- 397
5 . UrlŁch B ern er, O rig en es. Darmstadt 1981. W issen so h a f t -l i c h e B u o h g e s e -l-ls c h a ft . a . 128.
Autor j o e t doktorem t e o l o g i i , a jak o P riv a td o ze n t z a j muje s i ę h i s t o r i ą r e l i g i i na U n iw e r sy te c ie w G etyndze. Prowa d z i badania nad synkretyzmem r e lig ij n y m , a zw ła sz cza i n t e r e s u je s i ę zastosow aniem p o ję ć sy n k r e ty sty c z n y c h w fenom enolo g i i p r z e d sta w ia n ia obrazu Boga.
Orygenes zdaniem a u to ra /ozytam y we w s t ę p i e / zajmuje w h i s t o r i i c h r z e ś c ij a ń s k ie j t e o l o g i i s p e c j a ln e m iejso e - zw ła szo za d la t e g o , że n ie łatw o o d n a leź ć go między b i b l i j n ą a f i l o z o f i c z n ą t r a d y c ją . B erner w sw oich poszukiw aniach wy chw ytuje główne l i n i e d ociek ań h is to r y c z n y c h i p r e z e n tu je egzem plaryczne prace d o ty czą ce m y śli t e o l o g i c z n o - f i l o z o f i c z nej A lek sa n d ry jczy k a . P ra g n ie, aby je g o praca b y ła pomocą dla studentów t e o l o g i i i d la s tu d iu ją c y c h h i s t o r i ę r e l i g i i /p o z y c ja wydrukowana w s e r i i : E rtrdge der Forschung/Band 1 4 7 / C a ło ść k s ią ż k i z o s t a ł a pomyślana jako metodyczne omówienie wraz z próbą s y s te m a ty z a c ji m y śli z wybranych przez au tora artykułów i c z ę ś c i prac s p e c j a lis t ó w zajm ujących s i ę różno raką problem atyką w badaniach nad Orygenesem. Uwzględnia l i te r a tu r ę XIX i XX w ieku. We wprowadzeniu znajdujemy cenne wzmianki b ib l i o g r a f i c z n e , zw ła szo za j e ś l i i d z i e o b ib lio g r a f i e k ry ty czn e sporządzano przez H .C rou zela, jed n eg o ze w sp ół c z e ś n ie ż y ją c y c h , n a jle p s z y c h znawców A lek sa n d ry jczy k a .
Przed w ejściem in medias r e s a u to r d a je dwa k r ó tk ie ek sk ursy: p ierw szy dotyoząoy ż y c ia O rygenesa, drugi za ś k w e s t ii o r y - genizm u, zarówno w c z e ś n ie js z e g o ja k i p ó ź n ie js z e g o . Tym s a mym za z n a cza , i ż tr z e b a w yraźnie o d ró żn ia ć naukę uozonego z A le k sa n d r ii od prądów te o lo g ic z n y o h , k tó r e p o w sta ły po je g o
398
-ś m ie r o i / 2 5 3 / 4 / i tr w a ły do p o czą tk u sporów o r y g e n e so w sk ic h /k o n ie c IV w . / o r a z o rygen izm p ó ź n ie j s z y aż po Sobór 5 3 5 , g d z ie w ym ieniane j e s t im ię A le k sa n d r y jc z y k a wśród h e r e ty k ó w . P racę sw oją B ern er d z i e l i z a s a d n ic z o na dw ie c z ę ś c i : w p ie r w s z e j zajm uje s i ę sy s te m a ty c z n ą m y ślą O r y g en esa , a w d r u g ie j - n ie s y s te m a ty c z n ą c z y l i m is ty k ą . Każdy z p aragrafów ma sw oje h a s ło wywoławcze wraz z n azw isk iem a u to r a a r ty k u łu czy p r a c y , k t ó r a j e s t omawiana w porządku c h r o n o lo g ic z n y m . R ozpoczyna od t e o l o g i i r e f l e k s y j n e j i dogm atyki w o p a r c iu o p r a c ę G .Tho- m a siu sa z i8 3 7 ro k u . D a ls z e z a g a d n ie n ia t o : t e o l o g i a naukowa
/W is s e n s c h a f t l i c h e T h e o l o g i e / , f i l o z o f i a , f i l o z o f i a c h r z e ś c i ja ń s k a , t e o l o g i a e k l e z j a l n a /K i r c h l i c h e T h e o l o g i e / , e s c h a t o lo g ic z n a z a t r a t a p r z e z sy ste m przymusu - /om aw ia tu p raoę L .A tz b e r g e r a z 1896 - sz k o d a , ż e d la porów nania n ie wspomina o a r t y k u le O .M U llera, O rig e n e s und d ie A p o k a t a s t a s is / T h e o l o g i - sc h e Z e i t s c h r i f t 1 4 /1 9 5 8 / 1 7 4 - 1 9 0 /, d z ie d z io t w o c h r z e ś c i j a ń s k i e j i g r e c k ie j t r a d y c j i , prawdziwe c h r z e ś c ij a ń s t w o i prawdziwy h e lle n iz m , c h r z e ś c ij a ń s k a w iz j a ś r e d n ie g o p la to n iz m u , p s y c h o - lo g ic z n o -s p e k u la ty w n a e g z e g e z a ora z s z e r S g uwag p o św ię c o n y c h g n o sty c k ie m u r o z u m ie n iu ś w ia ta n ie z g o d n e g o z w o ln o ś c ią w o l i . W d r u g ie j c z ę ś c i , n ie c o k r ó t s z e j od p ie r w s z e j , a u to r zajm u je
s i ę m isty czn y m i in t u ic j a m i O ry g en esa , i t a k i e oto podejm uje t e m aty: m o r a ln o ść i k o n te m p la c ja , m is ty c z n e d o ś w ia d o z e n ie ja k o postaw a t e o l o g i i / t u t a j omawia o c z y w iś c ie n ie k t ó r e m y ś li W .V81kera, k tó r y p ie r w sz y u k a z a ł A le k sa n d r y jc z y k a ja k o m is t y ka /D a s V o llk o m m e n h e ltsid e a l d e s O r ig e n e s , TMbingęń 1 9 3 1 /, d a
l e j - duchowa e g z e g e z a , m is ty c z n e r o z u m ie n ie .
