RO K XVI Z E S Z Y T 5 0. POLSKA a GOSPODARCZA. CENA x 4 SO

POLSKA ^a GOSPODARCZA

C E N A x£4‘SO

PU

J

^ P O L S K I E ^

U ft lt s i a s ® 0

NA 6ÓBNYM ŚLĄSKU O

SPÓŁKA DZIERŻAWNA SPÓŁKA AK.CYJNA

SOClETE FERMlERE DESTINES FISCALES DELĆTAT POLONAIS

EN HAUTE-SILĆSiE.

M

%

CHORZÓW I G. ŚL.

R Y N E K , L . 9 1 i - TELEFON 4 0 9 - 0 1

SPRZEDAŻ

WĘGLA. KOKSU. _BRYKIETÓW I SIARCZ.AMONU Z KOPALŃ J(RÓL,BIELSZOWICE,KNURÓW ADR.ULEGŁ S K A E B O F E R M E ^CHORZÓW

M

przypomina PP. Abonentom Elektrowni, że ci spośród nich, których

i n s ta la c je uległy zmianom

(powiększeniom lub zmniejszeniom mocy zainstalowanej), wpływającym na zmianę miKsymalnego zapotrzebowania mocv w kilowatach, p iwinm złozyć nowe deklaracje maximum na 1936 r. Zgłoszenia te przyjmowane będą we wszystkich oddziałach Elektrowni tylHo do dn. 31 grudnia 1935 r.

Z,*ł<szenia p iwinny zawierać wykaz zainstalowanych odbiorników ze wskazaniem ich mocy oraz wyraźną de- klarac ę .maximum" w kilowatach i muszą być podpisa­

ne przez tę samą oso^ę fizyczną lub prawną, która pod­

pisała umowę na dostawę prądu.

24F.8/49—50

Komunalna Kasa MnUm m. slot. Warszawy

Stan rachunków w dz. 30 listopada 1935 r.

STAN C Z Y N N Y . Kasa 1 174 727 7 1 ; Lokaty w bankach źl 15 366 402-44; Waluty obce 3 152 132-64; Papiery wartościowe własne źl 23 317 176-36; Pożyczki, zabezpieczone hipotecznie ź l 27 805 957-47; Pożyczki, na zastaw papierów wartościowych źL 11 621 823' 11; Pożyczki na zastaw towarów ź l 92 116-48;

Pożyczki wekslowe i na skrypty dłużne ź l 5 860 741-61; Po życzki komunalne ź l 11 814 800'95; Komunalne Kasy Oszczędź ności ź l 58 560-08; Weksle protestowane ź l 223 718'90; Ru*

chomości ź l 85 782'95; Nieruchomości ź l 3 109955-52; Koszty handlowe ź l 1 205 375‘2 1 ; Różne rachunki ź l 490 262’65; Ras zem ź l 102 379 534’0 8 ; Dokumenty do inkasa ź l 299 642-92;

Udzielone gwarancje ź l 198 20000; Ogółem ź l 102 877 37700.

STAN BIERN Y. - Kapitały Kasy ź l 2 690 117-59; Re zerwa wartości papierów wart. własnych ź l 281 920-76; Inne rezerwy ź l 501 874-44; Wkłady oszczędnościowe (81 380 książ.) ź l 51 040 117-31, Wkłady terminowe (2 850 książ.) ź l 24 688 824-86, Wkłady w obc. walucie (283 książ.) ź l 273 917-0S.

Razem ź l 76002859-25; Rachunki bieżące ź l 19521 522"66;

Rachunek bieżący w Banku Polskim na zastaw papierów wart.

własnych ź l 12 000-00; Komunalne Kasy Oszczędności ź l 12 045-95; Procenty i prowizje ź l 2 523 0 9 5 7 1 ; Różne ra»

chunki ź l 8 3 4 0 9 7 7 2 ; Razem ź l 102 379 534-08; Różni za in*

kaso ź l 299 642-92; Zobowiązania z tytułu udziel, gwarancyj 3 198 200-00; Ogółem ź l 102 87?377 00.

Centrala: Traugutta Nr. 5 (dom własny).

Oddział I: Bielańska Nr. 8.

Oddział II: Praga, Targowa 65 . 2480

KWARTALNIK

„Przegląd L n i a r s k i “

czasopismo wydawane przez T-wo Lniarskie w Wilnie omawia zagadnienia z dziedziny:

Uprawy lnu i Konopi.—Doświadczalnictwa w zakresie uprawy roślin włóKnistych. — PrzeróbHi słomy lnianej

i Konopnej na włóKno

oraz sprawy ekonomiczne związane z produkcją i prze­

robem Krajowych surowców wlóKienniczych P r e n u m e r a t a r o c z n a 3 5

Redakcja i administracja: Wilno, ul.Św. Ja ck a Nr. 2, tel. 7-15 Konto w P. K. O. 81 723

Polskiego Związku Wydawców D i i r a l w I Czasopism

U K A Z A Ł S I Ę T O M I O B E J M U J Ą C Y

U S T A W O D A W S T W O P R A S O W E

Z B I Ó R U S T A W , R O Z P O R Z Ą D Z E Ń , O K Ó L N I K Ó W I W Y R O K Ó W S Ą D Ó W N A J W Y Ż S Z Y C H , D O T Y C Z Ą C Y C H P R A S Y , O P R A C O W A N Y P R Z E Z

L E O N A Z IELEN IEW SKIEGO Cena / 1Q

Książkę można nabyć we wszvs'kich księgarniach oraz w biurze Związhu Wydawców, W arszaw a, KraKowsHie

Przedmieście Nr. 40 m 11

Po wpłaceniu należności na konto Zwią/ku w P. K. O.

Nr. 18 606 — książka wysyłana jest bez doliczenia kosz­

tów poleconej przesyłki p cztowej.

Skład Główny: Księgarnia F. Hoesicka, Warszawa, Senatorska 22

Przegląd K ob iecy

M I E S I Ę C Z N I K P O Ś W I Ę C O N Y A K T U A L J O M Ż Y C I A K O B I E C E G O I N A J N O W S Z Y M P R Ą ­ D O M M O D Y . „ P R Z E G L Ą D K O B I E C Y " J E S T W O B E C N E J C H W I L I N A J B A R D Z I E J O Z ­ D O B N Y M K R A J O W Y M P E R J O D Y K I E M W S W O J E J D Z I E D Z I N I E . P R E N U M E R A T A : R O C Z N I E— 3 2 4 ; P O L R O C Z N 1 E— 3 1 2 5 0 ; K W A R T L N I E — 6 5 0 ; E " Z . P O J E D , —

3 2 2 5 . E G Z E M P L . O K A Z O W E N A Ż Ą ­ D A N I E B E Z P Ł A T N I E . R E D A K C J A I A D ­ M I N . : W A R S Z A W A , D Ł U G A 4 5 ( D O M

W L . ) — T E L . 1 1 - 6 1 - 7 3

Przegląd Kobiecy

C E N T R A L A O D B I T E K N A U K O W Y C H

L I B R A R I A N O V A

SPÓŁDZIELNIA Z O D POW JEDZIALNOŚCIĄ UDZIA ŁAM I w Warszawie, RyneK Starego Miasta 31 ( K a m i e n i c a Książąt MazowiecHich) Tel. 5-83-77. Konto w P. K. 0 . 27 527

P R Z Y J M U J E W K O M I S W S Z E L K I E O D B I T K I . U D Z I E L A I N F O R M A C Y J O O D B I T K A C H . W Y D A J E B I U L E T Y N I N F O R M A C Y J N Y . W Y D A J E K A T A L O G I S P E C J A L N E .

