspolautor: M. Pr6szynski. Prz. Geogr., 13, p. 127- 157, 1933.
4. Pe6ba prognozy dalY zamarzania rzek Z.S.R.R. zim'l 1934- 1935. Wiarl. Meteor. i Hydrograf..
nr 1- 3, 1935.
5. Zmiany hydrograficzne w srodkowej czesci dorzecza Niemna. Ziemia, nr 1, 1935.
6. Szkic geologiczny polskiego Polesia. Ziemia, 25, p. 120- 126, or 6-7, 1935.
7. Przegilld peac melioracyjnych na Polesiu. Czas. Pezyr.. 36, z. 1-3.1935.
!L JeLlUra kra::.uwe L'II,.:hoJnH!J CZ~SCI Poiesia Wolynsklcgo. i{OCi.. Wolyn .• 4. p . .2IU- 241. I'JJ.s.
9. Przemyslowe wykorzystanie materialu geologicznego w pln.-zach. cz~sci wojew6dztwa wOlynskie- go. Rocz. Wolyit., 4, p. 242-256, 1935.
10. POlska Wyprawa Wysokogorska na Kaukaz. Wiad. Sluzby Gcogr.. 9, z. 3-4, 1935.
II. Ekspedycje naukowe Akademii Nauk w Z.S.R.R. w latach 1931- 1933. Wiad. Sluzby Geogr..
10. z. I. 1936.
12. Klasyfikacja i znakowanie blot, bagien i gruntow pOdmoklych na mapach topograficznych. Wiad.
Slui.by Geogr., 10, z. 3, 1936.
13. Wysokogorskie obserwatorium lodowcowo-meteorologiczne na Pamirze. Wiad. Meteor. i Hydro.
graf., nr 1- 3, 1936.
14. Slady dwoch zlodowacen nad gornij Prypeci q. Czas Gcogr .. 14. p. 79- 82. z. 2.1936.
15. Utwory lodowcowe zachodniej czt;sci Polesia WOlynskiego. Kosmos A, 62, p. 81- 109. z. I. 1936.
16. Studium powiatu kowelskiego. Rocz. Wolyn., 5/6, p. 171-403, 1937.
17. Siady oscylacji lodowcowej nad McreczankCl, Wspolautor' B. Zaborski. Wiad. Sluiby Geogr ..
12, p. 19-32, nr I, 1938.
18. Morfologia glacjalna Czereku Balkarskiego w Srodkowym Kaukazie. Prz. Geogr .. 18. p. 1 -64.
1939.
19. Czwartorz¢ Kaukazu w swietle oslatnich badan. Czas. Geogr .. 17. z. 2. 1939.
20. Trzeciorz¢ polnocno-zachodniego Wolynia i bazalty w Niczcchowce. Biu!. Panslw. Inst. Geo!..
18. p. 90, 1939.
21. Kartografia plejstocenu. Starunia, 21. p. 13 - 18, 1946.
22. Bibliografia Geologiczna POlski, 19: 1940- 44. Panstw. Inst. Geo!.. 1947.
23. Budowa geologiczna okolicy wsi Kornicy w powiecie bialskim. Biu!. Panstw. Inst. Geo!.. 29. p. 25- 29. 1947.
24. Kreda i trzeciorz~d zachodniego Polesia. Biu!. Panstw. Inst. Geo!.. 34. p.IOO - 106. 1948.
25. Torfowiska w Polsce (wiadomosc tymczasowa). Biu!. Panstw. Inst. Geo!.. 42. p. 113 - 115. 1948.
26. Prof. dr into Karol Bohdanowicz jako Dyrektor Panslwowego Instytutu Geologicznego w I«tach 1938- 1947. Biu!. Panstw. Inst. Geo!.. 1. p. 6-9, 1949.
27. Wsp6lczesne zlodowacenie Kaukazu. Wierchy, 19. 1949.
28. Wojskowa kartografia geologiczna w okresie dwu wojen swiaLOwych. Wiad. Sluzby Topograf..
nr 1/2. p. 15 - 28. 1949.
29. Materialy Archiwum Wierccn. Arkusz Radom. Panstw. Inst. Geo\.. 1949.
30. Rola geologii w drugiej wojnie swiatowej. Pr. Panslw. Inst. Geo!.. 7. p. 165 - 186. 1951.
31. Badania utwor6w czwartorz~dowych w Panstwowym Instytucie Geologicznym w latach 1946- 1949. Biu!. Panslw. lnst. Geo\., 65. p. 5-32, 1952.
