Kamilla Marchewka-Bartkowiak
Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu
ZABEZPIECZENIE PŁYNNOŚCI SEKTORA PUBLICZNEGO
W OBLICZU KRYZYSU ZADŁUŻENIA
Streszczenie: Artykuł zawiera analizę zmian poziomu aktywów finansowych i pasywów (zadłużenia) sektora publicznego oraz zakresu akumulacji jego płynnych aktywów fi- nansowych na przykładzie Polski. W jego drugiej części dokonano prezentacji zasad funkcjonowania systemu zarządzania płynnością sektora publicznego w świetle rozwią- zań międzynarodowych oraz zmian, które zostaną wprowadzone w polskich finansach publicznych w 2011 roku.
Słowa kluczowe: płynność sektora publicznego, aktywa finansowe, dług publiczny.
Wstęp
Kryzys zadłużenia sektora publicznego jest kolejnym etapem trwającego od 2007 roku kryzysu finansowego, zapoczątkowanego w sektorze bankowym.
Problem zabezpieczenia płynności banków komercyjnych, który pojawił się na przełomie lat 2007/2008 wpłynął między innymi na płynność sektora publiczne- go, będącą warunkiem stabilności fiskalnej rozumianej przede wszystkim jako zagwarantowanie jego wypłacalności. Obecny kryzys finansowy unaocznił waż- ną rolę utrzymywania płynnych aktywów finansowych przez jednostki publicz- ne, co nie tylko umożliwi zabezpieczenie terminowej spłaty zobowiązań pu- blicznych, ale także ich obniżenie, a jest to szczególnie istotne w warunkach funkcjonowania prawnych ograniczeń w zaciąganiu długu publicznego.
Jednym z rozwiązań wspomagających proces zarządzania płynnością w sek- torze publicznym1 jest jego systemowe skonsolidowanie. Rozwiązanie to jest już
1 Sformułowanie „zarządzanie płynnością sektora publicznego” występujące w publikacjach oraz dokumentach prawnych należy odnieść do jednostek stanowiących sektor finansów publicz- nych w rozumieniu ESA’95 (metodologia ESA) oraz metodologii polskiej zawartej w ustawie
znane i stosowane w wielu krajach. Jedną z głównych zalet tego systemu jest ograniczenie uzależnienia sektora publicznego od zaciągania długu na rynku finansowym, czyli od trudnych do przewidzenia zmian cenowych i preferencji inwestorów rynkowych. System ten umożliwia wykorzystanie wewnątrzbilan- sowego mechanizmu koordynacji przepływów pieniężnych pomiędzy jednost- kami sektora publicznego, co przyczynia się nie tylko do obniżenia kosztów finansowych, ale także stałego monitoringu wykorzystania środków publicz- nych.
Celem niniejszego artykułu jest analiza kształtowania się aktywów finanso- wych i pasywów (zadłużenia) sektora na przykładzie Polski. Ponadto zaprezen- towano mechanizm funkcjonowania systemu zarządzania płynnością sektora publicznego zarówno w rozwiązaniach międzynarodowych, jak i wprowadzo- nych w polskich finansach publicznych od 2011 roku.
1. Aktywa finansowe i pasywa sektora publicznego
Aktywa i pasywa stanowią pozycje bilansu sektora publicznego (government balance sheet). Wyodrębnienie z aktywów ogółem pozycji aktywów finanso- wych stwarza podstawę do konstrukcji bilansu finansowego, będącego częścią rachunków finansowych opracowywanych w krajach Unii Europejskiej na pod- stawie standardów ESA’952. Pozycje bilansu finansowego w statystykach kra- jowych i międzynarodowych najczęściej dzieli się według kryterium zapadalno- ści (lub stopnia płynności) oraz waluty.
Ogólny schemat bilansu finansowego sektora publicznego
AKTYWA FINANSOWE PASYWA
Według kryterium zapadalności (płynności):
– krótkoterminowe – długoterminowe Według kryterium waluty:
– w walucie krajowej – w walucie obcej
W Polsce do 1997 roku wartość aktywów finansowych przewyższała poziom pasywów rozumianych jako wartość nominalna zadłużenia sektora publicznego
o finansach publicznych. Generalnie sektor ten obejmuje trzy główne szczeble: sektor instytucji rządowych, samorządowych oraz ubezpieczeń społecznych.
