Rachunkowość i finanse podmiotów gospodarczych

(1)

Prof. dr hab. Andrzej Bernacki

(2)

2

Zakres przedmiotu

•Rachunkowość,

•Finanse przedsiębiorstw i organizacji

(3)

3

Zakres wiedzy rachunkowość

 Rachunkowość jest bardzo szeroką dyscypliną wiedzy dotyczącą działalności gospodarczej człowieka. Jej zadaniem jest ewidencja

działalności gospodarczej ujmowanej w mierniku pieniężnym.

(4)

4

prowadzenia rachunkowości

Potrzeba prowadzenia rachunkowości jest bardzo szeroka i nie przez wszystkich dostatecznie rozumiana. Bardzo syntetycznie zakres prowadzenia rachunkowości przedstawia profesor Paul Meimberg w swojej książce „Rachunkowość”.

(5)

5

rachunkowości wg. P. Maimberga

 bieżąca kontrola zdarzeń gospodarczych,

 kontrola stanu majątkowego,

 obliczanie wyników działalności przedsiębiorstwa,

 dostarczanie liczb do analizy działalności przedsiębiorstwa,

 dostarczanie liczb do planowania operacyjnego i strategicznego.

(6)

6

rachunkowości

 dokumentacja zdarzeń gospodarczych,

 księgowość gospodarcza (magazynowa) ilościowa,

 księgowość wartościowa-finansowa,

 formy techniczne księgowości,

 prowadzenie księgowości i jej organizacja.

(7)

7

rachunkowości

* księgowość wartościowa,

* kalkulacje, rachunek kosztów,

* taksacja – wycena

Zakres Zakres

* sprawozdawczość finansowa węższy szerszy

* statystykę

* planowanie

(8)

8

Księgowość wartościowa

Najważniejszym zakresem rachunkowości jest księgowość. Jest to zespół zapisów prowadzonych, którego celem jest ujęcie stanu jak i zmian w stanie środków produkcji i zobowiązań, ewidencja przebiegu procesu produkcji oraz obliczenie wyniku finansowego przedsiębiorstwie.

(9)

9

Kalkulacje

Przez pojęcie kalkulacji rozumiemy przeprowadzanie różnorodnych rachunków, których celem jest ustalenie poziomu ponoszonych kosztów działalności produkcyjnej, usługowej lub handlowej oraz uzyskiwanych przychodów.

(10)

10

Rodzaje kalkulacji

 kalkulacje pełne - dotyczące kosztów i produkcji całego przedsiębiorstwa.

 kalkulacje niepełne - ujmują jedynie koszty i produkcji wybranych produktów lub usług.

(11)

11

Kalkulacje (cd)

Kalkulacje mogą być wykorzystywane w ramach księgowości lub poza księgowo.

Przeprowadzanie kalkulacji jest bardzo przydatne do podejmowania decyzji bieżących i perspektywicznych.

(12)

12

Taksacja

Taksacje obejmują wycenę środków produkcji i wytworzonych produktów.

Potrzeba wyceny jest konieczna szczególnie w przypadku zakupu lub sprzedaży, dziedziczenia i t p. majątku przedsiębiorstwa.

(13)

13

Sprawozdawczość finansowa

Sprawozdawczość finansowa ma za zadanie dostarczenie informacji dotyczących sytuacji:

majątkowej ( na podstawie bilansu majątkowego),

finansowej ( na podstawie rachunku wyników).

(14)

14

finansowe rachunkowości

 bilans majątkowy,

 rachunek zysków i strat,

 sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych,

 informacje dodatkowe.

(15)

15

sprawozdań finansowych

Sprawozdania finansowe sporządzane są na podstawie ksiąg rachunkowych prowadzonych w przedsiębiorstwie.

Stanowią one zamknięcie rocznej działalności przedsiębiorstwa.

(16)

16

Szerszy zakres rachunkowości

Zgodnie z przyjętą interpretacją do szerszego zakresu rachunkowości zaliczana jest również:

statystyka,

planowanie.

(17)

17

StatystykAK.

Na podstawie sprawozdań finansowych liczby wykorzystywane są dla celów statystycznych.

Każde przedsiębiorstwo w wyniku jego zarejestrowania otrzymuje REGON.

Jest to nr na podstawie którego przedsiębiorstwo zaklasyfikowane jest do odpowiedniego Działu itp.

(18)

18

KONIEC WYK.03.02. 2004

(19)

19

Planowanie

Jak podaje Prof. Danuta Misiak planowanie w systemie gospodarki centralnie sterowanej było oddzielenie od ewidencji księgowej.

Dane liczbowe zawarte w sprawozdaniach finansowych wykorzystywane są w statystyce regionalnej i centralnej.

