277
Zespó³ po³owiczego zaniedbywania jamy ustnej
Buccal cavity hemineglect syndrome
1Klinika Neurologii, Akademia Medyczna w Bia³ymstoku2Oddzia³ Psychiatrii, Samodzielny Publiczny Szpital Wojewódzki w Suwa³kach
Adres do korespondencji: Robert Pogorzelski, Klinika Neurologii SPSK AMB, ul. M. Sk³odowskiej-Curie 24a, 15-276 Bia³ystok, tel.: 085 746 83 26, faks: 085 746 86 08, e-mail: robertp@amb.edu.pl
Praca finansowana ze œrodków w³asnych
A
Ad
daam
m S
Saad
dzzyyñ
ñsskkii
22,, D
Do
orro
ottaa H
Haalliicckkaa
11,, W
Wiieess³³aaw
w D
Drro
ozzd
do
ow
wsskkii
11S
Sttrreesszzcczzeen
niiee
WWssttêêpp ii cceell pprraaccyy:: Zespó³ po³owiczego zaniedbywania jest zespo³em zaburzeñ behawioralnych wystêpuj¹cych u osób z uszkodzeniem (najczêœciej naczyniopochodnym) prawej pó³kuli mózgu. Celem naszej pracy by³o ustalenie, czy u pacjentów z udarem prawej pó³kuli mózgu, oprócz innych cech zespo³u po³owiczego zanie-dbywania, wystêpuj¹ objawy zaniedbywania po³owiczego jamy ustnej. MMaatteerriiaa³³ ii mmeettooddyy:: Badaniem objêto grupê 20 osób (12 kobiet i 8 mê¿czyzn) w wieku 51-78 lat po przebytym udarze prawej pó³kuli mózgu. Gru-pê kontroln¹ stanowi³o 20 pacjentów dobranych pod wzglêdem wieku i p³ci po przebytym udarze niedo-krwiennym dotycz¹cym lewej pó³kuli mózgu, bez zaburzeñ mowy uniemo¿liwiaj¹cych kontakt s³owny oraz wykonanie przewidzianych protoko³em badania testów. Wykluczeni z badania byli chorzy z mnogimi epizo-dami udarowymi, z cechami zespo³u rzekomoopuszkowego, apraksj¹ jamy ustnej, upoœledzeniem umys³o-wym, cechami otêpienia oraz znacznym niedow³adem dotycz¹cym nerwu twarzowego. Wszyscy pacjenci zo-stali poddani badaniu po ostrej fazie udaru. Oceniono stopieñ deficytu ruchowego przy u¿yciu Skali Udarów Narodowego Instytutu Zdrowia (NIH Stroke Scale). Oceny przestrzennego zaniedbywania po³owiczego do-konano, u¿ywaj¹c testów wzrokowych i ruchowych oraz testów na percepcjê (czytanie i pisanie oraz test ob-razu cia³a). Anozognozjê oceniano za pomoc¹ specjalnie dobranej baterii testów. Oceniaj¹c zaniedbywanie jamy ustnej, wykonano: badanie narz¹dów ¿ucia i po³ykania z ocen¹ wygaszania, badanie smaku, ocenê zdol-noœci po³ykania ze zwróceniem uwagi na wyciekanie œliny, krztuszenie siê, zaleganie œliny i pokarmu w jamie ustnej. WWyynniikkii:: Zaniedbywanie po³owicze jamy ustnej wystêpowa³o zazwyczaj z innymi symptomami zespo-³u zaniedbywania, jako wynik uszkodzenia prawej pó³kuli mózgu. Objawy kliniczne wynikaj¹ce z tego zabu-rzenia widoczne by³y pod postaci¹ zaburzeñ po³ykania (zaleganie pokarmu, obecnoœæ resztek pokarmowych w lewej po³owie jamy ustnej, œlinienie z lewego k¹cika ust oraz krztuszenie siê), lewostronnych zaburzeñ sma-ku i czucia. By³y one w okresie pocz¹tkowym nieprawid³owo rozpoznawane. WWnniioosseekk:: Zaniedbywanie jamy ustnej jest czêstym zjawiskiem u chorych z innymi cechami zespo³u po³owiczego zaniedbywania. W³aœciwa rehabilitacja mo¿e istotnie zmniejszyæ liczbê powik³añ i przyczyniæ siê do poprawy zaniedbywanych funkcji. S
S££OOWWAA KKLLUUCCZZOOWWEE:: zzeessppóó³³ ppoo³³oowwiicczzeeggoo zzaanniieeddbbyywwaanniiaa,, zzaanniieeddbbyywwaanniiee ppoo³³oowwiicczzee jjaammyy uussttnneejj,, oobbjjaawwyy kklliinniicczznnee,, rroozzppoozznnaawwaanniiee,, lleecczzeenniiee
S
Su
um
mm
maarryy
B
