127
Zespó³ bólowy krêgos³upa i bóle g³owy jako wstêpna
manifestacja guza rdzenia krêgowego – opis dwóch przypadków
Spinal pain syndrome and headache as initial manifestation
of spinal cord tumour – a report of two cases
1Katedra i Zak³ad Patomorfologii2Klinika Pediatrii, Hematologii, Onkologii i Endokrynologii 3Klinika Onkologii i Radioterapii
Adres do korespondencji: Akademia Medyczna w Gdañsku, ul. M. Curie-Sk³odowskiej 3a, 80-210 Gdañsk; tel.: 058 349 21 72 Praca finansowana ze œrodków w³asnych
JJo
oaan
nn
naa S
Stteeffaan
no
ow
wiicczz
22,, A
An
nn
naa S
Szzo
o³³kkiieew
wiicczz
22,, E
Ew
waa II¿¿yycckkaa--Œ
Œw
wiieesszzeew
wsskkaa
11,,
E
Ell¿¿b
biieettaa D
Drro
o¿¿yyñ
ñsskkaa
22,, E
Ew
waa S
Szzu
utto
ow
wiicczz--Z
Ziieelliiñ
ñsskkaa
33,, E
Ew
waa B
Biieeñ
ñ
22,,
K
Kaattaarrzzyyn
naa P
Po
o³³cczzyyñ
ñsskkaa
22,, A
Aggaattaa M
Maacciieejjeew
wsskkaa
22,, A
An
nn
naa B
Baallcceerrsskkaa
22S
Sttrreesszzcczzeen
niiee
Przedstawiamy dwa przypadki guzów œródrdzeniowych odcinka piersiowo-lêdŸwiowego z towarzysz¹cym za-jêciem opon mózgowo-rdzeniowych u ch³opców w wieku 10,5 i 12 lat. Klinicznie choroba zamanifestowa³a siê bólami g³owy i krêgos³upa w okresie kilku tygodni i kilku miesiêcy przed hospitalizacj¹. U jednego dziecka wykonanie zabiegu operacyjnego by³o niemo¿liwe ze wzglêdu na rozleg³oœæ procesu nowotworowego, podda-no je chemioterapii. U drugiego ch³opca przeprowadzopodda-no czêœciow¹ resekcjê guza i zastosowapodda-no intensywn¹ chemioterapiê. Obydwaj ch³opcy zmarli w wyniku progresji choroby, odpowiednio – w 2 i 15 miesiêcy od wy-st¹pienia pierwszych objawów neurologicznych. Badanie sekcyjne ujawni³o w obydwu przypadkach utkanie glejaków z³oœliwych z rozleg³ymi naciekami opony miêkkiej oraz rozsiew nowotworu drog¹ p³ynu mózgowo--rdzeniowego w obrêbie uk³adu nerwowego. Zespó³ bólowy krêgos³upa jest rzadkim zespo³em neurologicznym w wieku dzieciêcym, wymagaj¹cym wnikliwej diagnostyki, ze szczególnym wskazaniem do wykonania badañ obrazowych. Pierwszym objawem procesu rozrostowego w kanale krêgowym mog¹ byæ równie¿ bóle g³owy. S
S££OOWWAA KKLLUUCCZZOOWWEE:: bbóóllee kkrrêêggooss³³uuppaa,, gguuzzyy rrddzzeenniiaa kkrrêêggoowweeggoo,, gglleejjaakkii zz³³ooœœlliiwwee,, ddzziieeccii
S
Su
um
mm
maarryy
Two cases of intraspinal thoracolumbar tumours with meningeal involvement in boys aged 10.5 and 12 years are presented. Medical history of both patients comprised headaches and back pains lasting for some weeks and months before admission. Because of the significant extension of the neoplastic process, one patient was disqualified from tumour resection and was administered with neoadjuvant chemotherapy. The second patient received partial tumour resection and supplementary intense chemotherapy. Both children died of disease progression after 2 and 15 months after first symptoms occurrence, respectively. Autopsy revealed malignant gliomas with extensive meningeal involvement as well as neoplasm dissemination within central nervous system via cerebro-spinal fluid in both cases. Vertebral pain is a rare neurological symptom in chil-dren, requiring particular attention and thorough radiological examination. It needs to be stressed that headaches may be also the first symptom of the tumour located within vertebral column.
