Sytuacja budżetowa państw UE w ramach funkcjonowania Semestru Europejskiego –
zalecenia dla Polski
Zofia Szpringer
Budget situation of the EU member states in light of the European Se- mester – recommendations for Poland
The article discusses major EU regulations adopted in the aftermath of the recent financial and economic crisis with particular focus on the European Semester – the annual cycle of macroeconomic and budgetary policy coordination in the EU. The study highlights the economic situation of Poland compared to other EU member states and describes the Council’s recommendations for Poland under the second European Semester. Additional statistical data are given in the appendix.
Wstęp
Niniejszy artykuł ukazuje najważniejsze regulacje prawne mające na celu uzdrowienie sytuacji budżetowej państw Unii Europejskiej po ostatnim kryzysie finansowym i gospodarczym.
Następnie przybliża funkcjonowanie tzw. Semestru Europejskie- go. Głównym celem artykułu jest jednakże pokazanie sytuacji Polski na tle pozostałych państw Unii Europejskiej, jaka wyłania się z ostatnio dokonanego, drugiego już Semestru Europejskie- go, a także zwrócenie uwagi na wyniki analiz Komisji Europej- skiej i na zalecenia, jakie zostały sformułowane na ich podstawie w stosunku do naszego państwa przez Radę Europejską.
Na końcu artykułu zamieszczono aneks zawierający do- datkowe tabele z danymi dotyczącymi państw UE w latach 2007–2015 wraz z krótkim komentarzem.
I. Uzdrowienie sytuacji budżetowej w UE –
najważniejsze regulacje
Europejski kryzys zadłużenia pokazał, że Pakt Stabilności i Wzrostu w swej pierwotnej formie nie był w stanie zagwaranto- wać niezakłóconego funkcjonowania Europejskiej Unii Gospodar- czej i Walutowej. Dlatego też wypracowane zostały rozwiązania
wzmacniające ten pakt i tworzące nową procedurę monitorowa- nia nadmiernych zaburzeń równowagi makroekonomicznej1.
Pierwszy krok został podjęty w 2011 r., kiedy został wpro- wadzony Europejski Semestr, mający bardziej skutecznie ko- ordynować politykę gospodarczą, zatrudnienia i budżetową w UE. Jego celem było włączenie wymiaru europejskiego w prace nad budżetami krajowymi na następny rok na możli- wie wczesnym etapie. Europejski Semestr ma łączyć oddzielne procesy koordynacji budżetu prowadzonej w ramach Paktu Stabilności i Wzrostu i polityk strukturalnych prowadzonych w ramach strategii wzrostu UE („Europa 2020”).
1 Na Pakt Stabilności i Wzrostu składa się: ujednolicona wersja roz- porządzenia Rady (WE) 1466/97 w sprawie wzmocnienia nadzoru po- zycji budżetowych oraz nadzoru i koordynacji polityk gospodarczych (pierwotne rozporządzenie 1466/97 znowelizowane rozporządzeniami nr 1055/2005 i 1175/2011), ujednolicona wersja rozporządzenia Rady (WE) 1467/97 w sprawie przyspieszenia i wyjaśnienia procedury nad- miernego deficytu (pierwotne rozporządzenie 1467/97 znowelizowa- ne rozporządzeniem nr 1177/2011) oraz Rezolucja Rady Europejskiej z 17 czerwca 1997 r., OJ 1997 C236, s. 1. Zob. też M. Halleberg, B. Mar- zinotto, G.B. Woff, How effective and legitimate is the European Semes- ter? Increasing role of the European Parliament, „Brugel Working Paper”
2011, nr 09, September 2011, http://aei.pitt.edu/32516/1/How_effec- tive_and_legitimate_is_the_European_semester__Increasing_role_
Przypomnieć należy, iż reguły Paktu Stabilności i Wzrostu (zob. tabela 1) zostały znacznie zaostrzone za pomocą sze- ściu europejskich aktów prawnych (tzw. „sześciopak”2), a na- stępnie dodatkowo wzmocnione postanowieniami Traktatu o stabilności, koordynacji i zarządzaniu w Unii Gospodarczej i Walutowej (tzw. pakt fiskalny)3.
Zmodyfikowane regulacje przewidują:
• wprowadzenie przez państwa członkowskie do kra- jowych porządków prawnych tzw. reguły fiskalnej.
Zgodnie z tą regułą, saldo nominalne sektora instytucji rządowych i samorządowych (dalej: sektora lub sekto- ra finansów publicznych) powinno być, co do zasady zrównoważone lub wykazywać nadwyżkę. Reguła ta jednakże byłaby uznawana za respektowaną, jeśli rocz- ny deficyt sektora nie przekraczałby ustalonych dla poszczególnych krajów średniookresowych celów bu- dżetowych (medium-term budgetary objective – MTO).
Ma to zapewnić odpowiedni margines bezpieczeństwa w odniesieniu do wartości referencyjnej wynoszącej 3%.
Co do zasady, ustalony dla poszczególnych krajów MTO nie powinien przekraczać 0,5% nominalnego PKB4. Po-
2 Składają się na nie dyrektywa Rady 2011/85/UE, 4 rozporządze- nia Parlamentu Europejskiego i Rady (1173/2011, 1174/11, 1175/11, 1176/11) oraz rozporządzenie Rady (1177/11) opublikowane w Dz. Urz.
UE L 306 z 23 listopada 2011 r.
3 Został on podpisany w posiedzeniu Rady Europejskiej 2.III.2012 r.
przez 25 państw członkowskich UE (za wyjątkiem W. Brytanii i Re- publiki Czeskiej); a obecnie jest poddawany ratyfikacji. (do tej pory pakt fiskalny ratyfikowało 6 państw: Dania, Grecja, Irlandia, Portuga- lia,, Słowenia i Cypr). Wejdzie on w życie 1.I.2013 r. pod warunkiem, że zostanie do tego czasu ratyfikowany przez 12 spośród 17 państw strefy euro. Pakt będzie wiążący dla państw strefy euro, a dla pozo- stałych stron umowy tylko w zakresie, w jakim oświadczą swoją wolę związania się jego postanowieniami. Do Paktu europlus (stanowiące- go załącznik I do Konkluzji Rady Europejskie, Bruksela 24–25 marca 2011 r., s. 13) uzgodnionego przez szefów państw lub rządów strefy euro 11 marca 2011 r. przystąpiły Bułgaria, Dania, Litwa, Łotwa, Polska i Rumunia. Państwa te zobowiązały się ogłaszać zestaw konkretnych działań na najbliższe 12 miesięcy, które należy przedstawiać na tyle wcześnie, aby mogły zostać włączone do programów stabilności lub konwergencji oraz do krajowych programów reform, przekazywanych w kwietniu Radzie w ramach europejskiego semestru.
4 Państwa członkowskie będą mogły tymczasowo odejść od swojego MTO lub ścieżki dostosowawczej do niego jedynie w wyjąt- kowych okolicznościach oznaczających nadzwyczajne zdarzenie, na które państwo nie ma wpływu i które wywiera znaczący wpływ na
nadto, w przypadku, gdy dług sektora w relacji do PKB pozostaje wyraźnie poniżej 60% PKB i przy niskim ryzy- ku utraty długookresowej stabilności finansów publicz- nych, dolny pułap MTO może odpowiadać deficytowi strukturalnemu5 wynoszącemu nie więcej niż 1% PKB6,
• wprowadzenie reguły fiskalnej do krajowego porządku prawnego przepisami o wiążącym bezterminowo cha- rakterze, w miarę możliwości rangi konstytucyjnej, lub przepisami, których przestrzeganie będzie zapewnione w trakcie krajowych procedur budżetowych7.
Dodatkowo zmodyfikowane regulacje przewidują m.in.:
• obowiązek wprowadzenia na poziomie krajowym tzw.
mechanizmu korekcyjnego, który byłby uruchamiany au- tomatycznie w przypadku wystąpienia istotnych odchyleń od MTO lub ścieżki dostosowawczej do tego poziomu,
• obowiązek redukcji długu publicznego w przypadkach, w których przekracza on wartość odniesienia 60% PKB, średnio w tempie 1/20 nadwyżki długu rocznie ponad ww. wartość odniesienia,
• zobowiązanie państw członkowskich objętych proce- durą nadmiernego deficytu do przyjęcia budżetowych i gospodarczych programów partnerskich, zawierają- cych szczegółowy opis reform strukturalnych, jakie pań- stwo wdroży w celu efektywnej i trwałej korekty nad- miernego deficytu,
• obowiązek informowania Rady UE i Komisji Europejskiej przez państwa członkowskie o planach emisji długu pu- blicznego
oraz
• wprowadzenie możliwości wniesienia sprawy do Try- bunału Sprawiedliwości (nie tylko przez Komisję, ale też sytuację sektora instytucji rządowych i samorządowych, lub okresy znacznego pogorszenia koniunktury gospodarczej, pod warunkiem, że tymczasowe odchylenia nie zagrażają stabilności budżetowej w średnim okresie.
5 Deficyt strukturalny to rzeczywisty deficyt skorygowany o efek- ty cykliczne i jednorazowe. Podejście takie dopuszcza działanie au- tomatycznych stabilizatorów koniunktury i gwarantuje dodatkowe pole manewru w odniesieniu do wartości referencyjnej określonej w ramach części naprawczej Paktu Stabilności i Wzrostu.
6 Traktat nakłada obowiązek osiągania ambitniejszego poziomu deficytu strukturalnego.
7 Wprowadzenie reguły do krajowego porządku winno nastąpić w ciągu roku, licząc od dnia wejścia umowy (Traktatu) w życie.