(20)

20

Planowanie (cd)

Liczby pochodzące z sprawozdań finansowych powinny być analizowane. Na podstawie przeprowadzonej analizy podejmowane są decyzje operacyjne i strategiczne wykorzystywane następnie w planowaniu.

(21)

21

Rachunkowość

Rachunkowość jest bardzo szeroką dyscypliną wiedzy dotyczącą działalności gospodarczej człowieka. Jej zadaniem jest ewidencja działalności gospodarczej ujmowanej w mierniku pieniężnym.

(22)

22

Rachunkowość (cd)

Celem ewidencjonowania procesów gospodarczych jest ujęcie sytuacji majątkowej i finansowej przedsiębiorstwa. W praktyce wykorzystywane są różne definicje rachunkowości Różnorodność tych definicji wiąże się z szerokim zakresem ujmowanym w rachunkowości.

(23)

23

Definicja rachunkowości

Rachunkowość jest całościowym, uporządkowanym systemem, który umożliwia dokonanie pomiaru, rejestracji, grupowania i prezentacji zjawisk gospodarczych ( operacji gospodarczych), dla potrzeb kierowania jednostką, gospodarczą zgodnie z rzeczywistym stanem występującym w danym podmiocie gospodarczym oraz zgodnie z przepisami prawa.

(24)

24

według A. Jarugowej (1992)

Rachunkowość to proces identyfikacji, pomiaru i przekazywania informacji, które są potencjalnie użyteczne do podejmowania decyzji gospodarczych, Z punktu widzenia działań, jakie składają się na system rachunkowości, odróżnia się: identyfikację, grupowanie, opis, ewidencję, przetwarzanie i przekazywanie informacji o wynikach działalności firmy, zmianach w jej majątku i sytuacji finansowej.

(25)

25

według A. Jarugowej (1992) (cd)

Rachunkowość jest współcześnie rozumiana jako system informacyjny służący użytkownikom do podejmowania decyzji gospodarczych, zwłaszcza finansowych oraz rozliczania kierownictwa z odpowiedzialnego i efektywnego zarządzania powierzonym mu majątkiem.

(26)

26

według K. Sawickiego (1991)

Rachunkowość jest to całościowy i zwarty system ciągłego i systematycznego gromadzenia i przetwarzania oraz prezentacji informacji ekonomicznej. W rachunkowości wykorzystuje się określone metody, reguły postępowania i urządzenia ewidencyjne, umożliwiające rejestrację stanu i zmian majątku jednostki, źródeł jego finansowania, dokonywanych operacji gospodarczych i wyników działalności

(27)

27

według S. Skrzywana )

Rachunkowość jest szczególnym rodzajem jednostkowej ewidencji gospodarczej, ponieważ ma ściśle określony podmiot i przedmiot oraz stanowi zamknięty system ewidencji ciągłej (w czasie), jest, więc ściśle określonym układem metod, zasad i reguł ujmowania, grupowania, prezentowania i interpretowania wyrażonych w przedmiocie ewidencji.

(28)

28

Definicja rachunkowości (cd)

Profesor Włodzimierz Brzezin (1988) uważa, że przyjmując rachunkowość jako system ewidencyjny, składają się na nią księgowość, rachunek kosztów i sprawozdawczość.

(29)

29

schemat

Rachunkowość

Rachunek kosztów Księgowość Sprawozdawczość

Źródło: Brzezin W. 1998

(30)

30

rachunkowości

Cele i funkcje prowadzenia rachunkowości są bardzo szerokie. Ukształtowana obecnie rachunkowość posiada swoje korzenie w średniowieczu. Należy podkreślić, że rozwój rachunkowości był nieodłącznie związany z rozwojem gospodarczym świata.

(31)

31

(za R. Manteuffel)

 informacyjna,

 zarządcza,

 kontrolna,

 dowodowa,

 analityczna,

 statystyczna.

(32)

32

Funkcja informacyjna

Jest nadrzędną funkcją rachunkowości.

Wyznacza ona rachunkowości rolę przygotowywania i dostarczania informacji ekonomicznych i finansowych na potrzeby:

wewnętrzne danej jednostki gospodarczej,

zewnętrzne - dla jednostek i urzędów.

(33)

33

Funkcja zarządcza

Jest bardzo istotna w bieżącym rozwoju przedsiębiorstwa.

Realizowana jest w ramach działalności:

bieżącej,

perspektywicznej.

(34)

34

Funkcja zarządcza (cd)

Informacje zbierane i prezentowane są pod kontem ich przydatności dla kierownictwa w celu optymalizacji podejmowanej decyzji.

(35)

35

Funkcja kontrolna

Dane liczbowe zgromadzone przez rachunkowość są wykorzystywane również przez organy wewnętrznej i zewnętrznej kontroli.

(36)

36

Funkcja kontrolna (cd)

Rachunkowość umożliwia kontrolę:

 wiarygodności,

 kompletności,

 terminowości dostarczanych informacji.

