1 . ŚWIĘTY SEWERYN I JEGO NAJNOWSZY BIOGRAF
/ W 1500 r o c z n i c ę ś m i e r c i A p o s t o ła N o r ic u m / 8 I 482 - 8 I 1982
D n ia 8 s t y c z n i a 1982 r . u p ły n ę ł o 1500 l a t od c h w i l i , k i e dy w m a c ie r z y s ty m , za ło ż o n y m p r z e z s i e b i e k l a s z t o r z e w F a v ia n is / d z i ś M autern nad D u n a jem /, zam knął sw e d o c z e s n e o c z y św . Sew e r y n /+ 8 I 4 8 2 / , a p o s t o ł n a d d u n a j s k ie j p r o w i n c j i , o d p o w ia d a ją c e j m n iej w i ę c e j o b s z a r o w i d z i s i e j s z e j A u s t r i i . Jak w y n ik a z i n f o r m a c j i, j a k i e n a p ły n ę ły do n as j e s l e n i ą , zarów no K o ś c i ó ł , ja k i p a ń stw o c z y n i ł y r o z l e g ł e p r z y g o t o w a n ia do t e j j u b i l e u s z o w e j u - r o c z y s t o ś c i . Jak ona f a k t y c z n i e w y p a d ła , t e g o w c h w i l i , gdy t o p i s z ę /m a r z e c 1982 r . / , n ie w iem . P rz y p u sz c z a m , że b y ł zapewne o k o lic z n o ś c io w y l i s t p a p i e s k i , że k o n f e r e n c j a e p is k o p a t u a u s t r i a c k ie g o w y d a ła s to s o w n e o r ę d z i e , ż e w yd aw n ictw a n ie p o m in ę ły t e j r o c z n i c y m ilc z e n ie m . W każdym r a z i e j e s t t o d l a A u s t r i i r o c z n ic a nad w yraz d o n i o s ł a , bo c h o d z i t u o c z ł o w i e k a , k t ó r y w l a t a c h po ś m ie r c i A t t y l i /u rn .4 5 3 / , k ie d y lu d y g e r m a ń sk ie sztu rm o w a ły od p ó łn o c y g r a n ic e r o z p a d a j ą c e g o s i ę im perium r z y m s k ie g o , k i e dy a d m i n i s t r a c j a rzym sk a p r z e s t a ł a f a k t y c z n i e f u n k c jo n o w a ć , a w ś l a d z a d e z i n t e g r a c j ą s t r u k t u r p o l i t y c z n o - s p o ł e c z n y c h p r z y s z e d ł c h a o s , g łó d i z a g r o ż e n i e sam ego ż y c i a , w t a k i e j c h w i l i z j a w i ł s i ę w A s t u r i s nad Dunajem / d z i ś K lo s t e r n e u b u r g / nikomu n ie z n a n y m n ic h , k t ó r y a ż do sw e j ś m ie r c i s t a ł s i ę w s z y s tk im d l a u d r ę c z o n e j b e z r e s z t y l u d n o ś c i r z y m s k ie j . R o zw in ą ł zd u m ie w a ją c ą w r ę c z d z i a ł a l n o ś ć na w i e l u p ł a s z c z y z n a c h . P o su w a ją c s i ę
w k ie r u n k u zachodnim w zd łu ż Dunaju, s ta n o w ią c e g o p ó łn o cn ą g r a n ic ę Noricum , g ł o s i ł e w a n g e lię , z a k ła d a ł k l a s z t o r y , o r g a n iz o w a ł, g d z ie t r z e b a b y ło obronę p rzed napadam i, naw iązyw ał k o n ta k ty z przywódcami p le m io n b a r b a r z y ń sk ic h , z w ła s z c z a z R ugiam i, wyku pyw ał jeńców i p ro w a d z ił z a k r o jo n ą na w ie lk ą s k a lę a k c ję pomocy d la um ęczonej lu d n o ś c i. Żeby te g o r o d z a ju d z i a ł a l n o ś ć mógł w o - g ó l e r o z w in ą ć ,m u s ia ł p o m y śleć o ź r ó d ła c h dochodów, w prow adził r e g u la r n y sy ste m podatkowy a w zak ład an ych p r z e z s i e b i e k l a s z t o r a