Baacckkggrroouunndd aanndd ppuurrppoossee:: Hemineglect is a group of behavioural symptoms in a person with right hemi-spheric (mostly vascular) lesion. The aim of the study was to determine whether there are, besides other hem-ineglect syndrome symptoms, signs of buccal hemhem-ineglect syndrome in patients with right hemispheric stroke lesion. MMaatteerriiaall aanndd mmeetthhooddss:: The reference population comprised 20 patients (12 female and 8 male), aged 51-78 years after right hemispheric stroke. Control group consisted of 20 age and sex matched people after left hemispheric stroke. They had no speech disturbances in a degree making verbal contact or fulfilling protocol specific tests impossible. Patients with multiple stroke history, pseudobulbar syndrome, buccofacial apraxia, mental impairment, dementia and severe facial nerve paresis were excluded. All patients were exam-ined after the acute phase of stroke. Motor deficit was assessed using neurological examination and was based on National Institute of Health Stroke Scale. Evaluation of spatial hemineglect was done using visual, motor tests and perception tests (reading, writing and body image tests). Anosognosia was assessed using specially selected test procedures. Evaluating buccal hemineglect we performed: chewing and swallowing organs exam-ination with extinction assessment, exploration of taste, exploration of swallowing to check for dribbling,
R Reecceeiivveedd:: 19.02.2008 A Acccceepptteedd:: 12.03.2008 P Puubblliisshheedd:: 30.04.2008
278
W WSSTTÊÊPP
Z
espó³ po³owiczego zaniedbywania (hemineglect syndrome) jest zespo³em zaburzeñ behawioral-nych, takich jak: spostrzeganie, uwaga, funkcje przestrzenne i konstrukcyjne, wystêpuj¹cym g³ównie przy uszkodzeniach dotycz¹cych prawej pó³kuli mózgu. Bar-dzo rzadko spotyka siê go przy uszkodzeniach lewopó³-kulowych(1). Zasadniczy defekt polega na trudnoœci wre-agowaniu na bodŸce p³yn¹ce z po³owy w³asnego cia³a i przestrzeni pozaosobowej po stronie przeciwnej do uszkodzenia mózgowego. Nieœwiadomoœæ patologicz-nych zachowañ utrudnia korektê deficytów, a próby wy-jaœniania pacjentowi nieprawid³owoœci reagowania s¹ zazwyczaj przez niego odrzucane i nie poprawiaj¹ jego funkcjonowania(2). W 1876 roku Jackson opisa³
przypa-dek pacjentki z glejakiem w tylnej czêœci prawego p³ata skroniowego, która oprócz niedow³adu lewostronnego wykazywa³a typowe cechy zespo³u zaniedbywania po-³owiczego, widoczne podczas czytania, ubierania siê i chodzenia(wg 3). Nieœwiadomoœæ deficytów wynikaj¹cych
z uszkodzenia mózgu by³a opisywana w 1885 przez Von Monakowa, który zwraca³ równie¿ uwagê na ogra-niczony obszar odpowiedzialnego za to zaburzenie uszkodzenia. Babiñski u¿y³ na okreœlenie tego objawu terminu anozognozja, którym po dzieñ dzisiejszy okre-œla siê nieuœwiadamianie przez pacjenta i w efekcie ne-gowanie istniej¹cych deficytów neurologicznych, takich jak np. niedow³ad po³owiczy, hemianopsja, dysleksja lub dysfazja(4). Anozognozja mo¿e byæ jednym z
obja-wów klinicznych zespo³u zaniedbywania, do których zalicza siê równie¿:
a) zaprzeczanie istnienia jednej strony cia³a lub zmie-nione jej odczuwanie;
b) emocjonalne zobojêtnienie wobec objawów neuro-logicznych, których pacjent jest œwiadomy;
c) zaniedbywanie jednej strony cia³a i przestrzeni po-zaosobowej w czynnoœciach ¿ycia codziennego; d) nieu¿ywanie lewych koñczyn mimo braku ich
nie-dow³adu (akinezja jednostronna);
e) sensoryczne wygaszanie (extinction) widoczne pod-czas jednoczesnej stymulacji obustronnej;
f) zmienione odczuwanie lokalizacji bodŸca (allestezja); g) spontaniczne ustawianie cia³a i g³owy w stronê
od-powiadaj¹c¹ uszkodzeniu mózgowemu(2).
Autorów kolejnych publikacji intrygowa³y nietypowe i trudne do wyjaœnienia zachowania pacjentów, którzy ignorowali bodŸce i zjawiska dotycz¹ce lewej po³owy w³asnego cia³a oraz przestrzeni pozaosobowej. Do tej pory niewiele by³o badañ i opisów dotycz¹cych zanied-bywania po³owy jamy ustnej, szczególnie zaœ lewej jej po³owy. Opisywano wiele mechanizmów zaburzeñ po-³ykania pokarmu bêd¹cych wynikiem udaru mózgu, ale zazwyczaj z pominiêciem zaniedbywania po³owiczego jako jednej z przyczyn(5). Pojedyncze wyniki badañ
opi-sywa³y przypadki po³owiczego zaniedbywania jamy ust-nej u pacjentów po udarze prawopó³kulowym mózgu(6).