(37)

37

Funkcja kontrolna (cd)

Rachunkowość pozwala również na ochronę majątku przedsiębiorstwa

poprzez kontrolę osób

odpowiedzialnych materialnie za powierzone im mienie.

(38)

38

Funkcja dowodowa

Wiąże się ona z obowiązkiem przechowywania dowodów księgowych. Dane liczbowe zgromadzone przez rachunkowość podlegają obowiązkowemu przechowywaniu przez okres 5 lat.

W przypadku postępowania sądowego są one dowodami w sprawie.

(39)

39

Funkcja analityczna

Powiązana jest z analizą sprawozdań finansowych sporządzanych obowiązkowo na podstawie znowelizowanej Ustawy o Rachunkowości przez jednostki prowadzące księgowość.

(40)

40

Funkcja statystyczna

Wiąże się ona z obowiązkiem składania sprawozdań do urzędów statystycznych, zajmujących się oceną sytuacji gospodarczej branż i działów gospodarki narodowej. Na podstawie danych statystycznych tworzony jest obraz sytuacji gospodarczej całego kraju.

(41)

41

Rachunkowości

Postęp gospodarczy i naukowo-techniczny oraz rozwój międzynarodowego podziału pracy wymusił doskonalenie procesów rachunkowości jak i rozszerzenie jej zakresu.

Rozwijana ostatnio międzynarodowa współpraca gospodarcza w związku z powstaniem Wspólnoty Europejskiej wpłynęła na to, że rachunkowość w wysoko rozwiniętych krajach jest standaryzowana.

(42)

42

Standardów Rachunkowości

Standaryzacja rachunkowości nastąpiła w wyniku powstania międzynarodowych standardów rachunkowości.

Standardy rachunkowości opracowane zostały przez:

Międzynarodowy Komitet Standardów Rachunkowości

( International Accounting Standards Committee - IASC).

(43)

43

Standardów Rachunkowości

Komitet jest organizacją prywatną i powołany został przez środowiska zawodowe rachunkowości.

Umowa zawarta została przez stowarzyszenia zawodowe 9 krajów:

Austrii, Kanady, Francji, Japonii, Meksyku, Holandii, Wielkiej Brytanii i Irlandii, Stanów

Zjednoczonych Ameryki oraz RFN.

(44)

44

IASC

Polska przystąpiła do Międzynarodowej Federacji Księgowych (International Federation of Accountats IFAC) w 1989 r. W związku z tym Polska uczestniczy od 1989 r. w pracach Międzynarodowego Komitetu Standardów Rachunkowości (IASC). Komited zlokalizowany jest w Londynie.

(45)

45

MSR

Opracowane standardy rachunkowości nie mają charakteru przepisów prawnych.

Są jednak uwzględniane przy opracowywaniu regulacji prawnych w zakresie rachunkowości danego kraju. Ważną rolę przy standaryzacji i harmonizacji sprawozdań finansowych odgrywają dyrektywy Rady Wspólnoty Europejskiej.

(46)

46

Europejskiej

Przyznanie Polsce statusu członka stowarzyszonego ze Wspólnotą Europejską ma dla Polski podstawowe znaczenie zgodność rachunkowości i sprawozdań finansowych z międzynarodowymi dyrektywami, które stanowią ponadpaństwowe normy prawa.

(47)

47

Nowelizacja przepisów prawnych

Przyznanie Polsce statusu członka stowarzyszonego ze Wspólnotą Europejską w roku 1989 spowodowało konieczność dostosowania rachunkowości w Polsce do Międzynarodowych Standardów Rachunkowości.

(48)

48

Akty prawne

Zmiany te wprowadzane zostały poprzez:

 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 15 stycznia 1991 r.

 Ustawa o rachunkowości z 29 września 1994r. ( Dz. U. Nr 121, poz. 591). Ustawa jako akt prawny wyższej rangi jest spełnieniem jednego z podstawowych warunków Układu Stowarzyszeniowego Polski z Unią Europejską.

(49)

49

Podstawa aktów prawnych

Podstawa do opracowania ustawy:

 postanowienia zawarte w dyrektywach EWG,

 standardy rachunkowości wydane przez komitet Międzynarodowych Standardów Rachunkowości ( ISAC - International Accounting Standards Committee ),

 międzynarodowe wytyczne rewizji finansowej wydane przezMiędzynarodowy Komitet

Zawodowych Norm Rewizji Finansowej ( IAPC - International Auditing Practices Committee ).

(50)

50

Międzynarodowe Standardy

Międzynarodowe uregulowania dotyczyły przyjętych zasad w zakresie:

rachunkowości,

sprawozdawczości finansowej,

rewizji finansowej.