Na żądanie wysyłamy Katalogi bezpłatnie

Świeżo opuścił prasę katalog z zakresu nauk ekonomicznych

ZJED N O C ZO N E F A B R Y K I ZWIĄZKÓW AZOTOWYCH

W M O Ś C I C A C H I W C H O R Z O W I E

p r o d u k u j ą i p o l e c a j ą p i e r w s z o r z ę d n e j j a k o ś c i n a w o z y a z o t o w e :

AZOTNIAK

S A L E T R Ę W A P N I O W Ą

( G R A N U L O W A N Ą )

S A L E T R Z A K SIARCZAN AMONU

i w y s o k o w a r t o ś c i o w y nawóz fosforowy

SUPERTOMASYNĘ

o zawartości 16% i 30% Kwasu fosforowego

oraz produkty chemiczne: amonjak skroplony, azotyn sodowy, karbid, kwas azotowy, saletrę amonową, saletrę sodową, saletrę potasową, salmiak, węglan amonu, wodę amo- njakalną chemicznie czystą, chlor ciekły, ług bielący (podchloryn sodowy), chloro- benzol (monochlorobenzol), paradwuchlorobenzol, ortodwuchlorobenzol, sodę kau­

styczną, wapno chlorowe, azot, tlen, wodór.

W S Z E L K IC H 1NFORMACYJ UDZIELA BIURO SPRZED A ŻY Z. F. Z A.

W C H O R Z O W I E -

I

1894/80— 4 0 - 4 4 — 4 9 — 1/88

POLSKA ^, GOSPODARCZA

T YG O D N IK , W Y D A W A N Y

P R Z Y P O P A R C I U M I N I S T E R S T W A P R Z E M Y S Ł U I H A N D L U ORAZ M IN ISTERSTW : SKARBU , ROLNICTWA I R E F . ROLN., KOM UNIKACJI, POCZT I T E L E G R A F Ó W

W Y C H O D Z I W S O B O T Y

T R E Ś

PRELIMINARZ B U D Ż ET O W Y NA ROK 1936/37 —

j.

NOWELIZACJA USTAWY O KAR I ELACH MAN P I O T R O W S K I...

U K . K O-

ć z

1583 1587 K R O N I K A G O S P O D A R C Z A :

PRZEMÓWIENIE PANA WICEPREMJERA INŻ. EUGEN- JU SZA K W I A T K O W S K I E G O NA II ZJEŹDZIE ZWIĄZKU IZB RZEMIEŚLNICZYCH . . . .

Dwa p rotokóły p o lsk o -g d a ń sk i i — W t. WilczeuJtki . . . S P R A W Y G O S P O D A R C Z E W IZ B A C H U S T A W O D A W C Z Y C H . . G Ó R N I C T W O I P R Z E M Y S Ł :

E S Z Y T U

K R A JO W E RYN KI T O W A R O W E . . RYN EK A K C Y JN Y ...

C Ł A O R A Z R E G L A M E N T A C J A K O M U N I K A C J A I T R A N S P O R T Ż E G L U G A I S P R A W Y M O R S K I E P O C Z T A I T E L E G R A F . . .

PRZEM YŚL N AFTO W Y H UTN ICTW O . . PRZEM YŚL M ETA LO W Y . PRZEM YSŁ D RZfiW N Y RZEM IO SŁO . . R O L N I C T W O .

HANDEL:

HANDEL Z A G R A N I C Z N Y ...

Prem jow any wywóz z b ó i i produktów p rzem iału - U /. Ł och ocki HANDEL W E W N Ę T R Z N Y ... . . .

1589 1591 1594

1596 1598 1599 1599 1600

1601

1602 1603

K R O N I K A T Y G O D N I O W A :

PRZEG LĄ D U ST A W I ROZPORZĄDZEŃ . . . ...

TERMINY OGÓLN YCH ZEBRAŃ W SPÓ ŁK A C H AKC YJN YCH .

S K A R B O W O Ś Ć I F I N A N S E :

P O D A T K I I O P Ł A T Y ...

P I E N I Ą D Z 1 K R E D Y T ... ' R Y N E K D E W I Z I P A P I E R Ó W P R O C E N T O W Y C H

P R Z E G L Ą D Z A G R A N I C Z N Y ;

SY TU A CJA WAŻNIEJSZYCH WALUT ŚW IATA — i. *>.

K R O N I K A Z A G R A N I C Z N A : W ŁO C H Y ...

S Z W E C J A ...

Z R Y N K Ó W ZAGRANICZNYCH

B 1 B L J O G R A F J A

STU . 1604 1606 1606 1607 1607 1608

1608 1609

1609 1609 1610

1611

1612 1613 1613 1614

P R E L I M I N A R Z B U D Ż E T O W Y NA R O K 1936/37

W KOŃCU listopada r. b. został wniesiony do Izb Ustawodawczych w terminie, przepisanym Konst/ ucją, preliminarz budżetowy Państwa wraz z projektem ustawy skarbowej na okres od dn

1 kwietnia 1936 r. do dn. 31 marca 1937 r. Prelimi narz zestawiono w doch idach na sumę źT 2 237 132 tys., w wydatkach na kwotę źT 2 237 082 tys., a zatem z nadwyżką z [ 50 tys. Preliminarz ułożony z nad­

wyżką dochodów jest zjawiskiem przełomowem, zwłaszcza jeżeli się zważy, że jest to pierwszy pre­

liminarz bezdeficytowy po 5 latach deficytowych, od 1930/31 r. począwszy; deficyty te za ostatnie 5 lat łącznie z niedoborem za pierwsze 7 miesięcy bieżą­

cego okresu wyniosły ź [ 1 140 miljn., nielicząc wpły­

wów z Pożyczki Narodowej, z której zarachowano na dochód budżetu źC 175 miljn.

P r e 1 i m i n a r z— podobnie, jak w latach ubiegłych—

ułożono w grupach: A — Administracja, B — Przed­

siębiorstwa i Zakłady, C — Monopole, oraz D — Fundusze, przyczem wydatki i dochody administra­

cji wchodzą do budżetu w pełnych kwotach, przed­

siębiorstw zaś i zakładów, monopolów oraz Fun­

duszu Pracy i Funduszu Kwaterunku Wojskowego figurują w budżecie tylko z kwotą ostatecznego efektu finansowego, t. zn. albo z kwotą wpłaty do Skarbu Państwa lub dopłaty ze Skarbu Państwa.

Układ budżetu różni się od budżetu na rok bieżący tem, że kwotami administracji na 1936/37 r. objęto również wydatki i dochody funduszów — z wyjątkiem Funduszu Kwaterunku Wojskowego i Funduszu Pracy.

Istota tej zmiany polega na tem, że pod względem formalnym jedynie fundusze wydzielone, t. j. Fundusz Pracy i Fundusz Kwaterunku Wojskowego, pozostają funduszami we właściwem tego słowa znaczeniu, co pozwala im uniezależnić swoją gospodarkę od całości budżetu; pozostałe zaś fundusze, j a k : Państwowy Fundusz Budowlany, Państwowy Fundusz Rozbudowy Miast, Specjalny Rachunek Terenowy, Państwowy Fundusz Drogowy, Drogowy Fundusz Pożyczkowy, Fundusz Obrotowy Reformy Rolnej, Taksa Admini­

stracyjna Szkolna, Fundusz na rzecz Szkół Zawodo­

wych, Państwowe Stypendja Akademickie, oraz Fun­

1584 POLSKA GOSPODARCZA ZESZ. 50

dusz Opłat Studenckich — zostały włączone do bud­

żetu administracji, i ich gospodarka nie będzie się zasadniczo różnić od sposobu gospodarki admini­

stracji.

Jedynie Fundusz Obrotowy Reformy Rolnej, Taksa Administracyjna Szkolna i Fundusz Opłat Studenckich, ze względu na swój charakter, prowadzić będą, mimo włączenia ich do budżetu administracji, gospodarkę na dotychczasowych zasadach w ten sposób, że do­

chody tych funduszów zostaną powiązane z własnemi ich wydatkami, i że do tego zostanie dostosowana ich rachunkowość.

W grupie administracji wprowadzono — jako część składową budżetu Ministerstwa Skarbu — Państwowy Urząd Kontroli Ubezpieczeń i Radę Spółdzielczą, których dochodów i wydatków nie uwidoczniono w budżecie na bieżący o k r e s ; instytucje te były ujęte w preliminarzu jako samowystarczalne zakłady, a ich preliminarze dołączono w formie załączników jedynie do drukowanego preliminarza budżetowego.