Rizzolatti i wsp. w swych doœwiadczeniach na ma³pach z rodziny makaków wykazali, ¿e jednostronne zniszcze-nie kory poza³ukowej (regionu 6.) powodowa³o u ma³p kontralateralne zaburzenia uwagi oraz objawy zanied-bywania po³owiczego dotycz¹ce przeciwstawnej do uszkodzenia rêki oraz po³owy jamy ustnej. Zwierzêta nie by³y w stanie z³apaæ pokarmu ustami, gdy znajdo-wa³ siê on w s¹siedztwie twarzy lub nawet w kontakcie z ustami po stronie przeciwnej do uszkodzenia mózgu(7).
Jama ustna pe³ni u ma³p funkcje chwytne, bierze udzia³ w badaniu otoczenia (w powi¹zaniu ze zmys³em sma-ku i wêchu) oraz w reakcjach obronnych. U cz³owieka funkcje te s¹ zachowane w postaci szcz¹tkowej, mo¿na jednak przypuszczaæ, ¿e zaniedbywanie po³owicze jamy ustnej u ludzi wystêpuje wraz z innymi objawami tego zespo³u i dotyczy zarówno przestrzeni osobowej, jak i pozaosobowej, ale w rutynowym badaniu klinicznym jego ocena zazwyczaj jest pomijana.
Celem naszej pracy by³o ustalenie, czy u pacjentów z udarem pó³kulowym mózgu wystêpuj¹ objawy zanied-bywania po³owiczego jamy ustnej oraz okreœlenie obja-wów klinicznych wynikaj¹cych z zespo³u po³owiczego zaniedbywania dotycz¹cego jamy ustnej.
M
MAATTEERRIIAA££ II MMEETTOODDAA
Badaniem objêto grupê 20 osób (12 kobiet i 8 mê¿-czyzn) w wieku 51-78 lat po przebytym udarze prawo-pó³kulowym mózgu. Grupê kontroln¹ stanowi³o 20 pa-cjentów dobranych pod wzglêdem wieku i p³ci, po przebytym udarze niedokrwiennym dotycz¹cym lewej pó³kuli mózgu, bez zaburzeñ mowy uniemo¿liwiaj¹cych kontakt s³owny oraz wykonanie przewidzianych
proto-choking, stasis of the saliva or food in a mouth cavity. RReessuullttss:: Buccal hemineglect was usually concomitant with other hemineglect symptoms resulting from the lesion of the right hemisphere. Clinical signs associated with this condition consisted of: impaired swallowing (food retention, food debris in the left side of buccal cav-ity, drooling from the left angle of the mouth and choking), taste and sensory disturbances in the left hemibuc-cal space. These disturbances were incorrectly diagnosed initially. CCoonncclluussiioonnss:: Buccal hemineglect is frequent phenomenon in subjects with other hemineglect syndrome symptoms. Proper rehabilitation can reduce the number of complications and greatly improve the neglected functions.
K
279
ko³em badania testów. Do badania w³¹czani byli kolejnipacjenci hospitalizowani z powodu udaru niedokrwien-nego mózgu w Klinice Neurologii Akademii Medycznej w Bia³ymstoku w okresie 12 miesiêcy, spe³niaj¹cy kryte-ria w³¹czenia. Z badania wykluczeni byli chorzy z mno-gimi epizodami udarowymi, z cechami zespo³u rzeko-moopuszkowego, apraksj¹ jamy ustnej, upoœledzeniem umys³owym, cechami otêpienia oraz znacznym niedo-w³adem dotycz¹cym nerwu twarzowego. Wszyscy pa-cjenci zostali poddani badaniu po ostrej fazie udaru – w 21.-28. dniu po epizodzie niedokrwienia mózgu. Deficyt ruchowy okreœlono na podstawie badania neu-rologicznego, u¿ywaj¹c w tym celu Skali Udarów Naro-dowego Instytutu Zdrowia (NIH Stroke Scale)(8). Oceny
przestrzennego zaniedbywania po³owiczego dokonano,
wykorzystuj¹c testy wzrokowe i ruchowe (test kopiowa-nia obrazka, test rysowakopiowa-nia zegara, test podzia³u linii) oraz testy na percepcjê (czytanie i pisanie oraz test ob-razu cia³a)(2). Anozognozjê oceniano za pomoc¹ baterii
testów opisanych przez Bisiacha i wsp.(4)W celu oceny
