O przewodnich otwornicach z kredy górnej Polski środkowej

KRYSTYNA POZARYSKA

o przewodnich otwornicach z kredy górnej Polski

TRESC~ Wstęp - Uwagi ogólne o profilu g6rno-'kredowym - Opis gatunk6w - Rozprzestrzenienie stratygraficzne otwornic przewodnich - Wnioski - Uwagi po-

r6wnawcze - Literatura cytowana

WSTĘP

Opracowanie zagadnień stratygrafii górnej kredy na podstawie mi- krofauny zostało już częściowo dokonane w innych krajach, przede wszystkim w Niemczech północno-zachodnich, w Szwecji i w Ameryce (Stany Zjednoczone, Meksyk) oraz w ZSRR.

Wobec stosunkowo nielicznie występującej makrofauny w kredzie górnej Polski szczególnie ważną wydaje się, możliwość oparcia straty-"

grafii na podstawie lllikrofaunistycznej. Doskonałe odsłonięcia skał gór- no-kredowych na odcinku przełomu Wisły przez wyżyny środkow~l-

skie dostarczyły wdzięcznego tematu do pracy. "

Skały górn~kredowe Polski środkowej reprezentują pełny cykl sedymentacyjny, poc.ząwszy od transgresywnych utworów albu i ceno- manu, a skończywszy na osadach danu, stanowiących 'ostatni, regresyw- ny etap morza górno-kredowego. W roku 1938 zostały one szczegółowo Z'badane i rozpoziomowane przez W. Pożaryskiego (30). Poszczególne pię­

tra kredy zostały przez tego autora rozbite na poziomy lokalne, scharak- teryzowane faunistycznie i oznaczone kolejnymi literami alfabetu. Po- brano z nich do badań milq-opaleontologicznych ok. 100 prób wielkości

5 kg każda.

Związane z tym prace terenowe wykonałam latem 1953 r. z ramie- nia Instytutu Geologicznego. W pracy tej korzystałam częściowo z mate-

riałów W. Pożaryskiego, nagromadzonych w latach wojny.

Panu Prof. R. Kozłowskiemu, kierownikowi Zakładu Paleontologii,

składam serdeczne podziękowanie za życzliwe ustosunkowanie się do mo- jej pracy i za cenne wskazówki i rady, których nigdy nie szczędził. Pani M. Czarnockiej wyrażam wdzięczność za ,niezmiernie sumienną pracę przy

wybieraniu otwornic i kolekcjonowaniu próbek. '

250 KRYSTYNA pożARYSKA

UWAGI OGOLNE O PROFILU GORNO-KREDOWYM

Utwory górno-kredowe zachodniej ^części niecki lubelskiej ^są wy-

kształcone w facji marglist<Hu~emionkowej. Zawarta w nich mikrofauna jest rozłożona nierównomiernie, zarówno co do liczby gatunków, jak i liczby osobników.

Utwory ałbu, występujące w postaci piasków i kwarcytów całkowicie

bezwapienny!!,h, żadnej mikrofauny nie zawierają. W osadach cenomanu.

reprezentowanych przez silnie glaukonityczne margle i wapienie, fauna otwornicowa jest uboga. Turon spotykamy tu w postaci margli i opok.

Dominują w nim otwornice· planktoniczne, globotrunkany i globigeriny.

szczególnie liczne w części górnej turonu, kiedy to morze kredowe osiąg­

nęło zapewne największą głębokość. W emszerze, w którym przeważają

stosunkowo miękkie opoki margliste, otwornice są liczne i łatwe do wy- dobycia. Niewielka fauna otwornic dennych turonu w emszerze rozwija

się już bujnie i dominuje tu nad fauną planktoniczną. Najbardziej zróż­

nicowany zespół otwornic dennych przypada na górny kampan. Skały

santonu, kampimu i mastrychtu dolnego są to opoki mniej lub bardziej twarde. W dolnęj części mastrychtu górnego facja się zmienia na wapien-

no-marglistą, z którą wiąże się ponowny roZkwit fauny planktonicznej.

a następnie pod koniec mastryc!htu -:- na marglisto-krzemionkową. Facja ta związana jest

z

wodowało wyraźne zmniejszenie się ilości otwornic zlepieńcowatych.

Seria opok górnego. mastrychtu zakończona jest ławicą twardego.

skorodowanego wapienia, stanowiącego "twarde dno" (bard groUl'ld). Na nim osadził się piasek kwarcowo-glaukonitowy z konkrecjami fosfory":

towymi, -będący 09iatnim osadem mastrychtu. Zawarta w nim mikrofau- na jest bogata. Charakteryzuje się formami dużymi o grubych skorup- kach. Brak tu form drobnych, o delikatnej budowie skorupek. Wyżej

ie-

żą skały danu, wykształcone

w

Zawarty w nich zespół otwornic jest dość bogaty i częściowo nosi już:

cechy mikrofauny trzeciorzędowej,· gdyż spotykamy tam takie rodzaje otwornic· jak Uvigerin.a, Alabamina i· Coleites. .

Scharakteryzowany tu pokrótce profil utworów· górno-kredowych.

jest serią ciągłą, nie przerywaną żadnymi lukami sedymentacyjnymi.

Odsłonięcia skalne poszczególnych horyzontów zgrupowane są nad Wisłą, środkową, na odcinku między Rachowem i Puławami. Od góry profil.

ten uzupełniają niedawno odkryte przez W. Pożaryskiego (31) w Bory- szewie koło Sochaczewa warstwy, zawierające Crania tuberculata, które.

stanowią wiekowy odpowiednik górnego danu w Danii. Poziom ten repre-·

zentowany jest w Polsce przez silnie piaszczyste i glaukonityczne marg- le, w których występuje dość obfita· fauna otwornicowa. Podobnie jak:.

OTWORNICE Z KREDY GÓRNEJ POLSKJ ~51

w piaskowcu glaukonitycznym górnego mastryohtu, i tu przeważają for- my dużych rozmi~rów i o grubych skorupkach. ' .

WYróżnienie poszczególnych pięter kredy górnej i lokalnych po- ziomów stratygraficznych, z których zostały pobrane próby do badań

mikropaleontologicznych, oparte było przez W. Pożaryskiego' (30) na du~

tych skamieniałościach przewodnich, zwłaszcza głowonogach, które ze- stawiam w załączonej tabeli 1.

OPIS GATUNKÓW

W pracy mnIeJszej wyróżniłam większość otwornic przewodnich, cytowanych przez innych autorów przy tego rodzaju opracowaniach bio- stratygraficznych. Pominęłam całkowicie globotrunkany,' opracowywane obecnie w Wydziale Mikropaleontologii Instytutu Geologicznego, które

są szczególnie ważne dla stratygrafii nW!:zych pięter kredy górnej.