W grupie przedsiębiorstw i zakładów zaszły takie zmiany, że umieszczono w niej po raz pierwszy:

1) w grupie przedsiębiorstw Ministerstwa Skarbu — plan finansowo - gospodarczy Państwowego Zakładu Emerytalnego, utworzonego ze składek emerytalnych, opłacanych za funkcjonarjuszów państwowych i za­

wodowych wojskowych; Zakład jest powołany do udzielania zaopatrzeń emerytalnych stałym funkcjo­

nariuszom państwowym i zawodowym wojskowym, mianowanym po dn. 31/1 1934 r., oraz prowizorycznym funkcjonariuszom państwowym, którzy dotychczas byli ubezpieczeni w Zakładzie Ubezpieczeń Pracow­

ników Umysłowych; 2) w grupie przedsiębiorstw Ministerstwa Komunikacji — Państwowe Wytwórnie Materjalów Drogowych oraz ich plan finansowo- gospodarczy,

0 ile chodzi o dalsze zmiany w układzie zewnętrz­

nym preliminarza, to pozostawiono rubryki porów­

nawcze z budżetem na rok 1935/36, wykonaniem za rok 1934/35 i zamknięciem rachunków za rok 1932/33, natomiast zaniechano podziału wydatków w administracji na zryczałtowane i niezryczałto- wane — wobec zniesienia od 1936/37 r. gospodarki ryczałtowej w administracji państwowej.

Z ważniejszych postanowień projektu u s t a w y s k a r b o w e j zasługuje na uwagę przyznanie Mi­

nistrowi Skarbu prawa zwiększania kredytów na spłatę długów państwowych oraz na niektóre spe­

cjalnie ważne cele, jak pomoc przy zawieraniu układów konwersyjnych rolniczych, na klasyfikację gruntów, na wydatki, zw ązane z popieraniem obrotu artykułami rolniczymi, oraz na szkolnictwo po­

wszechne. Zwiększanie kre.iytów na powyższe cele może mieć miejsce tylko w miarę uzyskiwania nad­

wyżek ponad kwoty, przewidziane w budżecie do­

chodów; uprawnienie to w żadnym stopniu nie może wpłynąć na zachwianie równowagi budżetowej, gdyż wymienione wydatki mogą być zwiększone tylko o taką kwotę, o jaką wzrosną dochody.

Następnie zasługuje na uwagę przepis, zab ania- jący dokonywania jakichkolwiek wydatków państwo­

wych z zapasów skarbowych Skarbu Państwa iub z lokat Skarbu w bankach państwowych. Przepis ten usunie możność prowadzenia poza budżetem operacyj finansowych, mających na celu bezpośred­

nio lub pośrednio pomoc prywatnemu życiu gospo­

darczemu. J a k to stwierdził w swem przemówieniu

w Sejmie w dn. 5/XI1 r. b. Pan Wicepremjer Kwiat­

kowski—rezultatem tych operacyj były straty na kur­

sie papierów rolniczych, na interwencji zbożowej, na orga izacjach rolniczo-handlowych oraz na gwa­

rancjach rządowych; również akcja pomocy przemy­

słowi przyniosła pewne straty bezpośrednie, a po­

nadto akcja interwencyjna obciążyła przyszłe bud­

żety. Zakaz dokonywania wydatków z zapasów k a­

sowych Skarbu Państwa i lokat w bankach państwo­

wych oraz brak przepisu o możności dokonywania nawet przejściowo wydatków państwowych z ope­

racyj kredytowych — czyni bezdeficytowe wykonanie budżetu nieodzowną koniecznością, gdyż wydatki państwowe będą mogły być pokrywane wyłącznie z dochodów państwowych, przewidzianych w budżecie.

Ustawa skarbowa upoważnia Ministra Skarbu do przenoszenia w budżecie administracji wszelkich kre­

dytów, a w obrębie planów finansowo-gospodarczych przedsiębiorstw i zikładów, monopolów oraz Fun­

duszu Kwaterunku Wojskowego i Funduszu Pracy—

do przenoszenia kredytów między paragrafami, obej- mującemi rozchody zwyczajne; projekt ustawy nie dopuszcza jednak zwiększania kredytów na wydatki osobowe.

Ustawa skarbowa nadaje również upoważnienie do zwiększania rozchodów w planach finansowych jedno­

stek gospodarczych, wydzielonych z administracji, o ile takie zwiększenie nie spowoduje zmniejszenia wpłaty do Skarbu Państwa lub zw ększenia dopłaty ze Skarbu Państwa do danej jednostki; przepis ten asekuruje więc przeciw takim zmianom, któreby mo­

gły spowodować deficyt.

W porównaniu z obowiązującą ustawą skarbową ścieśniono uprawnienia do przenoszenia kredytów w planach finansowo - gospodarczvch jednostek, wy­

dzielonych z administracji, tylko do rozchodów zwy­

czajnych; następnie skasowano prawo przenoszenia kredytów — w obrębie tych jednostek — na wydatki osobowe oraz uchylono prawo Ministra Skarbu do wprowadzania rozchodów nowych do planów finan­

sowo-gospodarczych przedsiębiorstw i zakładów, monopolów i funduszów.

Jedną z kardynalnych podstaw gospodarki budże­

towej jest zalecenie otwierania kredytów co miesiąc;

pozwoli to dostosowywać wydatki państwowe w po­

szczególnych miesiącach do granic osiągalnych docho­

dów. W ten sposób Min;sterstwo Skarbu zatrzyma możność rozkładania wydatków na takie terminy, które mogą umożliwić prowadzenie gospodarki bez- deficytowej w miesiącach, w których wpływy są sezonowo niższe, np. z uwagi na terminy płatności podatków, okresy konsumocji i t. p. Z uwagi na po­

wiązanie dochodów niektórych funduszów z ich wy­

datkami, przepis o miesięcznem otwieraniu kredytów nie będzie dotyczyć: Funduszu Obrotowego Reformy Rolnej, Taksy Administracyjnej i Funduszu Opłat Studenckich.

Projekt ustawy skarbowej upoważnia dalej Mini­

stra Skarbu do udzielania związkom samorządu tery­

torialnego i gospodarczego z zapasów kasowych poży­

czek na termin me dłuższy niż 12 miesięcy — z tem, że łączna kwota tych pożyczek nie przekroczy 20%

sumy udziałów' w podatkach państwowych i dodat­

ków do tych podatków, pobieranych przez kasy państwowe na rzecz wszystk'ch związków samorzą­

dowych. Ja k o nowość, projekt ustawy skarbowej

przewiduje użycie nadwyżki dochodów, uzyskanych

ponad kwoty, przewidziane w budżecie, na pokrycie zobowiązań, zaciągn ętych w toku wykonywania budżetu ubiegłych okresów; przepis ten ma na celu zmnie szenie zadłużeń poszczególnych resortów za wykonane dawniej roboty i dostawy.

Przejdziemy teraz do omówienia d o c h o d o w e j części budżetu.

Ponieważ układ preliminarza na rok 1936 37 wobec włączenia do administracji dochodów funduszów różni się od układu budżetu na rok 1935 36, przeto dla celów porównawczych z latami ubieglemi poda­

my liczby preliminarza w dawnym układzie; tak ułożone dochody dałyby sumę ź l 2 144 693 tys.

W porównaniu z budżetem na 1935/36 r. dochody dotychczasowe w budżecie na 193o/37 r. są mniej­

sze o z l 171 674 tys.; natomiast nowe dochody dają ź l 300 050 tys., czyli per saldo ostateczna suma do­

chodów zwiększyła się o ź l 128 286 tys. W szcze­

gólności z dochodów dotychczasowych daniny publicz­

ne zmniejszono o ź l 69 049 tys., z czego przypada

T ilb -la I

na cło ź l 22 miljn., na dodatki do podatków ź l 21 miljn., na odsetki zwłoki i grzywny podatkowe ź l 8 miljn., na podatek przemysłowy ź l 9 miljn., na po­

datki gruntowe ź l 8 miljn. W porównaniu z budże­

tem na 1935/36 r. preliminarz na 1936/37 r. wyka­

zuje w dochodach administracyjnych sumę mniejszą o ź l 56 298 tys., z czego przypada na resort Mini­

sterstwa Skarbu ź l 27 miljn. i na należności sądowe ź l 19 miljn. Również wpłaty przedsiębiorstw są niższe o ź l 18 603 tys., a wpłaty monopolów— niższe o ź l 35 100 tys. od budżetu bieżącego; w szczegól­

ności mniej preliminuje się z monopolu tytoniowego (o ź l 30 miljn.), spirytusowego (o ź l 7*7 mi.jn.), pod­

czas gdy wpływ z monopolu solnego jest przewidy­

wany w sumie wyższej od budżetu b:eż. roku o ź l 1*3 miljn.