zaniedbywania jamy ustnej przeprowadzono: 1) bada-nie twarzy, warg, jêzyka, policzków oraz podbada-niebienia, zwracaj¹c uwagê na funkcje ruchowe wymienionych struktur, praksjê (oceniaj¹c zdolnoœæ do otwierania i za-mykania ust na polecenie, wysuwania i chowania jêzyka, imitowania poca³unku i uœmiechu), wra¿liwoœæ na bodŸ-ce dotykowe (stymulacja jednostronna oraz jednocze-sna obustronna – stwierdzenie ewentualnego wygasza-nia); 2) badanie smaku; 3) badanie zdolnoœci po³ykania ze zwróceniem uwagi na wyciekanie œliny, krztuszenie
Tabela 1. Porównanie objawów klinicznych pacjentów z uszkodzeniem prawo- i lewopó³kulowym
Rodzaj deficytu Nasilenie deficytu Liczba pacjentów z uszkodzeniem Liczba pacjentów z uszkodzeniem p<0,05 prawopó³kulowym lewopó³kulowym
Deficyt ruchowy Brak 5 4 –
£agodne 10 11 Znaczne 5 5 Zaniedbywanie Brak 2 19 + wzrokowo-przestrzenne Lekkie 3 0 Umiarkowane 5 1 Nasilone 10 0 Hemisomatognozja Tak 14 1 + Nie 6 0 Anozognozja Brak 5 15 + Lekkie 1 3 Umiarkowane 9 0 Nasilone 5 2 Œlinienie Brak 6 16 + Lekkie 3 2 Umiarkowane 7 2 Nasilone 4 0 Zaleganie Brak 3 19 + Lekkie 9 1 Umiarkowane 3 0 Nasilone 5 0 Aspiracja Brak 13 20 + Lekkie 5 0 Umiarkowane 2 0 Nasilone 0 0
Wygaszanie czuciowe Brak 8 19 +
Lekkie 2 0
Umiarkowane 1 0
Nasilone 9 1
Wygaszanie smaku Brak 3 19 +
Lekkie 6 0
Umiarkowane 7 1
280
siê, zaleganie œliny i pokarmu w jamie ustnej; 4) subiek-tywn¹ ocenê po³ykania i wyciekania œliny i/lub pokarmu (Czy jest Pan/Pani œwiadoma wyciekania œliny/pokar-mu? Czy czuje Pan/Pani œlinê/pokarm zalegaj¹cy w ja-mie ustnej? Czy krztusi siê Pan/Pani podczas po³yka-nia? Czy to Pana/Pani¹ krêpuje? Czy znajduje Pan/Pani czasem pokarm zalegaj¹cy w jamie ustnej po posi³ku?). Lokalizacji ogniska uszkodzenia mózgu dokonano na podstawie wykonanych badañ tomografii komputero-wej lub rezonansu magnetycznego mózgu.
Analizy statystycznej dokonano przy u¿yciu testu χ2
w celu porównania obu grup pod wzglêdem g³ównych badanych cech.
W WYYNNIIKKII
Grupa badana sk³ada³a siê z 12 kobiet i 8 mê¿czyzn (œred-ni wiek 62 lata). Wszyscy pacjenci przebyli udar (œred- niedo-krwienny mózgu z zawa³em struktur powierzchownych (n=9), g³êbokich (n=5) oraz powierzchownych i g³êbo-kich (n=6) prawej pó³kuli mózgu. Niedow³ad po³owiczy znacznego stopnia obserwowano u 5 pacjentów, ³agodny u 10, zaœ 5 chorych nie wykazywa³o niedow³adów. Zanie-dbywanie wzrokowo-przestrzenne w stopniu umiarkowa-nym i znaczumiarkowa-nym wykryto u 15 chorych, w stopniu lekkim lub bez zaburzeñ u 5 osób (tabela 1). Anozognozjê stwierdzono u 14 pacjentów znacznie lub umiarkowanie nasilon¹, u 6 w stopniu lekkim lub bez objawów. Zabu-rzenia postrzegania w³asnego cia³a by³y nasilone u 14 pa-cjentów, nie wystêpowa³y u 6 osób z grupy badanej. Grupa kontrolna sk³ada³a siê z 11 kobiet i 9 mê¿czyzn w wieku 45-74 lata (œrednia wieku 59 lat) z zawa³em g³êbokim (n=5), powierzchownym (n=12) oraz po-wierzchownym i g³êbokim (n=3) lewej pó³kuli mózgu. Znaczna hemipareza wystêpowa³a u 5 osób z grupy kontrolnej, ³agodna u 11, natomiast 4 pacjentów nie wykazywa³o ubytków ruchowych podczas oceny neuro-logicznej. U 2 chorych z grupy kontrolnej wystêpowa³a znacznie nasilona anozognozja, w niewielkim nasileniu u 3 innych osób. Jeden z pacjentów z uszkodzeniem le-wej pó³kuli mózgu wykazywa³ cechy zespo³u po³owi-czego zaniedbywania dotycz¹cego w³asnego cia³a oraz jamy ustnej (by³a to osoba leworêczna). U pozosta³ych osób z grupy kontrolnej nie stwierdzono zaburzeñ do-tycz¹cych po³ykania, zalegania pokarmu oraz wygasza-nia dotycz¹cego smaku i czucia okolic jamy ustnej. Grupa kontrolna i badana ró¿ni³y siê znacz¹co pod wzglêdem zaniedbywania wzrokowo-przestrzennego (χ2=29,42; p<0,001), anozognozji (χ2=14,77; p<0,001),
zalegania pokarmu (χ2=26,03; p<0,001), wygaszania
czuciowego (χ2=13,22; p=0,004), wygaszania smaku
(χ2=27,43; p<0,001), œlinienia (χ2=11,52; p=0,009)
oraz aspiracji pokarmu (χ2=8,45; p=0,01).