K
KEEYY WWOORRDDSS:: vveerrtteebbrraall ppaaiinn,, ssppiinnaall ccoorrdd ttuummoouurrss,, mmaalliiggnnaanntt gglliioommaass,, cchhiillddrreenn
R Reecceeiivveedd:: 07.06.2007 A Acccceepptteedd:: 07.06.2007 P Puubblliisshheedd:: 30.06.2007
NOWOTWORY
128
W WSSTTÊÊPP
Z
espó³ bólowy krêgos³upa u dzieci jest jednym z najczêstszych i najwczeœniej wystêpuj¹cych ob-jawów guzów litych krêgos³upa i kana³u krêgo-wego. Wspó³istnieæ z nim mog¹ bóle g³owy bêd¹ce wy-razem zespo³u wzrostu ciœnienia œródczaszkowego(1).Bóle krêgos³upa mog¹ mieæ równie¿ inne przyczyny. Czêsto wskazuj¹ na jego przeci¹¿enie, które wystêpuje w oty³oœci, chorobie Scheuermanna, zrzeszotnieniu ko-œci, wtórnej osteoporozie oraz w skrzywieniach krêgo-s³upa. Stanowi¹ jeden z objawów z³amañ trzonów krê-gowych i/lub wyrostków oœcistych i poprzecznych. Jako objaw ró¿norodnych schorzeñ, w tym tak¿e schorzeñ nowotworowych, wymagaj¹ szerokiego ró¿nicowania klinicznego, a przede wszystkim ustalenia dok³adnej przyczyny i postawienia w³aœciwej diagnozy(2).
Nowotwory œródrdzeniowe wystêpuj¹ stosunkowo rzad-ko u dzieci. Czêstoœæ ich wystêpowania jest oceniana na 4-6% wszystkich pediatrycznych guzów centralnego uk³adu nerwowego (CUN)(3), wed³ug Pizzo siêga nawet
do 10%(4). Dzieciêce guzy œródrdzeniowe w 90-95% s¹
zlokalizowane w odcinku szyjnym lub piersiowym rdze-nia krêgowego(3). Pod wzglêdem budowy histologicznej
najczêœciej s¹ to gwiaŸdziaki o niskim stopniu z³oœliwo-œci, guzy o wysokim stopniu z³oœliwoœci s¹ rozpozna-wane znacznie rzadziej(3,4).
Guzy œródrdzeniowe pocz¹tkowo daj¹ niewielkie i ma-³o charakterystyczne objawy, co jest przyczyn¹ póŸnych rozpoznañ(1,5). Najwa¿niejszymi czynnikami
rokowni-czymi s¹ wczesne rozpoznanie, budowa histologiczna guza oraz radykalnoœæ zabiegu operacyjnego(3,4).
O
OPPIISS PPRRZZYYPPAADDKKÓÓWW
P
PRRZZYYPPAADDEEKK 11..
Ch³opiec, lat 12, bez obci¹¿eñ w wywiadzie, zosta³ przy-jêty do Oddzia³u Chemioterapii Onkologicznej AM w Gdañsku w marcu 2000 roku celem dalszej diagno-styki i leczenia guza kana³u krêgowego.
Wywiad chorobowy obejmowa³ trwaj¹ce od sierpnia 1999 roku, stopniowo nasilaj¹ce siê bóle krêgos³upa od-cinka piersiowego, pojawiaj¹ce siê g³ównie noc¹ i w po-zycji le¿¹cej. Ch³opiec skar¿y³ siê tak¿e na bóle brzucha. Z tego powodu, z podejrzeniem zaka¿enia uk³adu mo-czowego i kamicy nerkowej, kilkukrotnie poddawany by³ badaniu USG jamy brzusznej. W okresie trzech miesiê-cy przed rozpoznaniem do³¹czy³y siê zaburzenia mikcji i defekacji oraz drêtwienie i os³abienie koñczyny dolnej lewej. Od momentu pojawienia siê pierwszych objawów bólowych dziecko straci³o na wadze 4 kilogramy. W lutym 2000 roku ch³opiec trafi³ do szpitala rejonowe-go, gdzie na podstawie badania MRI kana³u krêgowe-go rozpoznano guz wewn¹trz- i zewn¹trzrdzeniowy na poziomie Th9-L1, o wymiarach 7x2 cm. W swej czêœci
dolnej naciek znajdowa³ siê wewn¹trzrdzeniowo i we-wn¹trzoponowo, otaczaj¹c rdzeñ od przodu i strony le-wej, przemieszczaj¹c go. Ku górze naciek powiêksza³ siê i wype³nia³ niemal ca³e œwiat³o kana³u krêgowego, obejmuj¹c rdzeñ. Rdzeñ nie wyodrêbnia³ siê z nacieku od poziomu dolnego zarysu Th10 do dolnego zarysu Th12. Guz wykazywa³ sygna³ wy¿szy w czasie T1-zale¿-nym, obni¿ony w czasie T2-zale¿T1-zale¿-nym, a po podaniu kontrastu ulega³ niewielkiemu wzmocnieniu (rys. 1). Pacjenta przekazano do Kliniki Neurochirurgii AMG, gdzie wykonano czêœciow¹ resekcjê guza drog¹ lami-notomii Th9-Th12. W wyniku zabiegu uzyskano ust¹-pienie dolegliwoœci bólowych, znaczn¹ poprawê funkcji zwieraczy oraz poprawê funkcji czuciowych i rucho-wych koñczyny dolnej lewej.