(51)

51

Zasady rachunkowości

Możliwość otrzymania porównywalnej informacji zapewniają przyjęte przez kraje Wspólnoty Europejskiej zasady rachunkowości. Są nimi:

zasada ciągłości,

zasada memoriału

zasada ostrożnej wyceny

(52)

52

Zasada ciągłości

Zasada ciągłości, polega na jednakowym grupowaniu operacji gospodarczych na kontach, obliczaniu odpisów amortyzacyjnych tą samą metodą, wycenie aktywów i pasywów oraz ustaleniu wyniku finansowego.

(53)

53

Zasada memoriału

Zasada memoriału mówiąca o ujęciu w rachunkowości wszystkich przychodów i związanych z nimi kosztów dotyczących danego roku obrotowego, niezależnie od terminu zapłaty.

(54)

54

Zasada ostrożnej wyceny

Zasada ostrożnej wyceny, potwierdzająca obowiązkowe dokonywanie realnej wyceny aktywów i pasywów, przychodów i związanych z nimi kosztów oraz zysków i strat nadzwyczajnych.

(55)

55

Zasady rachunkowości

Przykładowo podane zasady mają istotny wpływ na sposób prowadzenia rachunkowości, a zwłaszcza na rzetelność danych i ich jasneprezentowanie.

(56)

56

rachunkowości

dokumentacja zdarzeń gospodarczych,

księgowość gospodarcza (magazynowa) ilościowa,

księgowość wartościowa-finansowa,

formy techniczne księgowości,

prowadzenie księgowości i jej organizacja.

(57)

(58)

58

Pojęcie zdarzenia gospodarczego

Zdarzenia gospodarcze są to fakty, jakie mają miejsce w czasie trwania procesu produkcji. Zdarzeniami gospodarczymi jest np. zakup środków do produkcji, uregulowanie zobowiązań, uzyskanie rachunku za energię elektryczną itp.

(59)

59

Podstawa dokumentacji księgowej

Zdarzenia gospodarcze muszą być udokumentowane w postaci dokumentu księgowego nazywanego również

dowodem księgowym^.

(60)

60

księgowego.

Ustawa o Rachunkowości w & 20. pkt. 1 stwierdza: „podstawą zapisów w księgach rachunkowych są dowody księgowe stwierdzające dokonanie operacji gospodarczych”.

(61)

61

Cechy dowodu księgowego

Dokument - dowód księgowy musi być:

 jasny,

czytelny,

jednoznacznie określający zdarzenie.

W księgowości nie ma zapisu bez dokumentu.

(62)

62

charakteru musi posiadać:

 nazwę dokumentu,

 nr dowodu księgowego,

 datę lub daty zdarzenia gospodarczego,

 określenie nazw adresów i stron uczestniczących w zdarzeniu gospodarczym,

 przedmiot i opis operacji gospodarczej,

 podpisy osób odpowiedzialnych,

 zapis oryginału lub kopii dowodu księgowego.

(63)

63

(art. 21 ust. 5 UR)

 dowody zewnętrzne obce otrzymane od kontrahentów przedsiębiorstwa,

 dowody zewnętrzne własne przekazywane w oryginale kontrahentom przedsiębiorstwa,

 dowody wewnętrzne ewidencjonujące operacje wewnątrz danego przedsiębiorstwa.

(64)

64

księgowania

 zbiorcze, wykorzystywane do łącznego księgowania zbioru dowodów księgowych.

 korygujące, ich celem jest korekta wcześniejszych, błędnie dokonanych zapisów na dokumencie,

 zastępcze, które są wystawione do czasu otrzymania zewnętrznego obcego dowodu księgowego,

 rozliczeniowe, sporządzane są wówczas, gdy zaistnieje potrzeba dokonania zapisów według nowych kryteriów klasyfikacji.

(65)

65

Klasyfikacja dokumentów

Jak stwierdza R. Manteuffel (1961) podstawową podziału dokumentów księgowych jest ich merytoryczna klasyfikacja.

(66)

66

dokumentów

W ramach merytorycznej klasyfikacji wyróżniamy:

 pierwsza grupa, której zadaniem jest udokumentowanie stanu aktywów i zobowiązań na pierwszy dzień istnienia firmy, jak również na pierwszy dzień nowego roku obrachunkowego,

(67)

67

dokumentów (cd)

 druga grupa dokumentów ma za zadanie uchwycenie zmian w stanie aktywów i pasywów oraz ewidencję przebiegu procesu produkcyjnego

(68)

68

dokumentów (cd)

 trzecia grupa dowodów księgowych ma za zadanie uchwycenie stanu posiadanych środków i zobowiązań na ostatni dzień roku obrachunkowego, zwykle na dzień 31 grudnia.

(69)

69

dokumentów księgowych

Wyróżniamy dokumenty:

 Stanu środków i zobowiązań (inwentaryzacja);

 Ewidencja zmian stanu aktywów i pasywów oraz ewidencja przebiegu procesów produkcyjnych.