2 Aneks do Rozporządzenia Rady (WE) nr 2223/96 z dnia 25 czerwca 1996 roku w sprawie europejskiego systemu rachunków narodowych i regionalnych we Wspólnocie.
(liczonego według metodologii ESA). Od 2001 roku widoczny jest systematycz- ny wzrost obydwu pozycji bilansu finansowego przy czym zadłużenie rosło zdecydowanie szybciej aniżeli strona aktywów sektora (rysunek 1).
Rysunek 1. Aktywa finansowe i pasywa ogółem sektora publicznego według meto- dologii ESA w Polsce (w mln zł)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Government Finance Statistics 2009, Eurostat
Posługiwanie się w analizie bilansem finansowym stwarza podstawę do we- ryfikacji dwóch wskaźników zadłużenia, jakimi są:
– dług brutto liczony w UE zgodnie z procedurą nadmiernego deficytu (exces- sive deficit procedure)3 tzw. dług EDP, będący podstawą do oceny unijnego kryterium zadłużenia,
– dług netto liczony według standardów ESA’95 jako różnica pomiędzy pasy- wami a aktywami finansowymi bilansu sektora publicznego.
Podstawowa różnica pomiędzy tymi dwoma wskaźnikami polega na wska- zaniu w przypadku długu netto poziomu zobowiązań niemających pokrycia w posiadanych w sektorze aktywach finansowych. Wskaźnik ten jest stosowany w wielu krajach pozaeuropejskich, jak: Stany Zjednoczone, Japonia, Australia czy Nowa Zelandia, stanowiąc jeden z głównych elementów sprawozdawczości sektora publicznego. W krajach UE głównym wskaźnikiem zadłużenia jest dług EDP w wyrażeniu brutto.
Obserwując różnice w trendach pomiędzy powyższymi wskaźnikami zadłu- żenia na przykładzie Polski (rysunek 2), można zobaczyć nie tylko stały wzrost
3 Rozporządzenie Rady (WE) nr 3605/93 z dnia 22 listopada 1993 roku w sprawie stosowania Protokołu w sprawie procedury dla nadmiernego deficytu załączonego do Traktatu ustanawiające- go Wspólnotę Europejską.
zobowiązań sektora publicznego (dług EDP między innymi w 2009 roku osią- gnął prawie 700 mld zł), ale także możliwy zakres wykorzystania ich finan- sowania wewnątrzbilansowego (wskaźnik długu netto w 2009 roku wyniósł 300 mld zł, co oznacza pokrycie aktywami w wysokości około 400 mld zł), wa- runkowany poziomem i strukturą aktywów finansowych, w tym przede wszyst- kim aktywów tzw. płynnych.
Rysunek 2. Wartość zadłużenia sektora instytucji rządowych i samorządowych (metodologia ESA) w ujęciu brutto i netto (w mln zł)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Government Finance Statistics 2009, Eurostat
2. Płynne aktywa finansowe sektora publicznego
Zgodnie z opracowanymi przez MFW standardami w zakresie statystyki sektora publicznego [Manual 2001, § 4.47] przez płynne aktywa finansowe należy ro- zumieć gotówkę oraz depozyty utrzymywane przez podmioty publiczne w ban- kach komercyjnych lub innych instytucjach finansowych. W europejskiej staty- styce sektora instytucji rządowych i samorządowych [GUS 2010, s. 28–29]
płynne aktywa finansowe są podobnie klasyfikowane w ramach kategorii go- tówka i depozyty (F2) obejmującej depozyty na żądanie oraz terminowe w wa- lucie krajowej i obcej.
Po stronie pasywów wprowadza się pojęcie „ekwiwalentów płynności”, czyli instrumentów finansowych o krótkim terminie wykupu, które mogą być szybko wymienione na gotówkę. Do takich instrumentów zalicza się często tzw. cash bills o kilkudniowej lub kilkutygodniowej zapadalności oraz krótkoterminowe papiery wartościowe rynku pieniężnego, czyli bony z terminem wykupu do jed- nego roku. Instrumenty te są również stosowane w zarządzaniu płynnością sek- tora publicznego.