Histopatologicznie w wycinkach z guza rozpoznano zwojakoglejaka z³oœliwego (ganglioglioma anaplasticum III° wg WHO). Guz utworzony by³ z komponentu astro-cytarnego o charakterze glioblastoma oraz z komponentu neuronalnego. Komponent glejaka wielopostaciowego (immunohistochemicznie GFAP-dodatni) cechowa³y po-limorfizm komórkowy, wysoka aktywnoœæ mitotyczna, proliferacja naczyniowa i pola martwicy z pseudopalisa-dami. Komponent neuronalny guza stanowi³y polimor-ficzne, dwu- i kilkuj¹drowe komórki o obfitej cytoplazmie i pêcherzykowatych j¹drach, immunohistochemicznie sy-naptofizynododatnie, GFAP-ujemne.
Po zabiegu rozpoczêto leczenie chemiczne wg Trialu nr 3 SIOP dla glejaków o wysokim stopniu z³oœliwoœci. Ch³o-piec otrzyma³ 4 kuracje naprzemienne zawieraj¹ce kar-boplatynê, etopozyd, winkrystynê oraz cyklofosfamid. W lipcu 2000 roku, w trakcie przygotowañ do radiote-rapii, ponownie wyst¹pi³y silne dolegliwoœci bólowe oko-licy lêdŸwiowej krêgos³upa i niedow³ad koñczyny dolnej
Rys. 1. Badanie MRI po czêœciowym usuniêciu guza ka-na³u krêgowego. Masa patologiczna w odcinku piersiowym krêgos³upa (Th11-Th12) o wielkoœci 5,5x6,0 cm obejmuj¹ca rdzeñ, œciœle wype³niaj¹ca kana³ krêgowy. W obrêbie nacieku ognisko oko³o 1 cm wykazuje wy¿szy sygna³ w czasie T2-zale¿nym
129
lewej z towarzysz¹c¹ niedoczulic¹ poni¿ej kolana.Po-jawi³o siê podwójne widzenie oraz objawy niedow³adu nerwu VII po stronie prawej. Wykonane badanie MRI mózgowia i kana³u krêgowego ujawni³o lokaln¹ progresjê choroby nowotworowej i cechy rozsiewu do opon móz-gowych. Badanie okulistyczne wykaza³o uniesienie tarcz nerwów wzrokowych. Rodzice dziecka podjêli decyzjê o odst¹pieniu od naœwietlañ. Pacjent otrzyma³ 1 cykl che-mioterapii PCV (prokarbazynê, lomustynê, winkrystynê), a od sierpnia do leczenia w³¹czono temozolomid w daw-ce 150 mg/m2(przeprowadzono 2 cykle 5-dniowe).
Pomimo prowadzonego leczenia obserwowano syste-matyczny postêp choroby widoczny zarówno w obrazie klinicznym, jak i w badaniach obrazowych. Ch³opca ob-jêto opiek¹ paliatywn¹. Dziecko zmar³o na pocz¹tku li-stopada 2000 roku wœród objawów niewydolnoœci od-dechowej centralnego pochodzenia.
