Miejsce na identyfikacj´ szko∏y
LISTOPAD 2010
AR KUSZ PRÓB NEJ MA TU RY Z OPE RO NEM
HI STO RIA
PO ZIOM PODSTAWOWY Czas pra cy 120 mi nut In struk cja dla zda jà ce go
1. Sprawdê, czy ar kusz eg za mi na cyj ny za wie ra 21 stro n (za - da nia 1–34). Ewen tu al ny brak zg∏oÊ prze wod ni czà ce mu ze spo ∏u nad zo ru jà ce go eg za min.
2. Odpowiedzi zapisz w miej scu na to prze zna czo nym przy ka˝dym zadaniu.
3. Pisz czy tel nie. U˝y waj d∏u go pi su/pió ra tyl ko z czar nym tu szem/atra men tem.
4. Nie u˝y waj ko rek to ra, a b∏´d ne za pi sy wy raê nie prze kreÊl.
5. Pa mi´ taj, ˝e za pi sy w brud no pi sie nie pod le ga jà oce nie.
˚y czy my po wo dze nia!
Za rozwiàzanie wszystkich zadaƒ
mo˝na otrzymaç
∏àcznie 100 punktów.
PESEL ZDAJÑCEGO
Wpisuje zdajàcy przed rozpocz´ciem pracy
Arkusz opracowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON.
Kopiowanie w ca∏oÊci lub we fragmentach bez zgody wydawcy zabronione. Wydawca zezwala na kopiowanie zadaƒ przez
KOD
ZDAJÑCEGO
Za da nie 1. (4 pkt)
Przy po rząd kuj opi som ka len da rzy za miesz czo nym w ta be li wła ści we na zwy z li sty A –E. Wpisz do ta be - li od po wied nie li te ry, któ ry mi ozna czo no ka len da rze.
A. ka len darz re wo lu cyj ny B. ka len darz ży dow ski C. ka len darz ju liań ski D. ka len darz gre go riań ski E. ka len darz mu zuł mań ski
Opisy Ozna cze nia
1. Funk cjo no wał od wrze śnia 1792 do stycz nia 1806 ro ku.
2. Opra co wa ny przez astro no ma egip skie go So si ge ne sa, wpro wa dzo ny w ży cie w 45 ro - ku p.n.e.
3. Opra co wa li go bra cia Lu igi i An to nio Li lo. Kie dy zo stał wpro wa dzo ny w 1582 ro ku, po 4 paź dzier ni ka na stą pił od ra zu 15 paź dzier ni ka.
4. Zo stał wpro wa dzo ny przez Ma ho me ta w 632 ro ku.
Za da nie 2. (1 pkt)
Po prze ana li zo wa niu tek stu źró dło we go wy ja śnij swo imi sło wa mi, co, zda niem He ro do ta, do pro wa dzi - ło do roz wo ju ko lo ni za cji grec kiej.
He ro dot, Dzie je
Przez sie dem lat nie pa dał deszcz na Te rze: w cią gu nich uschły wszyst kie drze wa na wy spie prócz jed - ne go. [...] Wy pra wi li Te ryj czy cy Bat to sa z dwo ma pięć dzie się cio wio słow ca mi. Ci po pły nę li do Li bii, po - nie waż jed nak nie wie dzie li, co ma ją da lej ro bić, po wró ci li da lej na Te rę. Lecz Te ryj czy cy za rzu ci li po ci ska mi zbli ża ją cych się do brze gu i nie po zwo li li im wy lą do wać, tyl ko ka za li od pły nąć z po wro tem.
Zmu sze ni więc od je cha li na okrę tach i osie dli li się na wy spie, któ ra le ży na wy brze żu Li bii.
Źró dło: S. Spraw ski, G. Cho mic ki, Sta ro żyt ność. Tek sty źró dło we, ko men ta rze i za gad nie nia do hi sto rii w szko le śred niej, Kraków 1999, s. 77.