Porównanie dochodów, preliminowanych na 1936/37 r., z budżetem na 1935/36 r., z wykonaniem w 1934/35 r. i z wpływami za 7 miesięcy okresu 1935/36 — ilustruje poniższe zestawienie (w tys. źl\ .

D o c h o d y

Preliminarz

1926/37 Budżet Wykonanie Dochody Stosunek %-owy

preliminarza w układzie

1935/36 1935/36 1934/35 za 7 miesięcy

1935/36 do budżetu | 1935/36

do wykonan.

1934/35

D a n i n y p u b l i c z n e o g ó ł e m : ... 1 186 842 1 045 891 992 247 556 637 113 47 11961 Podatki bezpośrednie d otychczaso w e... 530 500 558 000 562 901 296 376 9507 94-24

w te m :

podatki g r u n t o w e ... 55 400 63 000 59 063 28 739 87 93 9379 podatek od n ie r u ch o m o ści... 67 000 75 000 77 233 47 647 8933 8669

„ p rz e m y s ło w y ... 180 000 189 000 184419 96 260 95 23 97-60

„ dochodowy ... 195 000 186 500 192 426 105 863 104-55 101-33

Podatki bezpośrednie nowe ... 210 000 — — — — —

w tem:

rozszerzenia podstawy wymiaru podatku do­

chodowego . . ... 60 000 — — — — —

specjalny podatek od wynagrodzeń, wypła­

canych z funduszów publicznych... 150 000 — — — — —

Podatki pośrednie ... 155 242 157 256 166 990 92 626 98-71 9 296 w tem :

podatek od p i w a ... 8 400 8 400 8 135 5 555 10000 10325

„ ,, c u k r u ... 105 205 107 750 122 318 64 087 97-63 86 00

„ drożdży ... ... 13 150 13 150 10 691 7 067 100-00 123 00

„ „ olejów m i n e r a l n y c h ... 20 365 21 630 20 919 11 329 94-15 9 735 Cło ... 90 000 112 200 80 036 48 288 8021 11244 Opłaty stemplowe i daniny pokrewne . . . . 93 500 90 000 89 052 52 406 103-88 104 99 Nadzwyczajne daninv bez specjalnego podatku

od wynagrodzeń (podatek majątkowy, danina majątkowa, dodatki do danin publicznych,

115 36 danina l a s o w a ) ... 107 600 128 435 93 268 66 941 83-77

M o n o p o l e : ... 595 000 630 100 624 253 364 083 94 42 95-31 Monopol solny ... 47 900 46 650 49 525 27 601 102-67 96 71

„ t y t o n i o w y ... 300 000 330 000 339 209 188231 90 90 88-44

„ s p i r y t u s o w y ... 212 000 219 750 200 375 121 646 96 47 105-80

„ zapałczany . . ... 13 600 13 6d0 15 025 12 936 100-00 9051

21 500 20 100 20 119 13 669 106-96 106 86

W p ł a t y p r z e d s i ę b i o r s t w ... 143 623 7 ’ 176 31 531 35 812 — — Dochody dotychczasowe ... 53 573 72 176 31 531 35 812 7422 169-90

w tem:

Koleje i P o c z t a ... 25 050 43 KO 8 589 22 400 58-12 291-65

24 000 25 500 17 527 10 193 94-11 13693

90 050 — — — — ■ —

Koleie i P o c z t a ... . . . . 90 050 — — — — — D o c h o d y a d m i n i s t r a c y j n e ... 199 063 255 361 282 576 124 696 128 28 70-44

w tem:

57 796 83 220 131 527 48 021 6944 43-94

40 000 59 476 43 734 19 455 67 25 9146

„ Przemysłu i H a n d l u ... 23 666 22 916 19 337 12 104 10327 122 38

40 823 40914 49 438 23 091 9977 82-57

20 165 12 879 8 949 5 000 15657 22533

R 37PIT1 d rK^Hy; . . | 2 144 693 2 016 <<07 1 939 5 f 6 1 > 1 086 228 106-36 110-57

1586 POLSKA GOSPODARCZA ZESZ. 50

Nowe dochody preliminuje się w kwocie 3 300 050 tys. Z tego przypada: 1) 3 150 miljn. — ze specjal­

nego podatku od wynagrodzeń, wypłacanych z pu­

blicznych funduszów, ustanowionego na 2 lata, 2) 3 60 miljn. — w związku z rozszerzeniem podstaw wymiaru podatku dochodowego: podwyższeniem skali dla dochodów fundowanych o 40%, dla niefundowa- nych o 100% i obniżeniem minimum wolnego od podatku dla dochodów niefundowanych do 3 1 500, 3) 3 90 050 tys.— z wpłaty przedsiębiorstw: Polskie Koleje Państwowe oraz Polska Poczta, Telegraf i Tele­

fon — z tytułu przejęcia i rzez Skarb różnicy między dochodami i wydatkami eksploatacyjnemi tych gospo­

darstw; jest to w istocie przerzucenie wydatków inwestycyjnych na operacje kredytowe, czego nie można nazwać posunięciem niezdrowem.

Dochody z monopolu solnego w 1936/37 r. w su­

mie 3 47'9 miljn. składają się z wpłaty do Skarbu Państwa z następujących tytułów: z opłat skarbo­

wych od sprzedanej soli 3 31 050 tys., z ekwi­

walentu danin publicznych 3 6 603 tys. i z części zysku handlowego za 1936/37 r. w sumie z/^ 10 247 tys.

Wpłata z? 300 miljn. z monopolu tytoniowego składa się: z opłat skarbowych od sprzedaży wyrobów ty-

Widzimy z tego zestawienia, że wydatki Minister­

stwa Opieki Społecznej zmniejszono o 3 15'7 miljn., Ministerstwa Przemysłu i Handlu — o 3 11 "6 miljn., Ministerstwa Sprawiedliwości o 3 5‘6 miljn., Mi­

nisterstwa Spraw Wewnętrznych— o 31 6 miljn., Mi­

nisterstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicz­

n ego— o 3 3 ’3 miljn., Ministerstwa Komunikacji — o 3 2'5 miljn., Ministerstwa Spraw Zagranicznych—

0 3 1’9 miljn. i t, p.; wydatki na renty inwalidzkie 1 pensje preliminowane są na rok 1936 37 w kwocie niższej od budżetu bieżącego o 3 3'1 miljn., a to w związku

ton owych w kraju — 3 209 973 tys., z ekwiwalentu podatków — 3 35 301 tys. i z części zysku handlo­

wego za 1936/37 r. — 3 54 726 tys.

Wplata monopolu spirytusowego 3 212 miljn.

zawiera: opłaty monopolowe od sprzedanego spi­

rytusu 3 139 098 tys., ekwiwalent podatków 3 24 739 tys. i część zysku handlowego za 1936/37 r .—

3 48 162 tys.

Wydatki państwowe zestawiono na sumę o 3 23 735 tys niższą od budżetu na 1935 36 r . — mimo zwięk­

szenia wydatków na emerytury i zaopatrzenia o z?8 300 tys. (normalny przyrost emerytów, wdów i sierot) oraz wzrostu wydatków na długi państwowe o 3 13 700 tys.; wzrost wydatków na długi uzasadnia się preli­

minowaniem kredytów na obsługę 3% Premjowej Po­

życzki Inwestycyjnej, 6% Pożyczki Inwestycyjnej i 5%

Renty Wieczystej. Gdyby nie brać pod uwagę tych zwiększeń, pozostałe wydatki zmniejszono o 3 46 570 tys.

Porów.ianie wydatków, preliminowanych na rok 1936/37, ułożonych dLi porównywalności w układzie lat poprzednich, z budżetem na 1935/36 r., wykonaniem w 1934/35 r. i wydatkami za 7 miesięcy 1935/36 r.

ilustruje poniższe zestawienie (w tys. 3)-.

o zmianie niektórych przepisów, dotyczących za­

opatrzenia inwalidzkiego.

