UWAGA: Na realizację opisanej propozycji warto przeznaczyć trzy lub cztery jednostki lekcyjne.

(1)

Projekt „Profesjonalny polonista. Praktyka i personalizacja”

współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Karolina Kwak

Narzędzie: Klasa szósta – spektakl.

Temat 1.: Warto się przypatrzeć, kto jest kim w teatrze.

Cele lekcji: uczeń porządkuje wiedzę o teatrze – potrafi wskazać osoby tworzące przedstawienie teatralne, rozumie, na czym polega ich praca oraz proces tworzenia spektaklu; wyszukuje informacje w tekście;

charakteryzuje różne rodzaje lalek teatralnych; formułuje rady dla twórców przedstawień lalkowych.

Faza wstępna: przypomnienie pojęć związanych z teatrem

W klasie szóstej uczniowie mają już za sobą przynajmniej jedną wizytę w teatrze. Warto jednak przypomnieć im, kto jest odpowiedzialny za tworzenie przedstawienia. Można narysować na tablicy notatkę – załącznik 1. Podczas zapisywania pojęć, dobrze jest zadawać uczniom pytania, np. Kto odpowiada za ostateczny kształt spektaklu teatralnego? Kto jest odpowiedzialny za organizację teatralnej przestrzeni, grę świateł? (Bywa, że o tej drugiej kwestii również decyduje scenograf.) Kto wymyśla układy taneczne i aranżuje ruch sceniczny? Warto zwrócić uwagę na to, że dzisiaj w teatrze rolę suflera przejął inspicjent.

Współcześnie na wielu scenach aktorzy są wyposażeni w mikroporty – bezprzewodowe urządzenia składające się z słuchawki i mikrofonu. Dzięki mikrofonowi aktor jest lepiej słyszany przez widzów, a dzięki maleńkiej słuchawce docierają do niego wskazówki inspicjenta. Dobrze by było także zwrócić uwagę na rolę widowni w tworzeniu przedstawienia. (Zamiast zapisywać notatkę, można ją wyświetlić na tablicy multimedialnej – albo jako podsumowanie rozmowy, albo na początku, prosząc wówczas uczniów o wyjaśnienia.)

Przykładowa notatka:

(2)

współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Faza zaangażowania: odczytanie tekstu o przedstawieniu lalkowym i gromadzenie informacji

Nauczyciel sugestywnie odczytuje fragment książki Małgorzaty Musierowicz pt. Dziecko piątku – załącznik 2., wyjaśniając w trakcie prezentacji tekstu niezrozumiałe dla uczniów wyrazy lub sformułowania. Prosi, by dzieci notowały pojęcia związane z teatrem, które pojawiają się w tekście.

Działania różnicujące: dla uczniów z trudnościami przygotowano pytania pomocnicze – załącznik 3a.

Przykładowe wyjaśnienia: papier mache – masa papierowa; „Ensemble jak z feerii, z bajki” – to wszystko, co się dzieje, wydaje się być magiczne, jak z bajki; okaryna – ludowy instrument muzyczny – gliniany lub drewniany, rodzaj fletu (warto wyświetlić obrazek lub zdjęcie na tablicy multimedialnej); proscenium – tutaj miejsce (znajdujące się przed sceną – dekoracją), w którym Konrad – operator marionetek – kłania się po zakończonym przedstawieniu; „Wesele okazało się sztuką doprawdy nadmiernie aktualną” – warto wspomnieć o uniwersalności tekstów dramatycznych, np. Sofoklesa, Szekspira, Wyspiańskiego – granych z powodzeniem do dziś na deskach teatrów; draczne – śmieszne i dziwaczne.

Przykładowe pytania do uczniów: Jak wyglądały lalki Konrada? W jaki sposób chłopiec skonstruował scenę? Kto pojawił się na scenie? (Czepiec, Dziennikarz, Panna Młoda, Pan Młody, Rachela, Jasiek).

Warto porozmawiać z uczniami na temat teatru lalek, wyświetlić na tablicy planszę z rodzajami lalek – załącznik 4.

(3)

współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Faza podsumowująca: rady dla twórców przedstawień lalkowych

Nauczyciel prosi uczniów, by wyobrazili sobie, że pełnią rolę doradców teatralnych. Odwołując się do tekstu, samodzielnie lub w parach formułują kilka rad dla twórców przedstawień lalkowych.

Przykładowe wypowiedzi:

Wykonaj lalki tak, by posiadały charakterystyczne cechy bohaterów. Możesz przesadnie je podkreślić, np.

jaskrawym strojem lub kolorem farby, by postaci skupiały na sobie uwagę widzów.

Wypowiadaj kwestie bohaterów głośno i wyraźnie, odpowiednio modulując głos i nadając mu różne barwy.

Działania różnicujące: dla uczniów z trudnościami przygotowano pytania pomocnicze – załącznik 3b.

Zadanie dla chętnych:

Przygotuj w ciekawej formie, np. lapbooka, informacje o Stanisławie Wyspiańskim.

(4)

współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Temat 2.: Świat teatru nas woła! (Niczym Państwo Młodzi – Chochoła.)

Uwaga: Na realizację tej części należy przeznaczyć co najmniej dwie lekcje. Przed lekcją uczniowie łączą się w pary lub trójki. Na wcześniejszej lekcji otrzymują do domu fragmenty tekstu Wesela Wyspiańskiego – załącznik 5. Czytają je uważnie i zaznaczają wyrazy / sformułowania, których nie rozumieją. Przynoszą również na lekcję kartkę z bloku technicznego lub kartonową planszę, kolorowy papier, klej, włóczkę, pisaki, kredki. Nauczyciel przygotowuje szpatułki laryngologiczne, na których uczniowie osadzą swoje kukiełki.