c h n ie t y lk o s z k o l i ł n a p ły w a ją cy o h , ró w n ie ż od barbanzyńoów, kandydatów , a le u tw o r z y ł w n ic h sk ła d y żyw n ości i n a j k o n ie c z n ie j sz y c h tow arów . Pewne grupy mnichów w y zn a czy ł do f u n k c j i ś o i ś l e a d m in is tr a c y jn y c h . Zważywszy na o r g a n iz a c y jn e p o w ią z a n ie k l a s z torów m iędzy so b ą , można b y ło stw o r z y ć zw artą s i e ć r o z d z i e l n i c twa ż y w n o ści z b ie r a n e j p r z e z b r a c i . Ta d o sk o n a le obm yślana i z o rgan izow an a a k c ja C a r ita s u j e s t ty tu łe m chwały Sew eryna, a le o c z y w iś c ie n ie jedynym . Na pierw szym bowiem m ie js c u s t a w ia ł ak c j ę r e l i g i j n ą , m isy jn ą . G ł o s i ł słow o B oże, p r z e t r z ą s a ł e n e r g i c z n i e z a k a m ie n ia łe , e g o is t y c z n e s e r c a w ie lk ic h te g o ś w ia ta , o r g a n iz o w a ł k u l t r e l i g i j n y , budował k o ś c i o ł y . Innym polem je g o d z i a ł a l n o ś c i b y ła ochrona t e g o , co możemy nazwać r z y m sk o śc ią . P r z e c z u w a ł, że l o s lu d n o ś c i r z y m sk ie j j e s t na ty c h te r e n a c h j u ż p r z y p ie c z ę to w a n y i f a k t y c z n ie na ro zk az Odoakra z o s t a ł a ona j u ż po ś m ie r c i Sew eryna ewakuowana do I t a l i i / 4 8 8 / . B ył d la ty c h lu d z i jedynym r a tu n k iem .
Te s z c z e g ó ły i w i e l e , w i e l e innych poznajemy z d z i e ł a "V i- t a S . S e v e r in i" n a p isa n e g o w 511 r . p r z e z je g o u c z n ia E u g ip iu - s z a /+ po 5 3 3 / . N ie tu m ie js c e p i s a ć o E u g ip iu sz u . C^yłam w ię c do s w o je j " A n to lo g ii p a t r y s t y c z n e j " , Kraków 1965 / s . 3 1 4 -3 1 5 i 3 5 0 - 3 5 1 /, do "Słow nika W c z e s n o c h r z e ś c ija ń s k ie g o P iśm ie n n ic tw a " , Poznań 1971 / s . 1 3 7 / i do sw o jeg o a r t . : " O sta tn ie o d k r y c ie p a t r y s ty c z n e " /R e g u ła E u g ip lu s z a /, RTK 2 8 / 1 9 8 1 / z .4 , 1 3 1 - 1 3 6 /.
P r z e jd ę n a to m ia st do spraw y, k tó r a z a p r z ą t a ła uwagę o t o c z e n ia Seweryna i d z i s i e j s z y c h b a d aczy.
Jak p o w ie d z ia łe m w y ż e j, Seweryn b y ł nikomu n ie z n a n y , k ied y z j a w ił s i ę w naddunajskim Noricum. Z d r u g ie j s tr o n y niem al od r a z u zd ob ył s o b ie n iek w estion ow an y a u t o r y t e t u m ie jsc o w e j lu d n o ś c i , a co j e s t j e s z c z e w ym ow niejsze, u p lem ion germ ańskich i io h przywódców, k tó r z y mimo różn ych t a r ć i n a p ię ć n ie m ogli n ie l i c z y ć s i ę z je g o zdaniem . Skąd t a k i a u t o r y t e t u n ie g o ? Kim b y ł przed tem , g d z ie ż y ł , g d z ie zd o b y ł t e w s z y s t k ie u m ie ję tn o ś c i i d o św ia d c z e n ia , j a k ie b u d z iły r e s p e k t nawet u wrogów. Skąd p r z y s z e d ł i d la c z e g o w ła ś n ie t u t a j ? Oto p y t a n ia , na k tó r e odpow iedzi n ie z n a l i a n i w s p ó łc z e ś n i, a n i my d z i ś tym b a r d z ie j .