(70)

70

Inwentaryzacja

Wszystkie posiadane w przedsiębiorstwie aktywa, jak i zobowiązania podlegają inwentaryzacji. Treść art. 4 ust. 1 UR stwierdza, że podmioty gospodarcze zobowiązane są do wykorzystywania zasad rachunkowości w sposób prawidłowy, zapewniający rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej oraz zaprezentowanie wyniku finansowego .

(71)

71

inwentaryzacji

Termin i częstotliwość inwentaryzacji jest dotrzymany, jeżeli inwentaryzację składników aktywów ( z wyjątkiem aktywów pieniężnych papierów wartościowych itp.) rozpoczęto nie wcześniej niż 3 miesiące przed zakończeniem roku obrachunkowego i zakończono do dnia 15 stycznia następnego roku.

(72)

72

przeprowadzania inwentaryzacji

Inwentaryzacje przeprowadza się również na dzień zakończenia działalności gospodarczej oraz na dzień poprzedzający postawienie firmy w stan likwidacji lub upadłości. Wyniki przeprowadzonej inwentaryzacji należy odpowiednio udokumentować i powiązać z zapisami w księgach rachunkowych.

(73)

73

Wymogi wobec inwentaryzacji

Istotne jest ażeby inwentaryzacja spełniała wymóg:

rzetelności,

prawidłowości i kompletności,

 bezbłędności i sprawdzalności posiadanych aktywów i pasywów.

(74)

74

Istota inwentaryzacji

Istotą inwentaryzacji jest aby każdy składnik aktywów i pasywów był przed sporządzeniem sprawozdania finansowego zinwentaryzowany.

Składniki aktywów i pasywów muszą przedstawiać realne i prawdziwe wartości każdej jednostki aktywów lub pasywów.

(75)

75

przeprowadzenie inwentaryzacji

Kierownikowi jednostki nie może przekazać odpowiedzialności za przeprowadzanie inwentaryzacji innej osobie. Odpowiedzialność kierownika jednostki polega na właściwym przygotowaniu, przeprowadzeniu i rozliczeniu inwentaryzacji.

(76)

76

Rodzaje inwentaryzacji

Wyróżniamy:

 inwentaryzację pełną dotyczącą całego przedsiębiorstwa,

 inwentaryzację niepełną obejmującą jedynie określone jego części.

(77)

77

Podstawowe zadania inwentaryzacji

 ustalenie stanu rzeczywistego,

 porównanie jego ze stanem ewidencyjnym,

 uchwycenie i wyjaśnienie różnic inwenturowych.

(78)

78

Różnice inwenturowe

zawinione,

niezawinione.

(79)

79

Wyjaśnienie różnic inwenturowych

Wyjaśnienie i rozliczenie różnic pomiędzy stanem rzeczywistym, wykazanym w czasie inwentaryzacji a stanem w księgach rachunkowych należy ujawnić i rozliczyć w tym roku obrachunkowym, którego dotyczyła inwentaryzacja.

(80)

80

objęte inwentaryzacją

 środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne,

 składniki aktywów finansowych,

 środki trwałe w budowie,

 maszyny i urządzenia przeznaczone do montażu,

(81)

81

objęte inwentaryzacją (cd)

 rzeczowe składniki aktywów obrotowych (surowce, materiały, części zamienne itp.),

 produkcji w toku,

 środki pieniężne na rachunkach bankowych oraz zobowiązania z tytułu zaciągniętych

kredytów bankowych,

 gotówka w kasie,

(82)

82

objęte inwentaryzacją (cd)

 rozliczenia międzyokresowe czynne i bierne,

 potwierdzone salda rozrachunków z kontrahentami, potwierdzenie sald należności i zobowiązań,

 inne przedmioty będące w posiadaniu przedsiębiorstwa.

(83)

83

ewidencją ilościową

 przedmioty drobnego wyposażenia zużywające się stopniowo,

 rzeczowe zapasy majątku obrotowego, które zostały zaliczone w momencie ich zakupu w koszty oraz znajdujące się w przedsiębiorstwie obce składniki majątku,

 składniki nie wykazywane w bilansie a posiadane przez przedsiębiorstwo.

(84)

84

pieniężnych

Inwentaryzacji podlegają:

środki pieniężne,

czeki,

weksle,

papiery wartościowe.

(85)

85

inwentaryzacja

 substancje płynne,

 substancje sypkie składowane w pryzmach, kopcach, nietypowych pojemnikach (węgiel, cement, nasiona itp.)

 wyroby hutnicze, szkło, stal,

 drewno (tarcica, dłużyca),

 produkcja w toku,

 bele, zwoje, szpule itp.