Nie znaleziono istotnej statystycznie ró¿nicy pod wzglê-dem nasilenia deficytu ruchowego (χ2=0,15; p=0,92)
oraz uszkodzonych struktur mózgu (χ2=5,8; p=0,95).
O
OMMÓÓWWIIEENNIIEE
Zaniedbywanie po³owicze jamy ustnej wystêpuje zazczaj z innymi objawami zespo³u zaniedbywania, jako wy-nik uszkodzenia prawej pó³kuli mózgu, ale w rutynowej praktyce klinicznej czêsto nie jest dostrzegane. Charak-teryzuje siê niezdolnoœci¹ do wykrycia obecnoœci po-karmu lub œliny znajduj¹cych siê w lewej po³owie jamy ustnej. Rezultatem tego stanu jest upoœledzenie ¿ucia pokarmu, który nie jest wykrywany przez pacjenta. Po-¿ywienie nie ulega prawid³owej obróbce w jamie ustnej, nie jest dostatecznie nawil¿one i zmieszane ze œlin¹, upoœledzone jest równie¿ jego po³ykanie. Resztki po-karmu zalegaj¹ wraz ze œlin¹ po lewej stronie jamy ust-nej w okresach pomiêdzy posi³kami, utrudniaj¹c po³y-kanie, i mog¹ doprowadziæ do zach³yœniêcia i aspiracji cz¹stek pokarmu do dróg oddechowych. Znamienne jest czêste wyciekanie œliny, p³ynów lub resztek pokarmowych poprzez lewy k¹cik ust. Pacjenci nieœwiadomi wyciekania pokarmu i/lub œliny nie wycieraj¹ twarzy, choæ unerwienie czuciowe policzków, warg i podbródka jest zachowane. Zjawisko wygaszania sensorycznego stwierdzane u pa-cjentów z zaniedbywaniem po³owiczym podczas jedno-czesnej stymulacji obustronnej koñczyn znajduje swoje odzwierciedlenie w odniesieniu do jamy ustnej i zawar-tych w niej struktur, jak równie¿ w zmyœle smaku. Jedno-stronna stymulacja policzków, ³uków podniebiennych, warg oraz poczucie smaku by³y przez pacjentów odczu-wane prawid³owo i po lewej, i po prawej stronie. Jedno-czesna stymulacja obustronna by³a zaœ odczuwana tylko po prawej stronie (z zaniedbaniem bodŸców lewostron-nych) przez 14 z 20 pacjentów. Zjawisko to by³o nasilo-ne b¹dŸ umiarkowanasilo-ne u 11 osób z grupy badanasilo-nej. Chory leworêczny z uszkodzeniem lewej pó³kuli mózgu ewident-nie zaewident-niedbywa³ praw¹ po³owê jamy ustnej – obserwo-wano u niego wygaszanie bodŸców prawostronnych. Jama ustna jest przestrzeni¹ anatomiczn¹, która w za-le¿noœci od stanu czynnoœciowego mo¿e byæ traktowana jako przestrzeñ pozaosobowa – wtedy, gdy jest otwarta b¹dŸ wype³niona pokarmem, lub jako przestrzeñ we-wnêtrzna – gdy jest zamkniêta. W odró¿nieniu od in-nych czêœci cia³a odgrywa ona rolê w komunikowaniu siê, spo¿ywaniu i trawieniu pokarmów, wyra¿aniu swo-ich emocji, dostarcza tak¿e bodŸce czuciowe poprzez zmys³ smaku. Jama ustna jest czêœci¹ wzorca cia³a ludz-kiego (body image), w którym odgrywa ona rolê zarów-no czêœci cia³a, jak i przestrzeni – swoistego pojemnika na pokarm.