Kiedy w S i l r . E u g ip iu sz u k oń czył sw oje "Commemoratorium de v i t a S .S e w e r in i" , bo t a k i t y t u ł nadał a u to r sw ej pracy tr a k t u j ą c j ą ja k o "W spomnienie", p r z e s ł a ł j e ja k o surowy m a te r ia ł do l i t e r a c k i e j obróbki rzymskiemu diakonow i P a sc h a z ju sz o w i i n a p is a ł w l i ś c i e przewodnim m .in . co n a s tę p u je :
/ 7 / . J e s t z r o z u m ia łe , że b ę d z ie s i ę nam z p ew n o ścią s t a w iać p y ta n ie o o jc z y z n ę , z k t ó r e j p o c h o d z ił, bo od te g o z a c z y na s i ę zazw yczaj s n u c ie wątku każdego ż y c io r y s u . P r z y z n a ję , i ż na t e n tem at n ie mam żadnego r o z s t r z y g a j ą c e g o dokumentu.
/ 8 / . W ielu kapłanów i mężów duchownych oraz w ie lu poważnych i nabożnych lu d z i ś w ie c k ic h , tu b ylców i przybyszów z d a le k ic h s t r o n , z a s ta n a w ia ło s i ę nad tym i w s p ó ln ie s z u k a ło od pow iedzi na p y t a n ie , j a k i e j narodow ości b y ł te n mąż, na k tó r e g o p a tr z y l i w b la sk u w ie lk ic h c n ó t . N ik t jed n ak że n ie zd ob ył s i ę na t y l e odw agi, aby go w p rost o t o z a p y ta ć , aż w r e s z c ie n i e j a k i Pryme- n iu s z , k a p ła n i t a l s k i s z la c h e t n e g o rodu i c z ło w ie k n ie k w e s t io nowanego a u t o r y t e t u , k tó r y u c ie k ł do n ie g o w ów czas, gdy n ik czem nie zamordowano p a t r y c j u s z a O r e s te s a , a p rzed mordercami o garn ął go s tr a c h d la t e g o , że opow iadano, i ż w sto su n k u do
zamordowanego b y ł jakby ojcem . Po w ie lu w ię c d n ia c h , w c z a a ie k tó r y c h z d o b y ł j e g o z a u f a n ie , w y s t ą p ił z n ie n a c k a , n ib y im ie niem w s z y s t k ic h , z zap ytan iem : "Panie ś w ię t y , z j a k i e j t o p ro w in c j i Bóg d a ł w sw ej ła s k a w o ś c i t a k ie ś w i a t ł o tym stronom ? " / 9 / . Na t o mąż Boży o d p o w ie d z ia ł n a jp ie r w ż a r t o b liw ie i z hu morem: " J e ż e l i masz m nie^za z b ie g a , s t a r a j s i ę o p ie n ią d z e , k t ó rymi m ógłbyś mnie w yk u p ić, gdy z a ż ą d a ją mego w ydania" . Wkrótce jed n ak d o r z u c ił na s e r i o : "Jaki b ę d z ie z te g o p o ż y te k d la s ł u g i B ożego z u ja w n ie n ia m ie js c a p o o h o d z e n ia i r o d z in y , sk o ro p rzez z a t a j e n i e te g o ł a t w i e j można u n ik n ąć g r z e s z n e j p r ó ż n o ś c i? Gdy ona o tym n ie w ie , / s ł u g a B o ż y / p r a g n ie z daru C h r y stu sa wyko nywać dobre u c z y n k i, aby s t a ć s i ę godnym s ta n ą ć po praw icy i być zapisanym na l i s t ę o b y w a te li n i e b i e s k i e j o jc z y z n y . J e ż e l i na prawdę uważasz mnie za n ie g o d n e g o , abym do n i e j t ę s k n i ł , t o na co c i p o tr z e b a zn ać o jc z y z n ę zie m sk ą , o k tó r ą p y ta s z ? Wiedz j e d n a k ż e , że Bóg; k tó r y p o w o ła ł c i ę do k a p ła ń stw a , mnie ta k ż e naka z a ł , abym s t a n ą ł w pośrodku ty c h pogrążonych w n ie b e z p ie c z e ń s t wach lu d z i" . / i O / . Po t a k i e j od p ow ied zi z a m ilk ł wspomniany kap