Tabela 1. Wymagania wynikające z zaostrzonego Paktu Stabilności i Wzrostu
Część zapobiegawcza (prewencyjna) Paktu Część naprawcza (korekcyjna) Paktu
• Średnioterminowy cel budżetowy (MTO): pułap deficytu struktu- ralnego ≤ 1% PKB
• Jeśli cel nie osiągnięty ścieżka odpowiedniego dostosowania – Poprawa salda strukturalnego (wartość referencyjna: 0,5% PKB
rocznie)
– Reguła wydatkowa (zawsze < średnioterminowego potencjalne- go wzrostu)
• Quasi-automatyczne sankcje:
– Mogą być odrzucone tylko przez kwalifikowaną większość – Złożenie oprocentowanego depozytu = 0,2% PKB
Pułap deficytu na poziomie 3% PKB
• Wskaźnik zadłużenia max. 60% PKB (średnia redukcja przekrocze- nia dokonywana w tempie 1/20 rocznie)
• Quasi-automatyczne sankcje:
• Mogą być odrzucone kwalifikowaną większością głosów
– Przekształcenie oprocentowanego depozytu w depozyt nieopro- centowany po otwarciu procedury deficytu zgodnie z art. 126 (6) TFUE (0,2% PKB)
– Jeśli nie podjęto skutecznych środków zgodnie z art. 126 (8) TFUE, przekształcony na grzywnę (0,2% PKB)
• Dalsza eskalacja: Zawiadomienie o opóźnieniu, zgodnie z art. 126 (9) TFUE; nałożenie sankcji, zgodnie z Art. 126 (11) TFUE (zazwyczaj grzywna w wysokości nie wyższej niż 0,5% PKB) Opracowana na podstawie German Stability Programme 2012 Update. Szczegóły dotyczące wymagań paktu przedstawia sześciopak.
przez każde inne państwo członkowskie) dotyczącej na- ruszenia przez dane państwo członkowskie obowiązku wprowadzenia reguły fiskalnej i mechanizmu korygują- cego, w przypadku zaś uznania, że naruszyło ono te obo- wiązki, żądania nałożenia stosownych kar finansowych.
Oprócz powyższych uzgodnionych zmian, toczą się jeszcze prace legislacyjne nad dwoma kolejnymi projektami rozpo- rządzeń (znanych jako „dwupak”), które mają na celu między innymi wyrównanie cykli budżetowych i umożliwienie nadzo- ru fiskalnego na poziomie europejskim, aby nadzorować bu- dżety bardziej niż to wynikałoby z aspektu prewencyjnego8. Projekty rozporządzeń przewidują, iż w przypadku poważne- go naruszenia paktu Komisja Europejska mogłaby żądać, aby państwa członkowskie zmieniły swoje budżety.
Funkcjonowanie Semestru Europejskiego nie wiąże się jeszcze – na szczęście – z bezpośrednim kształtowaniem bu- dżetów państw przez instytucje unijne.
Wzmacnia ono monitorowanie i nadzorowanie sytuacji sek- tora finansów publicznych (general government) poprzez np.
obowiązek dostarczania większej ilości informacji w progra- mach konwergencji i stabilności, po to głównie, by – zdaniem twórców tego rozwiązania – walczyć ze skutkami obecnego kryzysu związanego z nadmiernym zadłużeniem i tworzyć podstawy do stabilnego wzrostu gospodarczego9.
Instytucje unijne nie mają uprawnień do określania wielko- ści budżetów krajowych i ich szczegółowej struktury, bo ozna- czałoby to niedozwoloną ingerencję w uprawnienia rządów i parlamentów narodowych, czy samorządów terytorialnych.
Niemniej jednak mogą one wskazywać, które ze zobowiązań podjętych przez państwa członkowskie (np. w ramach strate- gii Europa 202010 czy wynikających z „sześciopaku”) nie zostały zrealizowane i dlaczego. Mogą one także udzielać tym pań- stwom określonych zaleceń czy wytycznych w celu poprawy ich sytuacji fiskalnej, gospodarczej itd.11 Warto jednakże pod-
8 Zgodnie z „dwupakiem”, każde państwo strefy euro powinno przedstawiać corocznie projekt swojego budżetu Komisji Europej- skiej. Ta ostatnia będzie mogła zażądać zmian w danym budżecie, jeśli nie będzie on zgodny z Paktem Stabilności i Wzrostu. Ponadto propo- nuje, aby państwa w szczególnie trudnej sytuacji mogły być objęte prawną ochroną przed bankructwem, polegającą m.in. na tym by kra- je strefy euro nie mogłyby być ogłoszone niewypłacalnymi, ocena ich zdolności kredytowej byłaby „zamrożona”, a plan spłaty długu byłby przedkładany KE. Zob. http://www.europarl.europa.eu/news/pl/he- adlines/content/20120510STO44840/html/Banki-i-bud%C5%BCety- pod-lup%C4%85-deputowanych [dostęp 5 czerwca 2012 r.] oraz do- kumenty COM(2011) 819 final i COM (2011) 821 final.
9 Zob. np. jedno z rozporządzeń tzw. sześciopaku: http://eur-lex.
europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2011:306:0012:0024:
PL:PDF [dostęp 5 czerwca 2012 r.] Przytoczyć tu też można pogląd prof. K. Lutkowskiego, który przyczyn kryzysu w strefie euro doszukuje się nie tyle w braku unii fiskalnej, ile w niedostatku unifikacji w ban- kowości i braku unii bankowej. Zob. K. Lutkowski, Co się stało w strefie euro, Rzeczpospolita z 6–7 czerwca 2012 r., s. B.10.
10 Zob. Komunikat Komisji „Europa 2020: strategia na rzecz in- teligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu”. COM(2010)2020. 3 marca 2010 r. http://ec.europa.eu/
prelex/detail_dossier_real.cfm?CL=pl&DosId=199073 [dostęp 23 lip- ca 2012]
11 Przykładowo zgodnie wytycznymi Rady z dnia 13 lipca 2010 r.
w sprawie ogólnych wytycznych polityk gospodarczych państw człon- kowskich i Unii (2010/410/UE) Dz.Urz. L 138 z 23 lipca 2010 r. dotyczą-
kreślić, iż zalecenia te mogą wyglądać inaczej w przypadku, państw, które są w strefie euro lub są objęte procedurą nad- miernego deficytu, a inaczej w przypadku państw nie bę- dących w tej strefie i nie mających problemów z deficytem.
W przypadku np. istnienia nadmiernego deficytu zalecenia mogą być ostrzejsze, ponieważ mamy do czynienia z sytuacją, kiedy państwo członkowskie narusza prawo wspólnotowe (traktatowe) i w związku z tym jest zobowiązane do podjęcia stosownych działań w celu uniknięcia konsekwencji (sankcji) wynikających z tego stanu rzeczy12. W tym kontekście moż- na też dodać, iż analiza budżetów krajowych z uwagi na ich sporządzanie w językach narodowych, ich znaczącą objętość i szczegółowość nie jest możliwa, co więcej nie wydaje się ona merytorycznie uzasadniona, jako że budżet państwa tworzony jest oddzielnie (niezależnie) od budżetu jednostek samorządu terytorialnego. Oznacza to też, że nie zawsze musi w sposób systemowy uwzględniać specyfikę danego kraju, w tym jego rozwiązania ustrojowe13. Dodatkowo można też wskazać, iż analiza taka może być dokonana w prostszy sposób, tak jak to ma miejsce obecnie, np. przez ocenę kształtowania się do- chodów i wydatków oraz salda sektora finansów publicznych (general government) w relacji do PKB na bazie dokumentów przesłanych Komisji (krajowe programy reform i programy konwergencji lub stabilizacji).
II. Funkcjonowanie Semestru Europejskiego
Semestr Europejski to zainicjowany w 2011 r. proces wzmocnionej koordynacji polityk gospodarczych państw członkowskich UE, którego istotą jest uwzględnienie wymiaru europejskiego w planowaniu krajowych strategii gospodar- czych oraz zapewnienie środków na realizację celów strategii
„Europa 2020” w budżetach państw członkowskich. Strategia Europa 2020 wyznaczyła każdemu państwu członkowskiemu cele w różnych dziedzinach14 oraz mierniki ich realizacji.
cych zapewnienia jakości i stabilności finansów publicznych, a także rozwiązania problemu nierównowagi makroekonomicznej zaleca się m.in. aby przy opracowywaniu i wdrażaniu strategii konsolidacji bu- dżetowej skupić się na ograniczeniu wydatków i dawać pierwszeń- stwo pozycjom wydatków wpływającym na wzrost gospodarczy w obszarach takich jak edukacja, kwalifikacje i zwiększanie szans na rynku pracy, badania i rozwój oraz innowacje, inwestycje w sieci mają- ce pozytywne skutki dla produktywności, w stosownych przypadkach na przykład w szybki Internet, wzajemne połączenia energetyczne i transportowe oraz infrastrukturę. W przypadku wystąpienia koniecz- ności podniesienia podatków, wskazuje się, iż powinna temu w miarę możliwości towarzyszyć zmiana systemów podatkowych na bardziej sprzyjające zatrudnieniu, środowisku i wzrostowi, natomiast systemy świadczeń powinny stanowić zachętę zwiększającą opłacalność pracy.
12 Przykładowo Węgrom do niedawna groziło zmniejszenie środ- ków z Funduszu Spójności w związku z nadmiernym deficytem.
13 Np. w zakresie rozdziału kompetencji i środków między budże- tem państwa a samorządami terytorialnymi, czy budżetem federacji i budżetami krajów związkowych w Niemczech.