Skupiając jednak uwagę na płynnych aktywach finansowych, należy zauwa- żyć, że w Polsce w ramach kategorii gotówki i depozytów sektora instytucji rządowych i samorządowych (według metodologii ESA) występował relatywnie wysoki ich poziom, szczególnie w okresie po wejściu do Unii Europejskiej (ry- sunek 3). Widoczny jest zwłaszcza systematyczny wzrost depozytów, który od- znaczał się dużą zmiennością jedynie w ostatnim okresie trwającego kryzysu finansowego. W zaprezentowanym okresie, tj. od końca 2003 roku do początku 2010 roku, średni poziom gotówki sektora wynosił nieco ponad 800 mln zł, a depozytów – około 61 mld zł. Dane z dwóch pierwszych kwartałów 2010 roku wskazują na wysokość płynnych aktywów finansowych zgromadzonych w sek- torze publicznym na poziomie przekraczającym już 85 mld zł.
Rysunek 3. Wartość płynnych aktywów finansowych sektora instytucji rządowych i samorządowych w Polsce (w mln zł)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Kwartalne rachunki finansowe, NBP, www.nbp.pl
Udział płynnych aktywów w całości pozycji aktywów finansowych bilansu corocznie ulegał powiększeniu, szczególnie od 2004 roku, osiągając najwyższy tj. 18% poziom w 2007 roku. Wyjątek stanowił jedynie 2006 rok oraz dwa osta- tnie analizowane lata okresu kryzysu finansowego, kiedy to zanotowano znaczą- ce spadki w pozycji gotówki i depozytów sektora w stosunku do 2007 roku (ry- sunek 4).
Uwzględniając wartość krótkoterminowych (płynnych) aktywów finanso- wych w relacji do krótkoterminowych pasywów (głównie emitowanych bonów),
Rysunek 4. Udział gotówki i depozytów w aktywach finansowych ogółem sektora instytucji rządowych i samorządowych w Polsce (w %)
Żródło: Opracowanie własne na podstawie Government Finance Statistics 2009, Eurostat
należy wyciągnąć wniosek, że od wejścia Polski do UE gotówka i depozyty stanowiły główny element zabezpieczenia płynności sektora instytucji rządo- wych i samorządowych. Dopiero od 2008 roku nastąpił dodatkowy wzrost udziału instrumentów dłużnych w gwarantowaniu bieżącej regulacji płynności i wypłacalności sektora. Nadal jednak łączna wartość płynnych aktywów finan- sowych była wyższa od wartości pasywów krótkoterminowych (rysunek 5).
W okresie kryzysu finansowego, czyli od 2007 roku, wiele krajów Unii Europejskiej (w tym strefy euro) zabezpieczało swoje pozycje płynnościowe w sektorze publicznym. Tendencję tę można porównać, wykorzystując dane dotyczące relacji płynnych aktywów finansowych do PKB w poszczególnych krajach.
Na rysunku 6 zaprezentowano kraje z najwyższym poziomem omawianego wskaźnika dla lat 2007–2009, sięgającym minimum 6% PKB. Wśród państw strefy euro krajem relatywnie najlepiej zabezpieczonym pod względem płynno- ści była Irlandia, szczególnie w ostatnich dwóch badanych latach, kiedy to po- ziom gotówki i depozytów w stosunku do PKB wynosił średnio 16%. Płynne aktywa finansowe zwiększyła także Hiszpania, a w państwach starej „15”, ale nienależących do UGW, wysokim poziomem badanej relacji odznaczała się Dania. W wybranych krajach z Europy Środkowowschodniej (Polska, Węgry
Rysunek 5. Aktywa finansowe i pasywa krótkoterminowe sektora instytucji rządo- wych i samorządowych w Polsce (w mln zł)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Kwartalne rachunki finansowe, NBP, www.nbp.pl
Rysunek 6. Płynne aktywa finansowe w relacji do PKB w wybranych krajach Unii Europejskiej (w%)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Government Finance Statistics 2009, Eurostat
i Czechy) w okresie trzech ostatnich lat płynne aktywa finansowe na poziomie około 11% PKB utrzymywały Czechy. Na Węgrzech widoczny jest znaczący wzrost płynnych aktywów zwłaszcza w 2008 roku. W Polsce poziom gotówki
i depozytów sektora instytucji rządowych i samorządowych w relacji do PKB był stabilny, ale relatywnie niski, głównie w porównaniu z Czechami, ale także z pozostałymi zaprezentowanymi krajami UE.