Uwzględniłam gatunki p,rzewodnie z następujących rodzajów:

Bolivinoides Palmula N eoflabellina Stensioina

Pseudovalvulineria Cibicides

Anomalinoides

- 9 gatunków (w tym 2 nowe) . - 4 ^{,j .}

- 7

"

- 4

"

-

-

"

-

"

Nazwy rodzajowe Palmula i Neoflabellina dla form, nazywanych do niedawna Flabellina, wprowadziłam za Bartensteinem (1), który udowod-

nił. że nazwa Flabellina była niesłusznie dla otwornic zastosowana. Naz-

wę tę ~rowadził dla pewnej grupy otwornic ·d'Orbigny w 1839r. Tym- czasem już w roku 1833 dla podO'bnych otwornic była przez Lea zasto- . sowana nazwa Palmula. Ponadto, jak udowodnił Bartenstein, nazwy Fla- bellina użył już przedtem, w roku 1834, Voigt dla pewnego rodzaju mięcza­

ka. W 1947 r. Bartenstein zaproponował, aby wobec tego, że nazwa Flabel- lina okazała się homonimem, zastąpić ją dla otwornic nową nazwą Neo- flabellina. W rezultacie więc rodzaj Palmula został zachowany dla form

związanych z gatunkiem Palmula sasjittaria Lea, Neoflabellina zaś - dla form 'związanych' z gatunkiem Flabellina rugosa d'OI"bigny.

Ze zbadanych przeze mnie gatunków do rodza~u Palmula zaliczam

następujące: P. elliptica, P. rob usta, P. cushmani, P. pilulata, do rodzaju

zaś Neoflabellina - N. reticuZata, N. semireticulata, N. pr~reticulata, N.

rugo sa; N. efferata, N. ,buticula i N. baudouiniana.

Oba rodzaje: Palmula i Neoflabellina mają płaskie skorupki, złQ­

żone z części spiralnej i komór siodłowatych.

252 KRYSTYNA POZARYSKA

Neof1abeUina wyróżnia się posiadaniem ornamentacji, nadbudowa- nych ostrych szwów między komorami i obecnością figur ujściowych,

które są roZ'\Vinięte w postaci listewek do przodu wygiętych lUb skompli- kowanych łuków. Jej skorupka w przekrOju jest płaska, kształt skorup- ki na ogół deltoidalny, mniej lub bardziej wydłużony. Wielkość skorupki maczna, dochodzi do 5 mm.

Rodzaj Palmula charakteryzuje ^się owalnym lub jajowatym kształ­

tem skorupki (wyjątkowo deltoidalnym). Przekrój poprzeczny skorupki rzadko jest płaski, na ogół eliptyczny. Szwy między komorami są grube, niekiedy lekko wypukłe. Powierzchnia skorupki gładka. Ornamentacja,

jeśli istnieje, ograniczona jest wyłącznie do części spiralnej. Wielkość

skorupek bardzo duża, gdyż dochodzi do 20 mm.

Bolivinoides polonica n. sp.

(fig. 1)

Materiał: 86 okazów dobrze zachowanych.

Holotypus: okaz przedstawiony na fig. 1. . Derivatio nominis: opisany z terenu Polski.

StnUu.m typicum: margle siwaka (dan).

LoCtLS typicus: Góra PuławSka k. Puław. Wiercenie, głębokość 24 m.

WymiaTy: okaz

największy

okaz naj mniejszy

długość skorupki

szerokość skorupki

0,76 mm 0,36 mm

0,24 mm 0,23 mm Skorupka płaska, kształtu rombowego, wydłużona ku dołowi. Brze- gi . skorupki zaokrąglone. Stosunek długości do szerokości wynosi 1: 2.

Górny brzeg skorupki zaokrąglony i zgrubiały. Zgrubienie wydłuża się

Fig. 1 BolivinoideB poloni- ca n. sp. Holotyp.

Góra Puławska,

24 m X 140

ku dołowi w postaci kilku dość krótkich grzbiecików;

pomiędzy nimi występuje 8 głębokich żłobków. Na środ­

kowej i dolnej częścli skorupki na .ogół brak rzeźby,

lecz jej powierzchnia jest nier6wna, chropowata, usiana nieregularnymi, płYtkimi zagłębieniami. Niekiedy na

przedłużeniu gubiecików znajdują się oderwane, drobne

. guzki, które ~nilmją ku dołowi skorupki. Szwy między

komorami całkowicie niewidoczne. Rzeźba po obu stro- nach skorupki jednakowa. Nie wyodrębniające się pro- lokulum. Ujście lekko wydłużone na szczycie skorupki, u ~tawy ścianki zmnykającej ostatnią komorę. Duża zmienność w obrębie gatunku.

OTWORNICE Z KREDY GóRNEJ POLSKI

Gatunek ten nie przypomina żadnego z dotychczas opisanych w li,- teraturze wyróżniając się zgrubiałym, wyciętym w kilka grzbiecików gór- nym brzegiem skorupki i zacierającą się rzeźbą części środkowej i dolnej.

Bolivinoides .vistulae n. sp.

(fig. 2)

Materiał: ponad 2000 dobrze zachowanych okazów.

Holotypus: okaz przedstawiony na fig. 2.

Derivatio nominis.: opisany znad Wisły.

Stratum typic'Um: margle siwaka (dan).

LOCU8 typicus: Góra Puławska k. Puław. Wiercenie, głębokość 24 m.

Wymiary:

długość skorupki

szerokość skorupki

okaz

największy

0,44 mm 0,3 mm

okaz najmniejszy

0,23 mm 0,2 nun Skorupka płaska, ·kSztałtu rombowego, o wydłużonym końcu dol- nym: Brzegi zaokrąglone. Stosunek długości do szerokości wynosi 2: 3.

Górny brzeg nieco zgrubiały. Szwy między komoraDrl niewidoczne. Pro- lokulum duże, wyraźnie się zarysowujące. Powierzchnia skorupki orna- mentowana: .rzeźba składa się z wypukłych guzów, które ułożone są po-

dłużnie w cztery rzędy. Liczba rzędów ku dołowi skorupki jest często

zredukowana do trzech lub nawet dwóch. Guzy są ksztaMu owalnego,

wydłużone w kierunku podłużnym skorupki. Wiellrość ich zmniejsza się

lm dołowi. Szwy między komorami niewidoczne. Ujście lekko wydłużone

na szczycie, u podstawy ścianki zamykającej ostatnią komorę.

Nowoopisanygatunek przypomina nieco Bo- . Jivinoides peterB80ni Brotzen (1945), od którego

różni. się dużo silniejrozwilIliętymi guzami i cał­

kowicie niewidocznymi szwami między komorami.

BoZivinoides draco draco (Marsson) (fig. 3)

1878. Bolit7ina d1'4CO MarssoDj Marsson Th., 27.

(Synon1m1ka - p. Hlltennann & Koch, 23)

Skorupka płaska, rombowa, o dolnym końcu wydłużonym, kształtem przypomina latawiec.

