Eugen~a GAWOIR-iBI,EIJ/OWA
Osady górnego albu i górnej kredy synklinorium
szczecińskiegow
świetle badańmikropaleontologicznych
WSTĘP
Osady górnego albu i gÓTiIl€j ,kredy w synlklinoriu'm szczecińskim o'pra-
CO'WJ8ll0 na podstawie mikrofauny z otworów wiertniczych: ~eciln lG I, Chooiwel IG I, Ohosremo IG I. Z osadów kredOlWYJCh wymde:rriJonych otwIOIrów poibrnno "łą,cznie 700 próbek. Najmniej próbelk, 'bo tylko 1169
otrzymałam z otworu wiertniczego Chociwel 1'0 I, który nie 'był w pełni
rd21eniowany. !Pozostałe dwa OItWOTy wiertnicze dostarczyły pełnyeh pro- mów ,górnego alhu 'i gÓlIDej kr,edy, dzięki czemu mOŻlIla było prześledzić zasięgi występowatnia otwornic, jak również zbadać ich z'wiązki z po>- szczególnym typem osadów. Opracowanie kredy IZ synJklinoriUllIl 'Szczeciń
skiego Jest tym pełlniejsze, że osady tego 'Wieku 2'iawie.rały na tym te- renie stoslinkoWIO liczną makrofaunę, /którą S. Oieś1iński opracował i na jej podstawie dOl1ronał podmału stratygraficznego tY1cll warstw. Budowa geologiczna omawialIlegiO tereil1u docze~aŁa się szczegółowe,go opraOOiWa- nia dzięki hadruniom M. Jasklowiak (1961).
:Skliadam serdeczne podziękowacrlia M. J aslrowi.a'k ,za dootarc2'ie!Ilre mi próbek do badań m'i!kropa'leontologicznych, jlak również 'za udostępndenie
,profilów litologicznych i za koleżeńską 'W1Spółpra,cę. DziękU'ję także drowi S. Cieślińskiemu za umożliwienie mi wykorzystania wyników jegO! ba-
dań nad makrofauną synklilnorlum szczecińskiego, a taikżie za długolet
lIlią współpracę przy ustalaniu sbratygra'f'i1 gÓl"IIlej kredy na Niżm. Polskim.
BOOOWA GEOL()QiIOZNA SYNKLIN10RHJlM S:GCZECIŃSKEEGO
Nowe poglądy na temat 2JIlanych dawlniej jednostek mruktura:lnych i tektonicznych, na iob. kontury i prz€lbieg ara'z odkry1Cie nowych jedno- stek struktUTt8.lIIlYJCh za,wd:zięczamy systematycznym badaniom podke- nl()iwicznego podłtO'ża Niżu Polski'ego. Badalllia ite spowodowały także po- jawienie 'Się w lilteraturze wielu lIlowych geolo.gkznyoh n:azw re.gi,ołnal
nych. Jedną z nich jest nazwa "synl~Hnoriurn s:z!czecińskie", iktór.a: nie tylko wypiera, ale i :zmienia treŚĆ stare'j nazwy - ni'eclka szczeciruika (fig. 1~.
Kwartalnik Geologiczny, t. 9, nr 4, 1965 r.
792 :EUJgenia Gawor ... Biedowa
M. Jasko~ (1961) pod !llIaZJwą sylllklillliO!riuIn :sZ!cz,ecińsk1e,go rozumie obszar zawarty między antyklinorium pomorskim na północnym wscho- dzie 'i InOIllbkli.n.ą przedsudedką na południu i południowym zachodzie.
. Symik1inorium sz'cz'ecińskie pmedłuża
Wg. 11,. Mapa spągu kredy górnej syn- 'klilllorium szczecińskiego
Bottom map of the Upper Cre- taCoeOus in the Szczecin. syncli:- norium
się w kier'llll1ku północno--zaclliOd1l1iim lIla obszar N1emiec. Od połud!nioJW!ego
:wschodu g;ralIliczy 01niO 2 synk,1iJno ...
rium il1IDgileńSkim. Umowną grani ...
cę między synk1linJorium S1.C2ecińskim
i sytnkliIrord.rum mogileńSkim M. Jas- korwtaik pr.zeprowama. na osi arntyk:lin Trizcianki - Rogoźno.
UmdWlną granicę między synkli- norium ~ a'Iltykl1mrium pomorskim au torka ,ta Wj712JIlac.za na 1iJnil i.nter- sekcyjnej 'spągu !kredy na powierzch-
nię pOOke:nJOlZod,c2JIlą.
Umowną graInJicę z moo.okliną prredsurdJeeką lWY2JITaomn.o w olParciu o pr:zeikmoje sejsmiome w miejscaoeh silJnego wzrostu u padów warstw pochylonych ku N i popI'OlWadmno
ją p1"re'Z Szamotuły - Krzyż - Choszozno.