32. Sprawozdanie ogolne z badan gcologicznych w obn;:bie Niiu Polski ego w latach 1946-1949.
Geo!. Biu!. rnf., z. 3, p. 87, 1952.
33. Profil geologiczny czwartorz¢u w Barkowicach Mokrych pod Sulcjowem. Biu!. Panstw. Inst.
Geol.. 66. p. 219-243. 1952.
Spis publikacji prof. dra E. Ruhlego _ _ _ _ _ _ _ __ -=1-=3-=-5
34. Przckr6j geologiczny doliny Lubacz6wki pod Hamerni<l,. Biul. Panstw. lnst. Geol., 66, p. 285 - 307, 1952.
35. Przyczynek do znajomosci budowy geologicznej okolicy Terespola. Biul. Panstw. Inst. Oeo!..
66, p. 335- 354, 1952.
36. Znaczenie utwor6w czwartorz~dowych w gospodarce Panst\\a. Biul. Panstw. Inst. Geol., 67. p.
5- 25, 1952.
37. Profil geologiczny utwor6w plejstocenskich w Nowinach Zukowskich. Biu!. Panstw. lnst. Oeo!..
67, p. 99- 114, 1952.
38. O\\a przekroje przez dolin~ Pilicy pod Bialobrzegami. Wsp6lautor: E. Ciuk. Biul. Panstw. Inst.
Geol.. 68, p. 199 - 274, 1952.
39. lItwory czwartorz~dowe doliny Kierdonki na p61nOc od Rakowa. Biul. Panslw. Inst. Oeo!.. 68, p. 319- 334, 1952.
40. Sprawozdanie z powojenncj dzialalnosci Panstwowego Instytutu Gcologiczncgo (Ref.). Geol.
Biul. Inf., Z. 1, p. 4 - 5, 1952.
41. Trudy Juhilejnej serji poswiaszczonnoj stoletii do dnia rowzenija W. W. Dokuczajewa (ree.). Oeo!.
Biul. Tnr., z. I, 1952.
42. lItwory interglacjalne Zoliborza i Woli w Warszawie. Biul. Inst. Oeo!.. 69, p. 93- 105, 1954.
43. Profil geologiczny utworow czwartorz~dowych w Smielinie kolo Nakla na Pomorzu. Biul. lnst.
Geol., 69, p. 149- 152, 1954.
44. Prolil geologiczny utwOr6w czwartor~dowych w Oarwolinie i Gonczycach. Biul. Inst. Oeo!., 69. p. 259- 264, 1954.
45. Ozialalnosc Instytutu Geologicznego w [atach 1945- 1955. Prz. Oeo!., 3, p. 305- 315, or 7.1955.
46. Stratygrafia czwartorz.edu Polski w swielle publikacji w latach 1945-1953. Biul. lnst. Geo!" 70, p. 13 - 53, 1955.
47. Stan i zadania karlografii czwarlorz~du Polski. Biul. Inst. Gcol., 70, p. 151- 157, 1955.
48. Przcgl<ld wiadomosci 0 podloiu czwartor~du p6lnocno-wschodniej cz~sci Nitu Polskiego. Biul.
Inst. Geol., 70, p. 159- 173, 1955.
49. PrzegJ<ld badan czwarlOrz~du Kaukazu. Biul. Jnst. Geo!., 70, p. 321-331, 1955.
50. Z metodyki badaia czwartorz~du. Biul. lost. Geol., 70, p. 405 -411, 1955.
51. Korcferat referatu J. Samsonowicza pI. Budowa geo1ogiczna obszar6w na polnoc i wschod od walu kujawsko-pomorskiego i koncepcje poszukiwawczc na tych obszarach. Oyskusja nad nauko- wymi zalozeniami planu geologii polskiej, p. 432- 436, Inst. Geol., 1955.
52. Badania geologiczne w zwi<lzku z poszukiwaniem zl6z gaw i ropy naftowej na Nizinie Zachodnio- -syberyjskiej. Prz. Geol., 4, p. 551-557, nr 12,1956.
53. Wykonanie Planu 6-letniego Instytutu Geologicznego j zadania Planu 5-letniego. Prz. Gco!.. 4, p. 189-194, n, 5. 1956.