14 Tj. w dziedzinie zatrudnienia, w dziedzinie badań i rozwoju, w za- kresie emisji gazów cieplarnianych, w zakresie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, w zakresie efektywności energetycznej, w za- kresie przedwczesnego kończenia nauki szkolnej, w dziedzinie szkol- nictwa wyższego, w zakresie zmniejszenia liczby ludności zagrożonej ubóstwem lub wykluczeniem społecznym. Zob. też KOM(2010)2020
Proces ten obejmuje trzy równoległe, wzajemnie powiąza- ne ścieżki15:
1. nadzoru makroekonomicznego, 2. koordynacji tematycznej, 3. nadzoru fiskalnego.
Pierwsze dwie ścieżki dotyczą problematyki objętej Krajo- wymi Programami Reform (KPR). Natomiast trzecia dotyczy problematyki objętej Programami Stabilności lub Konwergen- cji, przygotowywanymi na mocy Paktu Stabilności i Wzrostu.
Semestr Europejski wprowadza synchronizację procesów aktualizacji KPR oraz Programów Stabilności lub Konwergen- cji. Poczynając od 2011 r. dokumenty te są przygotowywane równolegle i przekazywane jednocześnie do KE w połowie kwietnia każdego roku, tak żeby sformułowane po ich oce- nie przez KE i Radę UE ewentualne rekomendacje dla państw członkowskich mogły być uwzględnione w projektach ich bu- dżetów na kolejny rok.
Mechanizm Semestru Europejskiego przewiduje następu- jące podstawowe etapy rocznego cyklu koordynacji polity- ki gospodarczej w UE:
• styczeń – przedstawienie przez KE rocznego sprawoz- dania gospodarczego (Annual Growth Survey);
• luty/marzec – doroczny szczyt gospodarczy Rady Europej- skiej, na którym państwa członkowskie określają wyzwa- nia stojące przed UE. W marcu Rada Europejska przyjmuje wytyczne dotyczące horyzontalnej polityki gospodarczej, zatrudnienia i fiskalnej. Wytyczne dotyczące polityki, opar- te są na pracach przygotowawczych przeprowadzonych przez Komisję Europejską i różne grupy Rady;
• kwiecień – przedłożenie przez państwa członkowskie Krajowych Programów Reform i Programów Stabilności lub Konwergencji. Programy te winny uwzględniać ww.
wytyczne;
• maj–czerwiec – ocena tych dokumentów przez KE, a następnie Radę Europejską16;
• lipiec – formalne przyjęcie i opublikowanie opinii na temat Programów Stabilności lub Konwergencji oraz ewentualnych zaleceń dla państw członkowskich na podstawie oceny KPR.
W przypadku sformułowania zaleceń państwa członkow- skie winny je uwzględniać podczas opracowywania i przyj- mowania ich budżetów krajowych17.
wersja ostateczna, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.
do?uri=COM:2010:2020:FIN:PL:PDF [dostęp 5 czerwca 2012 r.].
15 Zob. http://www.mg.gov.pl/Bezpieczenstwo+gospodarcze/Stra- tegia+Europa+2020/Semestr+Europejski [dostęp 5 czerwca 2012 r.].
16 Komisja Europejska nakreśla projekt zaleceń dla poszczegól- nych państw. Zalecenia te są następnie omawiane w odpowiednich grupach Rady (głównie Rada ECOFIN w odniesieniu do programów stabilności i konwergencji) wraz z Komisją Europejską, i w razie po- trzeby są one modyfikowane. Końcowe zalecenia dla danego państwa są przyjmowane przez ECOFIN i Radę EPSCO i zatwierdzane przez Radę Europejską pod koniec czerwca i są publikowane w Dzienniku Urzędowym UE w lipcu.
17 Pierwszy cykl Semestru Europejskiego zakończył się przyjęciem w trybie legislacyjnym przez Radę ECOFIN 12 lipca 2011 r. zaleceń Rady dla poszczególnych państw członkowskich. Zob. np. http://www.
mg.gov.pl/files/upload/14435/Zalecenia%20Rady%20dla%20PL%20 2011.pdf, http://eur-lex.europa.eu/JOHtml.do?uri=OJ:C:2011:212:SO-
W marcu 2011 r. Rada Europejska wezwała także państwa członkowskie uczestniczące w pakcie euro plus, by przedsta- wiły swoje zobowiązania w ramach tego paktu odpowiednio wcześnie, tak by mogły zostać włączone do ich programów stabilności lub konwergencji oraz krajowych programów re- form.
III. Ogólna ocena państw UE w ramach drugiego Semestru Europejskiego
W ramach obecnego, drugiego już Semestru Europejskiego Komisja Europejska na bazie przesłanych jej do dnia 30 kwiet- nia 2012 r. krajowych programów reform oraz programów stabilności lub konwergencji przedstawiła w dniu 30 maja 2012 r. szczegółowe analizy konkurencyjności państw UE oraz ich sytuacji fiskalnej, a także swoje rekomendacje, które po ich zatwierdzeniu18 stały się w lipcu br. formalnymi zaleceniami Rady. Za tymi zaleceniami, w określonych przypadkach mogą stać instrumenty represyjne (np. za zbyt wysoki wskaźnik defi- cytu budżetowego) lub odejście od takich instrumentów.
Z analizy Komisji, dokonanej na bazie przesłanych doku- mentów: KPR i programów konwergencji lub stabilności, wy- nika, iż:
• w kwestii finansów publicznych państwa członkowskie zasadniczo podejmują już działania konieczne do przy- wrócenia stabilności, jednak w kilku przypadkach kon- solidacja powinna bardziej sprzyjać wzrostowi;
• wiele państw członkowskich podejmuje poważne refor- my strukturalne, w tym reformy rynków pracy. Reformy te przyczyniają się do zwiększenia konkurencyjności i do skorygowania zakłóceń równowagi makroekono- micznej w Europie. Jednak konieczne są jeszcze inten- sywniejsze działania w całej UE, aby pobudzić potencjał wzrostu, stworzyć możliwości rozwoju przedsiębiorstw i uruchomić potencjał tworzenia nowych miejsc pracy w sektorze usług i sektorze energii oraz gospodarki cy- frowej;
• zasadniczo następuje korekta zakłóceń ekonomicznych, co widać w zmniejszaniu deficytów rachunków bie- żących, konwergencji jednostkowych kosztów pracy, redukcji przepływów kredytowych lub korektach cen mieszkań. Jednak w niektórych przypadkach nie jest ja- sne, do jakiego stopnia zmiany te są pełne i trwałe, i czy ich tempo jest odpowiednie. W wielu przypadkach sku- mulowany brak równowagi wewnętrznej i zewnętrznej nadal stwarza ogromne wyzwanie, na przykład w od- niesieniu do zadłużenia w sektorze prywatnym i pu- blicznym.
Komisja wskazała także główne działania, jakie należy pod- jąć, aby osiągnąć pełną unię gospodarczą i walutową, w tym unię bankową, nadzór finansowy strefy euro i gwarancje de-
M:PL:HTML [dostęp 5 czerwca 2012 r.], http://eur-lex.europa.eu/
JOHtml.do?uri=OJ:C:2011:213:SOM:PL:HTML [dostęp 5 czerwca 2012 r.]. Zob. też http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do-
?uri=COM:2011:0400:FIN:PL:PDF [dostęp 5 czerwca 2012 r.].
18 Przez unijnych przywódców w dniu 29 czerwca na szczycie w Brukseli.
pozytów obejmujące całą strefę euro. Proces ten będzie musiał uwzględniać kwestie prawne, takie jak zmiany Traktatu i kon- stytucji, rozszerzając jednocześnie demokratyczną legityma- cję do dalszej integracji i związaną z tym odpowiedzialność.
W ocenie Komisji19:
• dwanaście państw członkowskich (Belgia, Bułgaria, Cypr, Dania, Finlandia, Francja, Włochy, Węgry, Słowenia, Hiszpania, Szwecja i W. Brytania) znajduje się w stanie nierównowagi makroekonomicznej.20 Przy czym w przy- padku Hiszpanii i Cypru jest to nierównowaga bardzo poważna, w przypadku Francji, Włoch, Węgier i Słowe- nii – nierównowaga poważna, a w przypadku pozosta- łych państw (Belgia, Bułgaria, Szwecja, W. Brytania, Fin- landia i Dania) jest to nierównowaga bez przymiotnika wartościującego. Sytuacja tych krajów wymaga głębszej kontroli i będą one otrzymywać stosowne zalecenia ze strony Komisji;
• poza konkurencją są 4 państwa objęte programami po- mocowymi UE lub MFW w zamian za przeprowadzenie reform (Grecja, Portugalia, Irlandia i Rumunia). Państwa te podlegają w związku z tym wzmocnionemu nadzoro- wi gospodarczemu;
• natomiast w 11 państwach (Austria, Estonia, Litwa, Luk- semburg, Łotwa, Malta, Niderlandy, Niemcy, Polska, Re- publika Czeska i Słowacja) sytuacja jest lepsza niemniej jednak do krajów tych zostały skierowane zalecenia w zakresie polityki budżetowej i makroekonomicznej w ramach europejskiego semestru;
• we Francji wystąpił znaczący spadek konkurencyjno- ści eksportowej, natomiast dramatyczny stan gospo- darki Hiszpanii (która jako jedyna pozostanie w recesji w 2013 r.21), skłonił do przesunięcia na 2014 r. terminu obniżenia deficytu budżetowego poniżej 3% PKB, w za- mian za wiarygodny plan dostosowań fiskalnych.
Zalecenia Komisji w stosunku do tych państw obejmują szeroki zakres kwestii, między innymi finanse publiczne i re- formy strukturalne w takich obszarach, jak opodatkowanie, emerytury, administracja publiczna, usługi i zagadnienia zwią- zane z rynkiem pracy, zwłaszcza bezrobociem wśród młodzie- ży. Kraje objęte programami pomocowymi (Grecja, Portugalia, Irlandia i Rumunia) otrzymały zaledwie jedno zalecenie: reali- zować środki uzgodnione w tych programach.