Sekcyjnie stwierdzono nieregularny, doœæ kruchy, szary guz o œrednicy 6,5 cm w odcinku Th10-L2 rdzenia oraz odcinkowe pogrubienie opon miêkkich rdzenia i szary naciek w obrêbie ogona koñskiego. Badanie mózgu wy-kaza³o cechy obrzêku mózgu ma³ego stopnia i posze-rzenie uk³adu komorowego. Histologicznie stwierdzono nacieki nowotworowe w oponach rdzenia krêgowego i na podstawie mózgu oraz podwyœció³kowo w uk³a-dzie komorowym.
P
PRRZZYYPPAADDEEKK 22..
Ch³opiec 10,5-roczny, urodzony z ci¹¿y 5., ze zdrowych rodziców, bez obci¹¿eñ w wywiadzie oko³oporodowym. Pacjent rozwija³ siê do czasu hospitalizacji prawid³owo, w okresie wczesnoniemowlêcym przeby³ zaka¿enie uk³a-du moczowego. Zosta³ przyjêty do Kliniki z powouk³a-du wy-stêpuj¹cych od 6 tygodni i dramatycznie narastaj¹cych objawów bólowych. Pocz¹tkowo by³y to lewostronne bóle g³owy o niewielkim stopniu nasilenia, ustêpuj¹ce po niesterydowych lekach przeciwzapalnych. Po 2 tygo-dniach dolegliwoœci nasili³y siê, jednoczeœnie do³¹czy³y siê bóle krêgos³upa po stronie lewej o zmiennym natê-¿eniu. Najsilniejszy ból wystêpowa³ w nocy, uniemo¿li-wia³ sen i nie ustêpowa³ po lekach przeciwbólowych. Rodzice kilkukrotnie zg³aszali siê z dzieckiem do leka-rza pediatry. Przy bardzo nasilonych dolegliwoœciach bólowych wzywano pomoc doraŸn¹, pacjent otrzymy-wa³ leki przeciwbólowe, które przynosi³y ulgê na krótki czas; ból nawraca³. W terapii stosowano wy³¹cznie le-czenie przeciwbólowe (metamizol, acetaminofen) i mimo du¿ego nasilenia dolegliwoœci bólowych nie wykonano ¿adnych badañ diagnostycznych. Tydzieñ przed przyjê-ciem do Kliniki do³¹czy³y siê wymioty, które przynosi³y ulgê i powodowa³y zmniejszenie nasilenia bólów g³owy. W okresie 6 tygodni dziecko schud³o 5 kilogramów. Ro-dzice zaobserwowali zmniejszenie czêstoœci oddawania moczu (mikcja 1-2 razy na dobê). Ch³opiec nie odczu-wa³ parcia, mimo wype³nienia pêcherza. Wobec
nasila-nia siê dolegliwoœci neurologicznych po 6 tygodnasila-niach wykonano badanie RTG krêgos³upa, które wykaza³o eso-wat¹ skoliozê ca³ego krêgos³upa. Dopiero wówczas lekarz rejonowy skierowa³ dziecko do Akademii Medycznej w Gdañsku z podejrzeniem choroby nowotworowej. Ch³opca przyjêto do oddzia³u Chemioterapii Dzieciêcej AM w Gdañsku w listopadzie 2004 roku w stanie ogól-nym œrednio ciê¿kim. Dziecko by³o przytomne, niespo-kojne i bardzo cierpi¹ce. Badaniem przedmiotowym z odchyleñ stwierdzono: mierny stan od¿ywienia, skrzy-wienie krêgos³upa, przymusowe zgiêcie w stawach ko-lanowych i biodrowych podczas chodu, nieprawid³owe odruchy œciêgniste i okostnowe w koñczynach dolnych, obni¿one napiêcie miêœniowe, obustronnie obecnoœæ objawu Babiñskiego, obni¿one czucie powierzchnio-we po stronie lepowierzchnio-wej poni¿ej poœladka oraz objaw sztyw-noœci karku.