Brzeg g6my gruby i zaokrąglony, brzegi bocZ/ne ostre. Największa szerokość p~ypada na 1/3 dłu-

Fig. 2

BolivinoideB vtstulae n.sp.

Holotyp. Góra Puławska, 2ł m X 140

254 ^{KRYSTYNA POŻARYSKA}

gości od góry. Stosunek długości do szerokości wynosi przeciętnie 1: 2.

Największa grubość przypada w miejscu przebiegu najdłuższej osi sko- rupki. W przekroju Poprzecznym skorupka ma kształt pardzo płaskiego rombu, wyciągnięrego si'lnie na lx>kłI.. Szwy między komorami niewidoczne.

'Rzeźba wyrażona w postaci żeber, których przebieg jest prostopadły do szwów między komorami. W środku występuje głęboki, pOdłużny żłobek,

ograniczony po obu stronach przez dwa reguJ.a.rne grzbieoiki, do których z obu stro.D. dochodzą, pod kątem. 45' żeberka boczne. Ujście w postaci szcze1:i!nki na szczycie skorupki, u podstawy ścianki zamykającej ostatnią komorę.

Forma bardzo ,pospolita, ograniczona wyłącznie do mastrychtu.

Fig. 3

Fig. S

Boli'VinoideB draco draco (Marsson) Kazj.mlerz n/Wisłą. Mast1'ycht górny ,

X 140

Fig. 4

, BoUtnnoideB df'GCO miliariB HIltermann & Koch

,Łopoczno. Mastrycht dolny X 1)0

Bolivinoides draco miliaris Hi1termann & Koch (fig. ,4)'

1950. ' Hiltennan H. & Koeli W., 23, 8. 8M.

Fig. 4

Ogólny Wygląd skorupki jest analogiczny jak u Bolivłnoides draco draco i powierzchnia skorupki podobnie urzeźbiona, z tą różnicą, że żeber­

ka nie są ciągłe, lecz przerywane. Składają się z szeregów oderwanych lub zlewających się miejscami guzków, które zanikają stopniowo ku do-

łowi skorupki. Szwy ^międZy komorami niewidoczne.

Forma pospolita. Przewodnia dla, dolnego mastrychtu i najwyższych,

ogniw górnego kampanu. '

Bolivinoides decorata decorata (Jones) 1886 (fig. 5)

(SynonJmika - p. Hiltermann & Koch, 23)

Skorupka płaska., kształtu rombowego, o dolnym końcu wydłużo­

nym. Ornamentacja skorupki analogiczna jak u B. draco łf!oiliaris, ztą

OTWORNiCE"

z

różnicą, że dolna PowierzChnia skorupki jest całkoWicie pozbawiona rzeź­

by. Szwy między komorami niewidoczne.

Fonna pospolita w całym kampanie i w dolnym mastrychcie.

Fig. 5

Fig. 5"

BolMnoideB deCorata decorata (Jones) Chodeza. Mastryeht górny X 60

Fig. 6

Bolivinofdes decorata glgantea Hilter- mann & Koch

Kazimierz n/Wisłą. :M:BStrycht górny

X 140

Fig. ⁶

Bolivinoides decorata gigantea Hiltermann & Koch (fig: 6)

1950. Hlltermann H. & Koeh W., 23,s. 610.

Skorupka duż~h rozmiarów. Ornamentacja skorupki ma cechy po-

średnie między B. decorq.ta decorata a B. d1'aco d1'aco. Zeberka przebie-

gają prostopadle do szwów między komorami, brak żłobka centralnego jak u B. draco d1'aco. Dolna część skorupki pozbawiona rzeźby, jak u B. decorata decorata. Szwy między komorami niewidoczne.

Forma rzadko spotykana. 'W mastrychcie polskim. Według Hilter- manna, "pospolita

w

"Bolivinoides decorata delicatula Cushman 1927 (fig. 7)

.1935. Bolivinoides decorata "(Jones) var. delicatu14 Cushman; CUshman J. A., Some new genera of the Foraminifera. Contr. Cushm. Lab., Sharon, :Mass., vol. 2, pt. 4, pl. 12, fig. 8, p. 90. "

(SynOnimika - p. Hlltermann & Koch, 23).

Skorupka płaska, rozszerzająca się ku górze, wysmukła. Brzegi sko- Tupki zaokrąglone. Rzeźba delikatna, w postaci listewek przebiegających

"prostopadle do szwów ^między komorami. Listewki te ^występują tylko

na komorach, brak ich na szwach. W ten sposób uwydatniają się po- .szczeg~lne komory, chociaż szwy między nimi" nie są widocżne. .

Forma " pospolita. Przewodnia" dla" całegO" kampanu i dolnego ma-

.strychtu~

256 KRYSTYNA POZARYSKA

Bolivinoides peteTssoni Brołzen 1945 (fig. 8)

1945. BrO'tzen F., S, s. 49.

SkorupKa kształtu rombowego, płaska,· wydłużona nieco ku dołowi, silnie rozszerzająca się na 1/3 wysokości od góry Skorupki. Szwy mię-

Fig. 7

Fig. 7

Bolivinoides decorata delicatula Cushman Solec n/Wisłą. Mastrycht dOlny X 80

Fig. 8

Bolivinoides peterssoni Brotzen Kazimierz n/Wisł.ą. Masłrycht górny X 120

Fig. 8

dzy komorami zaznaczone. Skorupka ornamentowana dwoma lub czte- rema'· rzędami małych, wydłużonych guzków, które ku dołowi skorupki

stają się okrągłe. Rozmiar skorupki mały.

.

Forma niezbyt licma. Przewodnia dla całego górnego mastrychtu.

Bolivinoides decOTata laevigata (fig. 9)

(fide Hiltermann H., 22, s. 63).

Skorupka płaska, wydłużona, lekko rozszerzająca się ku górze.

Szwy między komorami zaznaczone. Na brzegach zewnętrznych komory

zaginają się ku dołowi. W miejscu styku ^f!JLWÓW występuje nieduży gu- zek. W ten sposób powstają dwa rzędy okrągłych guzków, ułożonych

naprzemianlegle. Ku dołowi skorupki .guzki znikają.

Gatunek B. laevigata podobny· jest bardzo do boliwin, różniąc się

od nich obecnością guzków ..

PalmuZa eUiptica, (Nilsson) (fig. 10)

1825. Planutarici elliptica Ni1sson; Nllsson S. Oni de mangrummiga snlickorsom f6- rekomma i· krłtformatlonen i SVerige. K. Vetensk. Akad. Handl. Stockhobn.