Pozytywnie ocenione zostały przez Komisję wysiłki oszczęd- nościowe Węgier (co przyczyniło się do zawieszenia decyzji Komisji o zamrożeniu środków z Funduszu Spójności), a także działania Niemiec i Bułgarii w zakresie ograniczania deficytu (Komisja zaleciła Radzie uchylenie procedury nadmiernego deficytu w odniesieniu do tych państw).
19 Sporządzonej na podstawie analizy m.in. 10 wskaźników makro- ekonomicznych, takich jak utrata konkurencyjności, wysoki poziom zadłużenia lub bańki cenowe na rynkach aktywów, oraz uwzględnia- jąc inne dane ekonomiczne. Zob. COM(2012) 299 final.
20 Kraje te zostały określone w sprawozdaniu w ramach mechani- zmu ostrzegania z dnia 14 lutego 2012 r. (IP/12/132, MEMO/12/104) jako wymagające dalszej analizy ekonomicznej w celu ustalenia wy- stępowania zakłóceń równowagi makroekonomicznej lub ryzyka ich wystąpienia.
21 A jedynym krajem z ujemnym wzrostem gospodarczym będzie Grecja.
IV. Ocena Polski w ramach drugiego Semestru
Europejskiego
W przypadku Polski – co do której przytaczamy szersze informacje – Komisja za istotny problem uznała bezrobocie wśród młodzieży (wynikające z niedostosowania edukacji do rynku pracy)22, zbyt małą aktywność zawodową kobiet (wyni- kającą też z najgorszej w UE sieci przedszkoli), małą innowa- cyjność gospodarki i zbyt słabe związki z biznesem. Poza tym Komisja wskazała, iż w Polsce ciągle słaba jest infrastruktura, przestarzała i mało konkurencyjna energetyka, a istotną ba- rierą wzrostu jest biurokracja (Polska ma drugi – po Cyprze – najwyższy wskaźnik administracyjnych kosztów podatkowych oraz trzeci – po Czechach i Bułgarii – najwyższy wskaźnik długości czasu potrzebnego na wypełnienie wymogów po- datkowych)23. Zdaniem Komisji warunkiem koniecznym dla utrzymania dobrych wyników makroekonomicznych jest zwiększanie nadal niskiego udziału wydatków sprzyjających wzrostowi gospodarczemu. Czynnikami hamującymi wzrost są m.in. subsydiowany system ubezpieczeń społecznych dla rolników24, niski poziom wydatków publicznych na działania badawczo-rozwojowe, słabe powiązania pomiędzy środo- wiskiem naukowym i przemysłem oraz poważne niedoinwe- stowanie badań i innowacji, słabo rozwinięta i zaniedbana infrastruktura transportowa, zwłaszcza w sektorze kolejowym.
Zdaniem Komisji przedsiębiorstwa odniosłyby znaczne ko- rzyści z racjonalizacji administracji podatkowej, uproszczenia procedur regulujących rozpoczęcie i zamknięcie działalności gospodarczej, jak również z lepszego egzekwowania umów i rejestracji nieruchomości. W perspektywie długotermino- wej konieczny będzie przegląd całego systemu stanowienia prawa, w tym skuteczna ocena skutków regulacji, konsultacje z zainteresowanymi stronami i monitorowanie.
Komisja wskazała też, iż w Polsce25 następuje poprawa w obszarze finansów publicznych. Za sprawą trwałego wzro- stu gospodarczego w 2011 r. Polska zdołała zmniejszyć defi- cyt budżetowy zgodnie z zaleceniami Komisji. Ambitny pro- gram konsolidacji oraz silny wzrost gospodarczy na poziomie 4,3% w 2011 r. pozwolił zmniejszyć deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych o blisko 3 pkt. proc. z 7,9% PKB w 2010 r. do 5,1% w 2011 r. Deficyt ten okazał się o 0,5% niższy niż zakładano dzięki znacznie mniejszym wydatkom (przede wszystkim na inwestycje publiczne, transfery socjalne i spoży- cie publiczne) pomimo nieoczekiwanego spadku dochodów, pochodzących głównie ze składek na ubezpieczenie społecz- ne oraz transferów finansowych. W 2012 r. zakłada się dalszą redukcję deficytu przy czym wg sporządzonej przez służby Komisji prognozy z wiosny 2012 r. deficyt ma nieznacznie przekroczyć 3% PKB, natomiast władze krajowe prognozują, że osiągnie on poziom 2,9% PKB26.
22 W 2011 r. stopa bezrobocia wśród młodzieży wzrosła do 25,8%.
23 Zob. A. Słojewska, Bruksela będzie karać za brak reform, „Rzecz- pospolita” z 31 maja 2012 r., s. B5.
24 Utrzymuje on zbyt dużą część siły roboczej w rolnictwie, a tym samym wstrzymuje wzrost produktywności i utrzymuje regionalną mobilność pracowników na niskim poziomie.
25 http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/nd/swd2012_poland_
pl.pdf [dostęp 5 czerwca 2012 r.]
26 Rozbieżność między wspomnianymi dwiema prognozami wy- nika głównie z różnych założeń dotyczących inwestycji publicznych
W „Programie konwergencji. Aktualizacja 2012 r.” rząd pol- ski potwierdził, że jego celem jest zlikwidowanie nadmierne- go deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2012 r., a następnie kontynuowanie konsolidacji fiskalnej, tak aby osiągnąć średniookresowy cel budżetowy (zwany dalej „MTO”), tj. deficyt strukturalny równy 1% PKB w 2015 r.
W programie sprecyzowano sposób osiągnięcia założonego poziomu deficytu w 2012 r., a także określono termin realizacji MTO, jednakże nie podano dostatecznych informacji na temat działań budżetowych koniecznych dla zapewnienia postępów w osiąganiu MTO.
Jak wynika z dokumentu roboczego służb Komisji27:
• terminowy postęp na drodze do realizacji MTO może wymagać dodatkowych wysiłków z uwagi na fakt, iż do tej pory nie zostały uchwalone żadne dodatkowe środki konsolidacyjne na lata 2013−2015 r., przyjęte lub zapo- wiedziane środki strukturalne, w szczególności reformy mające na celu poprawę długoterminowej stabilności systemu emerytalnego i jego ujednolicenie;
• w celu osiągnięcia średniookresowego celu budżetowe- go (MTO) w zakresie deficytu oraz utrzymania zaufania rynków finansowych konieczna jest dalsza konsolidacja fiskalna, jak również przełamanie strukturalnych słabo- ści ram budżetowych, jakimi są: słabe monitorowanie wykonania budżetu, rozbieżności między publicznym systemem sprawozdawczości oraz rachunkowości a eu- ropejskim systemem rachunków narodowych i regional- nych (ESA 95), problemy z koordynacją między różnymi szczeblami sektora instytucji rządowych i samorządo- wych w zakresie rocznego i wieloletniego planowania budżetowego;
• od 2011 r. przybywa wyzwań w sektorze finansowym.
Polska stworzyła sprawnie funkcjonujący system finan- sowy i wdrożyła ostrożną i prewencyjną politykę re- gulacyjną. Pomogło jej to przetrwać kryzys finansowy i przyciągnąć zagranicznych inwestorów. Sukces ten pociągnął jednak za sobą nowe ryzyko. Dalszy napływ kapitału zagranicznego na rynki długu państwowego i do systemu finansowego jeszcze bardziej uzależnił kraj od zewnętrznych źródeł finansowania28. Na począt- ku 2012 r. blisko 30% długu krajowego (emitowanego
oraz odpowiadającemu im napływowi funduszy unijnych. Władze pol- skie zakładają znaczny spadek inwestycji publicznych w następstwie drastycznego obniżenia napływu środków z UE po osiągnięciu mak- symalnej wartości w 2011 r. Komisja prognozuje zaś łagodniejszy spa- dek. Z tego samego powodu struktura procesu konsolidacji różni się w przypadku tych dwóch prognoz. Zarówno udział dochodów w PKB, jak i udział wydatków w relacji do PKB są nieco wyższe w prognozach przygotowanych przez Komisję.
27 COM (2012)323 final.
28 W normalnych warunkach poziom napływu kapitału, jaki Pol- ska zarejestrowała w ciągu ostatnich kilku lat, nie byłby postrzegany jako szkodliwy, lecz w obecnym kontekście, tj. bardzo niepewnej sy- tuacji gospodarczej i niestabilnych rynków kapitałowych, wymaga on szczególnej uwagi. Nagłe powstrzymanie lub odwrócenie tego napływu kapitału doprowadziłoby do poważnego uszczuplenia po- daży kredytów i wzrostu kosztów finansowania dla rządu, podobnie jak miało to miejsce w wielu innych krajach UE podczas obecnego kry- zysu. Stosownymi narzędziami, które mogą pomóc zniwelować takie ewentualne negatywne konsekwencje, jest czujny nadzór finansowy, jak również wzmocniona regulacja ostrożnościowa.
w PLN) należało do inwestorów zagranicznych. Ponad- to inwestorzy zagraniczni posiadali znaczną większość (około 95%) długu państwowego wyemitowanego na skalę międzynarodową. Całkowite uzależnienie Polski od zagranicznych inwestorów wyniosło zatem aż 50%;
• prognozowana ścieżka konsolidacji jest narażona na sze- reg zagrożeń z uwagi na pogarszające się perspektywy dla gospodarki światowej. Zauważyć też należy, iż w Polsce po- tencjalnym czynnikiem sprzyjającym zakłóceniu równowa- gi, jest wysoki deficyt na rachunku obrotów bieżących29;
• rząd polski nie podjął jeszcze działań w celu wdrożenia trwałej reguły wydatkowej do 2013 r. zgodnie z zale- ceniem dotyczącym ram fiskalnych30. Prace nad trwa- łą regułą znajdują się na zaawansowanym etapie, lecz ostateczna wersja tekstu nie została jeszcze ogłoszona.