54. Kartografia geologiczna panstw demokracji 1udowej i ZSRR. Prz. Oeol. 4, p. 292 - 303, nr 7, 1956.
55. 0 zagadnieniu kadr. Prz. Geol., 4, p. 346-350, nr 8,1956.
56. Wlodzimierz Afanasiewicz Obruczew (Wspomnienie posmiertne). Prz. G~ol., 4, p. 388, nr 8, 1956.
57. PrOm geologiczny osad6w interglacjalnych w Olszewicacb kolo TOmaszowa Mazowieckiego i w Lancuchowie nad Wieprzem. Biul. Inst. Oeol., 100. p. 263- 270, 1956.
58. Mapa utwor6w czwartorz~dowych w Polsce w skali: I: 2 000000. Biul. Inst. Oeo!.. t 18, p. 489 - 550, 1957.
59. Na marginesic aktualoych spraw pOlskiej geologii. Prz. Geol., 5. p. 341- 349, nr 8, 1957.
60. Badania utwor6w czwartorz~dowych. W: Dzialalnosc Iostytutu Geologicznego w latach 1950- 1955. Biul. Jnst. Geol., 114, p. 21 - 28, 1958.
61. Kartografia geologiczna. XVII posiedzenie Panstwowej Rady G6rnictwa. Prz. g6ro., 14, p. 169- 170, nr 3, 1958.
62. Instytuty nauk geologicznych w Zwi<lzku Radzieckim. Prz. Geol., 6. p. 469- 474. nr II, 1958.
63. Nicktore problemy geologii polskiej. Prz. Geol., 6, p. 285- 289, or 7,1958.
64. Wst~p W: Dzialalnosc lnstytutu Gcologicznego w latach 1950- 1955. Biul. Inst. Geol., 114, p.
5- 14, 1958.
136 Spis publikacji prof. dra E. Riihlego
65. Instytut Nauk Geo]ogicznych Akademii Nauk ZSRR. Prz. Geol.. 7, p. 27- 29, or 1. 1959.
66. Uwagi na temat projektu planu perspektywicznego bad an geologicznych. Wspolautor: W. Jur- kiewicz. Prz. Geok, 7, p. 493- 498, or II. 1959.
67. Wst~p. W: Dziaialnosc Instytutu Geologiczncgo w latach 1956- 1957. Biul. lnst. Gee!., 148. p.
5-20, 1959.
68. Przegl~d dzialalnosci Instytutu Geologicznego (1919- 1959). Pr. Inst. GeoL, 30, cz. t, p. 5- 55.
1960.
69. Rola i zadania Instytutu Geo[ogicznego w badaniach geologicznych Polski. Kwart. Geol., 4. p.
269-278, nr 2, 1960.
70. Czterdziesci lat dziaialnasci Instytutu Geologicznego. Prz. Geol., 8, p. 177 - 185; or 4, 1960 ..
71. Ctyficet let geologickeho ustavu ve Var§avl!. Geol. Pruzkiim, 2, p. 172 - 174, z. 6, 1960.
72. Mi~dzynarodowa Konferencja w Budapeszcie dotycz'lca zagadnien mezozoiku (w dniach 15 -23 wrzesnia 1959 r.). Geol. za Granic'l, 1, p. 47-49, nr I, 1960.
73. Nowe badania geologiczne mezozoiku i utwor6w starszych Wielkiej Niziny W(!gierskiej. Geol.
za Graniq, 1, p. 51-54, nr I, 1960.
74. Przekr6j geologiczny osad6w czwartorz(!dowych w SJawnie koJo Radomia. Biu!. Inst. Geo!.. 169, p. 5- 13, 1961.
75. Przekr6j geologiczny dOliny Bugu na Podlasiu w okolicy Mielnika. Wsp6Jautor: S. Zwierz. Biul.
Inst. Geol., 169, p. 213- 240, 1961.
76. Procesy dynamiczne w zbiornikach jeziornych i charakter ich osad6w na przykladzie jeziora Switaz. Biul. Inst. Gcol., 169, p. 255 - 302, 1961.
77. Fifteen years of Quaternary research in Poland. reviewed of the background of the general de- velopment of Quaternary geology (1945- 1960). Pro Inst. Geol.. 34, p. 589- 665, 1961.
78. Kongres Mi~dzynarodowy Asocjacji do badan czwartorz¢u - INQUA. Prz. Geol., 9. p. 365- 367, nr 7. 1961.
79. Redakcja Przegl~du Geologicznego w miejscu (List Dyrektora Instytutu Geo1ogicznego z zycze- niami z okazji 100 numeru). Prz. Geol., 9, nr 8, 1961.