Tektonika synklinorLum szczecińskiego ,charakteryzuje się ikil!koma
długimi i wąskimi, n'ieme,gularnymi w przebiegu f,a~d:ami. Fałdy :zarÓWlnO
syniklin, Jak i antyklin otulOlIle są utwol'iami ,kredowymi. Szer.ookość za-
f,aŁdowatn'ia ,synklin i alntyklin Jest na ogół Jecmalwwa. Styl tektoni'czny
fałdów jest r6żny lIla obydwóch skirzydłach sytnklinorium. F,ałdy są wyż
sze, o 'bardzo niereguLaroIlym przebiegu w części bHższej antyklinodum pomo.rskiemru o!raz sZ!ersze, :płaskie i o bardziej ustallonym kierunku prze- biegu osi w skrzydle :l:)!i'ższym mono:kUnLe pTzedsudeckiej.
Fałdy usta'W'iOoIle są skośnie do ogólnego prze'bieg'UJ symiklilnorium.
Oprócz ,głównego kieru!nku faMów NW-8E za/znacza się również w sy~
klimo!riUJIIl kierunek podT:zędny WNW-ESE, przej:awia'jący się S'z'c'ze- gólnie w południowa-zaJohodniej częś'cisynkli!Ilori!um.
STRATYGRAFIA N'A PODSTAWIE OTWORNIC GORNY .A!LB
Osady ,górnego albu powstały w wyniku wielkiej traJnsgre'sji środka
woolbskiej i poikrywają mie:inal cały obsz,ar dzisiejszego występowania
gÓirllej kredy w Polsce z wyjątkiem, .być może, naj'baroziej połudn:tiowych
jej regiO!Ilów. W sy!Iliklinorium :szczecińskim alb górny rozpoczyna się cie:nlką wall'stewlką o(od ikilkudZliesięciu ce:n!tymet!rów do 3 mettrów miąż
s:oości) piaslrowoa glauikonitowego, ima!rgliiStego z ikomkrecjami.· fosfory- tów. Wyżej występuj,e ;mar'gi!el z fus.foll"Y'uami w spągu (fiJg. 2).
W piaskowcach z-achowują się, lub brak ich caŁkowicie, Z'lliszCZJOne, trudne do zidentyfikOWainia otworn:ce. Z form przewodnich stwierdlz,o-
~ ,O> <::) M A s T R
& _<ch c" y C H 6 r n T ~~ ~ t~~ t~~~~~~ ~ ~~~,t~~~~~~~~~~]2~~~ ~~ ~19 ~~g~~ ~~~~~ ~ ~~~~~g~~~~~~ }C~i'"·""COOq o t::l U'> Q) o c.."'"l~(;)Q a OC)<::::>~I::;).cz:, C) t;::)<,:, t-.) o "'-:l-'" <:.::lO Cuc..r.c::.::.C;.)<::::> -.. <:::lc::. c C) C,:) C;) N N"'-lC..:Jo, ~męm""j !ił afil Q m H",~!ł Płl,)i r:. !łU'A !B!K'H~JL-U6 ",fa Iii II ta 21m IUi 1ft Di ~ ... Mi-, 9 hri g A § m", CI " '",'
STRATYGRAFIA SZCZECIN CHOCIV'IEL CHOSZCZNO GŁEBOKOŚĆ POEIERiI.l'llA PRÓl3EK ~ ~g ... ""«> ~ '6 '"o,
Ol"::" ~"t~ ~ ~ 'f:'>.. ~ ~~ {;!~ t ~ ~ ~ ;su'" u_ ~ul u_ lJy_ U_ .~~~~~~ .. :"J ~~ .0 <.nt:::.t c:::. ~Ob A. -..Ck-ł"b
~~ ~~
----rn
S2_~ ~____ ! ~
_II
TRIT.AXIA R~I\.CF lLDYENI C u s h m a. n ANOlviALINA BERTHELnH K e l l e r SARACERARIA VESTITA /B e r t h e l i nI S PIROPIECT mAm I. COMPLANATA IR e u s sI ANOMJ\.LINA BITh'VOLUTA 1\1 j 8, ·t l i li k TRISTIX ACUT.I\NGUliJ")j IR ~ u s si () lo o o IJ o ·0 Ol] 00 o lJ
I o o ł
.'
o o o .00 Id IImQt! G I " ~ 8 0011J JilOB§O II eo II!>. <>he.
§ Q I tł. ~~IB 1110 li ao~ ~ mL1!~m BM I~D D • II o o cfIl\ł(!!>O!fJ molll o. Go~~ t' ct>U·e • u f) a o oI
o o BU o 00 o ID D I o o alJ ~o "o (Ino p •• a . a·a o Ił o~~ Iti Q D o m. mD I o o IW <ilU 1 G:II ,,001 • .,0 o I .al tiJ:c I O" 00 odl
o I ag I • I III o lo tI D 8~ !l- I 08 I D G s R o I ~ D ~ OIOOOOID '"" ... "I co :~ ... ffi {f.) '" J9 0~ I'
I
'1j~
:.-D ID D '-H toH o ~
:5
<b ~ ~~ rn 'U l"Ji
{f.) § •o D "
~I e I m In a g 9/1 mB
I
J.D o ~II U I I ID ~g U m a Q ~ l qn o I Ru·
i S I m M I el OI ~ oD m ID ~ e[)8
n
I I D9 a Ig.
e:tj ID (!J Ił II) <I W tli • II ID I a i. I D 8 I • DO Q ~ [> D••
8 Uli'• I ~. rl H H N ~ ~
5
p Gl o fag
o.