Nie nastąpił również żaden postęp w zakresie dostoso- wania krajowej klasyfikacji rachunków narodowych do europejskiego systemu rachunków narodowych i regio- nalnych (ESA 95), ani też w zakresie koordynacji między różnymi szczeblami instytucji rządowych w odniesieniu do procesu budżetowego. Końca dobiegają także prace nad nową regułą deficytu w odniesieniu do podsektora lokalnego, która ma wejść w życie w 2013 r. Nie wiado- mo jeszcze także, czy zostanie zapewniona zgodność między regułą wydatkową instytucji samorządowych na szczeblu lokalnym a regułą wydatkową instytucji rządo- wych na szczeblu centralnym oraz czy zagwarantowane zostaną mechanizmy wprowadzania i monitorowania tego procesu.
W materiale roboczym Komisji wskazano też, iż zalecenia przekazane Polsce w 2011 r. w ramach pierwszego Semestru Europejskiego i uwzględniające stopień realizacji celów Euro- pa 2020 zostały tylko częściowo zrealizowane. Dotyczy to tak- że zobowiązań podjętych przez nasz kraj w ramach Paktu Euro Plus (zob. tabela 2).
29 Deficyt ten wg szacunków Eurostatu wynosił w 2011 r. 4,3%
PKB (wobec 4,7% PKB w 2010 r.). Był on znacznie wyższy niż deficyt wyliczony dla 27 państw UE (0,6% PKB). Można też dodać, iż w Polsce nie najlepsza jest też międzynarodowa pozycja inwestycyjna netto Na koniec 2011 r. pozycja ta (będąca różnicą między należnościami i zobowiązaniami między rezydentami i nierezydentami.) była ujemna i wyniosła 63,6% PKB wobec 64% PKB w 2010. Oznacza to, że Polska w stosunku do zagranicy była dłużnikiem netto. Gorszą pozycję niż Polska miały: Hiszpania, Grecja, Słowacja, Bułgaria, Cypr i Łotwa.
30 Polskie ramy fiskalne składają się z trzech głównych elemen- tów: (i) reguł fiskalnych, mających zastosowanie oddzielnie do całe- go sektora finansów publicznych i do instytucji samorządowych na szczeblu lokalnym, (ii) średnioterminowego programowania (w opar- ciu o Wieloletni Plan Finansowy Państwa i wieloletnie prognozy fi- nansowe dla jednostek samorządu terytorialnego) oraz (iii) systemu budżetu w układzie zadaniowym (wciąż w fazie wdrażania). W sekto- rze instytucji rządowych i samorządowych obowiązuje reguła długu, określona w Konstytucji RP i ustawie o finansach publicznych, która nakłada limit na dług sektora instytucji rządowych i samorządowych w relacji do PKB, oraz tymczasowa reguła wydatkowa, która ogranicza roczny nominalny wzrost wszystkich nowo uchwalonych pozycji wy- datkowych i istniejących pozycji uznaniowych do wskaźnika inflacji (CPI) powiększonego o 1%. Na szczeblu lokalnym zastosowanie mają złożone reguły deficytu, wydatków i zadłużenia, które nie są zgodne z regułami obowiązującymi podsektor centralny.
Tabela 2. Realizacja zobowiązań Polski z 2011 r. wg materiału roboczego służb Komisji
Zobowiązania z 2011 r. Ocena podsumowująca
Zalecenia dla Polski Zalecenie 1: Wdrożenie środków zapowiedzianych w projekcie budże-
tu na 2012 r. i podjęcie dodatkowych środków o trwałym charakterze, o ile są one konieczne dla ograniczenia deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych do poziomu poniżej 3% PKB w roku 2012, zgodnie z zaleceniem Rady w ramach procedury nadmiernego deficytu. Ograniczenie w przyszłości cięć w wydatkach pobudzających wzrost gospodarczy przy zapewnieniu odpowiedniego postępu w re- alizacji średniookresowego celu budżetowego.
Polska częściowo wdrożyła zalecenie 1. Na podstawie prognozy Komisji z wiosny 2012 r. Polska zdołała zmniejszyć deficyt sektora in- stytucji rządowych i samorządowych, osiągając stan bliski zalecanemu progowi, tj. 3% PKB w 2012 r. (uwzględniając koszty reformy systemu emerytalnego, uważa się, że zalecenie Rady zostało spełnione), choć konieczne są dalsze wysiłki na rzecz konsolidacji, aby zapewnić odpo- wiednie tempo postępu na drodze do realizacji średniookresowego celu budżetowego (MTO). W tym względzie plany nie były ambitne i nie są dostatecznie jasne.
Zalecenie 2: Przyjęcie przepisów w celu wprowadzenia stale obowią- zującej reguły wydatkowej do 2013 r. Reguła ta powinna opierać się na dostatecznie szerokich agregatach budżetowych oraz powinna być zgodna z europejskim systemem rachunków. Ponadto podjęcie kroków w celu wzmocnienia mechanizmów koordynacji pomiędzy po- szczególnymi szczeblami administracji w ramach średniookresowych i rocznych procedur budżetowych.
Polska częściowo wdrożyła zalecenie 2. Wszystkie środki objęte niniejszym zaleceniem, reguła wydatkowa, spójność z ESA 95, jak również reguła deficytu w odniesieniu do jednostek samorządu terytorialnego nie wyszły jeszcze poza etap negocjacji i często brakuje szczegółowych informacji.
Zalecenie 3: Podwyższenie zgodnie z planami ustawowego wieku emerytalnego dla służb mundurowych, kontynuowanie działań mających na celu podwyższenie rzeczywistego wieku przejścia na emeryturę, takich jak połączenie go ze średnim dalszym trwaniem życia. Przyjęcie harmonogramu dalszego udoskonalenia przepisów dotyczących składek na Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS), aby lepiej odzwierciedlały indywidualne dochody.
Polska częściowo wdrożyła zalecenie 3. Choć podjęto wysiłki na rzecz ograniczenia korzystnych warunków emerytalnych dla służb mundurowych i planowane jest podniesienie powszechnego wieku emerytalnego mężczyzn i kobiet, środki te powinny być bardziej ambitne, ponieważ spodziewany wpływ, w szczególności w odniesie- niu do służb mundurowych, jest bardzo ograniczony i uwidoczni się dopiero w perspektywie długoterminowej. Okres, w jakim ma zostać podniesiony wiek emerytalny kobiet, jest zbyt długi (do 2040 r.).
Zalecenie 4: Wprowadzenie proponowanej strategii uczenia się przez całe życie, a także rozszerzenie programów praktyk zawodowych i specjalnych programów kształcenia i szkolenia zawodowego dla pracowników w starszym wieku i o niskich kwalifikacjach. Wzmocnie- nie powiązań pomiędzy środowiskiem naukowym i przemysłowym poprzez wdrażanie programu „Budujemy na Wiedzy”. Wdrożenie refor- my szkolnictwa wyższego (program „Partnerstwo dla Wiedzy”), tak aby lepiej dostosować ofertę edukacyjną do potrzeb rynku pracy.
Polska częściowo wdrożyła zalecenie 4. Polska wprowadziła szereg reform w dziedzinie kształcenia, szkoleń i uczenia się przez całe życie.
Wszystkie te działania są odpowiednie w celu rozwiązania problemów zawartych w tym zaleceniu. Istnieje potrzeba zwiększenia wysiłków mających na celu zmniejszenie niedopasowania umiejętności, a także zacieśnienia współpracy między przedsiębiorstwami i uczelniami wyższymi. Uruchomiono mechanizmy wsparcia w celu stymulowania współpracy między środowiskiem naukowym i przemysłowym. Należy jednak zwiększyć ich skalę oraz podjąć szerzej zakrojone wysiłki mają- ce na celu rozwiązanie utrzymujących się problemów strukturalnych związanych z funkcjonowaniem otoczenia przyjaznego dla innowacji, które obecnie nie jest w stanie wspierać współpracy publiczno-prywat- nej; brakuje też zachęt dla przedsiębiorstw do prowadzenia innowacyj- nych działań.
Zalecenie 5: Zwiększenie udziału kobiet w rynku pracy poprzez pod- jęcie działań w celu zapewnienia stabilnego finansowania placówek opieki nad dziećmi w wieku przedszkolnym oraz w celu zwiększenia wskaźnika przyjmowania do tych placówek dzieci poniżej 3 lat.
Polska częściowo wdrożyła zalecenie 5. Stworzenie dodatko- wych 4500 miejsc w placówkach opieki nad dziećmi wydaje się być niewystarczające, by istotnie zwiększyć udział kobiet w rynku pracy.
Ponadto środki przeznaczone na placówki opieki nad dziećmi w wieku przedszkolnym zostały obniżone w budżecie na 2012 r.
Zalecenie 6: Podjęcie środków służących poprawie zachęt dla inwesty- cji w moce wytwórcze w sektorze energii, mających na celu wspieranie technologii niskoemisyjnych, a także środków służących dalszemu rozwojowi transgranicznych międzysystemowych połączeń elektro- energetycznych sieci przesyłowych; opracowanie wieloletniego planu inwestycji w infrastrukturę kolejową i wdrożenie centralnego planu dotyczącego transportu kolejowego.
Polska częściowo wdrożyła zalecenie 6. Poczyniono pewne postępy w zakresie dywersyfikacji dostaw energii, lecz postępy w zakresie transportu są ograniczone, tzn. w transporcie kolejowym i we wdraża- niu planu generalnego w dziedzinie transportu.