Zjawisko po³owiczego zaniedbywania jamy ustnej u pa-cjentów po przebytym uszkodzeniu pó³kuli niedominu-j¹cej, gdy nie jest w porê zdiagnozowane, niesie ze sob¹ ryzyko pogorszenia stanu zdrowia pacjenta na skutek zalegania resztek pokarmu i œliny w jamie ustnej, mog¹-cego prowadziæ do zach³yœniêæ i aspiracyjnych zapaleñ p³uc. Nale¿y przypomnieæ, i¿ ma to miejsce u pacjentów czêsto ob³o¿nie chorych, niesprawnych ruchowo i
nie-281
zdolnych do samopielêgnacji – z ciê¿kim uszkodzeniemoœrodkowego uk³adu nerwowego.
Najskuteczniejsz¹ metod¹ leczenia zaniedbywania po-³owiczego jamy ustnej jest w³aœciwa rehabilitacja, która polega przede wszystkim na zwróceniu uwagi chorego i jego opiekunów na zaniedbywan¹ po³owê jamy ustnej i uœwiadomieniu pacjentowi zalegania pokarmu. W le-czeniu zespo³u podejmowano równie¿ próbê stosowa-nia stymulacji przedsionkowej (irygacje lewego ucha zimn¹ wod¹)(9,10). Przejœciow¹ poprawê zaniedbywania
po³owiczego jamy ustnej po zastosowanej tej metody u 4 pacjentów opisali Andre i wsp.(6)
Nale¿y zwracaæ uwagê na mo¿liwoœæ wyst¹pienia niedbywania jamy ustnej w przypadku stwierdzenia za-burzeñ ¿ucia i po³ykania oraz zalegania pokarmu w ja-mie ustnej u chorych z innymi cechami po³owiczego zaniedbywania. W³aœciwa, wczesna rehabilitacja mo¿e istotnie zmniejszyæ liczbê powik³añ i przyczyniæ siê do poprawy zaniedbywanych funkcji.
W
WNNIIOOSSKKII
Zaniedbywanie jamy ustnej jest czêstym zjawiskiem u chorych z innymi cechami zespo³u po³owiczego za-niedbywania.
PIŒMIENNICTWO: BIBLIOGRAPHY: 1
1.. Hier D.B., Davis K.R., Richardson E.P.: Hypertensive put-aminal haemorrhage. Ann. Neurol. 1997; 1: 152-159. 2
2.. Seniów J., Cz³onkowska A.: Zespó³ po³owiczego zanied-bywania. Charakterystyka kliniczna i postêpowanie reedu-kacyjne. Neur. Neurochir. Pol. 1997; 31: 123-133. 3
3.. Friedland R.P., Weistein E.A.: Hemi-inattention and hemi-sphere specialization: introduction and historical review. Adv. Neurol. 1977; 18: 1-26.
4
4.. Bisiach E., Vallar G., Perani D. i wsp.: Unawareness of dis-ease following lesions of the right hemisphere: anosognosia for hemiplegia and anosognosia for hemianopia. Neu-ropsychologia 1986; 24: 471-482.
5
5.. Schröter-Morasch H., Bartolome G.: Swallowing disor-ders: pathophysiology and rehabilitation of neurogenic dysphagia. Neurorehabilitation 1998; 10: 169-189. 6
6.. Andre J.M., Beis J.M., Morin N. i wsp.: Buccal hemine-glect. Arch. Neurol. 2000; 57: 1734-1740.
7
7.. Rizzolatti G., Matelli M., Pavesi G.: Deficits in attention and movement following the removal of postarcuate (area 6) and prearcuate (area 8) cortex in macaque mon-keys. Brain 1983; 106: 655-673.
8
8.. Lyden P., Raman R., Liu L. i wsp.: NIH SS training and certification using a new digital video disk is reliable. Stroke 2005; 36: 2446-2449.
9
9.. Rode G., Perenin M.T.: Temporary remission of represen-tational hemineglect through vestibular stimulation. Neu-roreport 1994; 5: 869-872.
1
100.. Rode G., Perenin M.T., Honore J. i wsp.: Improvement of the motor deficit of neglect patients through vestibular stimulation: evidence for a motor neglect component. Cortex 1998; 34: 253-261.