••
~~ o s; N .." «I to :» o t-' ::r.~ .... ta! o ... 8 • txJ Ul ~ & Q ~ or-3 p
o-~
ci I
D S m m a ~ • 6 r:3 g ril D I
e p .. o I' Ił 8.
I •
11 D o • It> O ~ 8 ~ D 8 I .. ~..
gj N ~ '"" ~ !:5 Ul r-3 gj ~ o ~ "g e~ mI> f ~ f;1 rn r-3 ~ GO H o ~ ". (g
i
~ » PSEUDOVADlULINERIA SP. ANOMA.LINOIDES GLOBOSA 11 r o t z e n GAVEL:rnELLA mTERl~DIA IB e r t h e l i ni PSEUIlOVALVULINERIA CENOl'liANICA VAR. CENONLI..NICA 113 ~ o t z e ni GAVEL:rnELLA BALTICA B r o t z e n ROTALIPORA TURONICA 11 AR. TURONICA I B r o t z e nI DOROTHIA GRADATA /E e r t h e l i ni CIBICIDES FORMOSA B r o t z e n ROTALIPOPO APPENNINICA 11 AR. APPENNINICA la e n z/ ~RIT.A.,,{IA Pl.'RAMIDATA R e u s s PRAEGLOBOTRUNCAN.t\ STEPHANI VAR. STEPHANI IG a n d o l i il PRAEGLOBO'rRUNCA.NA STEPHANI 11 AR. TUf1..BINATA /R e i c b e 11 GLOBOTRUNCANA HELVETICA B o l l i GLOBOTHUNCANA IMBRICATA M o r n o d LllIGULINA DENTICULOCARINATA /C h e. p ID e nI GLOBOTRUNCAHA RENZI G a. n d o l f i GIOBOTRUNCANA LAPPA...'łENTI VAR. LAFPARENTI B r o t z e n GIOBOTRUNCIJ{A MARGINATA IR e u s s/ GLOBO'rRUNCANA LAPPARENTI \JAR. AJmUSTICARINA'1'A G a n d o l l STENSIOINA l'RP..EE.,'{SC1.JLPTA IK e l l e T, NEOFLAl%LLINp tlAUJJOULNIANA Id' O r b i g n y/ GIOBC)'rRUWCAAP LAPPAREWH VAR. CORONATA B o l l GAVELINELLA IVIONILIFORMIS IR EJ u s si GIOBOTRUNCANA LAPPAREN'rr VAR. BULWTIlES V;; g l El r PSEUDOVALVlJ.LINERIA VOMBENSIS B r o t z EJ n GLOBuROTAl.r'.r~;S ~l1ćPJ<;I,:rnH.NA Id' o r b i g n YJ STENSI0LNi\ EXSCULPTA IR EJ li s si GlOOOTRUNC.J\..l'IA \iWBIGERmOIDES B r o t·z e n G10OORON.LITES MULTISEPTA IB r o t z e nI GLOBO'l:R\JNCANA LAPPAREi'lTI VA..R. TRICAIWIATA IQ u El r G a ul NEOFLA.B.ELLINA RUGOSA Id' O r b i g n yl ANO!flALIN.~ THI\.LMA.lilNI IB r o t z e nI GAVEJ.J:NELL.~ COSTU1A.TA IM !l. r i el STENSICINA POLONICA \I i t w i c k a PSElJDOVALVULDffiRIA STELI.JGERA IM a r i e! GAUDRymA RUGOSA d' O r b i g n y PSEUDoTEXTULARIA CARSEYAE P l li ID ID e r l GlOBORO'rAlITES SUBCONICA IM o r r o w/ REUSSELL.Ą. PSEUDOSPIHUIOSA T r o et l 6 e n GAVELIN"ELLA U11IBILICATULA M j a t l i li k GAVELINELL/\ PER'l'UBA /~il a r s s o ni STENSIOINA GRANULATA /0 l b e r t zl ST""illiSIOINA j:;XSCULPTA VAR. GRACIlIS B r o t z e n sTENsIi:imA POMlilERANA B r o t z e fi STENSIOmA ANNAE p o żar y s k a BOLIVINOIDES STRIGILLATA IC b a p m a nI GIOBOTRUNCANA ARCA le u s h m a ni GlD.BOTHtJNC.ilNA FORNICATA P l u m m e r CIBICIDOIDES I\.KTUL.i\.GAYENSIS IV a s s i l e n k ol BOLIVINOIDES DECORATA V AR. DECORATA l I J o n e si BOLIVINOIDES L.I\.E1lIGATA 1'!l a r i e ?SEUJJO"VAIJJTLINERIA !,10NTEREIENSIS IM a r t el BOLIVINOIDES MIELNICENSIS B i e d e. BOLIVINA INCR~SSATA R e u s s CIBICIDOIDES SPIROP1J!WTATA IG a l l o w a y et M o r r e 11 BOLIVINOIDES PRAECUR'30R R e 1 s s BULll/IINA AFF. TRG\.J"TGULI'·JlIS C u s h m a n et P ark El r EPONIDES BEI3S3LI S c h i j f s ITi a BOLIVINOIDES DR.'\.CO \l A.R. MILLąRIS, H i l t e r m a n n et K o c h BOLIVmOIDES REGULlRIS R e i s s PSEUDOVALVULJNERIA GRI\.CILIS /r~ a r s s o ni BOLIVTIlOIDES DELICATUL.