Reasumując zatem, można zauważyć, że znaczenie gromadzonej gotówki i depozytów w zabezpieczeniu płynności sektora instytucji rządowych i samo- rządowych w Polsce z roku na rok wzrasta, stanowiąc tym samym podstawę zastosowania aktywnego i skonsolidowanego systemu zarządczego. Podobna tendencja występuje w wielu krajach Unii Europejskiej.
3. System zarządzania płynnością sektora publicznego – przykłady krajów UE
Zarządzanie płynnością w sektorze publicznym (government lub public sector cash management) jest zadaniem realizowanym zarówno w ramach operacji budżetowych (dochodowo-wydatkowych), jak i zarządzania długiem publicz- nym. W literaturze podkreśla się, że celem efektywnego zarządzania płynnością jest zapewnienie równowagi kasowej (przepływów pieniężnych) w sektorze publicznym, tak aby nie dopuszczać do wystąpienia czasowych nadwyżek finan- sowych jednych jednostek sektora wtedy, gdy inne jednostki muszą zaciągać dług na rynku, generując niepotrzebne koszty i ryzyko. Zwraca się także uwagę, że zarządzanie płynnością powinno też ograniczać wpływ operacji finansowych sektora publicznego na płynność sektora bankowego [Wheeler 2003, s. 39].
W ten sposób podkreśla się dodatkowo wysoką rolę koordynacji zarządzania płynnością sektora publicznego oraz polityki pieniężnej banku centralnego [Wil- liams 2010].
Pierwsze innowacyjne rozwiązania w zakresie zarządzania płynnością sekto- ra publicznego zostały wprowadzone w Australii, Nowej Zelandii oraz Stanach Zjednoczonych [Asian Development Bank 2003, s. 3–4]. W ich ślady poszły kraje europejskie w tym Wielka Brytania, Francja, Irlandia i Finlandia.
Na podstawie doświadczeń krajów OECD wyróżnia się kilka czynników wa- runkujących efektywne i nowoczesne zarządzanie płynnością sektora publiczne- go [Lienert 2009, s. 2–4]:
– centralizację przepływów pieniężnych i utworzenie jednolitego rachunku bu- dżetowego (treasury single account – TSA),
– jasne określenie zasad krótkoterminowego prognozowania przepływów pie- niężnych (wpływów i wydatków) oraz terminowego przekazywania informacji przez wyznaczone jednostki sektora,
– odpowiednią organizację oraz podział odpowiedzialności pomiędzy instytu- cjami biorącymi udział w systemie zarządzania płynnością,
– wykorzystanie krótkoterminowych instrumentów finansowych do zarządzania płynnością oraz integrację z zarządzaniem długiem publicznym.
Poniżej zaprezentowano charakterystykę dwóch systemów zarządzania płynnością sektora publicznego na przykładzie rozwiązań brytyjskich i fiń- skich.
W Wielkiej Brytanii zarządzanie płynnością sektora publicznego formalnie przekazano do dwóch instytucji, tj. Skarbu Państwa oraz agencji zarządzania długiem Skarbu Państwa (UK debt management office). Podział ten obowiązuje od 2000 roku4. Pierwsza instytucja zapewnia dostępność środków pieniężnych w celu pokrycia dziennych niedoborów płynności netto (net cash shortfall) oraz najlepszego zagospodarowania dziennych nadwyżek płynności w ujęciu netto (net cash surplus). Skarb Państwa definiuje całość polityki zarządzania płynno- ścią (w tym zasad prognozowania) oraz wyznacza odpowiednie limity ryzyka (ryzyka kredytowego) związanego z operacjami kredytowo-lokacyjnymi. Nato- miast agencja zarządzania długiem przejmuje ogół działań operacyjnych zwią- zanych z zarządzaniem płynnością, kierując się jednocześnie celem minimaliza- cji kosztów odsetkowych oraz ograniczaniem ryzyka, a także unikaniem kon- fliktów z realizowaną polityką pieniężną przez Bank Anglii. Poza tym agencja spełnia funkcje doradcze na rzecz Skarbu Państwa oraz opracowuje okresowe sprawozdania z przeprowadzonych operacji płynnościowych5.