S. 342.·

1936. FlabeZZina elliptica (NUsson); Brotzen. F. (3, s. 105-106). P. tamże: synonimika.

Skorupka duża;· długości od kilku do kilkunaStu milimetrów, lq;ztał­

tu owalnego, mniej lub bardziej wydłużonego. Największa szerokość

OTWORNICE Z KREDY GORN.EJ POLSKI 257

przypada w połowie długości. Skorupka składa Się z części spiTalnej i ko- mór siodłowatych. .CzęŚć spiralna stanowi przedłużenie owalu skorupki, nie wyodrębniając się z całości, i składa się z 2-3 komór. Prolokulum słabo

wypukle. Bokislrorupki zaokrąglone. Komory siodłowate liczne (kilka-·

. naście), lekko wypukle, nie całkowicie obejmujące poprzednie komory.

Szwy między komorami szerokie, ciemne, lekko wgłębi'one. Powierzchnia

gładka. Ujście terminalne promieniste, na szczycie ostatniej komory sio-

dłowatej.

Fig. 9

Fig. 9

BoZivinołdu decorClta ZClevigClta Sulejów njWisłą. Kampan dolny X 100

Fig. 10

PaZmulCl e1Uptlca (Nilsson)

~asUów. Mastrycht górny

A wi~ z przodu. B z boku

X7

A

Fil. 10

Gatunek ten zbliża się najbardziej do P. robusta Brotzen.

B

Fonna bardzo pospolita w najwyższym poziomie mastrychtu (pia- skowiec glaukonitowy) oraz w danie (margle siwaka i margle piaszczyste poziomu z CTania tuberctl.Zata).

PalmuZa Tobusta Brotzen (fig. 11)

1948. Brotzen

F.,

Skorupka gruba, pękata, o zarysie owalnym. N~jwiększa szerokość

przypada w połowie długości. Brzegi zaokrąglone. Szwy ^między komora- mibardzo szerokie, lekko podniesione (wypukłe). Ostatnia komora sio-

dłowata opatrzona listwą brzeżną. Prolokuium duże i wypukłe, opatrzo- ne kilku grubymi, roZ'lewającymi się żebrami, niejednokrotnie tworzą­

cymi nieregularny łuk. Nad prolokulum wznoszą się 2-3 komory, jedna nad drugą; są one kształtu p6łkSięży~owatego i obejmują tylko częścio­

wo prolokulum nie tworząc jednak spirali. Pierwsza komora siodłowata

obejmuje je łącznie z prolokulum. Powierzchnia Skorupki gładka. Ujście

terminalne promieniste, nieco wydłużone, na szczycie ostatniej komory

siodłowatej.

Acta Geologica PolonIca, vol. IV - 17

258 KRYSTYNA POZARYSK.A

Gatunek ten zbliża się naj'bardziej do P. elliptica (NiJlsson). Wielkość

i grubość skorupek jest identyczna. Szersze okazy P. eUiptica szczegól- nie przypominają P. robusta, który charakteryzuje się raczej pękatym

zarysem ogólnym, wypukłymi a nie wgłębionymi' jak u P. elliptica szwa- mi komór oraz silniej wypukłym i urzeibionym pi'olokulum.

Forma bardzo pospolita. w najwyższym mastrychde i danie.

A B

Fig. U

Fig. u

Palmula robUBta Brotzen

Nasiłów. Mastrycht g6rny X 7 A widziany z przodu, B z boku

Fig. 12

PalmuZa cushmani (Morrow)

Wesoł6wka. Santon X 12

Palmula cushmani (Morrow) ffig. 12)

li'ig. 12

1934.· FZabeUina cushmani Morrow; Morrow A. L., Foraminifera and Ostracoda from the Upper Cretaeeous of Kansas. J. Pal. 1934, vol. 8, No. 2, pl. 29, fig, 25,

·S.l94.

1946. PaZmula cushmani (Morrow); Cushman J. A., 13, pl. 32, fig. 15, 16, s. 82.

Tantie synonimika.

Skorupka ^kształtu deltoidalnego, ^płaska, gruba, z małą, słabo wy-

stającą ku dołowi częścią Spira1ną. Największa grubość przypada na spi-

ralę, a największą szerokość - u podstawy. Brzegi zaokrąglone, opa- trzone listwą brzeżną. Szwy między komorami szerokie, lekko wypukłe.

Powierzchnia skorupki gładka. Ujści~ terminalne, nieregularnie promie- niste, na szczycie ostatniej komory siodłowatej.

Forma,niezbyt licznaj występuje w turonie (poza poziomem I labia- tus), emszerze i w dolnym santonie.

Palmu.la pilulata Cushman (fig. 13)·

1938. Palmula piluZata Cuabman; Cushman J. A., Additio·nal new species of Ame- dean Cretaeeom Foraminifera. eonu. Cushman Lab., vol. 1,4, .pt. 2, pl. 6,. fig. 2, p •. 37. Sharon, !t!ass.

1946. Palmula pUuZata Cusbman; Cushman J. A., 13, pl. 32, fig. 18-21, 9.,84.

OTWORNICE Z KREDY GORNEJ POLSKI 259·

Skorupka kształtu owalnego z tendencją do romboidalnego. Boki

ścięte, powierzchnie boczne gładkie. Skorupka składa się z niewystającej części spiralnej i nielicznych komór siodłowatych. Przekrój wypukły

w części spiralnej. Na spirali występuje ornamentacja w postaci kilku krótkich, grubych, rozlewających się żeber. Pozostała część skorupki

gładka. Szwy między komorami szerokie, lekko wypukłe. Ujście termi- nalne promieniste, lekko wydłużone.

Forma bardzo charakterystyCzna dla emszeru i santonu.

A

Fig. 13

B

Fig. 13

Palmtda pilulata Cushman

Wesołówka. Santon X 20 A widziany z przodu, B z boku

Fig. 14

Neo;f1abeUina Teticulata (Reuss) Kazimierz n/Wisłą

Mastrycht górny X 16

Neof1abemn~ 1'"eticuZata (Reuss) (fig. 14)

1851. FZabe11ina reticulata Reuss; Reuss A. E., 32, pl. 2, fig. 22a-c, s. 30.

Fig. 14

1946. PaZmula reticulata (Reuss); Cushman J. A., 13, pl. 31, :fig. 1-6, s. 84. Tamie . reszta synonimiki.

Skorupka płaska, !kształtu deltoidalnego, złożona z części spiralnej i komór siodłowatych. Największa szerokość przypada u podstawy. Boki

ścięte, powierzchnie boczne gładkie. Komory siodłowate wąskie, wysoko sklepione. Szwy między. komorami siodłowatymi nadbudowane listewka- mi o przebiegu zygzakowatym. Powierzchnie komór pokryte licznymi listewkami, zorientowanymi prostopadle do szwów między komorami.