~ C u s h []] a. n PSEUDOUVIGERTIlA CRISTATA II't! a r s s o nI BOLIVlllOIDES pg'l'ERBSONI B / o t Z e n • BOLIVINA DECURRENS IE h r e n b e r g/ NEOFLABELLmA RETICUL.I\.TA IR e u s si BOLIVTIlOIDES PAIEOCENICA IB r o t z e ni ANOMALmA COMPLANATA R e u s s NEOPLAl3ELLINA PRAERETICULATA H l l t e r []] a n n .tU'lOblALINA ACUTA P l li ID ID e r ANOl,1.A.1I1'IA SIl\IJ:PLEX IB r o t z e ni ooLrvmoIDEs DECORATA 1IA.R. GIGANTEA H i 1. t e r Ul a n n e t K o c h il.N01IIALINA DANICA IB r o t z e ni ·\.NOf!lALTIlA EKELOIIl1 IB r o t z e ni GLOBOTRUNCANA STUARTI Id e L a p n r e n tl fcN01.'lALINA SAHIBTROr,rr IB r O t z e n/ 8PONIDES TOUUlINl B r o t z e n ,\ LA3AtID1A DORSOPLANA IB r o t Z e ni LAGENA GEOl/IETRICJ\ IR e li s si cg N H o ~ eJ ~ Sil t:l o [;3<
945,0
o
7209,0
o
~237,O
P 262,b
~ 276,4
b 284,IJ
P 292,0
~ 297,0
:::> 307,0
p 307,0 1=>3 76,0
I=> 32b,O
':2337,0 P 349,0 1=>355,5 1=>360,0
b tl
o ':;'0
... Q . . . .
o
" i:> ..
o · ~
o o
o Cl
o <::>
o
'"
"""
c::> '"
...
... co..
o o
'" o
'" '" "
'i:
Im
<::> o
.
"~~
"" =
G "
'" = ...
~~ 0 =
..
'"o =
a<=>
~479,5 Q CI § : ~ '" c::> :5"'0 c
'" ~~~;~ O : o '" o O : : = o Q
o
O
~ 5D6,0
P 5/.9,0
~ 530,5
P 573,0
°
~ 576,5O :::> 585,0
P 595,5
p60ó,0
!=> 612,0
::J 520,0
P 625,0 62S,~
b~~~g
,0 rpfJ41,O ,8
",657,0 ,6 P 664,0
,6 ~
,5 ~ ~9f,g
,6 pm;(J ,5 ~m:~
,7 :=;777,5 ,0 P 7R5,5
,0 I=> 799,0
,5 I=> 806,0
,8 I=> 808,0
1=>873,5
,8 p825,O .;::;>
,8
o t:l
o c
o Q
: A"·;,
. . Gl ID
c:l
o r::> o::
Q
• iii .A _
~ CJ
...
0 0
""o
.... ....
o c o
ć "" ...
"'iI!!!
"il B. c
... o Sil
= o
...
o o =
(I
Ol:'"
..
...li
o
.
Cl!!!
... @I
...
o t:l'"
"" c::>
~
i! eEil=
o o ue€i o SSJ @
i
8 6 lilii II oB o ~ 'i5c c:::I o g,
o "
...
c c o o c
o o ... ~ t:Io o
B.!iS=c:J
Iil . : ... 'E:l"~
"l! .... o llJ!<' e lilii ~
ć l:I.~eeb. •
A~BDl Q~
~~~~ &S3ł_ C'J
lO . . .o lO
- tą9
o Cl
o n "
D o ...
.. '!
l!!!! ..
":"""
ID ...
c:!
1iiiiI . . . .
...
'"
..
Q "
...
Cl
... o o o
... o =
Cl Q
" ' " ~t.::.J c:Jc;;;;;:J C
fC:=:
ł!iI .. CD
t:l o o
'"
~o6ł a~
.... ""'"
0 0 0 0 0
. . OJ
o li
"" o
0 0
= '"
~/U
G~;:!}3I
~~~~: 114 ~ 15 aItig. Z. Rozprze,strzeni:eni'e' mikrof.auny 'W osadach górnego albu 1:1 górnej kredy synklinorium szczecińskieg,o
Range of micmfauna in the depolsits of the Uppe,r Al'bi,an and lof the Upper Creta'ceous in the ISzcz'edn ,syncllin.orium
1 - wapień kredowy; 2 - opoka marglista; 3 - opoka z krzemieniami; 4 - opoka; 5 _ mułowiec ilasty; 6 _ iłowiec marglisty;
7 - opoka ilasta; 8 - wapień z krzemieniami; 9 - mułowiec marglisty; 10 _ wapień; 11 - wapień marglisty: 12 - margiel; 13 _ piaskowiec marglisty z fosforytami; 14 - piaSkowiec marglisty; 15 - opoka z czertami; 16 - ilość okazów: a - 1+4, b _ 5+16, c - 17+60, d - 61+90, e - powyżej 90; 17 - Szczecin; 18 - Chociwel; 19 _ Choszczno
1 - chalk limestones; 2 - marly opoka; 3 - opoka with flints; 4 - opoka; 5 - clayey siltstone; 6 _ marły claystone: 7 _ clayey opoka; 8 - limestone with flints; 9 - marły siltstone; 10 - limestone; 11 - marly limestone; 12 _ marli 13 _ marly sand- stone with phosphorites; 14 - marly sandstone; 15 - opoka with cherts; 16 - quantity of specimens: a _ 1+4, b _ 5+16, c - 17+60, d - 61+90, e - more than 90; 17 - Szczecin; 18 - Chociwel; 19 _ Choszczno
_76 e
.::::..