System zarządzania płynnością obejmuje przede wszystkim administrację centralną, w tym bardzo rozbudowaną strukturę agencji wykonawczych. Jednak- że w obecnym kryzysie zadłużenia i konieczności ograniczenia potrzeb pożycz- kowych władz publicznych brytyjski Urząd Audytu rekomendował w 2009 roku między innymi objęcie systemem wszystkich jednostek publicznych. Z analiz przeprowadzonych przez Skarb Państwa na początku 2008 roku wynikało bo- wiem, że jednostki publiczne utrzymywały na kontach w bankach komercyjnych około 4 mld funtów brytyjskich, w tym środki, z których nie korzystały do bie- żących rozliczeń [UK National Audit Office 2009, s. 19].
W Finlandii zarządzanie płynnością oraz długiem połączone jest w jednej instytucji, jakim jest Ministerstwo Skarbu Państwa, działające jako agent Mini- sterstwa Finansów. Z uzyskanych danych ze Skarbu Państwa Finlandii wynika, że w 2010 roku roczne potrzeby pożyczkowe wyniosą 28 mld euro6, a płynne aktywa sektora publicznego szacuje się na 9 mld euro. Scentralizowany system zarządzania płynnością obejmuje około 200 jednostek publicznych, które prze- kazują okresowo swoje prognozy przepływów pieniężnych. Są to zatem zarów- no ministerstwa, agencje wykonawcze, jak i publiczne szkoły wyższe oraz sa- morządy.
4 W 2000 roku agencja zarządzania długiem Skarbu Państwa przejęła zadanie zarządzania płynnością od Banku Anglii.
5 Informacje uzyskane z brytyjskiej agencji zarządzania długiem Skarbu Państwa.
6 Informacje uzyskane bezpośrednio z Ministerstwa Skarbu Państwa Finlandii.
Głównym celem systemu jest zapewnienie płynności sektora publicznego, minimalizacja kosztów pozyskiwania funduszy oraz efektywne lokowanie krót- koterminowych nadwyżek.
System planowania przepływów pieniężnych w sektorze publicznym zwany jest Rahakas. Został wprowadzony w 1984 roku. Na bazie przekazywanych pro- gnoz z poszczególnych jednostek system umożliwia scentralizowane zarządza- nie płynnością oraz bilansowanie rachunków bankowych tych jednostek (około 800 rachunków). Prognozy te są konsolidowane w okresowych raportach, umoż- liwiając także planowanie przepływów budżetowych (w tym potrzeb pożyczko- wych) przez Skarb Państwa i Ministerstwo Finansów (rysunek 7).
Rysunek 7. Mechanizm funkcjonowania systemu Rahakas w Finlandii
Źródło: Opracowanie na podstawie: [State Treasury of Finland 2010]
4. Skonsolidowany system zarządzania płynnością sektora publicznego w Polsce
Prace nad rozwojem systemu zarządzania płynnością budżetu państwa w Polsce należą już od kilku lat do zadań realizowanych w strategii zarządzania długiem Skarbu Państwa. Zadanie to jest rozumiane jako działania zmierzające do zabez- pieczenia płynności budżetu państwa, przy jednoczesnym efektywnym wyko- rzystaniu płynnych aktywów [Ministerstwo Finansów 2006, s. 25–26]. Jednym z uwarunkowań realizacji tego zadania są wyznaczone prawnie rozwiązania w tym zakresie zawarte w ustawie o finansach publicznych.