Cele lekcji: uczeń, z pomocą nauczyciela, czyta na głos ze zrozumieniem wybrane fragmenty Wesela Wyspiańskiego; poznaje okoliczności, w jakich powstał dramat; wykonuje kukiełkę wybranego bohatera lub osoby dramatu; wypracowuje z rówieśnikami wspólny sposób na sugestywne odczytanie fragmentu tekstu.

Faza wstępna: krótka prezentacja Stanisława Wyspiańskiego

Uczniowie, którzy przygotowali prace (zadanie dla chętnych), prezentują je, opowiadając o Wyspiańskim.

Nauczyciel może również sięgnąć do książeczki Anny Chudzik i Izabeli Marcinek pt. Chomik Wincent i świat sztuki. Tom 1. Stanisław Wyspiański. Publikacja powstała we współpracy z Muzeum Narodowym w Krakowie (Wydawnictwo BOSZ, Olszanica 2012).

Faza zaangażowania: praca z tekstem i wykonanie kukiełek

1. Po prezentacji postaci Stanisława Wyspiańskiego nauczyciel odpowiada na pytania uczniów, dotyczące fragmentów tekstu. Warto wyświetlić na tablicy multimedialnej zdjęcia z fotokroniki Krakowa, przedstawiające Święto Osadzania Chochoła – link do strony:

https://kkr.krakow.pl/modules/fotogal/gallery/index.php/2009/album1322/album1399/IMG_5589_ko pia (zdjęcia: 5, 7, 9, 10), by pokazać i wyjaśnić dzieciom, czym jest chochoł.

Ciekawa dla uczniów może być również geneza dramatu, warto krótko ją przywołać. Dobrze, aby na tym etapie nauczyciel przeczytał na głos wszystkie wybrane fragmenty dramatu, by uczniowie usłyszeli, że bohaterowie posługują się różnymi odmianami języka – inaczej mówi Poeta czy Pan Młody, inaczej Panna Młoda i Gospodyni. To dla dzieci bardzo pouczające doświadczenie. Warto również zwrócić uwagę na opisy wyglądu bohaterów, wyjaśnić na przykład, czym była „korona” Panny Młodej.

(5)

współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 2. Gdy tekst będzie dla uczniów zrozumiały, ustalają w dobranych wcześniej zespołach (trójki w

przypadku fragmentu 5.) podział ról. Uczniowie wykonują kukiełki, które będą przedstawiały przydzielone im postaci. Można też pozwolić dzieciom na stworzenie nowoczesnych wizerunków bohaterów lub hybryd łączących tekst z ich wyobrażeniami postaci. Bardzo ważne jest, by dzieci miały szansę na wykazanie się kreatywnością. Niektóre grupy na pewno pokuszą się również o zaaranżowanie sceny.

Działania różnicujące: pracując w grupach, nawet słabsi uczniowie radzą sobie z zadaniem. Nauczyciel powinien jednak obserwować poszczególne grupy i w chwilach spadku motywacji, jeśli dziecko nie uzyska pomocy od rówieśników, wskazywać odpowiednie fragmenty tekstu, czy nawet podpowiadać rozwiązania.

Przykładowe prace uczniów:

(6)

współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Faza podsumowująca: przygotowanie do gry

Kiedy kukiełki będą gotowe, ostatnią fazę lekcji warto przeznaczyć na poczynienie w grupach / parach ustaleń co do ostatecznego kształtu przedstawienia – kto kiedy występuje, z której strony wchodzi na scenę, w jaki sposób się na niej pojawia. Warto pozwolić uczniom na inwencję twórczą, bo niektóre pomysły są naprawdę zaskakujące, np. rapująca Panna Młoda albo dodatkowe, nieujęte w tekście odgłosy.

Uwagi dodatkowe:

Na następną lekcję uczniowie opracowująw domu głosową prezentację tekstu – takie rozwiązanie jest dla nich zwykle bardziej komfortowe, bo mogą się dobrze przygotować do odgrywanej roli (niektórzy uczą się tekstu na pamięć). Koniecznie należy przeznaczyć lekcję, by dzieci mogły zaprezentować swoje pomysły na „wystawienie” fragmentów tekstu oraz wypowiedzieć się na temat innych przedstawień. Zwykle z wielką uwagą oglądają propozycje kolegów i koleżanek, oczekując w zamian zainteresowania ze strony

rówieśników. Wypowiadając opinię, zazwyczaj starają się doceniać pomysły innych i przymykać oko na ewentualne potknięcia. To z kolei buduje pozytywne relacje w klasie.

(7)

współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Załącznik 1.

(8)

(9)

współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

(10)

(11)

współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Załącznik 3a.

Jak wyglądały lalki Konrada?

Z czego zrobiono im oczy?...

Jak były pomalowane? ...

Jakiej były wielkości? ...

W jaki sposób chłopiec nimi poruszał? ...

W jaki sposób Konrad zrobił scenę?

Na czym ustawił przyniesioną scenę? ...

Jakich materiałów użył do wykonania sceny? ...

Jakie lalki występują w przedstawieniu? ...

Jak reaguje widownia? ………...

Załącznik 3b.

Odpowiadaj na pytania pełnymi zdaniami, stosując 2. os. l. poj. trybu rozkazującego, np.:

wypowiadaj, mów, obserwuj, zachowaj, przygotuj, pomaluj.

Pytania:

1. W jaki sposób operator lalek powinien wypowiadać kwestie bohaterów?

2. Na co powinien zwrócić uwagę twórca przedstawienia, przygotowując lalki?

3. Jak powinien się zachować, kiedy widownia zagłusza oklaskami wypowiadane kwestie?

4. Co może wykorzystać, tworząc scenę w plenerze?

(12)

(13)

(14)

(15)

(16)

(17)