Listewki łączą się w linię zygzakowatą tworząc misterną rzeźbę siatko-

watą, o sześciobocznych oczkach. Część spiralna skorupki opatrzona bro- dawkami i nieregularnie rozrzuconymi listewkami, tworzącymi niejed- nokrotnie łuki i oderwane żeberlta. W skład części ~iralnej wchodzi 6-8 komór. Figury ujściowe włączone w ogólną ornamentację. Ujście .termi- . nalne promieniste, na szczycie ostatniej komory. siodłowatej.

Forma bardzo pospolita, przewodnia dla mastrychtu.

260 KRYSTYNA P02ARYSKA

N eoflabellina semi,.eticu.lata (Cushman & J arvis) (fig. 15)

1928. FlabeUina semireticul/lta Cushman & Jarvis; Contr. Cushman Lab., vol. 4, s. 98, pl. 13, :fig. 14-

1946. Palmula semireticulata. (Cushman & Jarvis); Cushman J. A., 13, pl. 31, fig.

7-8, s. 85. Tamże res7Jta synonimiki.

Skorupka płaSka, kształtu deltoida1nego, złożona z komór siodłowa­

tych i części spiralnej. Brzegi ścięte, powierzchnie boczne gładkie, po- wierzchnia skorupki urzeźbiona. Na części spiralnej i na pierwszych k0- morach skldłowatych występuje rzeźba w postaci granulacji i nieregu-

!amie rozszerzonych listewek różnej; długości, czasem tworzących łuki,

lub ułożonych równolegle czy też skośnie w stosunku do szwów między

komorami. Ostatnie dwie lub trzy komory siodłowate posiadają orna-

mentację anak>giczną jak N. semireticulata. Szew między komorami jest zygzakowaty; na powierzchni komór przebiegają listewki ustawione pro- stopadIe do szwów i ułożone w spo~b regularny wiążąc się w szew zyg- zakowaty. Ujście terminalne promieniste, na szczycie ostatniej komory

siodłowatej.

Forma dość liczna. Charakterystyczna dla dolnych poziomów ma- strychtu.

Fig. 15

NeoflabeUłna aemił'eiiculata (Cushman) Solec n/Wisłą. Maatrycbt dolny X 50

Fig. 16

Neofłabellina. praereticulata Hlltermaon Ifragment)

Łopocmo. MaBtrycht dolny X 25

Fig. 15 Fig. 16

N eofl(lbeUina p1'a.ereticu.lata Hiltermann (fig. 16)

1952. Hiltermann H., 22,s. 53.

Skorupka kształtu deltoidałnego, płaska, złożona z wystającej ku do- łowi części spiralnej i komór siodłowatych. Największa szerokość przypa- da u podstawy. Boki ścięte, gładkie. Powierzchnia skorupki ornamento- wana. Część spiralna posiada rzeźbę w postaci granulacji. natomiast po- wierzchnia komór siodłowatych pokryta jest listewkami. ułożonymi róż­

nokierunkowo i przypadkowo w stosunku do szwów między komorami, niejednO'krotnie jednak równolegle. Szwy między' komorami siodłowaty-

OTWORNICE Z KREDYOORNEJ POLSKI 261

mi nieciągłe. Figury ujściowe słabo rozwinięte na szczytach komór sio-

dłowatych, przeważnie w postaci pojedynczych łuków.

Forma dość pospolita w naj niższych poziomach mastrychtu.

Neof1.abellina rugosa (d'Orbigny) . (fig. 17)

1839. FlabeUina rugoBa d'Orbigny; d'orbigny, 28, pl. II, fig. 4, 5, 1, s. 23.

1946. Palmula rugoBa (d'Orbigny); Cushman J. A., 13, pl. 31, fig. 9-17, 19, 20, s. 83.

SkorupKa płaska, złożona z części spiralnej i komór siodłowatych.

Kształt deltoidalny, mniej lub bardziej wydłużony. Część spiralna,· wysta-

jąca ku dołowi, składa się z 4-5 komór. Szwy między komorami cienkie,

wyraźnie zaznaczone i lekko wznięsione. Brzeg skorupki ostro ścięty,

powierzchnie boczne gładkie. Cała powierzchnia skorupki granulowana

łącznie z częścią spiralną. Czase:m. brak granulacji tylko na ostatniej ko- morze siodłowatej. Ujścia komór siodłowatych bądź gładkie, bądź opa- trzone pojedynczymi łukami ujściowymi, niekiedy otwartymi. Ujście ter- minalne promieniste; na końcu szerokiej niskiej szyjki.

Występowanie. - Forma barozo pospolita; ·występuje od. emszeru:

ao

Fig. 17

Fig. 17

NeoflabeUłna rugosa (d'Orbignyl

Kamień. Mastl"ycbt dOlny

Fig. 18

NeoflabeUina etJerata (Wedekindl X 50

Ciszyca, kolonia. Kampan górny X 25

Neoflabellina efferata (Wedekind) (fig. 18)

Fig. 18

1940. FlabeUina ejferata Wed.ekind; Wedekind R., 36, tabl. Xi, fig. 10-11, s. 199.

Skorupka płaSka, kształtu owalnego, złożona z części spiralnej i ko- mór siodłowatych. Część spiralna nie wyodrębnia się z owalu skorupki.

Największa szerokość skorupki przypada w połowie jej długości. Brzegi

zaokrąglone. Szwy między komorami wąskie, zaopatrzone wydatnymi że­

berkami, naj grubszymi w centralny.ch częściach skorupki, cieniejącymi zaś stopniowo ku jej brzegom. Zeberka nie dochodzą do brzegów skorupki

282 KRYSTYNA POZA1WSKA .

i:urywają się w różnej odległości od brzegu. Cała powierzchnia urzeź­

biona drobnymi żeberkami i guzkami. Przy ujściach .komór siodłowatyc~

występują listewki w postaci otwartych figur ujściowych, zbudowanych

zupełnie nieregularnie. Ujście terminalne na szczycie ostatniej komory

siodłowatej na ^maleńkiej szyjce.

Forma ta jest bardzo zbliżona do Neoflabellina rugosa, od której

różni się tym, że żeberka na szwach komorowych nie dobiegają do brze- gów skorupki.

Występowanie. - Forma występująca nielicznie. Występowanie

ograniczone do najwyższego kampanu i dolnego mastrychtu.

Neoflabellina buticula Hiltermann (fig. 19) .

1952. HiItermann H., 22, s. 55, fig. 58, s. 53.

Skorupka płaska, kształtu deltoidalnego, złożona z dobrze wyodręb­

nionej części spiralnej i komór siodłowatych. Największa szerokość sko- rupki przypada na 2/3 jej długości od góry. Boki ścięte, powierzchnie boczn,e gładkie. Szerokie szwy między komorami dochodzą do brzegów skorupki. Ku środkowi skorupki szwy się rozszerzają. Ujścia komór sio-

dłowatych otwarte. Powierzchnia skorupki gładka, poza częścią spiralną,

która jest granulowana. Ujście terminalne promieniste, na szczycie ostat- niej ·komory.