ła n i j u ż n ik t w i ę c e j , a n i przedtem a n i potem , n ie odważył s i ę męża Bożego o t o p y t a ć . Jednakże wymowa je g o z d r a d z a ła c z ło w ie ka w każdym o a lu ł a c i ń s k i e g o , i n ie ma w ą t p liw o ś c i, że w c z e ś n ie j w poryw ie g o r liw o ś c i o d o s k o n a ls z e ż y o ie ^ u d a ł s i ę na ja k ą ś p u s
t e l n i ę na W schodzie i d o p ie r o stam tąd na sk u tek n a tc h n ie n ia Bo żeg o p r z y b y ł do g r a n ic z ą c y c h z Górną Panonią m ia st Norikum Nad b r z e ż n e g o , u c isk a n e g o c z ę sty m i najazdam i barbarzyńców . Tak p r z y n ajm n iej on sam w g r o n ie zau fan ych osób zw ykł b y ł opow iadać, a l e t a k , jakby c h o d z iło o k ogoś z u p e łn ie in n e g o . Wspominał t e ż o n ie k tó r y c h m ia sta c h Wschodu, n a d m ie n ia ją c , że w cudowny sp osób z d o ła ł u n ik n ąć n ie b e z p ie c z e ń s tw t e j n ie z m ie r n ie d ł u g i e j d r o g i. I le k r o ć rozmowa z e s z ł a na tem at o jc z y z n y b ło g o s ła w io n e g o Sew ery n a, s ły s z a łe m z a w sz e , j e s z c z e z a je g o ż y o ia t y lk o t o , co podałem
/ l i / . W s z e la k o i t e d a n e o n a d z w y c z a jn y m j e g o ż y c i u o r a z t y t u ł y s t r e s z c z a j ą c e p o s z c z e g ó l n e r o z d z i a ł y , p o ło ż o n e n a p o c z ą t k u "W spom nień" z n a j d ą p e ł n i e j s z e o ś w i e t l e n i e w k s i ą ż c e W aszej U c z o n o ś c i , o k t ó r ą p r o s z ę " A w ię c ig n o r a m u s ! A le c z y n a d a l ig n o r a b i m u s ? R o z ś w i e t l e n i a t e j t a j e m n i c y p o d j ą ł s i ę w p r a c y h a b i l i t a c y j n e j n a u n iw e r s y t e c i e w M a rb u rg u F r i e d r i c h LOTTER, / S e v e r i n u s v o n N o rio u m . L eg e n d e und h i s t o r i s c h e W i r k l i c h k e i t . U n te r s u c h u n g e n z u r P h a s e d e s g b e r g a n g s v o n s p N t a n t i k e n z u m i t t e l a l t e r l i c h e n D e n k - und L e b e n s f o rm e n . S t u t t g a r t 1 9 7 6 , s s . V I I I - 3 2 8 . / J e s t t o p r a c a ob s z e r n a , u w z g l ę d n i a j ą c a " n i e p r z e j r z a n ą " l i t e r a t u r ę p r z e d m i o t u / 1 9 / , m a ją c a 1 .0 3 6 p r z y p is ó w i n a k o ń c u o l b r z y m i ą b i b l i o g r a f i ę . E r u d y c j a a u t o r a j e s t i m p o n u j ą c a . O ddał j ą n a u s ł u g i tz w . p r z e z s i e b i e " i n t e g r a l n e j i n t e r p r e t a c j i " / 1 8 / . Czy w s z y s tk im p r z y p a d - n i e o n a do g u s t u , t o j u ż i n n a s p r a w a . A j a k i e s ą w y n ik i p r a c y L o t t e r a ? P rz y pomocy k a rk o ło m n y c h k o m b i n a c j i , r o z m a i t y c h p r z y p u s z c z e ń , dom niem ań i dom ysłów w ią ż e a u t o r n a s z e g o S e w e ry n a ze w spom nianym p r z e z E n n o d iu s z a / V i t a A n t o n i i 9 / innym S ew erynem . A n t o n i , p ó ź n i e j s z y m n ic h L e r y n u , z o s t a ł p o ś m i e r c i o j c a oddany po d o p ie k ę " a d i l l u s t r i s s i