Do preliminarza wydatków dołączono ogólne ze­

stawienie wydatków na płace i różne świadczenia osobowe, z którego wynika, że na płace we wszyst­

kich giupach budżetu preliminuje się na 1936/37 r.

sumę 3 1 333'4 miljn., w tem 3 8 2 5 7 miljn.

na administrację, przy ogólnej liczbie 445 840 fun- kcjonarjuszów, w tem 255 169 funkcjonarjuszów admi- stracji.

J . M ieszalski

Tabela II

W y d a t k i

Preliminarz 1936/37 (w układzie

1935/36)

Budżet 1935/36

Wykonanie 1934/35

Wydatki za 7 miesięcy

1935/36

Stosunek %-owy preliminarza do budżetu do wvkon.

1935/36 1934/35

Władze N a c z e l n e ... 15 406 16 956 18 434 9 304 90 85 8357 Ministerstwo Spraw Zagranicznych... 38 100 40 000 39 843 24 231 95 25 9562

„ „ W o j s k o w y c h ... 759 750 761 700 762 282 443 051 9974 9966

„ „ Wewnętrznych . . . 191 650 196 868 195 806 116 753 97-34 97-87

Skarbu ... 109 354 110 262 113717 65 040 99 17 96 16

„ S p r a w ie d li w o ś c i ... 86 000 91 640 89 763 50 700 93 84 9580 Przemysłu i H a n d l u ... 49 800 61 482 40 157 33 479 8099 12401 K o m u n i k a c ji ... 16 500 19 000 18 561 10 387 8684 8889

Rolnictwa i Reform Rolnych . . 32 735 33 000 40 142 24 291 9919 81-54

Wyzn. Relig. i Oświecenia Publ. 309 331 311 515 307 007 176317 99-29 100-75 Opieki S p o ł e c z n e j ... 43 224 57 659 64 892 32 189 74-96 66'60

„ Poczt i T e le g r a fó w ... 1 917 1 216 1 254 744 15764 15287 Emerytury i z a o p a t r z e n i a ... 160 900 152 600 160 651 97 816 105 43 10015 Renty inwalidzkie i pensje ... 100 000 103 150 107 104 60 705 96 94 93-36 Długi państw ow e... . . . . 215 700 202 000 189 225 126 829 106-78 113-99 R a z e m : 2 130 367 2 159 048 2 148 838 1 271 836 98 67 9914 Dopłata do p r z e d s ię b io r s t w ... 14 276 8 226 8 702 4 995 17354 164 05 Dopłata do funduszów ... .... — 1 104 18 204 551 — —

Ogółem: 2 144 643 2 168 378 2 175 744 1 277 382 9890 98-57

N O W E L I Z A C J A U S T A W Y O K A R T E L A C H

E K R E T E M Prezydenta Rzeczypospolitej z dn.

27/XI r. b. („Dz. Ust. R. P ” Nr. 86, poz. 529) wprowadzono w obowiązującej ustawie o k ar­

telach („Dz. Ust. R. P .” Nr. 31, poz 270) znaczne zmiany. Wywołała te zmiany konieczność szybkiego zrealizowania programu gospodarczego Rządu na od­

cinku karteli.

Dlatego też nie nowelizowano ustawy w zwyczaj­

nym trybie ustawodawczym, który nie pozwoliłby na tak szybkie przekształcenie projektu rządowego w ustawę, jak te o realizacja programu gospodar­

czego Rządu wymagała. Skorzystano z otrzymanych pełnomocnictw (ustawa z dn. 6/XI r. b. — „Dz. Ust.

R. P." Nr. 81, po*. 501) i w formie dekretu wpro­

wadzono w ustawie kartelowej najpilniejsze zmiany, potrzebne do szybkiego uporządkowania zaniedba­

nego od lat odcinka kartelowego.

Zasadniczo pozytywni ustosunkowanie się Państwa do karteli, jakie znalazło wyraz w ustawie o karte­

lach z dn. 28 III 1933 r. w postaci uznania karteli jako legalnej formy organizacyjnej naszego życia go­

spodarczego, postanowiono zgodnie utrzymać. W praw­

dzie były wysuwane z pewnych stron krańcowe pro­

jekty wyjęcia karteli w góle spod opieki prawa i ge­

neralnego zakazania ich tworzenia bez specjalnego zezwolenia Rządu pod rygorem surowych kar — na wzór antykartelowej ustawy jugosłowiańskiej z 1934 r., ale projekty te szybko upadły. Zwyciężyło w Rządzie zgodne przeświadczenie, że kartele są zjawiskiem naturalnem, organicznie związanem z systemem wol­

nej konkurencji, i dlatego ni^ dadzą się nigdy całko­

wicie usunąć z powierzchni życia gospodarczego, jak tego część opinji publicznej żąda. Historja życia go­

spodarczego i dzisiejsza jego obserwacja potwier­

dzają ten stan rzeczy całkiem wyraźnie. Dlatego zawodziły zawsze wszelkie krańcowe an ykartelowe (antymonopolowe) zakazy — mimo najsurowszych sankcyj karnych, niewyłączając kary śmierci, jakiemi były obwarowane. Nie miałoby zatem celu ta k ij nie­

realne generalne zakazy powtarzać.

Pozatem, jak wyraźnie stwierdził Pan Minister Przemysłu i Handlu Dr. Górecki w jednem z ostat­

nich swoich przemówień, gospodarka kartelowa wy­

kazuje jeszcze jeden ważny fakt, którego przy praw­

nej regulacji zagadnienia karteli pomijać nie można.

Oto, kartele dzięki swemu władczemu stanowisku w życiu gospodarczem poszczególnych państw, a nie­

jednokrotnie cały h części świata, mogą wywierać nietylko szkodliwe skutki, ale także skutki gospo­

darczo zdrowe i pożądane zarówno dla gospodarki narodowej w dziedzin e wzmożenia eksportu i roz­

woju krajowego przemysłu, jak i dla gospodarki mię­

dzynarodowej w kierunku wzajemnej międzynarodowej kooperacji gospodarczej, wpływającej dodatnio nie tylko na osłabienie skutków światowego kryzysu gospodarczego, ale także na polityczne zbliżenie narodów. Z tych względów ustawowa zasadnicza negacja racjij^bytu karteli byłaby tem bardziej fałszywa.

Z drugiej jednak strony zdawano sobie sprawę z tego, że istnieją w Polsce bardzo liczne kartele, zwłaszcza w 'dziedzinie handlu oraz przemysłów przetwórczych, które nie przynoszą gospodarce

narodowej żadnych realnych korzyści, przeciwnie, sprowadzają poważne szkody. W szczególności sze­

reg karteli produkcyjnych rozdrabnia produkcję na zbyt wielką ilość przedsiębiorstw, podrażając przez to znacznie koszty produkcji. Bardzo liczne kartele handlowe powodują znów niewspółmiernie wysokie koszty pośrednictwa między producentem a konsu­

mentem, wzbogacając ponadto nieliczną grupę uprzy­

wilejowanych kupców, zjednoczonych w kartelu, ko­

sztem reszty kupiectwa danej branży, znajdującej się poza ka telem i pozbawionej wskutek tego zdol­

ności konkurowania na równych prawach. Wszystkie tego rodzaju kartele zarówno producentów jak i kup­

ców hamują ponadto wolnokonkurencyjny proces kształtowania się cen skartelizowanych artykułów na najniższym poziomie.

Wskutek tego zabójcza dla naszych stosunków — już nietylko gospodarczych, ale także społecznych, kulturalnych i cywilizacyjnych — bardzo znaczna rozpiętość między cenami skartelizowanych artykułów przemysłowych, zwłaszcza tych pierwszej potrzeby, a słabą siłą nabywczą ludności wiejskiej — spowodu bardzo niskich cen artykułów rolnych, oraz prole- tarjatu miejskiego fizycznego i umysłowego — spo­

wodu jego minimalnych zarobków — trwa w dalszym ciągu, pozbawiając szerokie masy naszego społeczeń­

stwa, stanowiące razem przeszło całej ludności Polski, możności utrzymania się na odpowiedniej stopie życiowej. Równocześnie traci na tem sam przemysł. Wobec coraz bardziej problematycznych możliwości rozszerzenia kurczącego się rynku za­

granicznego pozostaje jedynie pewny, a niewyzyskany dotychczas, rynek krajowy, który można zdobyć tylko niskiemi cenami, dostosowanemi do siły nabywczej tego rynku. Rynek ten daje naszemu przemysłowi najpewniejszą, trwałą podstawę egzystencji, i dlatego tem bardziej musi być zdobyty, a im prędzej to nastąpi, tem lepiei dla przemysłu, dla społeczeństwa, dla naszej przyszłości.