Zalecenie 7: Podjęcie działań w celu uproszczenia procedur prawnych związanych z egzekwowaniem zobowiązań umownych; dokonanie przeglądu przepisów dotyczących budownictwa i zagospodarowania przestrzennego, w celu uproszczenia procedur odwoławczych i przy- spieszenia procedur administracyjnych.
Polska częściowo wdrożyła zalecenie 7. Pomimo wysiłków podejmo- wanych w ostatnim czasie utrzymują się znaczne obciążenia admini- stracyjne, a skuteczność administracyjna mogłaby zostać podniesiona.
Wprowadzono tylko drobne reformy, które nie będą miały na tyle wystarczającego wpływu, by umożliwić stawienie czoła wyzwaniom.
Pakt euro plus (krajowe zobowiązania i postępy) Zobowiązania do dalszej poprawy stabilności finansów publicznych
obejmują: egzekwowanie obecnej reguły długu, tymczasowej reguły wydatkowej (wskaźnik cen konsumpcyjnych +1%), wprowadzenie nowych przepisów ograniczających wskaźniki deficytu jednostek samorządu terytorialnego (JST) oraz wprowadzenie trwale obowiązu- jącej reguły wydatkowej.
Zobowiązania w zakresie finansów publicznych zostały wypełnio- ne tylko częściowo:
Obowiązująca reguła długu jest w pełni operacyjna i wykonalna, chociaż opiera się na krajowej klasyfikacji rachunków narodowych, która różni się od porównywalnego na skalę międzynarodową systemu ESA 95. Tymczasowa reguła wydatkowa została ujęta w budżecie na 2011 r. i ma pozostać w mocy w 2012 r. Nowa reguła deficytu dla JST nie została wdrożona, gdyż Ministerstwo Finansów i jednostki samorządu terytorialnego nie osiągnęły porozumienia w sprawie jej ostatecznego kształtu. Trwała reguła wydatkowa jest nadal w fazie przygotowań.
Zobowiązania do zwiększenia zatrudnienia skupiają się na aktywności zawodowej na rynku pracy (zapewnienie lepszych ośrodków opieki nad dziećmi poniżej lat 3, utrzymanie niższych składek na ubezpiecze- nie rentowe) i na edukacji (zaangażowanie podmiotów gospodarczych w system edukacji).
Zobowiązania dotyczące rynku pracy zostały wdrożone tylko częściowo:
pozapłacowe koszty pracy zostały zwiększone poprzez podwyższenie z 4,5% do 6,5% składki na ubezpieczenie rentowe opłacanej przez pracodawców, wbrew jednemu z zobowiązań. W 2012 r. w placówkach opieki nad dziećmi w wieku do 3 lat przybędzie 4500 nowych miejsc w porównaniu z 2010 r., jednak deklaracja rządu dotycząca uzyskania dodatkowych funduszy na stworzenie instytucji opieki nad dzieć- mi w wieku przedszkolnym (3–5 lat) nie znajduje odzwierciedlenia w ustawie budżetowej z 2012 r., która przewiduje obniżenie dotacji na edukację. Obniżenie to nie tylko wzbudza wątpliwości co do gotowo- ści rządu do utworzenia większej liczby miejsc, ale skutkowało także zamknięciem szkół i przedszkoli w niektórych gminach, podważając wiarygodność reformy. Postępy w zaangażowaniu przedsiębiorstw w proces edukacji są jeszcze bardziej ograniczone.
Zobowiązania rządu do wzmocnienia konkurencyjności koncentrują się na edukacji i sektorze nauki (tj. wdrożenie reformy systemu funkcjo- nowania nauki; wsparcie młodych naukowców; transfer wiedzy do gospodarki oraz wdrożenie reformy systemu szkolnictwa wyższego), rozwoju infrastruktury (tj. tworzenie nowoczesnych sieci drogowych, kolejowych, energetycznych i cyfrowych) oraz otoczenia biznesu (tj.
zmniejszenie biurokracji, łatwiejszy dostęp do pożyczek bankowych, zamrożenie płac w sektorze publicznym).
Zobowiązania w dziedzinie konkurencyjności zostały wypełnione jedynie częściowo:
uchwalono dwie nowe ustawy o edukacji i nauce, które są obecnie wprowadzane w życie. Infrastruktura jest modernizowana, ale postępy w dziedzinie otoczenia biznesowego są bardzo powolne.
Środki mające zwiększyć stabilność finansową mają na celu sku- teczniejszą regulację sektora bankowego i nadzór nad nim (tj. nowe przepisy dotyczące funduszy na cele restrukturyzacji i uporządkowa- nej likwidacji banku oraz wsparcie działalności Europejskiej Rady ds.
Ryzyka Systemowego).
Zobowiązania zostały wypełnione częściowo:
nowy system restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków jest nadal w fazie przygotowawczej. Polska aktywnie uczestniczy w pra- cach Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego.
Strategia „Europa 2020” (cele krajowe oraz postępy) Cel w dziedzinie zatrudnienia (w %):
71% Stopa zatrudnienia wyniosła 64,9% w 2009 r. i 64,6% w 2010 r. Pomimo
ostatnich reform systemów przechodzenia na wcześniejszą emeryturę nie dokonano żadnego postępu w kierunku realizacji wyznaczonego celu.
Cel w dziedzinie badań i rozwoju (w %):
1,7% Wydatki krajowe brutto na badania i rozwój (w % PKB) wyniosły 0,68%
w 2009 r., a w 2010 r. – 0,74%. Ograniczone postępy na drodze do osiągnięcia wyznaczonego celu.
Cel w zakresie emisji gazów cieplarnianych (GHG):
+14% (w porównaniu z 2005 r.; cel krajowy nie obejmuje emisji w ra- mach systemu handlu emisjami)
Zmiana w poziomie emisji gazów cieplarnianych nieobjętych sys- temem handlu emisjami (ETS) w latach 2005–2010: +12% (dane te odpowiadają bieżącemu zakresowi systemu ETS)
Cel w zakresie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych:
15,48% – udział energii ze źródeł odnawialnych w ogólnym zużyciu końcowym energii;
10% – udział energii ze źródeł odnawialnych w sektorze transportu do 2020 r.
Udział energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto (w %) wyniósł w 2009 r. 8,9%. Udział energii ze źródeł odna- wialnych w sektorze transportu wyniósł 3,6% w 2009 r. Odnotowano ograniczone postępy na drodze do osiągnięcia tego celu. Dnia 22 grudnia 2011 r. Ministerstwo Gospodarki przedstawiło projekt ustawy w sprawie energii z odnawialnych źródeł.
Efektywność energetyczna – zmniejszenie zużycia energii pierwotnej do roku 2020 w mln ton ekwiwalentu ropy naftowej:
13,60 mln ton ekwiwalentu ropy naftowej
W KPR ponownie potwierdzono, że polski krajowy cel w zakresie efek- tywności energetycznej do roku 2020 przyczyni się do ustabilizowania zużycia energii pierwotnej na poziomie 96 Mtoe pomimo przewidywa- nego wzrostu gospodarczego w tym okresie. KPR szacuje, że osiągnię- cie tego celu będzie oznaczać wypracowanie w 2020 r. oszczędności energii pierwotnej na poziomie 13,6% w porównaniu ze scenariuszem zakładającym niepodejmowanie żadnych działań.
Cele w zakresie efektywności energetycznej ustala się odpowiednio do okoliczności krajowych i brzmienia przepisów krajowych. Ponieważ metodologia dotycząca wyrażania wpływu tych celów na zużycie energii w 2020 r. w takim samym formacie została uzgodniona dopiero niedawno, Komisja nie jest jeszcze w stanie przedstawiæ informacji.
Cel dotyczący przedwczesnego kończenia nauki szkolnej (w %):
4,5% Odsetek osób przedwcześnie kończących naukę szkolną i szkolenia
(odsetek osób w wieku 18–24 lat, z wykształceniem na poziomie co najwyżej gimnazjum, które już się nie kształcą i nie szkolą) wyniósł 5,3% w 2009 r. i 5,4% w 2010 r. Nie poczyniono żadnych postępów w kierunku osiągnięcia krajowego celu, który jest znacznie niższy niż cel przewodni określony w strategii „Europa 2020”.
Cel określony w dziedzinie szkolnictwa wyższego (w %):
45% W szkolnictwie wyższym osiągnięto poziom 35,3% w 2010 r. Odnoto-
wano pewne postępy na drodze do osiągnięcia krajowego celu, który jest wyższy niż cel przewodni określony w strategii „Europa 2020”.
Cel dotyczący zmniejszenia liczby ludności zagrożonej ubóstwem lub wykluczeniem społecznym (wyrażony w liczbie osób):
1 500 000
Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym (1000 osób) wyniosła 10 454 w 2009 r. i 10 409 w 2010 r. Nie poczynio- no żadnych postępów w kierunku.
Rada na bazie dokonanych szczegółowych analiz Komisji, skierowała do Polski kolejne ogólne zalecenia, w których reko- menduje podjęcie w latach 2012–2013 następujących działań31:
1. Zapewnienie planowanych postępów w zakresie korek- ty nadmiernego deficytu. W tym celu pełne wykonanie budże- tu na 2012 r. i zapewnienie odpowiedniej korekty strukturalnej określonej w zaleceniach Rady zgodnie z procedurą nadmier- nego deficytu. Następnie określenie środków niezbędnych do zapewnienia realizacji zgodnie z planem strategii budże- towej na rok 2013 i kolejne lata, zapewniając tym samym od- powiednią korektę strukturalną umożliwiającą wystarczające postępy w kierunku osiągnięcia średniookresowego celu bu- dżetowego, w tym osiągnięcia wartości referencyjnej dotyczą- cej wydatków. Ograniczenie w przyszłości cięć w wydatkach pobudzających wzrost gospodarczy oraz poprawa w zakresie przestrzegania przepisów podatkowych.