. . . . . . . .
Za da nie 3. (1 pkt)
Spo śród wy mie nio nych wy da rzeń za znacz to, któ re by ło bez po śred nim na stęp stwem prze wro tu ma jo- we go.
A. Po wo ła nie rzą du Ka zi mie rza Bar tla.
B. Po wo ła nie rzą du Win cen te go Wi to sa.
C. Utwo rze nie Bez par tyj ne go Blo ku Współ pra cy z Rzą dem.
D. De le ga li za cja Obo zu Wiel kiej Pol ski.
Za da nie 4. (2 pkt)
Wśród wy mie nio nych w ta be li po sta ci zwią za nych z ży ciem po li tycz nym sta ro żyt nej Gre cji wskaż tę, któ - ra ży ła naj wcze śniej i tę, któ ra ży ła naj póź niej. W ta be li obok na zwi ska po li ty ka ży ją ce go naj wcze śniej wpisz cy frę 1, obok ży ją ce go naj póź niej – 2.
Za da nie 5. (3 pkt)
Po prze ana li zo wa niu tek stu źró dło we go po daj imię po sta ci, któ rą opi sał Plu tarch. Na stęp nie przed staw dwa ar gu men ty uza sad nia ją ce twój wy bór.
Plu tarch, Ży wo ty sław nych mę żów
Ob ser wu jąc cha rak ter chłop ca, nie ugię ty i opor ny wo bec wszel kie go przy mu su, Fi lip spo strzegł, że ła twiej z nim dojść do ce lu przez ro zum ne sło wo, niż prze mo cą. [...] Za pro sił więc do sie bie naj sław niej sze go i naj uczeń sze go fi lo zo fa, Ary sto te le sa, wy pła ca jąc mu z gó ry ho no ra rium na uczy ciel skie, praw dzi wie wiel - kie i god ne wiel ko ści te go czło wie ka. [...] Z wro dzo ne go za mi ło wa nia lu bił stu dio wać li te ra tu rę i du żo czy - tał. Ilia dę Ho me ra uwa żał po pro stu za co dzien ny po karm dla swej dziel no ści wo jen nej.
Źró dło: S. Spraw ski, G. Cho mic ki, dz. cyt., s. 155.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Za da nie 6. (3 pkt)
Uzu peł nij lu ki w po niż szych zda niach na te mat Rzy mian.
Woj ny i pod bo je w ży ciu Rzy mian by ły bar dzo waż ne. Dla upa mięt nie nia zwy cięstw wzno si li oni a) . . . . O wy so kim po zio mie umie jęt no ści bu dow - la nych rzym skich ar chi tek tów, a za ra zem o ich tro sce o hi gie nę świad czą mo nu men tal ne b) . . . do pro wa dza ją ce wo dę do miast. W ra mach roz ryw ki chęt nie oglą - da li wy ści gi kwa dryg or ga ni zo wa ne w bu dow lach zwa nych c) . . . .
Po sta cie Cy fry
A. Pe ry kles B. Dra kon C. So lon D. Pi zy strat E. Klej ste nes
Za da nie 7. (1 pkt)
Prze ana li zuj za pre zen to wa ny plan, a na stęp nie pod kreśl na zwę prze ciw ni ków Rzy mian w tej bi twie.
A. Per so wie B. Gal lo wie C. Kar ta giń czy cy D. Ger ma nie
Za da nie 8. (4 pkt)
Wy mie nio nym w ta be li osią gnię ciom cy wi li za cji sta ro żyt nych przy po rząd kuj wła ści wy lud lub pań stwo.
Na zwy do bierz z li sty po da nej pod ta be lą i wpisz je we wła ści we ru bry ki.
Fe ni cja nie, Ba bi lo nia, Su me ro wie, In die, Chi ny
Za da nie 9. (3 pkt)
Na pod sta wie in for ma cji po da nych w ta be li zi den ty fi kuj na zwy urzęd ni ków w Pol sce śre dnio wiecz nej.