Nic zatem dziwnego, że w programie gospodar­

czym Rządu usunięcie istniejących dysproporcyj cen i zdobycie rynku wewnętr, nego przez własny prze­

mysł naczelne zajęły miejsce. Ponieważ w licznych zbytecznych kartelach słusznie widziano główną przyczynę szkodliwego stanu rzeczy i zaporę nie do przebycia dla przeprowadzenia skutecznej zniżki cen artykułów przemysłowych, oczywistą stała się ko­

nieczność możliwie szybkiego wyeliminowania tych wszystkich szkodliwych organizacyj kartelowych z na­

szego życia gospodarczego. Dotychczasowa droga przez Sąd Kartelowy nie nadawała się do tego.

Na podstawie dawnego art. 5 ustawy kartelowej miał Minister Przemysłu i Handlu prawo równo­

cześnie ze skierowaniem wniosku do Sądu Kartelo­

wego o rozwiązanie pewnego kartelu zawiesić jego działalność i z prawa tego, ze zrozumiałych wzglę­

dów, zawsze korzystał. Skoro bowiem Minister raz uznał, że dany kartel jest gospodarczo szkodliwy i zagraża dobru publicznemu, należało zło czemprę- dzej usunąć, zawieszając niezwłocznie jego działal­

ność i nieczekając, aż Sąd orzeknie jego rozwiązanie.

Z drugiej strony Sąd Kartelowy miał prawo uchylić

decyzję Ministra o zawieszeniu kartelu przed mery-

1588 POLSKA GOSPODARCZA ZESZ. 50

torycznem rozpatrzeniem wniosku Ministra o rozwią­

zanie kartelu, ale z prawa tego nigdy nie skorzystał dla tej prostej przyczyny, że tylko przeprowadzenie merytorycznej rozprawy w samej sprawie mogło dać Sądowi podstawę do oceny, czy kartel zagraża dobru publicznemu, a tem samem zasługuje na na­

tychmiastowe zawieszenie jego działalności. Tak też było zarówno w sprawie kartelu cementowego jak i kartelu karbidowego.

Praktycznie zatem mógł Minister już na podstawie dawnego art. 5 ustawy kartelowej o sągnąć skutki natychmias owego rozwiązania wszystkich gospodar­

czo szkodliwych karteli, zawieszając ich działalność i skierowując odpowiednie wnioski o ich rozwiąza­

nie do Sądu Kartelowego. Uzasadnienie tych wszyst­

kich wniosków wymagałoby w Ministerstwie tyle samo czasu, ile wymagają dzisiejsze orzeczenia Mi­

nistra o rozwiązaniu tych samych karteli, bo przy­

czyny, dla których Ministerstwo pewne kartele uznaje za szkodliwe, są w obu wypadkach te same i nie zmieniają się. Rozpatrzenie natomiast spraw wszy«tk;ch zawieszonych przez Ministra karteli przez Sąd Kartelowy w zale onym przez ustawę czasokresie jednego miesiąca od dnia wpłynięcia odnośnych wniosków Ministra technicznie nie dałoby się prze­

prowadzić. Przekraczałoby to wielokrotnie fizyczne możliwości nielicznego grona sędziów Sądu Kartelo­

wego, będących, jak wiadomo, równocześnie sędziami Sądu Najwyższego, który nie uwalnia ich od orze­

kania w licznych zwyczajnych sprawach tego Sądu.

Powiększać ad hoc grono sędziów Sądu Kartelowego spośród dalszych sędziów Sądu Najwyższego uniemoż­

liwiłoby znów normalną pracę Sądowi Najwyższemu.

Najłatwiejsze wyjście z tej trudnej sytuacji wska­

zywała nowela z dn. 15/VII 1933 r. do niemieckiej ustawy kartelowej z 1923 r , która odjęła niemiec­

kiemu S ą io w i Kartelowemu prawo orzekania o roz­

wiązywaniu karteli, zagrażających interesom dobra publicznego, i przekazała je wyłącznie Ministrowi Gospodarstwa Rzeszy. Takie postawienie kwestji pozostaje niewątpliwie w zgodzie z najnowszemi tendencjami w nauce prawa administracyjnego, które przekazują wyłącznemu orzecznictwu władz admini­

stracyjnych wszelkie sprawy cywilne o charakterze publicznym, w których zainteresowane jest bezpo­

średnio Państwo, jako takie, względnie dobro pu­

bliczne. Na straży legalności aktów administracyj­

nych pozostaje w takich razach zawsze sądownictwo administracyjne.

Ustawodawca polski mimo to nie poszedł za wzo­

rem ustawy niemieckiej i zajął stanowisko pośre­

dnie, które zatrzymało Sąd Kartelowy jako osta­

teczną instancję, orzekającą o rozwiązaniu karteli, ale równocześnie znacznie ten Sąd odciążyło.

Na podstawie nowego art. 5 ustawy kartelowej Mi­

nister Przemysłu i Handlu orzeka sam o rozwiązaniu i uchyleniu umów i uchwał kartelowych w całości lub w części z mocą natychmiastowej wykonalności swoich orzeczeń, a Sąd Kartelowy orzeka o tem tylko jako druga instancja— w razie odwołania się uczestni­

ków rozwiązanej (uchylonej) umowy ^uchwały) karte­

lowej do jego decyzji, przyczem Sąd nie jest już krępowany miesięcznym czasokresem przy wyzna­

czeniu rozprawy nad wnioskiem stron o uchylenie orzeczenia Ministra

Normując w ten sposób tryb postępowania przy rozwiązywaniu karteli gospodarczo szkodliwych, usta­

wa polska zbliżyła się wyraźnie do wzoru czeskiej ustawy kartelowej z 1933 r. Różnica polega na tem, że w czeskiej ustawie „zażalenie" uczestników rozwią­

zanego kartelu do Sądu Kartelowego może być wnie­

sione tylko spowodu niezgodności decyzji Rządu (nie tylko Ministerstwa) z ustawą, przyczem takie zaża­

lenie wstrzymuje wykonanie decyzji o rozwiązaniu kartelu.

Moc wstrzymująca zażalenia przeciwko decyzji o rozwiązaniu daje czeskim kartelom korzystniejszą sytuację w porównaniu z polskiemi kartelami, które w razie rozwiązania ich przez Ministra muszą natych­

miast przystąpić do swojej likwidacji. U nas było to jednak z przedstawionych wyżej przyczyn konieczne ; bez tego byłaby szybka realizacja programu gospo­

darczego Rządu na odcinku kartelowym niemożliwa, a szybkość akcji decyduje w tym wypadku o jej po­

wodzeniu.

Znacznie korzystniej dla karteli jest zato uregulo­

wana w polskiej ustawie kartelowej kompetencja Sądu Kartelowego. Podczas gdy czeski Sąd Karte­

lowy może badać jedynie legalność decyzji rządowej o rozwiązaniu kartelu, nasz Sąd Kartelowy nie jest pod tym względem niczem ograniczony i obowiązany jest badać nietylko legalność ale także materjalne uzasadnienie orzeczenia Ministra, jego gospodarczą słuszność i celowość.

Takie ujęcie kompetencji Sądu Kartelowego należy uznać za właściwsze, bo o samej niezgodności orze­

czenia Ministra z ustawą mało tu można powiedzieć, skoro formalnie Minister ma ustawowe prawo rozwią­

zania każdej umowy kartelowej, jeżeli tylko uzna ją za gospodarczo szkodliwą, zagrażającą dobru publicz­

nemu. To była właśnie przyczyna, dla której pozosta­

wiono w naszej ustawie kartelowej kompetencję Sądu Kartelowego w sprawach o rozwiązanie (uchylenie) umów (uchwał) kartelowych. Chciano zapewnić oby­

watelom pełną sądową ochronę ich słusznych pry­

watnych, gospodarczych praw, nieograniczając jej jedynie do badania legalności aktów administracyj­

nych, jaką daje każdemu obywatelowi Najwyższy Trybunał Administracyjny.