(86)

86

trwałych

 ustalenie ich rzeczywistego stanu, ilości, klasyfikacji, miejsca ich położenia.

 ustalenie własności składników majątku, nieruchomości i gruntów,

 ustalenie środków trwałych obcych, znajdujących się w leasingu, dzierżawie, itp.

 ustalenie środków trwałych przeznaczonych do likwidacji (nieprzydatnych, zbędnych itp.)

 ujawnienie wykonywanych modernizacji.

(87)

87

Inwentaryzacja drogą weryfikacji

W ramach środków trwałych możliwa jest inwentaryzacja drogą weryfikacji. Weryfikacji podlegają środki trwałe, do których dostęp jest utrudniony. Są to posiadane grunty, maszyny oraz urządzenia wchodzące w skład środków trwałych w budowie.

(88)

88

sald

Potwierdzenie sald dotyczy inwentaryzacji następujących pozycji:

wszelkiego rodzaju środki pieniężne zgromadzone na rachunkach bankowych (lokaty, kredyty),

należności, kredyty, zobowiązania, z wyjątkiem rozrachunków z pracownikami,

powierzone kontrahentowi składniki majątkowe.

(89)

89

Inwentaryzacja aktywów obcych

Inwentaryzacja obejmuje również aktywa obce (art. 25 ust. 2) znajdujące się w jednostce. Obowiązek ten nie dotyczy jednostek świadczących usługi transportowe, spedycyjne itp.

(90)

90

inwentaryzacji

 Spis z natury wymienionych wyżej środków znajdujących się w przedsiębiorstwie;

 Uzgodnienie sald z kontrahentami, bankami itp.

 Szczególnie trudna jest inwentaryzacja produkcji w toku i środków trwałych w budowie.

(91)

91

przedsiębiorstwie dotyczą :

 ewidencji środków trwałych,

 ewidencji gospodarki magazynowej,

 ewidencji działalności finansowej,

 ewidencji pracy i płac.

(92)

92

trwałych:

 Dowód przyjęcia środka trwałego OT,

 Protokół zdawczo - odbiorczy środka trwałego PT,

 Protokół odbioru technicznego (kolaudacji) środka trwałego, po zakończeniu budowy środka trwałego,

 Dowód zmiany użytkowania środka trwałego MT,

 Dowód likwidacji środka trwałego LT.

(93)

93

gospodarki magazynowej

 Dowód przyjęcia do magazynu PZ,

 Dowód wydania z magazynu WZ,

 Dowód przesunięcia międzymagazynowego Mn,

 Dowód pobrania z magazynu Rw,

 Dowód zwrotu do magazynu Zw,

 Dowód przyjęcia odpadów Po,

 Dowód przyjęcia wyrobów lub półfabrykatów Pw.

(94)

94

finansowej

 Dowód wpłaty KP – kasa przyjmie,

 Dowód wypłaty KW – kasa wypłaci,

 Wniosek o zaliczkę,

 Rozliczenie zaliczki,

 Rozliczenie wyjazdu służbowego (delegacja),

 Raport kasowy, dowód zbiorczy,

 Faktura VAT (zakup),

(95)

95

finansowej (cd)

 Faktura VAT (sprzedaż),

 Faktura korygująca, w przypadku błędnego wystawienia faktur VAT,

 Bankowy dowód wypłaty,

 Bankowy dowód wpłaty,

 Dokument dotyczący udzielenia (otrzymania) rabatów, bonifikat, skont.

(96)

96

i płac (cd)

 Lista wypłat wynagrodzeń pracownikom w czasie ich niezdolności do pracy (choroby),

 Lista wypłat wynagrodzeń dodatkowych (premii, nagród itp.).

 Lista wypłat zasiłków rodzinnych, opiekuńczych, chorobowych macierzyńskich,

 Lista wypłat zaliczek wynagrodzenia,

 Rachunek za wykonane prace zlecone,

 Rachunek za umowę o dzieło.

(97)

97

i płac

 Lista wynagrodzeń osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę,

 Lista wynagrodzeń osób zatrudnionych na podstawie umowy zlecenia,

 Lista wynagrodzeń osób zatrudnionych na podstawie umowy o dzieło,

 Lista wynagrodzeń osób zatrudnionych na podstawie umów agencyjnych,

 Lista wynagrodzeń akwizytorów, pośredników, komitentów,

(98)

98

Pozostałe dokumenty księgowe

 Polecenie księgowania,

 Dokumenty wtórne, zbiorcze, zastępcze, rozdzielniki itp.

 Inne dokumenty będące podstawą księgowania.

(99)

99

ich wpływ na bilans majątkowy

Suma bilansowa nie ulega zmianie

 przesunięcie w aktywach

A1 + A2 + (A3 + n) + (A4 - n) = P

Przykład: Pobrano gotówkę z banku do kasy

(100)

100

ich wpływ na bilans majątkowy (cd)

Suma bilansowa nie ulega zmianie

 przesunięcie w pasywach

A = P1 + (P2 + n) + (P3 - n) + P4

Przykład: Przeksięgowano wynik finansowy na konto funduszu własnego.