A B

Fig. 19

Fig. 19 NeoflabeUina ~ticula

Hiltermann

Cisżyca, kolonia Kampan g6rny X 16 A widziany z przodu. B z boku

Fig 20

NeoflabeUłna bau.douinłana

(d'Orblgny)

We!oł6wka. Santon X 20

A widziany z przodu. B z boku ^{A B} Fig. 20 ·

Pierwsi przedstawiciele N eoflabdlin,a buticula pojawiają się w d91- nym kampanie, ostatni przechodzą do najniższych poziomów mastrychtu.

OTWORNICE Z KREDY GORNEJ POLSKI

N eoflabellina baudouiniana (d'Orbigny) (fig. 20)

1840. FZabeUina Baudouiniana d'Or'bigny; d'Orbigny A., 28, pl. B, fig. 8-9, s. 24.

(Synonimika - p. Beissel I, 2, p. 49).

Skorupka płaska, bardzo gruba. Składa się z dobrze rozwiniętej części spiralnej i kr6tkich, płaskich kom6r siodłowatych, kt6rych szczyt tworzy kąt rozwarty. Największa grubóść przypada na środek spirali.

Brzegi ścięte, opatrzone dwoma. kilami, które obejmują i część spiralną.

Pomiędzy kilami dość sżerO'ka i płaska powierzchnia. Szwy między wszyst- kimi komorami zaopatrzone w wąskie i wysokie żebra. Zebra w części·

spiralnej tworzą zamknięty obw6d kolisty lub owalny. :Brak figur ujścio­

wych na szczytach kom6r siodłowatych. Powierzchnia skorupki chropo- wata. Na niekt6rych okazach istnieje wyraźna granulacja ograniczona do-

części spiralnej i pierwszych kom6r siodłowatych.

Gatunek ten zbliża się najbardziej do N. primitiva (Cushman), od.

którego r6żni się brakiem podłużnego prążkowania na powierzchni sko- rupki.

Forma bardzo charakterystyczna i dość pospolita. Występuje w tu- ronie (poza poziomem labiatusowym), emszerze, santonie i dolnym kam- panie. Nielicmi przedstawiciele tego gatunku przechodzą do naj niższego

poziomu kampanu górnego.

Stensioina pommerana Brotzen (fig. 21)

1936. StensiOina pommerana Brotzen; Brotzen F., 3, s. 166.

(Synonimika - p. Brotzen F., 5, s. 51).

Skorupka o płaskiej stronie spiralnej i silnie wzniesionej pępkowej.

Duży pępek zakryty korkiem z kanałami do szwów. Strona spiralna silnie

A B c

Fig. 21

SteMOina pommerana Brotzen

Łopoczno. Mastrycht dolny X 65

A widziany od strony pępkowej, B od strony spiralnej, C z boku

264 ^{KRYSTYNA POŻARYSKA}

()rnamentowana. Szwy między komorami i sama spirala nadbudowane

gruzłowatymi żeberkami, poza tym powierzchnie komór strony spiralnej pokryte licznymi listewkami i nieregularnie rozrzuconymi guzkami." Ca- la rzeźba, "poza ostatnimi komorami, ma charakter labiryntyczny. SzWy

między komorami strony pępkowej silnie rozwinięte i lekko wzniesione.

Gatunek ten jest 'Ilajbardziej zbliżony do St. exsculpta, od którego

"różni się" silniej rozwiniętą ornamentacją strony spiralnej" i większym

pępkiem.. "

Występowanie. - Forma pospolita. ^Występuje w górnym kampanie, do~ym mastrychcie i w najni7J3zych poziomach górnego mastrychtu. "

"StensiOina exsculpta (Reuss) (fig. 22)

1880. Rotalia exscutpta Reuss; Reuss A. E., 33, tabl. XI, fig. 4, s. 78.

1936. StensiOina exsculpta (Reuss); Brotzen F., 3. tab!. XI, fig. 8, s. 165. Reszta sy- nonimiki tamże. "

A B

Fig. 22

stensilJina e:rsculpta (Reussl

c

"Wesołówka. Santon X 106

A widziany od strony spiralnej, ^B od strony pępkowej, C z boku

Skorupka o płaskiej" stronie spiralnej i wy.pukłej pępkowej. Pępek mały nie przykryty korkiem. Od pępka rozchodzą się promieniste .kanały.

Szwy między komorami po stronie pępkowej lekko wypukłe. Ornamen-

"tacj"a strony spiralnej w postaci żeberek wzmacniającyCh spiralę i szwy

między komorami 2eberka dość regularne, rzadko kiedy nieciągłe, co bywa w części centralnej.

Okazy: o bardziej skomplikowanej rzeźbie strony spiralnej zbliżają się do Stensi6ina pommerana Brotzen. Dotyczy to form ""z górnego kam- panu ..

Forma bardzo pospolita. Występuje w "emszerze, santonie i kam~

:panie.

OTWORNICE Z KREDY GORNE.J POLSKI

Stensioina . praeexsculpta . (Keller) (fig. 23)

265

1935. Gtirołdina praeexsculpta Keller; Keller, Bull. Soc. Nat. Moscou, Geol., t. 13, pL 3, fig. 28.;.32.

1945. Stenałlił'RQ. pra.!exsculpta {Keller);Brotzen F .. 5, P.l. m, ^fig. 16, 17, s. 52.

A B c

Fig. ·23

StensłM1'&4 praee:I:SCUlpta (Kellerl

Nowe, Słupia. Turon dolny X 80

A widziany od strony pępkowej, B od strony spiralnej, C z boku

SkorupJ;ta o stronie spiralnej płaskiej lub słabo wypukłej, pępkowej

silnie wypukłej. Forma drobna o małym pępku i stosunkowo słWo roz-

winiętej rzeźbie strony ·spiralnej. Szwy między komorami na stronie pęp­

kowej lekko grubieją przy pępku. Rzeźba głównie wyrażona w postaci od- dzielnych guż6w. Brak ornamentacji ..

na

Forma rzadka w turonie. Pojawia się w połowie poziomu lamar- kowego, staje się pospolita w emszerze, lecz poza ernszer nie przechodzi.

Stensioina annae n. sp.

(fig. 24, 25) Holotypus: okaz przedstawiony na fig. 24.

Pamtypus: okaz przedstawiony na fig. 25.

Derivatio nominis: od imienia mojej córki Anny.

Strarum typicum:. santon gOrny.

LoCtl.S· typiCU8: Wesołówka k. Józefowa.

Forma dużych rozmiarów. Największa ze znanych gatunków rodzaju Stensioina. Strona pępkowa wysoka, o brzegach silnie zaokrąglonych.