Poza odciążeniem Sądu Kartelowego, nowy tryb rozwiązywania szkodliwych umów kartelowych mocą własnej decyzji Ministra Przemyślu i Handlu nie­

wątpliwie wzmocnił stanowisko Ministra w stosunku do karteli, co zaważy korzystnie na skuteczności nadzoru Ministerstwa Przemysłu i Handlu nad dzia­

łalnością karteli.

Druga zmiana, jaką dekret wprowadził w ustawie kartelowej, dotyczy repreśyj karnych za wykonywa­

nie ustnych umów i uchwał kartelowych, cywilnie nieważnych spowodu braku formy pisemnej, oraz za wykonywanie umów (uchwał) kartelowych, rozwiąza­

nych luchy onych) przez Ministra (art. 11, ust. 1 ustawy kartelowejl. Zmiana ta łączy się logicznie z myślą przewodnią dekretu wzmocnienia i usprawnienia nadzoru państwowego nad kartelami oraz skuteczniej­

szego zwalczania wszelkich szkodliwych przejawów ruchu kartelowego.

Kwestja ustnych porozumień kartelowych wyma­

gała przytem specjalnej uwagi. Nie ulega wątpliwo­

ści, że w życiu gospodarczem liczne tego rodzaju porozumienia kartelowe istnie ą, i nie ulega wątpli­

wości, że zamiarem polskiej ustawy kartelowej było

zawsze, jest i będzie objąć wszelkie porozumienia

kartelowe, niezależnie od ich form/, aby wszystkie

mogły być nadzorowane przez Państwo, i w tym też celu wszystkie podporządkowano obowiązkowi zgło­

szenia do rejestru kartelowego pod rygorem suro­

wych kar. Aby obowiązek ten dopełnić, uczestnicy wszelkich porozumień kartelowych byli zawsze zmu­

szeni sporządzić je w formie pisemnej, jeżeli nawet dane porozumienie w rzeczywistości było tylko ustnie zawarte. R ejestr kartelowy wykazuje cały szereg takich właśnie zgłoszeń.

Aby tem skuteczniej zmusić uczestrików umów kartelowych do sporządzania ich w form ę pisemnej, poza karami za niezgłoszenie ich dodano jeszcze sankcję cywilnej nieważności. Okazało się jednak w praktyce, że sankcję tę zaczęto wbrew wyraźnej, odmiennej intencji ustawy tłumaczyć w ten sposób, że ustne umowy kartelowe jako nieważne identyfi­

kowano z umowami nieistniejącemi i konkludowano, że jako nieistniejące nie mogą podlegać obowiązkowi rejestracji. Aby usunąć tę szkodliwą fikcję, niezgodną z życiem, a nawet w dziedzinie p n w a nieznajdującą uzasadnienia (przykład: weksel, nieważny spowodu braku przepisanej formy, mimo to istnieje i może prawnie stanowić istotny dokument dowodowy o ist­

nieniu wyrażonego w wekslu zobowiązania), postano­

wiono dodatkowo w znowelizowanym art. 11 ustawy kartelowej, że wykonywanie nieważnych umów i uchwał kartelowych spowodu braku formy pisem­

nej podlega karze grzywny do i i 500 000 oraz karze aresztu do 2 lat.

W znowelizowanym ustępie art. 11 o sankcjach karnych na uwagę zasługuj- także postanowienie, że przy odpowiedzialności karnej osób prawnych, uczestniczących w kartelu, karze aresztu podlegają reprezentanci tych osób prawnych. Przy karze grzywny niema tego zastrzeżenia, czyli grzywny winny być nakładane bezpo -rednio na osoby prawne, zgodnie zresztą z p erwotną intencją naszej ustawy kartelowej oraz zgodnie z zasadą, przyjętą nie tylko w obcych ustawach kartelowych, ale wogóle w całej nowszej nauce prawa karnego. Dla naszej praktyki sądowej ma to szczegónie ważne znaczenie, gdyż ta stała dotychczas na odmiennem stanowisku, uwa­

żając, że osoby prawnej, jako takiej, nawet grzywną ukarać n:e można, lecz tylko jej reprezentantów

Wyrok Sądu Kartelowego, akceptujący odmienną tezę Ministerstwa Przemyślu i Handlu, wypowiedzianą jeszcze p.zed nowelizacją ustawy kartelowej, która tę tezę już wyraźnie przyjęła, stanowi w tym wzglę­

dzie przełom w naszej dotychczasowej praktyce.

Ostatnia wreszcie zmiana, jaką dekret w ustawie kartelowej wprowadził — to opłaty stemplowe za wszelkie zgłoszenia do rejestru kartelowego, za udzielanie wyciągów z tego rejestru oraz za doko­

nywane w związku z tem ogłoszenia w „Monitorze P olskim ”. W ten sposób zrównano wpisy do rejestru kartelowego z wpisami do rejestrów handlowych, co nie wymaga żadnych bliższych wyjaśnień.

Dr. Roman Piotrow ski

K R O N I K A G O S P O D A R C Z A

P R Z E M Ó W I E N I E P A N A W I C E P R E M J E R A INŻ. E U G E N J U S Z A K W I A T K O W S K I E G O

NA II Z J E Ź D Z I E Z W I Ą Z K U I ZB R Z E M I E Ś L N I C Z Y C H 1)

Ani ja, ani Pan Minister Przemysłu i Handlu nie przybyliśmy na Z azd Szanownych Panów poto, aże­

by ozdobić go splendorem władzy. Przybyliśmy dla­

tego, że mamy sobie wzajemnie do powiedzenia rze­

czy istotne i ważne.

Nie będę w tej chwili kładł nacisku na te postu­

laty, które sformułowaliście Panowie w odniesieniu do aparatu rządowo-biurokratycznego. Chcę mówić o rzeczach — wedle mego zrozumienia— znacznie istot­

niejszych.

Gdy powstaje w Polsce nowy rząd, każda grupa obywateli usi'uje wziąć ten rząd za puls i wybadać, czyim on jest: czy jest on rządem rolników, czy rządem wielkich obszarników, czy rządem przemy­

słowców, czy rządem, z którym r/emiosło będzie mogło dogadać się. A przecież zadaniem Rządu w Polsce jest to, by był on rządem Rzeczypospoli­

tej P osk iej, rządem całego narodu i całego społe­

czeństwa.

Jeżeli jednym rzutem oka spojrzymy na nasze społeczeństwo, to dojrzymy również inne, bardzo charakterystyczne zjawisko. Przychodzi oto wielka klęska kryzysu gospodarczego, która—jak powódź—

*) P rzem ów ien ie w ygłoszon e w dn. 9 grudnia r. b.

zalewa kraj; i wtedy każda z grup poczyna się roz­

glądać, w jaki sposób mogłaby się przed tą powo­

dzią uratować, jakby mogła przeżyć sama tę powódź i uratować swoje warsztaty pracy i swoje istotne walory gospodarcze. N eraz wydaje się, że powstaje jakgdyby ludzka „wieża bąbel", że jeden drugiemu wpycha się na barki i chce się uratować jeden przed drugim. Skarb chce się ratować kosztem swoich obywateli i powiada, że ma swoje potrzeby, reprezentujące ważne zagadnienia państwowe, że kryzys zmusza go do wytężenia sił, i że siły te wy­

dobędzie ze społeczeństwa, które jest organicznie związane z Państwem. Ale w tej chwili społeczeń­

stwo odwraca zagadnienie— i zaczyna ze Skarbu wy­

dobywać wcale soczystą substancję, dającą się prze­

liczyć na miliony. Jed n a grupa powiada, że nie może eksportować, że będzie klęska, jeżeli Państwo nie przyjdzie z pr< mjami wywozowemi. Druga grupa po­

wie, że nie może płacić podatków. Trzecia przychodzi z zagadnieniem oddłużenia i powiada, że Państwo — w imię interesów gospodarczych— powinno wziąć tę sprawę na swoje barki. I w ten sposób zaczynamy obracać się w blędnem kole, zamiast patrzeć real­

nie w nasze własne warunki bytu i organizować jeden wspólny front obrony przed zalewem trudno­

ści gospodarczych.