W 2010 roku podjęto prace nad wprowadzeniem skonsolidowanego systemu zarządzania płynnością sektora publicznego, którego głównym celem jest wyko- rzystanie wolnych środków wybranych jednostek sektora finansów publicznych do zarządzania płynnością Skarbu Państwa i przejściowego finansowania po- trzeb pożyczkowych budżetu państwa, a przez to obniżenie poziomu państwo-
wego długu publicznego w krótkim okresie oraz kosztów obsługi długu w dłu- gim okresie. Jak szacuje bowiem Ministerstwo Finansów, na koniec 2009 roku jednostki sektora finansów publicznych dysponowały kwotą ponad 40 mld zł, których to środków nie wykorzystywały na bieżącą działalność i lokowały w sektorze bankowym7.
Ze względu na niejednolity charakter, konsolidacja zarządzania płynnością obejmie trzy grupy jednostek8:
– obowiązek przekazywania wolnych środków w zarządzanie ministra finansów dotyczy państwowych funduszy celowych bez osobowości prawnej z wyjąt- kiem funduszy ZUS i KRUS,
– obowiązek lokowania wolnych środków w formie depozytu u ministra finan- sów dotyczy agencji wykonawczych, NFZ oraz pozostałych jednostek organi- zacyjnych z osobowością prawną utworzonych na podstawie odrębnych ustaw (w tym NFOŚiGW, FGŚP, PFRON),
– dobrowolność lokowania środków w formie depozytu terminowego u ministra finansów na warunkach określonych w umowie dotyczy przede wszystkim jednostek samorządu terytorialnego, uczelni publicznych, samodzielnych pu- blicznych zakładów opieki zdrowotnej, ZUS, KRUS oraz ich funduszy.
Instytucją odpowiedzialną za operacyjną obsługę systemu zarządzania płyn- nością sektora publicznego został Bank Gospodarstwa Krajowego. W związku z powyższym podmioty z dwóch pierwszych grup zobligowano do posiadania rachunku w tym właśnie banku. W wypadku trzeciej grupy obowiązek taki doty- czy tylko ulokowania środków na okres krótszy niż 3 dni.
Bank Gospodarstwa Krajowego oferuje zatem dwa instrumenty lokacyjne:
– lokaty overnight (O/N) dla niewykorzystanych środków jednostek na koniec dnia, których zwrot dokonuje się dnia następnego,
– depozyt terminowy dla wolnych środków lokowanych u ministra finansów lub środków przekazywanych w zarządzanie na podstawie złożonej przez jednost- kę dyspozycji.
Powyższe lokaty są oprocentowane. Zasady oprocentowania są uzależnione od terminu przyjęcia środków. W wypadku rozwiązania depozytu lub zwrotu środków przekazanych w zarządzanie przez daną jednostkę przed upływem wy- znaczonego terminu odsetki nie są naliczane.
Cały proces konsolidacji płynności sektora publicznego rozpocznie się po czterech miesiącach od ogłoszenia zmian w ustawie o finansach publicznych. Od tego momentu wyznaczone jednostki będą miały 60 dni na otwarcie rachunków w BGK i przekazanie swoich środków w zarządzanie ministrowi finansów.
7 Uzasadnienie do projektu ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych ustaw (Druk Sejmowy nr 3576,) s. 2.
8 Na podstawie: uzasadnienia do projektu ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych ustaw i materiałów uzyskanych z Ministerstwa Finansów.
Zasady oprocentowania depozytów środków przekazanych w zarządzanie MF Termin
depozytu/zarządzania Stopa oprocentowania
– do 3 dni – oprocentowanie w wysokości nie niższej niż stopa depozy- towa NBP*
– powyżej 3 dni do 6 dni – oprocentowanie według stawki wynikającej z równania prostej wyznaczonej przez stopę depozytową NBP dla de- pozytu na okres 3 dni oraz przez stopę równą iloczynowi mnożnika** i publikowanej stawki WIBID dla jednego ty- godnia
– powyżej 7 dni – oprocentowanie w wysokości iloczynu stawki WIBID wła- ściwej dla danego okresu lokowania i mnożnika
* stopa depozytowa NBP w dniu 17 grudnia 2010 roku wynosiła 2%,
** mnożnik nie może być niższy niż 0,9 – jego wysokość ustala MF i ogłasza ją w formie komunikatu.
Źródło: Ministerstwo Finansów.