Pępek opatrzony korkiem gwiaździstym, często postrzępionym. Zgrubie- nia przypępkowe. Szwy między komorami lekko wk!lęsłe, komory nie-

znaCŻDie zaokrąglone. PoWierzchnia komór po stronie pępkowej opatrzona

wyraźnymi porami. Strona spiralna płaska, ornamentowana niekiedy je- dynie w części centralnej. Ostatni zwój spirali może wystawać poniżej

266 KRYSTYNA P02:ARYSKA·

części centralnej. Od wszystkich pozostałych gatunków różni się uderza-

jąco brakiem kanciastości zewnętrznej na granicy strony spiralnej i pęp­

kowej. Ujście w pOstaci szczelinki !pO stronie pępkowej, na brzegu peryfe- rycznym, dochodzi ^aż do pępka wchodząc nań częściowo .

. :A ^B c

Fig. M

Stenst6ina annae n. sp., holotyp

Wesołówka. Santon X 56

A widziany od strony pępkowej, B od strony spiralnej,

A

Wesoł6wka. Santon

;. .. C z boku, D w. kropli ksylolu

B Fig. 25

Sten.sł6tna annae ^D. sp.,

c

A widziany od strony spiralnej, B od strony pępkowej, C z boku X50 Nowo opisany gatunek StensiOina annae najbardziej zbliża się do Rosalina clementiana d'Orbigny (28, pl. III, fig. 23, 24, 25), zaliczanej obec- nie do rodzaju Pseudovalvulineria (~a). Różni się jednak od niej wyraźnie.

Przede wszystkim Rosalina clementiana jest formą dwuwypukłą, o rów- no wypukłych stronach spiralnej i pępkowej. U StensiOina anrwe strona spiralna jest płaska, pępkowa zaś bardzo silnie wypu~ła. Korek pępkowy II R. clementiana jest mały, wypukły, okrągły, ściśle wyodrębniony.

u Stensioina annae zaś płaski, łączący się ze szwami komór, poza tym o nieregularnych zgrubieniach przypępkowych. U R. clementiana istnieją

co prawda na szczytach komór zgrubienia przypępkowe, lecz są one wyra- . ^żone w postaci krótkich ^żeberek, regularnie rozmieszczonych ^między szwa- mi komór. Po stronie spiralnej zgrubienia występują u o-bu form na szwach

między komorami, z tym, że ostatnie komory nlOgą ich być pozbawione.

OTWORNICE Z KREDY GORNEJ POLSKI 267

. Beissel (ąuwliŻa, że gatunek Rosalina clementiana d'Orb. jest ga-

tunkiem bardzo urozmaiconym, do którego należą zarówno formy o głę­

bokim pępku, jak i o pępku opatrzonym korkiem. Sądząc z opisu tego autora i licznych rysunków, które zamieścił w swojej pracy, zaliczył Oli

do tego gatunku szereg form odpowiadających również gatunkowi Sten- sienna exsculpta i pokrewnym. W pracy Beissela (2) rysunki 8 i 16 na tabl.

XVI odpowiadają niektórym okazom StensiOina annae, które zaliczam. do form skrajnych, nie naj typowszych, ~ecz mieszczących się w granicach

zmienności gatunku (fig. 25).

Forma nieliczna. Pojawia się w najwyższym santonie, występuje

w kampanie, do mastrychtu nie przechodzi.

Pseudovalvulineria gTacilis (Marsson) (fig. 26)

1878. DiscoTbina graciZis Marsson; Marsson Th., 21, tabl. IV, fig. 34, s. 166.

1945. PseudovalvulineTia gradUs (Marsson); Brotz.en F., 5, pl. 1,. fig. 11, s. 50.

B Fig. 26

Pseudooah;ulineria gracilis (Marsson)

c

Solec D/Wisłą. Mastrycht ^dolny X 80

A Widziany od stróny spiralnej, B od strony pępkowej, C z boku

Skorupka w kształcie dySka, dwuwypukła. Strona pępkowa silniej

Wypukła niż strona spiralna. PęPek wąski, wgłębiony. Brak korka pęp­

kowego. Brzegi skorupki opatrzone kantem. Po stronie pępkowej widocz- nych 10 komór. S7JWy między komorami szerokie, sierpowate. Apertura w postaci wąskiej szczelinki po stronie pępkowej, u podstawy ostatniej komory, dochodzi do. pępka.

Forma nierzJbyt częsta, lecz bardzo ważna stratygraficznie, gdyż wy-

stępuje wyłąezriie w mastrychcie dolnym.

Cibicides formosa Brotzen (fig. 27)

1945. Cibiciaes formosa Brotzen; Brotzen F., 5, pl, 2, fig. 3, s. 55.

Skorupka płaska po stronie spiralnej, silnie wypukła po stronie pęp­

kowej. Komory od strony pępkowej kształtu wzdętych banieczek. Pępek

268 KRYSTYNA P02ARYSKA

duży, opatrzony korkiem. Liczba komór 6. Szwy między komorami wklę­

słe. Po środku strony spiralnej wgłębienie. Brzeg zewnętrzny skorupki

wystający, gruby, zaokrąglony. Ujście w postaci szczelinki na stronie spiralnej, u podstawy ostatniej komory.

Forma pospolita, bardzo charakterystyczna. Występuje w cenoma- nie ^środkowym i górnym.

A B c

F~. 27

Cibicides farmosa Brotzen

Jakubowice n/WIsłą. Cenoman środkowy X· 62

A widziany od strony pępkowej, B od strony spiralnej, C z boku

.

Anomalinoides glob osa Brotzen (fig. 28)

1945. Anomalinoides "Zobosa Brotzen; BrobJen F., 5, pl. 2. fig. 6, s. 55.

Skorupka silnie wypukła zarówno po stronie spiralnej, jak i pępko~

kowej. Brzeg ze~ętrzny zaokrąglony. Centralna część strony spiralnej

wklęsła. Ostatni zwój wystający; Komory od strony pępkowej sięgają do samego środka, dziE:1rl czemu pępek prawie niewykSl2:tałcony. Zagłębie­

nie ^pępkowe jest ^pły1!kie i ^wąskie. Szwy między komorami ^wklęsłe. Gru-

bieją nieco ku środkowi od strony pępkowej.

FOl"ma pospolita. Występuje od środkoWego cenomanu do środkowe­

go turonu (do poziomu I. lamareki włącznie).

A li

Fig. 28

Anomalinoides globosa Brotzen

c

Jakubowice· rl/Wisłą. Turon dolny X 65

A widziany od strony pępkowei. B od strony spiralnej, C z boku

. OTWORNICE Z KREDY GORNEJ POLSKI 269-

WNIOSKI

Zebrane w tabeli stratygraficznej otwornice ^należą do najważniej·

szych form mikrofauny,. charakteryzującej poszczególne piętra kredy górnej. W obrębie opisan~h gatunków najmniej licznie WY5tępują.

w próbkach skalnych przedstawiciele rodzajów Palmula i Neoflabellina~

licznie natomiast reprezentowane są rodZaje Bolivinoides i Stensi6ina . . Znaczenie stratygraficzne wsrz:ystkich wymienionych rodzajów jest bardzo duże. Poszczególne ich gatunki, począwszy od cenomanu, charak-

teryzują wszystkie piętra kredy górnej Polski.