2. Przyspieszenie reformy ram fiskalnych poprzez wdroże- nie przepisów mających na celu wprowadzenie trwale obo- wiązującej reguły wydatkowej do 2013 r. Reguła ta powinna być zgodna z europejskim systemem rachunków. Podjęcie kroków w celu wzmocnienia mechanizmów koordynacji po- między poszczególnymi szczeblami administracji w ramach średniookresowych i rocznych procesów budżetowych.
3. Zwiększenie dostępności programów praktyk zawodo- wych i uczenia się w miejscu pracy, podniesienie jakości szko- leń zawodowych i przyjęcie strategii uczenia się przez całe życie, lepsze dopasowanie systemu edukacji do potrzeb ryn- ku pracy i podniesienie jakości nauczania, a także ogranicze- nie nadmiernego wykorzystywania umów cywilnoprawnych i wydłużenie okresu próbnego w przypadku umów o pracę na czas nieokreślony (pozwoli to zmniejszyć bezrobocie wśród ludzi młodych, ograniczyć segmentację rynku pracy oraz za- grożenie ubóstwem wśród osób pracujących).
4. Wzmocnienie wysiłków na rzecz zwiększenia udziału kobiet w rynku pracy oraz podwyższenia wskaźnika przyjmo- wania dzieci zarówno do placówek opieki nad najmłodszymi dziećmi, jak i placówek przedszkolnych poprzez zapewnienie stałego finansowania oraz inwestycji w infrastrukturę publicz- ną, zapewnienie wykwalifikowanego personelu i przystęp- nych cen. Zajęcie się kwestią utrwalonej praktyki wczesnego przechodzenia na emeryturę w celu podwyższenia wieku dez- aktywizacji zawodowej. Stopniowa rezygnacja ze specjalnego systemu emerytalnego dla górników w celu jego pełnego zintegrowania z powszechnym systemem emerytalnym. Pod- jęcie bardziej ambitnych i trwałych kroków zmierzających do reformy Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS) tak, aby lepiej odzwierciedlała indywidualne przychody.
5. Podjęcie dodatkowych środków służących zapewnieniu otoczenia biznesu sprzyjającego innowacjom poprzez zagwa- rantowanie lepszych powiązań między badaniami, innowacja- mi i przemysłem, a także w drodze ustanowienia wspólnych obszarów priorytetowych oraz instrumentów wspierających cały cykl innowacji; poprawa dostępu do finansowania działań w zakresie badań i innowacji w postaci gwarancji i finansowa- nia pomostowego.
31 Zob. Zalecenie Rady w sprawie krajowego programu reform Pol- ski z 2012 r. oraz zawierające opinię Rady na temat przedstawionego przez Polskę programu konwergencji na lata 2012–2015. COM(2012) 323 final [dostęp 23 lipca 2012 r.].
6. Zwiększenie wysiłków na rzecz poprawy zachęt dla inwestycji w moce wytwórcze wydajność w sektorze ener- getyki, przyspieszenie rozbudowy transgranicznych między- systemowych połączeń elektroenergetycznych sieci prze- syłowych, jak również pobudzenie konkurencji w sektorze gazowym poprzez stopniowe wycofywanie cen regulowa- nych oraz utworzenie platformy handlu gazem. Wzmocnie- nie roli i zasobów urzędu sprawującego nadzór nad rynkiem kolejowym oraz zapewnienie skutecznego i sprawnego wdrożenia projektów inwestycyjnych w kolejnictwie. Zmniej- szenie ograniczeń w świadczeniu usług w ramach wolnych zawodów oraz uproszczenie procedur prawnych związanych z egzekwowaniem umów i wymogów dotyczących pozwo- leń na budowę.
Podsumowanie
Sytuacja Polski – jak wskazuje ocena Komisji dokonana na bazie przesłanych jej dokumentów w ramach drugiego Seme- stru Europejskiego, a także ocena dokonana na postawie da- nych Eurostatu – była na tle innych państw dość dobra.
Polska nie została wymieniona wśród państw znajdują- cych się w stanie nierównowagi makroekonomicznej. Nie- mniej jednak wiele państw UE podejmuje poważne reformy strukturalne, które przyczyniają się do zwiększenia ich kon- kurencyjności i do skorygowania zakłóceń równowagi ma- kroekonomicznej.
W Polsce następuje poprawa w obszarze finansów pu- blicznych. Podobny proces występuje w wielu państwach UE. W naszym kraju, pomimo ambitnej konsolidacji fiskalnej nie udało się w całości zrealizować zobowiązań z roku 2011, zobowiązania zaś podjęte w ramach Paktu euro plus wypeł- niane były częściowo, a postępy w realizacji celów Strategii Europa 2020 były ograniczone. Podobna sytuacja (częściowej realizacji niektórych zobowiązań i celów występowała w wielu innych państwach np. w Belgii, Bułgarii, Czechach, na Łotwie, Litwie, w Niemczech, Szwecji, Włoszech, Wielkiej Brytanii32).
Kluczowe znaczenie dla Polski ma analiza zaleceń Rady, w tym wskazujących na potrzebę przyspieszenia działań w celu wdrożenia trwałej reguły wydatkowej oraz dalszej kon- solidacji fiskalnej. Warto też przeanalizować wnioski wypływa- jące z materiałów roboczych Komisji, w celu przeanalizowania trafności przyjętych samodzielnie przez Polskę zobowiązań pod kątem ich możliwej korekty w przyszłości.
Z uwagi na wyzwania w sektorze finansowym istotne zna- czenie ma dla Polski ograniczanie długu publicznego, a także zmiana jego struktury (zmniejszenia udziału inwestorów za- granicznych i zwiększenia krajowych).
* * *
W załączonym dalej Aneksie przedstawione zostały do- datkowe informacje w formie tabelarycznej i krótkiego opisu dotyczące kształtowania się sytuacji budżetowej Polski na tle innych państw UE.
32 Chociaż państwo to, nie przedstawiało celów krajowych w ra- mach strategii Europa 2020.
ANEKS
Sytuacja budżetowa w Polsce na tle innych państw UE – wybrane dane statystyczne z bazy Eurostat i z programów konwergencji i stabilności.
W 2011 roku Polska odnotowała 4,3% wzrost gospodarczy wobec 1,5% wzrostu dotyczącego 27 państw UE. Niemniej jednak 3 kraje (Estonia, Litwa i Łotwa), które doświadczyły silnego załamania gospodarczego w 2009 r. miały już wzrost wyższy niż nasz kraj, a liczba państw ujemnym wzrostem go- spodarczym ograniczyła się do trzech (Słowenii, Portugalii i Grecji) – zob. tabela 3.
W 2012 Polska ma mieć najwyższy wzrost w UE (2,5% PKB) wobec zerowego wzrostu w UE-27. Generalnie sytuacja w tym zakresie w UE będzie gorsza niż np. w Stanach Zjednoczo- nych AP i Japonii. W kolejnych zaś latach 2013–2015 wzrost w Polsce ma być także wysoki, podobnie jak m.in. w Bułgarii, na Łotwie, Litwie, Estonii, w Luksemburgu, Rumunii, Szwecji i Słowacji,
W 2011 roku w Polsce udział dochodów w relacji do PKB wyniósł 38,5% i był on niższy niż średnia unijna o 6,1 pkt. proc.
Największy udział dochodów w PKB odnotowano w Danii, gdzie stanowił on 56% PKB, najniższy zaś na Litwie 32% PKB.
Niższe niż w Polsce udziały miały: Irlandia, Łotwa, Hiszpania, Bułgaria, Słowacja, Rumunia i Litwa. Pozostałe państwa zaś miały udziały wyższe – zob. tabela 433;
W porównaniu z 2010 rokiem nastąpiło w Polsce w 2011 r.
zmniejszenie udziału wydatków w relacji do PKB o 1,8 pkt.
proc. Jednocześnie relatywnie największe zmniejszenia wy- datków miało miejsce w Irlandii, na Łotwie i Litwie. Zmniej- szenia o ok. 2 – 2,6 pkt. proc. wystąpiły w Hiszpanii, Austrii, Bułgarii, Niemczech, Estonii, Portugalii, Rumunii i Słowacji. Za wyjątkiem Cypru, Słowenii, Belgii i Danii (gdzie udział wydat- ków w relacji do PKB zwiększył się nie więcej jednak niż o 1 pkt.
proc.) w pozostałych państwach zmniejszenie wydatków było niższe niż w Polsce – zob. tabela 5;
Udział wydatków w relacji do PKB wyniósł w Polsce w 2011 r.
43,6% i był on niższy niż średnia unijna o 5,5 pkt. proc.
Największy udział wydatków w PKB odnotowano w Danii 57,9%, najniższy zaś w Bułgarii 35,2%.
Niższe niż w Polsce udziały miały: Hiszpania, Czechy, Malta, Luksemburg, Łotwa, Estonia, Rumunia, Litwa, Słowacja i Buł- garia.
Pozostałe państwa zaś miały udziały wyższe.
Deficyt sektora finansów publicznych stanowił w Polsce w 2011 r. 5,1% PKB i był on relatywnie wyższy niż w UE-27, gdzie stanowił 4,5% PKB oraz w państwach strefy euro (4,1%
PKB).
Przy czym w ramach UE:
• deficyt powyżej 3% PKB wykazywały: Irlandia, Grecja, Hiszpania, W. Brytania, Słowenia, Cypr, Litwa, Rumu- nia, Francja, Polska, Słowacja, Niderlandy, Portugalia,
33 W tabeli tej jak i w poniższych tabelach brak jest danych dla Grecji z uwagi na to, że kraj ten nie przedstawił Programu Stabilności.