W wykonanym badaniu MRI g³owy i kana³u krêgowe-go stwierdzono masê patologiczn¹ w rdzeniu, siêgaj¹-c¹ od Th7 do Th11/Th12, z towarzysz¹cym obrzêkiem. Na wysokoœci S3 widoczne by³o drobne ognisko sateli-tarne. Po podaniu kontrastu stwierdzono uogólnione wzmocnienie opon na powierzchni rdzenia, mó¿d¿ku, na podstawie czaszki i w zbiornikach (rys. 2). U dziecka w trybie pilnym rozpoczêto chemioterapiê zgodn¹ z protoko³em leczenia guzów CUN dla gleja-ków z³oœliwych (ifosfamid, etopozyd, doksorubicyna). Ch³opiec otrzyma³ równie¿ leczenie przeciwbólowe
(mor-Rys. 2. MRI kana³u krêgowego. Masa patologiczna w rdze-niu (Th7-Th12), rdzeñ pogrubia³y na tym odcinku. Obrzêk powy¿ej i poni¿ej zmiany. W S3 ognisko sa-telitarne wielkoœci 1 cm. Po podaniu kontrastu wzmocnienie opony na ca³ej powierzchni rdzenia oraz na powierzchni mó¿d¿ku
130
fina, niesterydowe leki przeciwzapalne) oraz przeciw-obrzêkowe (mannitol, deksametazon). Pomimo tych dzia-³añ dziecko nadal zg³asza³o silne bóle g³owy, krêgos³upa, okresowo wystêpowa³y nudnoœci i wymioty. W 4. dobie hospitalizacji wyst¹pi³o pogorszenie stanu zdrowia ch³op-ca. Pojawi³y siê cechy niewydolnoœci oddechowej, zabu-rzenia œwiadomoœci. Mimo intensywnych dzia³añ lecz-niczych w 6. dobie hospitalizacji nast¹pi³ zgon dziecka. Poœmiertne badanie ujawni³o obecnoœæ szarego guza z ogniskami martwicy w odcinku piersiowo-lêdŸwiowym krêgos³upa o wymiarach 10x2,4 cm. Widoczne by³y rozlane pogrubienie opon miêkkich i rozleg³y naciek licz-nych korzeni nerwowych odcinka piersiowo-lêdŸwio-wego. W okolicy robaka mó¿d¿ku stwierdzono ró¿owy guz o wymiarach 2x2,5 cm, dochodz¹cy do œwiat³a mory IV i powierzchownie naciekaj¹cy korê. Uk³ad ko-morowy by³ zaciœniêty, a mózg obrzêkniêty.
Histologicznie guz rdzenia mia³ charakter glejaka wie-lopostaciowego (glioblastoma IV° wg WHO). Nowo-twór rozlegle nacieka³ opony miêkkie wszystkich od-cinków rdzenia, mó¿d¿ku i korzenie nerwowe. Ognisko okolicy komory IV by³o ogniskiem wtórnym glejaka wie-lopostaciowego. W wycinkach z mózgu stwierdzono ce-chy znacznego obrzêku.
O
OMMÓÓWWIIEENNIIEE
Guzy œródrdzeniowe stanowi¹ 4-10% guzów CUN wy-stêpuj¹cych w populacji dzieciêcej(4). Wykrywa siê je
u dzieci w ka¿dym wieku, opisywane s¹ przypadki ich wystêpowania nawet u noworodków(6). Mediana wieku
rozpoznania wynosi 10 lat(4). U doros³ych najczêstsze
guzy œródrdzeniowe to wyœció³czaki, u dzieci najczêstsze s¹ gwiaŸdziaki, nastêpnie wyœció³czaki i zwojakogle-jaki(3-5,7,8). Guzy z³oœliwe stanowi¹ ok. 10-15% guzów
dzieciêcych rdzenia(4,9). Wiêksz¹ zapadalnoœæ na guzy
œródrdzeniowe wykazuj¹ pacjenci z rozpoznaniem neu-rofibromatosis i dzieci z wadami wrodzonymi typu roz-szczepiennego(4). Objawy guza rdzenia krêgowego zale¿¹
od poziomu umiejscowienia oraz od rozleg³oœci guza niszcz¹cego rdzeñ. Guzy œródrdzeniowe pocz¹tkowo mog¹ dawaæ niewielkie i ma³o charakterystyczne obja-wy, co jest przyczyn¹ ich opóŸnionego rozpoznania. Rodzice zwykle podaj¹, ¿e dolegliwoœci œredniego stop-nia wystêpuj¹ na kilka miesiêcy do roku przed postawie-niem diagnozy. Zalicza siê do nich ból, os³abienie, pa-restezje, zaburzenia chodu, zniekszta³cenia krêgos³upa, zaburzenia ze strony zwieraczy(3).
W przypadkach guzów rdzenia opisywano równie¿ wo-dog³owie. Patomechanizm jego powstawania jest nieja-sny, niektórzy postuluj¹ zaburzenia wch³aniania zwrot-nego p³ynu mózgowo-rdzeniowego.