AKTUALNOŒCI
5
500tthhAAnnnnuuaall MMeeeettiinngg ooff tthhee CCoolllleeggiiuumm IInntteerrnnaattiioonnaallee
N
Neeuurroo--PPssyycchhoopphhaarrmmaaccoollooggiiccuumm 13-17 lipca 2008 r., Monachium, Niemcy Kontakt: CINP Central Office
faks: 00-49-3-030-066-940
e-mail: CINP@glasconf.demon.co.uk http://www.cinp2008.com/home.html 1
111tthhIInntteerrnnaattiioonnaall CCoonnffeerreennccee oonn AAllzzhheeiimmeerr''ss DDiisseeaassee
26-31 lipca 2008 r., Chicago, USA Kontakt: Joretta Rahim
tel.: 1-312-335-5790, faks: 1-866-699-1235 e-mail: icad@alz.org, http://www.alz.org/icad T
Thhee SSuummmmeerr IInnssttiittuuttee oonn NNeeuurrooddeevveellooppmmeennttaall DDiissoorrddeerrss 7-8 sierpnia 2008 r., Sacramento, USA
Kontakt: Continuing Medical Education Office, 3560 Business Drive, Suite 130, Sacramento, CA 95820 tel.: 916-734-5390, faks: 866-263-4338/866-CME-4EDU e-mail: cmereg@ucdavis.edu
Z ZJJAAZZDDYY
S
Soocciieettyy ffoorr NNeeuurrooeennddooccrriinnoollooggyy ((SSBBNN)) 2
2000088 AAnnnnuuaall MMeeeettiinngg
9-12 lipca 2008 r., Groningen, Holandia Kontakt: Society for Neuroendocrinology,
1100 E. Woodfield Road, Suite 520, Schaumburg, IL 60173 tel.: 847-517-7225, faks: 847-517-7229
e-mail: info@sbn.org B
Brraaiinn DDeevveellooppmmeenntt aanndd LLeeaarrnniinngg:: MMaakkiinngg SSeennssee ooff SScciieennccee 12-15 lipca 2008 r., Vancouver, Kanada
Kontakt: Rose Wang tel.: 604-822-6156
lub Toll free (Canada & US) 1-877-328-7744 faks: 604-822-4835
e-mail: rosew@interchange.ubc.ca
282
1
122tthhCCoonnggrreessss ooff tthhee EEuurrooppeeaann FFeeddeerraattiioonn ooff NNeeuurroollooggiiccaall
S Soocciieettiieess
23-26 sierpnia 2008 r., Madryt, Hiszpania Kontakt: EFNS Headoffice, Alserstrasse 4, Courtyard 1, 1090 Vienna, Austria tel.: 43-18-890-503, faks: 43-18-890-503-13
e-mail: headoffice@efns.org, http://efns2008.efns.org X
XXX ZZjjaazzdd PPoollsskkiieeggoo TToowwaarrzzyyssttwwaa NNeeuurroollooggiicczznneeggoo 3-6 wrzeœnia 2008 r., Wroc³aw, Centrum
Naukowo-Badawcze i Dydaktyczne Politechniki Wroc³awskiej, Wybrze¿e Wyspiañskiego 27
Kierownik naukowy: prof. dr hab. n. med. Ryszard Podemski Patronat: Polskie Towarzystwo Neurologiczne
Organizator: Katedra i Klinika Neurologii AM, VM Media sp. z o.o. VM Group sp. k. ul. Œwiêtokrzyska 73, 80-180 Gdañsk tel.: 058 320 94 94, faks: 058 320 94 60 e-mail: 20zjazdptn@viamedica.pl http://www.20zjazdptn.viamedica.pl/pl P
Poossttêêppyy nneeuurrooppssyycchhiiaattrriiii ii nneeuurrooppssyycchhoollooggiiii 27-28 listopada 2008 r., Poznañ
Organizator: Wydawnictwo Termedia
ul. Wenedów 9/1, 61-614 Poznañ, tel.: 061 656 22 02 e-mail: szkolenia@termedia.pl, http://www.termedia.pl
IINNTTEERRNNEETT
h
httttpp::////wwwwww..cciinnpp..oorrgg
CINP (Collegium Internationale Neuro-Psychopharmacolo-gicum – Miêdzynarodowe Kolegium Neuropsychofarmakolo-giczne) jest jedyn¹ na œwiecie globaln¹ organizacj¹ zrzeszaj¹-c¹ neuropsychofarmakologów. CINP cieszy siê szerokim poparciem na ca³ym œwiecie, jego misj¹ jest promocja i wspie-ranie miêdzynarodowych badañ naukowych, szkolenie i wdra-¿anie osi¹gniêæ w zakresie neuropsychofarmakologii. Udziela te¿ konsultacji, które maj¹ na celu lepsz¹ ocenê wszystkich aspektów opracowywania i zastosowania klinicznego leków neuropsychiatrycznych, w tym ich biochemii, farmakologii, kwestii bezpieczeñstwa i skutecznoœci terapeutycznej. Poprzez te dzia³ania CINP d¹¿y do poprawy i postêpu w dziedzinie ba-dañ naukowych.