m u m v iru m S e v e r in u m " . B y ł t o " m a g is t e r m i l i t u m " i k o n s u l / 2 2 3 - 2 4 6 / , d o w o d z ił g a r n iz o n e m n a d d u n a j- s k im , r e o r g a n i z o w a ł P a n o n i ę , a po z a ł a m a n i u p r ó b o c a l e n i a n a ro d o w e g o im p e riu m - o b r a ł d r o g ę K a s j o d o r a , t y l e ż e K a s j o d o r wy b r a ł s o b i e obcy t e r e n n a z a ł o ż e n i e V iv a r iu m , a b y ły dow ódca S e w e ry n w r ó c i ł i n c o g n i t o n a t e same t e r e n y , n a k t ó r y c h p ra c o w a ł j a k o d o s t o j n i k c y w i l n y . J e s z c z e i n n ą w zm ian k ę o S e w e r y n ie z n a l a z ł L o t t e r u S y d o n i u s z a A p o l i n a r e g o / E p . I 1 1 / . R ó w n ie ż te g o
1 T łu m a c z e n ia u ry w k u d o k o n a łe m z w y d a n ia : E u g i p p i u s . Das L e b e n d e s h e i l i g e n S e v e r i n . L a t e i n i s c h un d d e u t s c h . E in fH h ru n g , B b e r s e t z u n g u n d E r l B u t e r u n g e n v o n R u d o l f N o l l , B e r l i n 1 9 6 3 , 4 2 - 4 4 .
Sew eryna u to ż s a m ił z naszym Sewerynem. Ł o tte r wmawia w c z y t e l n ik a , że E u g ip lu sz dobrze z n a ł p r z e s z ł o ś ć Sew eryna, a le n ie c h c i a ł j e j u ja w n ia ć . J a k ie m ia ł po temu powody, t o w y ja śn ia au t o r p rzy pomocy niepraw dopodobnej ż o n g le r k i dom ysłam i, a le po danymi z w ie lk ą p e w n o śc ią s i e b i e /2 5 3 n n . / .
W niosek końcowy: Kto zajm uje s i ę E ugipiuszem i Sewerynem k s ią ż k ę p r z e c z y t a ć m u si, bo z n a j d z ie w n i e j w ie le m a te r ia łu i p o d n ie t in t e l e k t u a l n y c h . Czy jednak u le g n ie argumentom a u to r a i p o d p is z e j e g o z a s a d n ic z ą t e z ę - t o z a l e ż e ć b ę d z ie od w ie lu czyn n ik ów . D la mnie a rgu m en tacja L o tte r a p r z e d s ta w ia s i ę ja k o s u b t e ln a i n ie w ą t p liw ie su g esty w n a tk a n in a , utkana z w ą t lu t k ic h n i c i p a ję c z y c h .
A ndrzej Bober SJ
2 . XI PATRYSTYCZNE DNI AUGUSTIAŃSKIE 1982
W p ie r w sz y c h d n ia c h maja / 6 - 8 / i9 8 2 r . odbędą s i ę w I n s t y t u c i e P a tr y sty c z n y m "Augustinianum " w Rzymie XI d oroczn e Dni A u g u s tia ń s k ie na tem at: "Gli a p o c r i f i c r i s t i a n i e c r i s t i a n i z z a - t i " . Obok p a tr o lo g ó w i b i b l i s t ó w w ło s k ic h p rz e w id z ia n y j e s t u d z ia ł k ilk u n a s t u p r e le g e n tó w z F r a n c j i, H o la n d ii, NRF, Szw aj c a r i i a nawet i P o l s k i . O tw arcia sympozjum ma dokonać nowo^ybra ny r e k to r "Augustinianum " A.Trappe OSA. Podczas 3 dniowych ob rad b ę d z ie w y g ło sz o n y c h 38 r e fe r a tó w i komunikatów, k tó r e z o s ta n ą opublikow an e w c a ł o ś c i w pierw szym numerze k w a r ta ln ik a p at r y s ty c z n e g o "Augustinianum " roku 1983. /P r z e d kilk om a dniam i u k a z a ły s i ę m a te r ia ły z u b ie g ło r o c z n e g o sympozjum " L 'A n tico Tes tam ento n e l l a C h ie sa p r e n lc e n a " , A ugustinianum 2 2 / i 9 8 2 / l - 3 6 3 / .