Piœmiennictwo donosi równie¿ o mo¿liwoœci rozsiewu tych guzów drogami p³ynowymi, ale wtórne zajêcie móz-gu jest rzadszym zjawiskiem(5,8-10). Opisano tak¿e
prze-rzuty poza CNS(10).
Zgodnie z doniesieniami wiêkszoœci autorów prognoza w z³oœliwych glejakach rdzenia jest z³a(9,11). Jedynie
Przy-bylski i wsp. podaj¹ bardziej optymistyczne wyniki lecze-nia. Dotycz¹ one jednak ma³ej liczebnie grupy dzieci(12).
Podstaw¹ terapii w leczeniu guzów rdzenia jest chirur-giczna resekcja guza(3,4). Ca³kowite usuniêcie w
przypad-ku glejaków z³oœliwych jest bardzo trudne ze wzglêdu na dalece inwazyjny charakter wzrostu tych nowotworów. Nie ma jednoznacznie ustalonych zasad postêpowania terapeutycznego. Pooperacyjne naœwietlanie guza umo¿-liwia w za³o¿eniu lokaln¹ kontrolê guza(4,5,9). Optymalna
stosowana dawka radioterapii wynosi 50 Gy(5).
Lecze-nie chemiczne w przypadku guzów CUN znajduje co-raz wiêksze zastosowanie. Odgrywa szczególn¹ rolê w terapii guzów wysokiego stopnia z³oœliwoœci histolo-gicznej, wielokrotnych wznów guzów o niskim stopniu z³oœliwoœci histologicznej oraz guzów, którym towarzy-sz¹ powa¿ne ubytki i uszkodzenia neurologiczne w mo-mencie rozpoznania. Szybkie rozpoczêcie chemiotera-pii jest konieczne w leczeniu bardzo m³odych dzieci, u których mo¿liwoœci zastosowania radykalnego lecze-nia chirurgicznego i radioterapii s¹ ograniczone. Daje szansê na stabilizacjê procesu nowotworowego i wyd³u-¿enie prze¿ycia w przypadku guzów z³oœliwych i niemo¿-noœci radykalnej resekcji guza. Chemioterapia na sta³e wesz³a w sk³ad programów terapeutycznych guzów CUN u dzieci. Stosowane protoko³y chemioterapii obejmuj¹ schematy chemioterapii wielolekowej stanowi¹ce po³¹-czenia wielu ró¿nych cytostatyków, takich jak: winkry-styna, cyklofosfamid, ifosfamid, doksorubicyna, etopo-zyd, cykloplatyna, cisplatyna, protoko³y: PCV, „8 w 1” oraz monoterapiê temozolomidem(3,4,7,9).
Najwa¿niejszymi czynnikami rokowniczymi w terapii guzów œródrdzeniowych s¹ stopieñ histologicznej z³o-œliwoœci guza, radykalnoœæ zabiegu operacyjnego oraz przedoperacyjny stan neurologiczny chorego(3,4).
Najgor-sze rokowanie dotyczy chorych ze z³oœliwymi gwiaŸ-dziakami, u których nie stwierdza siê korelacji miêdzy zakresem resekcji i prze¿yciem. W pracy Cohena, oma-wiaj¹cej wyniki leczenia 19 dzieci z rozpoznaniem z³oœli-wych gwiaŸdziaków rdzenia krêgowego, mediana prze-¿ycia wynosi³a zaledwie 6 miesiêcy. Piêtnastu (79%) spoœród 19 chorych zmar³o z powodu rozsiewu nowo-tworowego(13). Wed³ug innych autorów przeciêtne
prze-¿ycie chorych wynosi równie¿ od kilku do kilkunastu miesiêcy (15 miesiêcy(8), 7 miesiêcy(9)).
£¹czne wyst¹pienie kilku czynników z³ego rokowania (rozpoznanie histologiczne, brak radykalnoœci zabiegu operacyjnego, póŸna diagnoza, wywiad chorobowy trwa-j¹cy 2 i 6 miesiêcy oraz rozleg³oœæ procesu nowotworo-wego) mia³o wp³yw na niepowodzenie leczenia obydwoj-ga omawianych przez nas dzieci.