Niektóre dane można znaleźć w dokumencie KOM(2012)117.
Włochy, Belgia, Łotwa i Czechy. Najwyższy był w Irlandii 13,1% PKB, a najniższy w Czechach 3,1%.;
• deficyt poniżej 3% PKB wykazywały: Malta, Austria, Buł- garia, Dania, Niemcy, Luksemburg i Finlandia. Natomiast Szwecja, Estonia i Węgry wykazały nadwyżkę budżeto- wą – zob. tabela 6.
Warto zwrócić uwagę, iż wysiłek związany z obniżeniem deficytu w 2011 r. w stosunku do roku 2010 był bardzo wysoki:
• w Irlandii, gdzie obniżono go z 31,2% do 13,1%, tj. o 18,1 pkt. proc.,
• na Węgrzech, gdzie z 4,2% deficytu przeszło się do nad- wyżki 4,3% PKB (zmiana o 8,5 pkt. proc.),
• w Portugalii, gdzie obniżka deficytu nastąpiła z 9,8 do 4,2% PKB, tj. o 5,6 pkt. proc.;
• na Łotwie, gdzie deficyt obniżono z 8,2 do 3,5% (tj. o 4,7 pkt. proc.),
• w Niemczech, gdzie obniżka deficytu nastąpiła z 4,3 do 1% (tj. o 3,3 pkt. proc.),
• na Słowacji, gdzie deficyt obniżono z 7,7% do 4,8%, tj.
o 2,9 pkt. proc. i
• w Polsce, gdzie deficyt obniżono z 7,8 do 5,1% PKB, tj.
o 2,7 pkt. procentowe.
W niektórych krajach o wyższym niż w Polsce deficycie ska- la jego zmniejszenia była słabsza (dotyczy to Grecji, Hiszpanii, W. Brytanii, Litwy, Rumunii i Francji), a w niektórych krajach nastąpił wzrost deficytu (Słowenia i Cypr).
Na wykresie 134 pokazany jest wynik strukturalny (pier- wotny) sektora general government w 2011 r. w % PKB. Jest to wynik skorygowany o efekty cykliczne i jednorazowe. Wyni- ka z niego, iż w Polsce pierwotne saldo strukturalne (deficyt) wynosiło 2,3% wobec średniego unijnego deficytu nieprze- kraczającego 1% PKB. Na ten średni deficyt złożyły się z jednej strony nadwyżki budżetu pierwotnego (w takich krajach jak Dania, Niemcy, Finlandia, Włochy, Grecja, Szwecja, Luksem- burg, Austria i Węgry), a z drugiej zaś strony deficyty w pozo- stałych państwach. Większe niż w Polsce deficyty strukturalne w 2011 r. miały: Portugalia, Cypr, Litwa, Słowacja, W. Brytania, Hiszpania i Irlandia.
W 2011 r. dług publiczny zwiększył się w Polsce do 56,3%
PKB, jednocześnie w stosunku do długu państw strefy euro (który wzrósł do 87,2% PKB) pozostawał on niski. Niemniej jednak należy wskazać, iż wiele krajów miało relatywnie niższy niż Polska dług publiczny. Były to: Finlandia, Słowenia, Dania, Słowacja, Łotwa, Czechy, Litwa, Szwecja, Rumunia, Luksem- burg, Bułgaria i Estonia (w tym ostatnim kraju dług stanowił tylko 6% PKB). Dług powyżej 100% PKB odnotowały Grecja, Włochy, Irlandia i Portugalia. W 2011 r. ograniczenia długu dokonały: Łotwa, Niemcy, Szwecja, Luksemburg, Węgry i Esto- nia – zob. tabela 7.
W 2015 r. w stosunku do kryzysowego roku 2009 prawie we wszystkich państwach UE niższy będzie udział wydatków sek- tora finansów publicznych w relacji do PKB. Przy czym najwięk- sze zmniejszenia (o 10 i więcej pkt. proc.) dotyczą: Litwy, Łotwy, Wielkiej Brytanii i Irlandii, zmniejszenia średnie (od 5 do 10 pkt.
proc.) Słowenii, Polski, Portugalii, Rumunii, Cypru, Słowacji,
34 Źródło: http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/themes/03_pu- blic_finance_sustainability.pdf [dostęp 12 czerwca 2012 r.].
Szwecji, Bułgarii, Hiszpanii i Estonii, natomiast zmniejszenia naj- mniejsze (do 5 pkt. proc.) Luksemburga, Belgii, Finlandii, Malty, Niderlandów, Włoch, Francji, Austrii, Niemiec, Czech i Danii.35
Jednocześnie w 2015 r. w stosunku do kryzysowego roku 2009 udział dochodów w relacji do PKB będzie wyższy w ta- kich państwach jak: Belgia, Francja, Portugalia, Cypr, Włochy,
35 W państwach o największych zmniejszeniach wydatków udział wydatków w PKB ukształtuje się w 2015 r. w granicach od ok. 30 do 40% PKB, w państwach o zmniejszeniach średnich w granicach od 33 do 44% i w państwach o zmniejszeniach najmniejszych od 41 do 54%
PKB. Szczegóły – zob. ostatnia kolumna w tabeli 5.
Rumunia, Hiszpania, Malta, Irlandia, Czechy, Finlandia, Sło- wenia i Polska. Przy czym największe zwiększenie udziału dotyczyć będzie Belgii (o 3,9 pkt. proc.) najmniejsze zaś Polski (o 0,4 pkt. proc.).
Natomiast niższy w 2015 r. w stosunku do 2009 r. udział do- chodów w relacji do PKB wystąpi w: Niemczech, Niderlandach, Luksemburgu, Łotwie, Słowacji, W. Brytanii, Danii, Bułgarii, Szwecji, Litwie, Estonii i na Węgrzech. Przy czym najmniejsze obniżenie udziału dotyczy Niemiec (o 0,4 pkt. proc.), a najwięk- sze Estonii (o 7,5 pkt. proc.). Oznacza to, że nie wszystkie pań- stwa widzą potrzebę zwiększania obciążeń fiskalnych, co moż- na tłumaczyć dążeniem do niepogarszania konkurencyjności.
Tabela 3. Stopa wzrostu realnego PKB (zmiana w stosunku do roku poprzedniego)
Rok 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
UE (27 państw) 3,2 0,3 -4,3 2 1,5 0 1,3 . .
Strefa euro (17 państw) 3 0,4 -4,3 1,9 1,5 -0,3 1 . .
Belgia 2,9 1 -2,8 2,2 1,9 0,1 1,3 1,7 1,8
Bułgaria 6,4 6,2 -5,5 0,4 1,7 1,4 2,5 3,5 4
Czechy 5,7 3,1 -4,7 2,7 1,7 0,2 1,3 2,2 2,8
Dania 1,6 -0,8 -5,8 1,3 1 1,2 1,5 1,8 2,2
Niemcy 3,3 1,1 -5,1 3,7 3 0,7 1,6 1,6 1,6
Estonia 7,5 -3,7 -14,3 2,3 7,6 1,7 3 3,4 3,5
Irlandia 5,2 -3 -7 -0,4 0,7 0,7 2,2 3 3
Grecja 3 -0,2 -3,3 -3,5 -6,9 -6,7 -4,6 -2,1 -0,8
Hiszpania 3,5 0,9 -3,7 -0,1 0,7 -1,7 0,2 1,4 1,8
Francja 2,3 -0,1 -3,1 1,7 1,7 0,7 1,75 2 2
Włochy 1,7 -1,2 -5,5 1,8 0,4 -1,2 0,5 1 1,2
Cypr 5,1 3,6 -1,9 1,1 0,5 -0,5 0,5 1 1,5
Łotwa 9,6 -3,3 -17,7 -0,3 5,5 2 3,7 4 4
Litwa 9,8 2,9 -14,8 1,4 5,9 2,5 3,7 3,4 4,3
Luksemburg 6,6 0,8 -5,3 2,7 1,6 1 2,1 3,3 4,1
Węgry 0,1 0,9 -6,8 1,3 1,7 -0,3 1,6 2,5 2,5
Malta 4,3 4,1 -2,7 2,3 2,1 1,5 2 2 2,1
Niderlandy 3,9 1,8 -3,5 1,7 1,2 -0,75 1,25 1,5 1,5
Austria 3,7 1,4 -3,8 2,3 3,1 0,4 1,4 2 2,2
Polska 6,8 5,1 1,6 3,9 4,3 2,5 2,9 3,2 3,8
Portugalia 2,4 0 -2,9 1,4 -1,6 -3 0,6 2 2,4
Rumunia 6,3 7,3 -6,6 -1,6 2,5 1,7 3,1 3,6 3,9
Słowenia 6,9 3,6 -8 1,4 -0,2 -0,9 1,2 2,2 2,2
Słowacja 10,5 5,8 -4,9 4,2 3,3 1,1 2,7 3,6 3,7
Finlandia 5,3 0,3 -8,4 3,7 2,9 0,8 1,5 2,1 1,9
Szwecja 3,3 -0,6 -5 6,1 3,9 0,4 3,3 3,7 3,6
Wielka Brytania 3,5 -1,1 -4,4 2,1 0,7 0,8 2 2,7 3
Stany Zjednoczone AP 1,9 -0,3 -3,5 3 1,7 2 2,1 . .
Japonia 2,2 -1 -5,5 4,4 -0,7 1,9 1,7 . .
Źródło: Dane Eurostatu za lata 2007-2011 oraz dane z Programów Konwergencji i Programów Stabilności za lata 2012–2015.