=
III Z 80 LIV INO mES MIE IN!CENS I3
B 1 e d a
I BEZ GAT, RODZ. BOUVTIiOlJ)E$
II Z BOLIVTIiOlJ)ES STRIGI11A'rA
fe h a o ID El n /
T BEZ BOLIV1N0IDES 3TRIGILIN1'Ą
le h e. p m e. ni
II Z Al'TOMALINA THAllt!ANNI
f B r o t z e n /
I STE!ISIOINA PRAEEXSCULPTA IK e l 1./
l DEZ M;OaU.D1A 1'H.~ !1,~'lJnn
IB r o t z e nI
11 /13/
len
I I
.... 17 t::.. 18 =79
,os,aody górnego al/bu i górnej kredy 793 no w IIlIi.ch Anomalina berthelini K e 11. W ma:rglachzanotow,ano bogatszą
i lepiej zachowalIlą :flaUlIlę otwornicową. Najbogatszy d. najlepiej zachowa- wa.ny zespół otWlorniczawier:ają margle· z otW<l!I'U Szczecin IG I. Zanoto-
WaJ!10 tu obok wymienionej z piaskolWlCa Anamalina berthelini, r:óWlIlież
Sarocenaria vestita ,(lEe r t h.), Spiroplectinata complanata (R e u s
sl,
Ano- malina 'biinvoluta M j ,a 1 t., Tristix acutangulum ,~R e u ssl,
Pseudoval- vulineria sp. i Anomalinoides globosa B,r o t z. iW ma!rgLa,cih górnego' ałbu z CholCiowela, uboższych w otwornice niż :mJaEgle tego samego. wieku z Qtworu Szczecin, występują trzy gartnI:ntki wspólne 'ze ISzczecd.nem, tj.:Anomalina berthelini, Anomalinoides gLobosa, Psewdovalvulineria sp.
oraz nie stJWietrdzotnla w SZC21ecinlie GavelineHa intermedia (B e r t h.) . . Mią'żswść osadów .górnego a1bu syniklinol'ium sZIC:recińskiego waha się
w .gra;ni'oo,dh 20 m. W otworze Szczecin wynosi Qna 15,4 m, w ortwo.r:ze Chociwel - 18,'9 m.
W otworze Choszczno w piaSkowcu alhśkim otwO!I"Ilic w ogóle nie stwie.rdWiIlo, w ZWiązku z czym piętra tego lIlie moŻl:na 'byŁo wyzm.aozyć
na podstawie mikrofauny. Margiel piaszczysty ~eżący Il'lad. piasko'wcem zawiera już otwtorlnice 'cenomańskie.
Margiel górnego albu na omawianym terenie zawiera irównież dość liczną :faunę małżów i bel-emniw'W, przy 'czym występuje tu maSlQlWlO Aucellina gryphaeoides S o ow.
CENOMAN
W symklilIlorium gz,czeciń,skim i mogileńSlro-łódlzJkim wcenomam:ie wy-
stę.pu'ją wapieni'e jasnoszare, niekiedy margliste, z licznymi śladami roz-
myć. W południowo-zacho.diniej części synklinorium sZlCzecińsk'iego. za-
wie:r;ają one ;podrzędne wkładki i laminowania wapieni <różoowY'ch i ma<r-
glicz,ekoladowych. '
W wapie:niJB.ch Ce!Ilomrunu domilnują ga1wnki z rodZiny Anomalinidae.
Z fol'lIll przewodnioh należących dlo tlej 1l"Od'zi.ny wyrożmliono: Anomalinoi;' des globosa, Pseudovalvulineria sp., Anomalina berthelini, Gavelinella intermedia, Pseudovalvulineria cenomanica var. cenomanica, Cibicides formosa, Anomalina biinvoluta i Gavelinella baUica. W wapienia'ch ce- nomanu pojawiają się pierWJSzy raz pr21edstawidele fauny depłlo'lubnej
z rodzaju RotaUpora: Rotal~ora appenninica var. appenninica 1 R. turo- nica var. turonica. Innych ,gatunków rodzaju Rotalipora brak w sytnkli- nO!l"ium szczecińskim. W sytnklino!:rium mogileńSko-łódzldm dokumentują
I()ne n-ajwyższą część· cenomrunu. N.ale~ałoby więc przy:puszczać, że 9sady
najwyższej części cenOma!Il'1l na omaw1anym terelnie bądź to nie osadziły się, 'bądź też 'że ZlOIStały zerodowane. Tl"Ud!no ,bow1i.em 'założyć, ze !gatun- kom tym lIlie odpowiadały panujące tu wa;rwnki 'życia., ponieważ wymie- tniotnie· wyżej Rotalipora appenninica VaT. a'penninica i R. turonica Vaa:'.
turonica roowijały się tu w sensie 'biologicznym. 'Za erozją przemawiają
liczn,e ślady rozmyć za2l!1aiczają'ce się w wapie'!lJia'ch tego wielku.