Dla cenomanu przewodnimi formami są: Cibicides formosa i Anoma- linoides glob osa. z tym, że druga ·z wymienionych form przechodzi d(» . turonu środkowego. Obie zjawiają się jednocześnie w cenomanie środ- . kowym.

Turon charakteryzuje występowanie drobnych,niezbyt licznych~

lecz łatwych do oznaczenia przedstawicieli gatunku StensiOina praeex- sctl.lpta. Ten naj starszy gatunek rodzaju StensiOina zjawia się w kredzie . polskiej mniej więcej w połowie poziomu Inoceramus lamareki. Masowo

występuje dopiero w eIąBzerze. Prócz StensiOina pr~exsculpta w turo- nie występują N eoflabeUina baudouiniana i Palmula cushmani. oba ga- tunki bardzo charakterystyczne i łatwe do oznaczenia. Gatunki te zja-

wiają się w poziomie Inoceramus Iamarcki i przechodzą poprzez emszer do santonu, pierwszy zaś z nich nawet do kampanu.

W emszerze. obok wymienionych już trzech ga,tunków, zjawiają się

pierwsi przedstawiciele Stensioina exsculpta, Palmula pilulata .i bardzo pospolitego dla kredy górnej Neojlabellina ,.ugasa. Ten gatunek ma sto- sunkowo duży zasięg stratygraficzny, gdyż poprzez santon i kampan kon:'"

tynuuje ^{'Się aż} do ^połowy mastrychtu. Jest to ^właściwie gatunek bardzo·

szeroko rozumiany, który ^został rozbity przez Wedekinda (36) na szereg gat1J.Dków i odmian, charakteł'yztijących krótsze odcinki czasowe. Po za- p'07Jl1aniu się z bogatym materiałem, pochodzącym z kredy górnej Polski.

doszłam do wniosku, że te poszczególne gatunki i odmiany różnią się mię­

dzy sobą tak nieznacznie, że w praktyce nie są do oznaczenia, gdy mamy do czynienia z pojedynczymi okazami. Z tego też względu do celów stra- tygraficznych się nie nadają. Z kilkunastu wyróżnionych przez Wedekin- da gatunków i odmian w obrębie Neoflabellina rugosa s. 1. udało się wy- odrębnić w kredzie· Polski jedynie gatunek Neoflabellina efferata, ogra- niczony do dolnego mastrychtu.

W santonie pojawiają się pierwsi przedstawiciele rodzaju Bolivi- noides. reprezentowani przez B. decorata laevigata. Na-· uwagę zasługu­

je tu fakt niewystępowania w naszej kredzie gatunku B. strigillata. któ- ry jako najstarszy zja;wia się w santonie Niemiec pn.-zachodnich. Obok

.270 KRYSTYNA POZARYSKA

Tabela'2.

Rożprzesłrzenienie stratygraficzne przewodnich otWornic w kredzie górnej, Polski środkowej,

OTWORNICE Z KREDY GóRNEJ POLSKI 271

istniejącego tu ^od emszeru StensiOina e.rsculpta zjawia się w górnym san"

tonie nowoopisany gatunek StensiOina annae - forma dużych rozmiarów, bardzo charakterystyczna, lecz niezbyt liczna. W santonie występują na- dal licznie przedstawiciele N eoflabeUina rngosa iN. baudouiniana, Pal- mula pilulata iP. cuBhmani, przy czym dwie ostatnie formy poza santon nie przechodzą.

Kampan dolny charakteryzują trzy odmiany rodzaju Bolivino\des;

wspomniany już B. decorata laevigata oraz jako nowopojawiające się dwie odmiany: B. decorata delicatula i B. decorata decorata. Dolną granicę

kampanu dolnego wytycza ^również pojawienie ^się NeofLabellina buticula.·

Poza tym, w kampanie dolnym kontynuuje ^się StensiOina eXBculpta i StensiOina annae; które tu przechodzą z santonu, oraz Neoflabellina ru- gosa s. 1. iN. baudouiniana, które przechodzą z emszeru (pierwsza z wy- mienionych) i z .turonu (druga).

Granicy między kampanem dolnym i górnym nie można sprecyzo-

wać pojawieniem się nowych gatunków otwornic. Stensic5ina eXBculpta i S. annae charakteryzują cały kampan, podobnie jak przedstawiciele ga- tunków Bolivinoides (B. dec. delicatula. B. dec. decorat.a i B. dec. lam-

. gata) i gatunków rodzaju Neoflabellina (N. rugosa i N. buticula). Do po-

łowy górnego kampanu doChodzą nieliczni przedstawiciele N eoflabellina baudouiniana. od połowy zaś górnego kampanu zjawia się bardzo pospo- lity Bolivinoides draco miliaris, a w najwyższym horyzoncie górnego kam- panu - Neoflabellina efferata i Stensic5ina pommerana.

Granicę kampan-mastrycht wyznacza parę nowych gatunków z ro- dzaju Neoflabellina, których nie ma jeszcze w kampanie. Są to mianowicie N. praereticulata i N. semireticulata, w wyższym zaś 'horyzoncie mastr'Ych-.

tu dolnego - N. reticulata i Palmula robusta. Stensic5ina exsculpta i S. annae do mastrychtu już nie przechodzą. Na ich miejsce przychodzi i rozwija się bujnie StensiOina pommerana. Mastrycht dolny charaktery-

zują liczni przedstawiciele rodzaju Bolivinoides, a więc B. decorata deli- catula, B. decorata decorata. B. decorata laevigata i B. draco miliaris:

W górnych poziomach mastry'chtu dolnego pojawiają się nowe gatunki tego rodzaju, :a mianowicie B. petJerssoni oraz B. draco draco. Na ma';' strycht dolny przypada więc naj intensywniejszy rozkwit rodzaju Bolivi- noides, który jest tu reprezentowany przeż licznych przedstawicieli, zgru- powanych

w

się naraz największa ilość gatunków rodzaju Neoflabellina (6 gatunkQw)~

Prócz tego występuje tu przewodni również dla mastrychtu dolnego Szwe- cji i Rugii gatunek - Pseudovalvulineria graciUs.

W mastrychcie g6rnym daje się zauważyć zuboże~e fauny. Doty- czy to przede wszystkim przedstawicieli rodzaju N eofLabellina, ż których licznie reprezentowany jest tylko gatunek NeoflabelWna reticulata.: bar-'