Œródrdzeniowe guzy kana³u krêgowego wystêpuj¹ rzad-ko, ale, zw³aszcza w przypadku guzów histologicznie ³agodnych, ich wczesne rozpoznanie jest istotnym czyn-nikiem rokowniczym oraz odgrywa kluczow¹ rolê w
utrzy-131
mywaniu siê trwa³ych nastêpstw neurologicznych.Nie-wyjaœnione i utrzymuj¹ce siê bóle okolicy lêdŸwiowej u dzieci s¹ wskazaniem do pilnego wykonania badañ obrazowych (MRI). W przypadku utrzymuj¹cych siê niewyjaœnionych bólów g³owy u dzieci nale¿y tak¿e roz-wa¿aæ diagnostykê kana³u krêgowego.
PIŒMIENNICTWO: BIBLIOGRAPHY: 1
1.. Dro¿yñska E., Po³czyñska K., Bieñ E. i wsp.: Guzy lite krêgos³upa i kana³u krêgowego u dzieci. Przyczyny i kon-sekwencje opóŸnieñ rozpoznania. Med. Wieku Rozwoj. 2004; 2: 183-191.
2
2.. Hertl M.: Ból. W: Hertl M.: Diagnostyka ró¿nicowa w pe-diatrii. WM, Warszawa 1993: 7-39.
3
3.. Quinones-Hinojosa A., Gulati M., Schmidt M.H.: Intra-medullary spinal cord tumors. W: Gupta N., Banerjee A., Haas-Kogan D.: Pediatric CNS Tumors. Springer-Verlag, Berlin, Heidelberg 2004: 167-182.
4
4.. Strother D.R., Pollack I.F., Fisher P.G. i wsp.: Tumors of the central nervous system. W: Pizzo P.A., Poplack D.G. (red.): Principles and Practice of Pediatric Oncology. Lip-pincott Williams & Wilkins, Philadelphia 2004: 804-805.
5
5.. O’Sullivan C., Jenkin R.D., Doherty M.A. i wsp.: Spinal cord tumors in children: long-term results of combined surgical and radiation treatment. J. Neurosurg. 1994; 81: 507-512.
6
6.. Colby C., Rozance P., Goodwin T.L., Fisher P.G.: Rapid deterioration of a newborn with congenital spinal cord astrocytoma. Med. Pediatr. Oncol. 2001; 36: 500-502. 7
7.. Weiss E., Klingebiel T., Kortmann R.D. i wsp.: Intraspinal high-grade astrocytoma in a child-rationale for chemother-apy and more intensive radiotherchemother-apy? Childs Nerv. Syst. 1997; 13: 108-112.
8
8.. Ciappetta P., Salvati M., Capoccia G. i wsp.: Spinal glio-blastomas: report of seven cases and review of the litera-ture. Neurosurgery 1991; 28: 302-326.
9
9.. Allen J.C., Aviner S., Yates A.J. i wsp.: Treatment of high-grade spinal cord astrocytoma of childhood with “8-in-1” chemotherapy and radiotherapy: a pilot study of CCG-945. Children’s Cancer Group. J. Neurosurg. 1998; 88: 215-220. 1
100.. Santi M., Mena H., Wong K. i wsp.: Spinal cord malig-nant astrocytomas. Clinicopathologic features in 36 cases. Cancer 2003; 98: 554-561.
1
111.. Merchant T.E., Nguyen D., Thompson S.J. i wsp.: High-grade pediatric spinal cord tumors. Pediatr. Neurosurg. 1999; 30: 1-5.
1
122.. Przybylski G.J., Albright A.L., Martinez A.J: Spinal cord astrocytomas: long-term results comparing treatments in children. Childs Nerv. Syst. 1997; 13: 375-382.
1
133.. Cohen A.R., Wisoff J.H., Allen J.C., Epstein F.: Malig-nant astrocytomas of the spinal cord. J. Neurosurg. 1989; 70: 50-54.
S
Szzaan
no
ow
wn
nii A
Au
utto
orrzzyy!!
Uprzejmie przypominamy, ¿e zgodnie z rozporz¹dzeniem Ministra Zdrowia z dn. 2 paŸdziernika 2004 roku w sprawie sposobów dope³nienia obowi¹zku doskonalenia zawodowego lekarzy i lekarzy dentystów
publikacja artyku³u w czasopiœmie „AKTUALNOŒCI NEUROLOGICZNE” – indeksowanym w Index Copernicus – umo¿liwia doliczenie 20 punktów edukacyjnych
za ka¿dy artyku³ do ewidencji doskonalenia zawodowego. Podstaw¹ weryfikacji jest notka bibliograficzna z artyku³u.