Z innych fOirtm Iprzewodnich ,gtwierd!ZOilly,ch w ,cenom,aIll1e synklim.o- rium szczecińskiego na uwagę zasługują: Spiroplectinata complanata
(R e u iS :s), Tritaxia macfadyeni C UJ s h., T. pyrami data R e u s s, Doro":, thia gradata t(B e r t h.) j Tristix acutangulum. .
794 Eugenia Gawor-'Biedowa
SYIIlk:linoci'llm szczecińskie różni się od sąsiadującego z nim synklilIlo- riunl mogileńsko--łódzkiego 'W'ięlk:szą ilością miJkrotf.alu!ny w dolJnej i środ..;
. kowej części cenomanu zarr-ówno pod względem ilości okazów, j:aJk. i ,ga-
tuln!k6rw. 'MalkIrofauIlJa cenottn'anu sytklimoci:um szczec:ińJSkiego reprezento- WIalla jest przez liczne iIIlOoeramy.
Miąższość osadów omawianego piętra wa'ha się w synklinorium szcze-
cińskim w ,graIllicaoh 63 m. Najwię!kszą miąższość ma cenomam w otworze wiertniczym Ohooiwel (B3 m), lIlajmn'iejszą - ' w otworze ChOOZOZIlO (410 m). W Qtwtl!l"ze SZlC'zecin miąŻSz06Ć jego 'WynoSi 48 m. W renomanie (od dołu ku ,górze) zamaczają się dwa poziomy otwornicowe (fig. 3):
.p o z i o m [ charaOOteryzuje się obecnością Pseudovalvulineria sp., Anomalina biinvoluta, Gavelinella intermedia i Tristix acutangulum OIl'IaZ
brakiem f&m pr.zewodJnich dla górnego a:1bu. Tylko w najwyższej 'Części
tego poziomu występują: Dorothia gradata, Cibicides formosa, Rotalipora appenninioo var. appenninica i R. turonica va,r. turomea. OtwOll"Ilice te, z wyjątk!iem Dorothia gradata i Cibicides f01"TTWsa (ortwoc ChoszcznolG I~, zazębiają się z Pseudovalvulineria sp. Należy ,także dodać, że lnie wszyst ..
kie te gatunki zazębiają się z Pseudovalvulineria sp. w !każdym z !I"OIzpa- trywam.ych otworów wiertniczych. Na !przykład Rotalipora appenni'riica var. appenninica w otWlor.ze Chodwel lG I występuje wyżej niż Pseudo- valvulineria sp.
W pozilOIrlie I. obok form charakterystycznych dLa niego stwierdzano 7IDane :także z wyższych warstw: Pseudcyvalvulineria cenom'an,ica var. ce- nomanica i Gavelinella baltica oraz występujące poni'żej 'i po,wyżej Ano- malina bertheUni - Spiroplectinata complanata d Anomalinoides globosa.
p Q IZ i o m II cenomaltluohamkteryzuje się występowaniem Rotalipora turonica vax. turonioo, R. appenninicav.ar. appenninica, l)orothia gradata O!l"az "brakiem odmian Rotalipora turonica.
lPonadto w po,ziornie tym 'Spotyka się wszystkie 'ga~i 'z :pIoiZiomu I z wyjątkiem: Pseudovalvulineria sp., Gavelinella intermedia, Anomalina biinvoluta i Tristix acutangulum. W poziomie II cenomanu w pocówna-
!IlJiu z poziomem I zauważa się zmniejsooną ilość zaTów1no gatunków, j.ak i osobników otwornic. W środkowej ,części tego poziomu obserwuje się pr.zerwę w ,zasięgu występowa!Ilia wszystkichgatUJIlków otwO!l"1llic 'z wy-
jątkiem Pseudovalvulinen:a cenomanica var. cenomanica i Gavelinella baltica, które na tym od,cin:1ru reprezentowane !Są przez pojedyncze okazy.
Najwyższą część poziomu ']1 wy~a'Cza Tritaxia pyramidata. Mimo pewnych !l"óŻIlli,c w skłiadzie faUln1stycznym poziomów 'cenomanu sym.kli- no.riuan 'Szczecińskiego W porównaniu z poziomami tego pię1;rasyn:kll:ino
ll'!ium fnogHeń;slro-łódzld:ego IffiO!ŻllI8.: je ze sobą kiorelować. Wydaje się jed- nak, że górna część !poziomu I cenomanu synklinorium szczecińskiego 'bę
dzie odpowiadać IIl8.jlIIiższym warstwom poZ!iomu II synlklinorium mogi-
leńslro-łódzki.ego. !RozbieżmJOść ta WyiIlik,a .z nieco iJnnych 'zasięgów roz- przestr2'ienienia gattUll!ków OItwornilc' w porównywanych synklilnoriach.