Praoa kończy s i ę ek sk u rsem , g d z ie a u to r s p in a oba w i e l k i e w ą t k i w c a ł e j t w ó r c z o ś c i O r y g en esa , a w ię c ch oe p o w ie d z ie ć , że j e ś l i mówimy o j e g o s y s te m a ty c z n e j m y ś li t o r a c z e j t r z e b a j ą w id z le ó w k a t e g o r ia c h in t e l e k t u a l i z m u n i ż r a c jo n a liz m u o r a z ,
- 3 9 9
że j e ś l i b ra k u je j e j c za sa m i o s t a t e c z n e j s p ó j n o ś c i to d l a t e g o , i ż p r z e p l a t a j ą s i ę m is ty c z n e i n t u i c j e , k t ó r e n ie zaw sze d a ją s i ę u sy ste m a ty z o w a ć .
Jak p a t r z e ć na t ę s o l i d n ą p ra cę B e r n e r a , k t ó r a j e s t s z c z e g ó ło w ą i rz e c zo w ą p r e z e n t a c j ą , krytycznym omówieniem w c z e ś n i e j jak b y p rzy g o to w a n e j a n t o l o g i i z p r a c i a r ty k u łó w znaw ców O ry g en esa . N ie j e s t t o a n i z a r y s m y ś li t e o l o g i c z n o - f i l o z o f i c z n e j O rygen esa w w y c z e r p u ją c e j fo r m ie a n i t e ż s w o is t e compendium w ied zy o uczonym z A le k s a n d r i i , a l e j e s t to d o b r y , na p o z io m ie u n iw e r sy te c k im "com panion book* bardzo pomocny p r z y ja k im k o lw ie k sz e r sz y m stu d iu m w okół osob y A le k s a n d r y jc z y k a . Mimo d u ż e j p r e c y z j i m e to d y czn ej a u t o r a , dob r e g o w a r s z t a t u naukowego, zauw aża s i ę je d n a k w ię k s z e uwraż l i w i e n i e r e lig io z n a w c z e n i ż t e o l o g i c z n e . O c z y w iśc ie j e s t t o zgodne z z a in te r e s o w a n ia m i B e r n e r a , a l e d la c a ł o k s z t a ł t u t w ó r c z o ś c i t e o l o g i c z n e j O rygen esa m niej k o r z y s t n e . W c z ę ś c i p o św ię c o n e j n ie s y s t e m a t y c z n e j m y ś li A le k s a n d r y jc z y k a a u to r n ie p o ś w i ę c i ł s p e c j a ln e g o m ie j s c a d l a t e o l o g i i B ożego o b r a zu u O r y g e n e sa , ch oć k i l k a k r o t n i e n a w ią zu je do pracy H .C rou- z e l a , T h e o lo g ie de 1 ' im age de D ieu ch ez O r ig e n e , P a r is i9 5 6 . Odwoływanie s i ę bowiem do B ożego obrazu w c z ło w ie k u j e s t k lu czo w ą k a t e g o r ią d l a t e o l o g i i Ojców Wschodu i a n t r o p o l o g i i w s c h o d n ie j. Na k o n ie c w a rto d o d a ć , ż e J e s t t o w sum ie ja k a ś e g z e m p la r y c zn a p r a c a pod w zględem metodycznym i rzeczowym ja k o pomoc d la stu d e n tó w , a nawet te o lo g ó w - p o s ia d a bowiem b ardzo l i c z n e p r z y p is y u m ie sz c z o n e na k o ń c u , k t ó r e sta n o w ią b o g a tą d ok u m en tację naukową i d a ją s z a n s ę s z y b k ie g o d o t a r c ia do p o tr z e b n e j l i t e r a t u r y .