80. Substratum du Quaternaire et son influence sur de la repartition et les proprietes des sediments Quaternaires en Pologne. W: Report of the VI'II International Congress on Quaternary, p. 143 - 156, 1961.
81. Stanislaw DoktOrOwicz-Hrebnicki. Nauka Pol., 10, p. 31- 34, nr 3,1962.
82. Zagajenie Sesji Jubileuszowej Instytutu Geologicznego z okazji 40-lecia istnienia w dniach 10- 16 maja 1960 r. Pro Inst. Geo!., 30, CZ. 4. p. 3 - 4,. 1963.
83. Czterdziesci lat Instytutu Geologicznego. Pro Inst. Geol., 30, cz. 4, p. 41-47. 1963.
84. Przem6wienie oa zamkoi~cie Sesji JubiJeuszowej Instytutll Geo)ogiclnego w dniu 16 maja 1960 r.
Pro Inst. Geol., 30, Cl. 4, p. 339- 400, 1963.
85. Instytut Geologiczny w dziesi~cioleciu 1953-1962. Nauka PoL, 11, p. 84- 108, or 6, 1963.
86. L'institut de Geologie de 1953 a 1962. Revue, or 2, p. 65- 83,1964.
87. Geologiczeskij Institut w 1953- 1962 godach. Lurnal, nr 2. p. 46- 61,1964.
88. The Geological Institute, Ten Years 1953-1962. Review, Or 2, p. 48- 65, 1964.
89. Drogi realizacji postt;pU Lechnicznego w geologii. Nauka Pol., 12, p. 23-27, nr 3, 1964.
90. Udzial geologow polskich w pracach karLograficznych Mi~dzynarodowego Kongresu Geologicz- nego. Nauka POI., 12, p. 182- 184, nr 4, 1964.
91. Osi'lgni~cia polskiej geologii w okresie 20 PRL. Pozoaj Swiat, sierpien, 1964.
92. Dziesi~ciolecie dzialalnosci Komisji Zasob6w Kopalin Centralnego l1rz~du GeoJogii. Prz. GeoL, 12, p. 172- 174, nr 4, 1964.
93. UdziaJ Instytutu Gcologicznego w przygotowaniach Atlasu paJeogeograficznego Europy Wschod- niej. Prz. Geo!., 12, p. 24- 25, or I. 1964.
94. The neOtectonic map of Poland on a scale I: I 000 000. Abstracts of papers INQlIA - VII Boulder Co, 1965.
95. Feliks Rutkowski (1878- 1964): Wspomnienie posmiertne, Rocz. Pol. Tow. Geol., 35, p. 501- 506. z. 4. 1965.
Spis publikacji prOf. dra E. Ruhlego 137
96. Relief doczetwicrticznych porod i jego wlijanie na rasprostranie i charakter lednikowych otlozenij. W: Poslednij ewropejskij lednikowyj pOkrow., p. 66- 69, 1965.
97. Najwazniejsze kierunki hadan czwartorz~du POlski. Biul. Inst. GeoL, 187, p. 5- 24,1965.
98. Atlas Geologiczny Polski - Zagadnienia stratygraficzno-facjalne. Z. 1. Inst. Geo!.. 1965.
99. The Quaternary in Poland. Geological Institutc of Poland, 1965.
100. Zarys geologii Polski. Wsp6lautorzy: M. Ksi'lzkiewicz, J. Samsonowicz. Wyd. Geo!., 1965.
101. Przemys! mineralny Polski w swietle material6w Minerals Yearbook ,1963. Tech. Poszuk., 5, p.
7-9. z. 18. 1966.
102. Atlas (jl!ologiczllY Polski - LagadllJeilm stratygraticzno-facJalnl!. Prl. (jl!lll.. 14. p. 143. Ill' J, l'JbIJ.
103. Sprawozdanie ogolne z VII Kongresu INQUA i pobytu w Stanach Zjednoczonych oraz Kanadzie.
Prz. Geo!., 14. p. 156- 158, nr 4. 1966.