Brak w osadach cenomanu omawianiego synkliIlOlrium Rotalipora tu- ronica Via!!'. thomei H ,a :g n i Z e i l, R. turonica var. expansa C a r 'b Q n, R. reicheli M o r III o d, cha'l'Iakterymjących poziom
nI
Icenoma/I1U synkli- no.ri'lllm :rnog'ileńslro-łódz:kiego, poZ!Wala przypuszczać, że wzmiankowooy poziom na omawianym tereni,e nie występuje. Zaiznaczasię on natomiastOsady g6rnego a]bu i g6mej kredy 795 na antyklinie Szamotuł w O'twoł"z,e SMffi.OItuły gelo. 16, a talkże na atrlty- kliJnie Janowca w otworze 'Wą'gTOiWlec IG I.
Poziomy I i II cenomanu odpowiadają warstwom z Inoceramus crippsi M a n t. I(:f..jg. 4), można nawet pr2lYl>uszc~ć,że poziomoim Ci 1 C2 rwy-
r6żn!i.om.ym :p!":rez S. Oieślińs!kiego (1963). Na terenie symlklintOO::ium :szcze- c.i.fu&iego nie znaleziolOO maikrod:aunistYC:lJl1ydl dowodów na potwierdze- nie tego 'założenia. W osadaJch omawianego sym.klino:r1um brak jest po- ziomu HI cellJOlII1a!IlU, odpowiadającego prawdopodobnie poziomowi Cs, z czego na~e~y wnioskować, 'że istnieje tu lUlka sedymentacyjna, obejmu-
jąca najwyższą część omawia'Il:ego piętra,.
TURON
W lSyrnklinorium szczecińskim turon stanowi naj,bardziej zmienną
i niespokojną seciymerutacyjnie ,część profilu. 'W synklinie Tanowa prze-
'W1a'Żają QpoIki miejscami ilaISte i margliste, miejscami z Ik:rmmienliami i mułowce na przemian mar,gliste i ilaste. W spągu tU!roIlU występują iłowce, a w środkowej ,części tego pię1ra - wapienie twaroe ze śladami rozmyć i laminIkam:i margli. [Podobny obraz litologic:lJl1y ma synklina Chociwel - DrawIno. Na antyklinie Chosrezna domilnują iQIpoiki li IQIpoki
ilaste. Ponadlto występują tu w dolnej, lecz nie najniższej części turo- nu mar.gle miejiscami przewarstwione opotką marglistą.
Te skomplikowlallle stosunlk:i facjalne przejaw:iają się w rto'Zmieszcze- niu otwornic w osadach tUJrollU.
Otwornice występujące na in;nych .obszarach Niżu Polskiego w turo- nie a,lfa (poziom z lnoceramus labiatus i dolina część pozi'Olm'U z I. lamarc'ki) stwierdZOlllo w synklinorium 'Szczecińskim, jeszcze w turonie górnym, .
w dol!nej częścti poziomu z InoC'ero:rnus inC'O'1istant i I. coS'tellatus. Są ito:
Praeglobotruncana stephani var. stephani (G a n d.), P. stephani var. tur- bina1:a (R e li c h.), Globotruncana helvetica B o 11 i, G. i<mbrica.ta M o T n o d, G. renzi G a n d. Nie IwyZlIlJaczają one poziomu alfa IW; do- tychczasowym zna,czeniu nie tylko w synklinie T,a'IlJOlWa i syniklinie C'ho-
ciwel - Dra'WlIlO, 'gdzie są zw:iązane z facją ;mułoWlOOlWą, lecz również na antyklillllie Ohooiwela, gd:zi'e zwiąmne są z 'OSadami waJpiennymi. '!'rud- no powiedzieć, jaki czynnik zadecydował, że fOlmly te na omawianym obsza!rze 'żyły dłużej niiż na obszarach przyległych. Wytłuma,czenie tego zjawiSka jest tym trudniejsze, że wym:iemone gatunki spotyb:my w róż:"
nych osadach. Na uwalgę zasłwguJe także fakt pojaw:ienia się otwo!l'lIlic, krtóre rozpoczynają zwykle tUlI'lOn beta dopiero w ,g6rnym turonie . syn- IklinOlrilim szezecińsldego, z chwilą wygaśnięcia wymienionego wyżej zespołu.