Rysunek 8. Mechanizm skonsolidowanego systemu zarządzania płynnością sektora publicznego w Polsce
Źródło: Opracowanie na podstawie materiałów Ministerstwa Finansów
Ogólny mechanizm skonsolidowanego systemu zarządzania płynnością sek- tora publicznego w Polsce przedstawia rysunek 8.
W ustawie budżetowej na 2011 rok Ministerstwo Finansów zakłada, że po- ziom potrzeb pożyczkowych brutto budżetu państwa w tym roku, dzięki zasto- sowaniu systemu zarządzania płynnością sektora publicznego, ulegnie obniżeniu o około 19 mld zł, z planowanych 187 mld zł do około 167 mld zł9.
Podsumowanie
W okresie kryzysu finansowego szczególnie istotny stał się nie tylko problem wysokiego długu sektora publicznego, ale również obowiązek jego refinansowa- nia na ciągle jeszcze niestabilnym rynku finansowym. Zmniejszenie zatem uza- leżnienia sektora publicznego od zdobywania środków na rynku dzięki wyko- rzystaniu aktywów finansowych jednostek publicznych stało się w wielu krajach jednym z głównych sposobów obniżania kosztów i ryzyka budżetowego.
Analiza tendencji w zakresie zmian poziomu aktywów finansowych, w tym zwłaszcza aktywów płynnych, pozwala stwierdzić, że w Polsce występuje moż- liwość wprowadzenia skonsolidowanego systemu zarządzania płynnością sekto- ra publicznego. Proponowana konstrukcja takiego systemu nie jest jednak no- wym rozwiązaniem. Stosują go państwa, zarówno europejskie, jak i pozaeuro- pejskie, choć systemy te mogą się różnić co do wielu warunków. Jednak obecnie wszystkim tym rozwiązaniom przyświeca główny cel, jakim jest zabezpieczenie płynności budżetu państwa oraz obniżenie poziomu zadłużenia publicznego i kosztów jego obsługi.
Bibliografia
Asian Development Bank, 2003, Government cash and treasury management reform, The Governance Brief Issue 7.
GUS, 2010, Statystyka sektora instytucji rządowych i samorządowych, Warszawa.
Lienert, I., 2009, Modernizing cash management, IMF Fiscal Affairs Department, Octo- ber.
Manual, 2001, Government Finance Statistics, IMF.
Ministerstwo Finansów, 2006, Strategia zarządzania długiem sektora finansów publicz- nych w latach 2007–2009, Warszawa.
NBP, Kwartalne rachunki finansowe, www.nbp.pl.
9 Według danych Ministerstwa Finansów.
Rozporządzenie Rady (WE) nr 3605/93 z dnia 22 listopada 1993r. w sprawie stosowania Protokołu w sprawie procedury dla nadmiernego deficytu załączonego do Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską.
Rozporządzenia Rady (WE) nr 2223/96 z dnia 25 czerwca 1996 r. w sprawie europej- skiego systemu rachunków narodowych i regionalnych we Wspólnocie.
State Treasury of Finland, 2010, Cash management. Principles and functions of the cash forecasting system Rahakas.
UK National Audit Office, 2009, Government cash management, Report by the Comptroller and Auditor General, October.
Wheeler, G., 2003, Sound Practice in Government Debt Management, The World Bank.
Williams, M., 2010, Government Cash Management. Its Interaction with Other Finan- cial Policies, IMF Fiscal Affairs Department, July.
PROTECTION OF THE PUBLIC SECTOR LIQUIDITY IN THE FACE OF THE DEBT CRISIS
Summary: A number of countries consolidate their public sector cash management systems. The major advantage of this instrument is decreased dependence on unpredict- able changes in prices and investors’ preferences.
The article analyses the changes of financial assets and liabilities of the Polish public sector and the scope of usage of the government cash management within the interna- tional framework and the consolidated system proposed in the Polish legislation.