(101)

101

Suma bilansowa ulega zmianie - zwiększenie aktywów i pasywów

A1 + (A2 +n) + A3 + A4 = (P1 + n) + P2 + P3 + P4 Przykład: Zaciągnięto kredyt inwestycyjny

(102)

102

Suma bilansowa ulega zmianie

 zmniejszenie aktywów i pasywów

A1 + A2 + (A3 - n) + A4 = P1 + (P2 - n ) + P3 + P4 Przykład: Skradziono nieubezpieczony ciągnik

(103)

103

(magazynowa)

Księgowość gospodarcza (magazynowa) ilościowa - ujmuje zdarzenia gospodarcze w mierniku ilościowym: w kg, sztukach, litrach itp.

Jej zadaniem jest ewidencja aktywów obrotowych.

(104)

104

Rachunek księgowości ilościowej

Rachunek księgowości ilościowej, magazynowej można przedstawić w formie uniwersalnej:

Przedstawiony wzór jest bardzo przydatny do przedstawienia bilansu zapasów

S_p+ P – R = S_k

(105)

105

(finansowa).

Podstawowe zagadnienia księgowości finansowej:

 Konto księgowe i jego funkcjonowanie,

 Metody zapisu księgowego,

 Bilans majątkowy

(106)

106

rodzaje

Konto księgowe jest to podstawowe urządzenie księgowe, służące do klasyfikacji rachunkowej ewidencji i kontroli aktywów, pasywów oraz procesów gospodarczych danej jednostki gospodarczej. Konto musi zawierać nazwę i symbol konta.

(107)

107

Rodzaje kont księgowych

Wyróżniamy:

 konta pojedyncze,

 konta podwójne.

(108)

108

Konto pojedyncze

Data Nr dowodu

Nr konta korespondującego

Treść Suma

Wn Ma

Konto pojedyncze

Nazwa..Kasa...symbol..100...

Winien (Wn), Debet (Dt) Ma (Ma), Credit (Ct)

(109)

109

Konto podwójne

Data Rodzaj i nr

dowodu

Symbol konta korespon dującego

Treść zapisu

Kwota zł

Data Rodzaj i nr dowodu

Symbol konta koresponduj ącego

Treść zapis u

Kwota zł

Konto podwójne

Nazwa ... symbol ...

Winien (Wn), Debet (Dt) Ma (Ma), Credit (Ct)

(110)

110

Schemat konta teowego

Dla celów interpretacji funkcjonalności konta wyróżniamy konta teowe. Ich kształt przypomina dużą literę T.

Schemat konta teowego

Dt Nazwa ... Symbol Ct

(111)

111

Metody zapisu księgowego

Metoda zapisu pojedynczego,

Metoda zapisu podwójnego.

(112)

112

metodzie zapisu pojedynczego

 Brak jest uporządkowanego planu kont,

 Zdarzenia gospodarcze księgowane są tylko jeden raz.

(113)

113

metodzie zapisu podwójnego

 Każde zdarzenie księgowane jest na dwóch

kontach przeciwstawnych (korespondujących),

 Po przeciwnych stronach tych kont,

 Suma zapisu na tych kontach jest identyczna.

“a” “b”

300 300

(114)

114

księgowych

Konta księgowe mogą być otwierane wartością bilansu otwarcia (konta bilansowe). Zapis po stronie Wn konta (po stronie lewej) nazywamy jego obrotami strony winien. Zapisy strony Ma (po prawej) nazywamy obrotami strony Ma. Na zakończenie okresu obrachunkowego (miesiąca, kwartału, roku) dodajemy obroty strony Winien i Ma. Różnicę obrotów nazywamy saldem. Nazwa salda pochodzi od strony przeciwnej.

(115)

115

księgowych (cd)

Otwieranie i zamykanie kont przedstawiamy na przypadkowych dwóch kontach “a” i “b”.

“a” “b”

200

120

250

360 250

240

480 600

110

360 360 600 600

120

400 120

BO BO

Saldo debetowe

Obroty razem Obroty razem

Saldo kredytowe

Obroty ogółem Obroty ogółem

(116)

116

funkcjonowanie

Konta księgowe dzieli się na:

 konta bilansowe, bez wynikowe,

 konta wynikowe - niebilansowe.

Konta bilansowe – bez wynikowe dzieli się na konta:

 aktywów,

 pasywów.

(117)

117

funkcjonowanie (cd)

Konta aktywów funkcjonują w sposób następujący. Na kontach aktywów saldo z b.o. i wszelkie zwiększenia księguje się po stronie W-N, a wszelkie zmniejszenia aktywów po stronie MA.

Natomiast na kontach pasywów b.o. jak i zwiększenie pasywów księgujemy po stronie MA, a zmniejszenie pasywów po stronie W-N.