104. Badania gornego plaszcza Ziemi w Kanadzie. GeOr. i GeO!. Naft .. nr 9- 10, p. 229- 237. 1966.
105. The neOtectonic map of Poland on a scale 1'1 000 000, Quaternaria. 8. p. 311- 314.1966.
106. Aleksander Wasilijewicz Sidorenko - Minister Geologii i Ochrony ZI02 ZSRR. Tech. Poszuk ..
5. p. 2-4, z. 20, 1966.
107. Podloze czwartorz~du i jego wplyw na rozrnieszczenie i charakter osad6w czwartorz~dowych w Polsce. W' Czwartorz¢ Polski. p. 9-17. PWN, 1967.
108. X Europejskie Kolokwium Mikropaleonlologiczne w Polsce - 1967. Biul. lnst. Geo!.. 21 L p. 9 - 14.
1967.
109. Mi¢zynarodowe Syrnpozjum Komisji Neotektonicznej INQUA. Prz. Geo!.. 15, p. 248-249.
nr 5. 1967.
110. 40-leeie wydania mapy geologicznej Rzeczypospolitej Polskiej. Prz. Geo!.. 15. p. 410 -412, nr 9. 1967.
III. Znaczenie fondow w sfuzbic geoiogieznej. Tech. Poszuk., 6. p. 60 - 63. z. 22. 1967.
112. P61 wicku geologii radzieckiej w pismiennictwie pOlskirn. Nauka Pol.. 15. p. 84- 91. nr 5. 1967.
113. Obccny stan i kierunki rozwoju informacji naukowo-tcchniczncj w geologii pOlskiej. Tech. Posuk ..
6. p. 67-72. z. 24. 1967.
114. Jubileusz wydawniczy Instytulu Geologicznego. Rocz. Pol. Tow. Geo!.. 37. p. 547 - 562. z. 4. 1967.
115. Materialy Z Seminarium Metod Sedymcntologieznych dla potrzeb geogram fizycznej. Poznan 20 i 21 maja 1966. Zesz. Nauk. Uniw. A Miekiewicza w Poznaniu. nr 65, p. 149. 1967.
116. Zadania polskiej kartografii geologieznej w najblitszym dziesi~ioleeiu. Tech. Poszuk., 6. p. 44- 49.
z. 25. 1968.
117. An outline of geology of Poland. The Scicnlific, Publications Foreing Cooperation Center of the Central Institute fOr Scientific. Technical and Ecnomic Information. Warsaw, 1968.
118. Oczerk gieologii Polszi. Wspolautorzy' M. Ksillzkiewicz. 1. Samsonowicl, Nedra. 1968.
119. BudoY'a geologiczna Polski, I. Stratygrafia, cz. 1. Wst~p. Inst. Geo!.. 1968.
120. Paleopalynologia (rec.). Wiad. Botan., nr 2. 1968.
121. XXIII Sesja Mi~dzynarodowego Kongresu Geologicznego w Pradze od 19 do 28 sierpnia 1968 r.
Prz. Geo!., 16, p. 321- 324, nr 7, 1968.
122. Osi'lgni~cia kartografii geologicznej w Czechoslowacji. Prz.. Geol. 16, p. 353- 357. nr 7. 1968.
123. 50 lat wydawnictw pt. "Materyaly do hydrologii Krolestwa Polskiego i Ziem PrzyJeglych. Mate·
rialy Archiwum Wiercen" Oraz ich kontynuacja. Tech. Poszuk., 7. p. 39-41, z. 27, 1968.
124. Stan badan geologieznych poludniowego Baltyku i kierunki ich rozwoju. Nauka Pol.. 16. p. 42- 50.
nr 3, 1968.
125. Profil utwOrow czwartorz~dowych w Wylezinie (na polnoc ad D~blina). Rocz. Pol. Tow. Geol ..
38, z. 1968.
126. Metoda paleogeomorfologiczna w geologii. Prz. Geogr., 40, p. 377 - 384, z. 2, 1968.
127. Vysledky teskoslovcnske geologicke kartografie v hodnoceni pOlskcho geologa. Geo!. Prfizkum.
10. p. 406-407, nr 12, 1968.
128. Podloze czwartorz~du i jego wplyw na rozmieszczenie i charakter osadow zlodowacenia polnocno- pOlskiego (baJtyckiego). Prz. Geogr. Inst. Geograf. PAN, 74, p. 31-36, 1968.
129. POlska kartografia wgl~bna i drogi jej rozwoju. Wspolautor' Z. Leszkiewicz-Biedowa. Kwart.
Geo!, 12. p. 1001- 1005, nr 4. 1968.
/