CINP ma swój oficjalny organ: „International Journal of Neu-ropsychopharmacology” (IJNP). IJNP nale¿y do najwa¿niej-szych czasopism w tej dziedzinie badañ naukowych, jego znaczenie wci¹¿ roœnie (na co wskazuje rosn¹cy wspó³czyn-nik oddzia³ywania opiniotwórczego – Impact Factor). CINP promuje badania naukowe, szkolenie i opiekê kliniczn¹ w dziedzinie neuropsychofarmakologii w skali ogólnoœwiato-wej poprzez:
– sprzyjanie rozprzestrzenianiu i wymianie wiedzy naukowej wœród naukowców zajmuj¹cych siê neuropsychofarmako-logi¹ na etapach przedklinicznych i klinicznych, a tak¿e wœród klinicystów z dziedzin pokrewnych;
– definiowanie i publikowanie standardów dotycz¹cych me-tod przeprowadzania badañ klinicznych i interwencji tera-peutycznych w zakresie leczenia i zapobiegania chorobom neuropsychiatrycznym i innym zaburzeniom oœrodkowe-go uk³adu nerwoweoœrodkowe-go;
– opracowywanie, na podstawie danych naukowych i kli-nicznych, wspólnego stanowiska w celu rekomendowania polityki naukowej i zdrowotnej zmierzaj¹cej do poprawy stanu zdrowia osób z zaburzeniami neuropsychiatryczny-mi w ró¿nych i kulturowo zró¿nicowanych spo³eczeñstwach na ca³ym œwiecie.
h
httttpp::////wwwwww..eeffnnss..oorrgg
European Federation of Neurological Societies (EFNS – Eu-ropejska Federacja Towarzystw Neurologicznych) to organi-zacja zrzeszaj¹ca i wspieraj¹ca neurologów w ca³ej Europie. Obecnie w EFNS zarejestrowanych jest 40 europejskich narodo-wych towarzystw neurologicznych (12 000 neurologów; cz³on-kiem EFNS jest m.in. Polskie Towarzystwo Neurologiczne). Rol¹ EFNS jest:
– wspieranie rozwoju neurologii jako niezale¿nej specjalno-œci medycznej zajmuj¹cej siê wszystkimi pacjentami z cho-robami uk³adu nerwowego;
– wspieranie dzia³añ zmierzaj¹cych do objêcia opiek¹ neu-rologiczn¹ wszystkich Europejczyków;
– wspieranie badañ naukowych i rozpowszechnianie ich wy-ników w ca³ej Europie;
– organizowanie i wspieranie szkoleñ w dziedzinie neurolo-gii na poziomie przed- i podyplomowym;
– rozwi¹zywanie bie¿¹cych problemów w neurologii euro-pejskiej.
EFNS:
– organizuje doroczne europejskie kongresy neurologii, a tak-¿e inne spotkania i warsztaty w dziedzinie neurologii kli-nicznej i nauk pokrewnych w ca³ej Europie;
– organizuje szkolenia podyplomowe w dziedzinie neurologii; – stanowi centrum ³¹cz¹ce wszystkie narodowe towarzy-stwa neurologiczne i wszystkie europejskie oddzia³y neu-rologiczne;
– opracowuje wytyczne dotycz¹ce standardów diagnostycz-nych, terapeutyczdiagnostycz-nych, rehabilitacji i programów spo³ecz-nych w dziedzinie neurologii klinicznej;
– organizuje panele ekspertów dotycz¹ce wszystkich pod-specjalnoœci neurologicznych z udzia³em reprezentantów wszystkich krajów europejskich;
– wydaje miêdzynarodowe czasopismo naukowe („European Journal of Neurology”);
– przygotowuje newsletter dla swoich cz³onków. h
httttpp::////ffeennss..mmddcc--bbeerrlliinn..ddee
Federation of European Neuroscience Societies (FENS – Fe-deracja Europejskich Towarzystw Badañ Uk³adu Nerwowe-go) reprezentuje liczne narodowe towarzystwa ds. badañ nad uk³adem nerwowym i ró¿ne towarzystwa w¹skospecjalistycz-ne (od 1998 jej cz³onkiem jest Polskie Towarzystwo Badañ Uk³adu Nerwowego). FENS zosta³a za³o¿ona w 1998 roku podczas Europejskiego Forum Badañ Uk³adu Nerwowego w Berlinie i jest nastêpczyni¹ ENA – Europejskiego Stowa-rzyszenia Badañ Uk³adu Nerwowego.
FENS zosta³a powo³ana w celu promowania badañ nauko-wych i szkoleñ w dziedzinie badañ uk³adu nerwowego, a tak¿e w celu reprezentowania œrodowiska badaczy uk³adu nerwo-wego na forum Komisji Europejskiej, IBRO i innych organów przyznaj¹cych fundusze na badania. FENS jest europejskim partnerem Amerykañskiego Towarzystwa Badañ Uk³adu Ner-wowego. Federacj¹ zarz¹dza Rada FENS, w której sk³ad wcho-dz¹ reprezentanci poszczególnych towarzystw cz³onkowskich. Organ ten zbiera siê co najmniej raz w roku i wybiera cz³on-ków poszczególnych komitetów, zarz¹d, miejsce kolejnego spotkania itp. Bie¿¹c¹ administracj¹ FENS zajmuje siê mitet Wykonawczy, wybierany przez Radê. Cz³onkowie Ko-mitetu Wykonawczego s¹ wybierani na 2 lata (dopuszczalna jest tylko jedna reelekcja). Komitet Wykonawczy ma trzy biu-ra – w Berlinie, Bordeaux i Kuopio.