'W turonie dolnym obok wymiendonY'c'h j1JlŻ ,gatunków o iblwdzo, wąs:"
!kiim :zJasięgu rozprzestrzenienia występują: Anomalina berthelini, Spiro- plectinata complanata, Anomalinoides globom i Cibicides formosa.
iNa pograniczu doillego i ,górnego turonu następuje gwałto,WIla, :zmi,ana w skŁadzie mikrofaJUllY. (Przejawia się ona w pojaw:ieniu 'się talk nOW)nch gartruJników, jalk i nowych 1l"0000j6w otwornic. W gÓl'!Ilym turonJie synkli- norium szczecińskiego faullla otwornicowa nie jest zbyt liczna. Dominują
tu przed:sta~iciele rodzaju Globotruncana, tj. G. lapparenti vaT. lappa- renti Bll"otz., G. marginata(Reuss), G.lapparenti VaT. coronata
796 'EUigenia 'G.awor-Biedowa
B o 11 i, G. lapparenti var. bulloides V fi g l e r, G. lapparenti VaT. an- gusticarinata G a III d. i G. globigerinoides B rr o t z. Do IOOj:rzadziej spD-
tykany,eh należą: Globotruncana globigerinoides i G. lapparenti vaT. an- gunicarinata. Ponadto w górnym turom:ie omawialllego o/bszaru notujemy:
Stensioina praeexsculpta (K e 11.), N eoflabeHina baudouiniana (d' O rb.), ,Gavelinella moniliformis (R e lU s s), Pseudovalvulineria vombensis B r o t Z., Globorotalites micheliniana (d' O r b.) i G. multisepta B r ot Z.,
a z form przechodzących z ni'ższyoh warstw - AnomaUna berthelini.
Miąższość osadów tUX()(Il.U w synkliD/Le 'Tanowa cwymosi oikoło 206 m, w synklilIlie Chiociwel - Dr:awi!lO - Oikoł1o 35,0 m, a' na a:nJtyklinie Chosz- czno - Oikoło 130 m.
W turonie synJklinO!l'łum szczecińskiego wyróŻlniOno: poziom I ,alfa
i poziom II (beta). '
II' 10 Z i 10 f i I :(Ialfa;) Oha!l"aikteTyZlUje się występoWlalIllem Praeglobo- truncana stephani varr. nephani, P. stephani ~a!l'. turbinata, Globotrun- cana helvetic.a, G. imbrioota, G. renzi i Lingulina denticulocarinata. Do poziomu tego pI"rechodzą z cenOlIIl8.lIl.u oha!l'aktery~ując jego niższą część:
Anomalinoides globosa i Cibicides formosa. Stwierdzone w nim Spiro- plectinata complanata i Anomalina berthelini znane są także z niższych
i wyższych warstw.
Poziom I (alfa) turonu oibejmuje w :symklioorium szczecińskim nastę
pujące pO'Mmy lnoceramlOWe: lnoceramus labiatus S c h lot h., l. her- cynicus P e t r. OTa'Z l. lamareki P ark. i połowę poziomu z l. costellatus W o o d s. N,a po!Zootałym o!hszarze Niżu !Polskiego OItworrnice 'chaTamtery- styczne dla poziomu I (alfa) występują w warstwach z lnoceramus la- biatus i w ni'ższej części osadów - z l. lamarcki.
W syniklinie Ohociwel - Drawno poziom I (alfa) turolIJJU piolkxywa się
z jego odpowi,ednikiem w syplklinocium mogileńslw-łód2'1kim i na po,zo-
stałym olbsza!l"ze Niżu Polskiego. W synlklinorrium szczecińskim tylkl(), Ano- m,alin.oides globosa i Cibicides fOrmDsa nie 'Proochodzą do tuTolIJJU gÓT-
nego, tj. do poziomu z l. costeUatus.
II' I() :z i o m 1'1 I(beta) turonuC'ha!I'arkteryzuje się występowaniem jedne- go gatunku z rodzaju StensiOina, tj. S. praeexsculpta oca'z występowa
niem ,globotrunkairl oz ,grupy "lapparenti". Do poziomu IT (beta) turonu przechodzi z poziomu 'I (alfa) tylko Anomalina berthelini. Najnd.ższą 'część
. tegK> po~OilllU charakte!ry,zuje GavelineHa monilifoTmis i Neoflebellina baudouiniana ar:az Globotruncana lapparenti vacr. coronata, najwyższą - Pseudovalvulineria vombensis i Globorotalites michelimiana.
Poziom II (beta) turonu obejmuje w symklinOTi'um szcz'ecińskim wyż
szą część poziomu Z lnoceramus coneHatusi po.ziJom z l. schloenbachi.
W rwyzni8.czonym ma fig. 3poziomiJe I (alfa) znajduje się część
!orm z turO!I1U II (,beta), a 'to na skJtl:tek crÓ':Źmyoh miąższości tyohpoziomów w · pos~cz,ególnY'ch otwocadl. !Należy lPa1;r!z€Ć na oznaezeniiapos21czegól- nych wierceń, a wówczas zauważymy,że otwo:rm:ice olbu poriomów :tu..:.
ronu wY'kluczają się. Jedynie na antykwie Choozczno, poddbnie zres'ztą
jak w synklinocium mo,gileńsk!o"'łódzkim, w najniższyrch wa/J."stwa~h po- 2l1omu II (beta) tUTO/IlU występują jeswze atwO/l"Ilłoce z poziomu I. Do nich m.ależą: Praeglobotruncana nephani var. stephani, Globotruncana imbricata i Lingulina denticulocarinata. .