1590 POLSKA Q33PG0AK2A T E S 2 . 50

Jeśli spojrzymy głębiej wewnątrz naszego społe­

czeństwa—to zobaczymy, że istnieją w niem pewne zjawiska ujemne; temi zjawiskami częstujemy się wzajemnie. A przecież objektywnie trzeba stwier­

dzić, że zjawiska, które są ujemne w aparacie pań­

stwowym, są tak samo ujemne wewnątrz społeczeń­

stwa. Z tego społeczeństwa wydzielają się ludnie, którzy stanowią aparat państwowy, aparat biurokra­

tyczny, aparat rządzący. Dlaczegóż ten aparat miałby się składać z innych ludzi, gorzej myślących, złośli­

wie myślących, nieumiejących ocenić należycie zja­

wisk gospodarczych, gdyby potrafiło to uczynić na'e- życie społeczeństwo.

Przypisywanie aparatowi państwowemu biurokra­

tycznego nastawienia jest na porządku dziennym.

Jeśli jednak społeczeństwo interesuje się jakąś spra­

wą i tworzy własną organizację, to czyż wówczas nie rozpoczyna się również niezwykle głęboko zako­

rzeniony biurokratyzm? Ci sami bowiem ludzie któ­

rzy byli w życiu społecznem aktywni i nastrojeni antybiurokratycznie, z chwilą, kiedy siadają za biur­

kiem, przy zielonem suknie, zaczynają wytwarzać te same zjawiska, które krytykuje się w aparacie pań­

stwowym.

Proszę Panów, jeżeli tak jest, lo musimy s o b e po­

wiedzieć, że tego zła nie opanujemy rychło i iakie- goś naty hmiastowego prz łom i w tej dziedzinie n'e dokonamy. Jednym zamachem nie rozbijemy tego zła, gdyż tkwi go wiele w naszych duszach i int >- lektach i w naszych psychicznych założeniach tak, że z trudem musimy je przełamywać.

I rzeba więc prowadzić walkę, i przedewszystkiem rozpocząć ją od zmiany stosunku człowieka do czło­

wieka, grupy do grupy. Idzie o stworzenie poczucia najbardziej istotnego, że nie można przeciwstawić interesów rolnictwa wielkiemu prz mysłowi, wielkie­

go przemysłu—handlowi, handlu rzemiosłu. Trzeba zrozumieć, że wszystkie te czynniki są jednym waż­

nym organizmem państwowym, i że nie można zaj­

mować się zagadnieniem pomocy i leczenia jednej części organizmu kosztem innej. Albo cały organizm polski zerwie więzy, któremi sam się skrępował, i pójdzie odważnie do stworzenia nowych form życia gospodarczego, albo tego nie potrafi uczynić. I żaden człowiek, choćby najbardziej silny wewnętrznie, zada­

nia tego nie wykona, jeżeli nie stanie za nim zorga­

nizowana wola społeczna. Podkreślałem już kilka­

krotnie, że akcię naszą rozpoczęliśmy i nastawiliśmy w kierunku zdejmowania istotnych więzów, krępują­

cych życie gospodarcze. Istnieją jednak dość duże nieporozumienia i niezrozumienie tej akcji ze strony społeczeństwa — akcji, którą od miesiąca prowadzi Rząd na podstawie uzyskanych pełnomocnictw.

Widzi się przedewszystkiem nowe dekrety, obcią­

żające świat pracy, rzemiosło, handel, przemysł — prawie wszystkich żyjących ludzi z miasta — i prze­

suwające dochód społeczny w jakimś innym kie­

runku. Powstał lament i obawa, że wobec tego kon­

sumpcja musi się gwałtownie załamać, i że do.dziemy do jeszcze większego skrępowania elementów nasze­

go życia gospodarczego. Trzeba jednak powiedzieć sobie w sposób jasny i wyraźny, że te nowe ofiary, które dzisiaj ponoM społeczeństwo, ponosimy od sze­

regu lat w tej samej niemal niezmniejszonej formie.

Dynamika deficytu budżetowego ustabilizowała się na granicy ok. ź[ 350 miljn. rocznie. Ten deficyt, jako próżnia, nie mógł pozostać i musiał być z jakichś

pieniędzy pokrywany. Zawsze tak się dzieje przy deficytach budżetowych, że pewna ilość wolnych pieniędzy musi się wlać do naczynia skarbowego i dopełnić braki ściśle do kreski.

Można to zrobić w rozmaity sposób. Można iść na rynekk redytowy i absorbować pieniądze, złożone w ten, czy inny sposób. Ale, czy jest to gospodarczo właściwe? Jeżeli uwolni się te pieniądze od nacisku Skarbu Państwa, to muszą one pójść do życia go­

spodarczego. Pieniądz — szczególnie zorganizowany — musi pracować. Sami Panowie podkreślacie, że kwe- stja kredytu dla rzemiosła była i jest po dzień dzi­

siejszy aktualna. Jeśli idzie o zagadnienie cen i ren­

towności, to nie ulega żadnej wątpliwości, że mamy tutaj dwie drogi, przecinające się pod kątem prostym.

Można do rentowności warsztatów pracy dochodzić albo przez małe obroty i stosunkowo wysoką cenę, albo przez zwiększające się obroty i niskie ceny.

Rezultat matematyczny jest ten sam. Jeśli chodzi 0 rezultaty — to każdy rzemieślnik, jak i przemysło­

wiec, musi odpowiedzieć, że z rowszą dla normal­

nych i pewnych jego interesów jest tendencja więk­

szych obrotów i zmniejszających się cen, a nie zwiększających się cen, a malejących obrotów.

Wszystko chcemy uczynić, co leży w granicy nor­

malnej pracy i coby pozwoliło na ożywienie gospo­

darcze. Nie będę powtarzać tego, o czem mówiłem w ubiegły czwartek w Sejmie: wzamian za obciąże­

nie rynku konsumpcyjnego w granicach ź [ 2 5 0 -h 280 miljn. do czwartku ubiegłego tygodnia zmobilizowa­

liśmy odciążenie tego rynku wzwyż ok. ź[ 400 miljn.

Idziemy w tym kierunku dalej. W czwartek, piątek 1 w sobotę ubiegłego tygodnia Komitet Ekonomiczny 1 Rada Ministrów przeprowadziły szereg nowych istotnych posunięć, które mają charakter zdejmowa­

nia więzów z życia gospodarczego.

Powstało więc zagadnienie przemiału zboża. Istniała dotychczas bardzo ścisła reglamentacja przemiału, która jest jedną z przyczyn rozpiętości między ceną zbo>a a ceną chleba. Reglamentacja ta utrudniała procesy gospodarcze, a więc rozluźniliśmy ją bardzo poważnie. Stwierdziliśmy następnie cały szereg wy­

padków, że na ź[ 20 obciążenia na rzecz budżetów publicznych — przymusowe ubezpieczenie od ognia zabiera małorolnemu źt 17. Obniżyliśmy przeto na 2 lata w całym kraiu staw!;ę opłat w tem ubezpiecze­

niu o 15

na kresach zaś o 20°o, nie obniżając świadczeń Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych w wypadk i po­

żaru. Uczyniliśmy to dlatego, aby ułatwić uruchomie­

nie zwolnionych w ten sposób sum w kierunku ży­

cia gospodarczego. Przyloczę jeszcze jedno posunię­

cie, które również ma na celu zdejmowanie tych więzów z życia gospodarczego, o których powyżej mówiłem. Odnosi się ono do handlu. Mam na myśli zezwolenie na handel w dnie przedświąteczne i w soboty do godziny 9 wieczorem. Idzie tu o ele­

ment czysto gospodarczy i psychologiczny, o zmniej­

szenie wglądu Państwa w konstytucję prywatnego życia kupca i obywatela.

Proszę Panów, dzisiaj miałem możność obejrzenia zapoczątkowanego muzeum wyrobów rzemiosła pol­

skiego i wiem, że w niektórych dziedzinach repre­

zentujecie Panowie poprostu mistrzowski poziom.

Nasunęło mi to pewne s ostrzeżenie, które mógłbym rozciągnąć na całe społeczeństwo. Znam szereg in­

nych obcych narodów i obcych pracowników. Gdy

porównywałem np. naszego robotnika z obcym robotni­