(118)

118

funkcjonowanie (cd)

Konta aktywów zamykają się saldem debetowym, a konta pasywów saldem kredytowym.

(119)

119

Funkcjonowanie kont księgowych

Schematycznie funkcjonowanie kont bilansowych przedstawiamy na kontach teowych.

A P

+ -

b.o.

+ -

(120)

120

Konta niebilansowe – wynikowe

Konta niebilansowe - wynikowe wykorzystywane są do obliczania wyniku finansowego. Konta te reprezentowane są przez:

 konta kosztów,

 konta produkcja (przychodów).

(121)

121

Konta niebilansowe – wynikowe (cd)

Na koncie kosztów wszelkie zwiększenia księgujemy po stronie winien (w ciężar konta).

Konto to na koniec okresu obrachunkowego ma saldo debetowe.

Na konta przychodów (lub produkcji) wszelkie zwiększenie księgowane są po stronie ma (w dobro konta).

Saldo konta przychodów (lub produkcji) jest saldem kredytowym.

(122)

122

Wynik finansowy

Koszty Przychody

+ +

K P

(123)

123

Saldo kont koszty i produkcja przenosimy na konto wynik finansowy. Po przeniesieniu sald wymienionych kont dokonujemy zamknięcia konta wynik finansowy. Jeżeli obliczone saldo będzie kredytowe, przedsiębiorstwo uzyskało stratach. Saldo kredytowe tego konta mówi o poniesionych zysk.

(124)

124

Plan kont księgowych

Zakładowy plan kont jest podstawowym segmentem dokumentacji księgowej, której zadaniem jest określenie przyjętych przez jednostkę gospodarczą zasad rachunkowości.

(125)

125

Plan kont księgowych (cd)

Plan kont powinien zawierać następujące zespoły kont:

Zespół 0 – Aktywa trwałe

Zespół 1 – Środki pieniężne oraz krótkoterminowe aktywa finansowe Zespół 2 – Rozrachunki i roszczenia

Zespół 3 – Materiały i towary

Zespół 4 – Koszty według rodzajów i ich rozliczenie

Zespół 5 – Koszty według typów działalności i ich rozliczenie Zespół 6 – Produkty i rozliczenia międzyokresowe

Zespół 7 – Przychody i koszty związane z ich osiągnięciem

Zespół 8 – Kapitały własne, fundusze specjalne i wynik finansowy

(126)

126

Bilans majątkowy

Bilans majątkowy jest podstawowym sprawozdaniem finansowym, w którym zostaje ukazany majątek jednostki gospodarczej, jednocześnie w ujęciu rzeczowym i finansowym.

(127)

127

Definicja bilansu

Bilans majątkowy jest to dwustronne zestawienie aktywów i pasywów przedsiębiorstwa na określony dzień, nazywany momentem bilansowym.

(128)

128

Formy bilansu

Bilans może wystąpić w postaci dwustronnej tabeli lub dwuczęściowego zestawienia, w którym jedna część ujmuje majątek przedsiębiorstwa (aktywa) w druga źródła jego finansowania (pasywa). Formy techniczne bilansu majątkowego wykorzystywane w świecie są różne.

(129)

129

Schemat bilansu

BILANS MAJĄTKOWY

AKTYWA PASYWA (FUNDUSZE)

(130)

130

Aktywa i pasywa.

Aktywa (środki gospodarcze) noszą również nazwę majątku przedsiębiorstwa.

AKTYWA = MAJĄTEK

Pasywa, nazywane są inaczej źródłami finansowania (pochodzenia) aktywów.

PASYWA = KAPITAŁY WŁASNE + KREDYTY + ZOBOWIĄZANIA

(131)

131

Zasada równowagi bilansowej

Sporządzając bilans majątkowy obowiązuje naczelna zasada równowagi bilansowej zgodnie, z którą ogólna kwota aktywów musi być równa łącznej sumie pasywów.

A = P

(132)

132

T-Bilans

Bilans majątkowy można również przedstawić w formie schematu wykorzystując konto teowe.

A¹ A² A³ A⁴

B¹ B² B³ B⁴

ΣA ΣP

(133)

133

Elementy bilansu majątkowego

 nazwa i numer statystyczny (Regon) jednostki sporządzającej bilans,

 data na którą bilans został sporządzony,

 data sporządzenia bilansu,

 wyszczególnienie grup i pozycji aktywów i pasywów z podaniem ich wartości,

(134)

134

Elementy bilansu majątkowego (cd)

 suma bilansową zarówno dla aktywów i pasywów, tak aby widoczne było

zbilansowanie,

 podpis kierownika jednostki, z podaniem daty podpisu,

 podpis osoby upoważnionej do sporządzania bilansu majątkowego.

(135)

135

Cechy bilansu majątkowego

 prawdziwy,

 ciągły,

 jasny.