Wła ści we na zwy wpisz w od po wied nie ru bry ki.
du˝y obóz Rzymian
ma∏y obóz Rzymian II obóz
Hannibala
I obóz Hannibala
Kanny
Hasdrubal
Hasdrubal
Emiliusz Paulus
Terencju Warronsz
HANNIBAL Celt. i Iber.
Celt. i Ib er.
Lib.
Lib. Hannon Lib.
Lib.
I faza II faza
Osią gnię cia Ludy/Pań stwa
1. Ko deks Ham mu ra bie go
2. Stwo rze nie pi sma al fa be tycz ne go 3. Wy twa rza nie pa pie ru
4. Za sto so wa nie ko ła do trans por tu
Opisy Na zwy urzęd ni ków
1. Spra wo wał ad mi ni stra cję go spo dar czą i są dow nic two w po wie rzo nym mu okrę gu. Jed nym z za dań by ło ścią ga nie da nin w na tu rze, a tak że świad czeń od pod le głej gro do wi lud no ści słu żeb nej. Miał obo wią zek wy kry wa nia i ści - ga nia prze stęp ców. Miał pra wo są dze nia i ka ra nia we wszyst kich spra wach nie za strze żo nych dla są du księ cia.
2. Naj wyż szy urzęd nik ksią żę cy, któ ry do wo dził woj skiem i spra wo wał są dy w imie niu pa nu ją ce go. Po cząt ko wo był to urząd na dwor ny. W XIV i XV wie ku, obok kasz te lań skie go, za li cza ny do naj wyż szych urzę dów ziem skich spra wo wa nych do ży wot nio z no mi na cji mo nar chy.
3. Do je go za dań na le ża ło do wo dze nie si ła mi zbroj ny mi i za rząd wa row nia - mi po ło żo ny mi na pod le głym wład cy te ry to rium. Urząd ten na zie miach pol skich wpro wa dził Wa cław II.
Za da nie 10. (3 pkt)
Do de fi ni cji zwią za nych z fi lo zo fią w śre dnio wie czu, któ re zo sta ły po da ne w ta be li, do pa suj po ję cia. Do - bierz je z li sty za miesz czo nej pod ta be lą, a na stęp nie wpisz we wła ści we ru bry ki.
De fi ni cje Po ję cia
1. Na zwa nur tu w fi lo zo fii gło szą ce go, że Bóg jest przy czy ną i osta tecz nym ce lem wszyst kie go, co ist nie je.
2. Me to da po znaw cza po le ga ją ca na sto so wa niu usta lo nej pro ce du ry skła - da ją cej się z ko men to wa nia ana li zo wa ne go tek stu, dys ku sji na je go te - mat oraz doj ścia do wnio sków (de ter mi na tio).
3. Sys tem fi lo zo ficz ny łą czą cy myśl ary sto te le sow ską z my ślą chrze ści jań ską.
Stwo rzył go do mi ni ka nin – je den z naj więk szych my śli cie li śre dnio wie cza.
scho la sty ka, au gu sty nizm, teo cen tryzm, to mizm
Za da nie 11. (4 pkt)
Stwier dze nia za miesz czo ne w ta be - li od no szą się do ma py uka zu ją cej pań stwo pierw szych Pia stów. Roz - strzy gnij, któ re ze stwier dzeń są praw dzi we, a któ re fał szy we. W ta - be li wpisz od po wied nio znak P
(praw da) lub F (fałsz). Poznaƒ
Kraków P∏ock
¸´czyca Szczecin
Ko∏obrzeg
Wroc∏aw
Opole Grody
Czerwieƒskie Gdaƒsk
O∏omuniec Praga
MiÊnia
Nitra
C z e c h y
M o r a w y
Bug
Wis
∏a
Odra Warta
¸ab a
San
W iÊ la ni e O p o l a n i e
P o l a n i e
¸u
˝yc z an ie
P omo rz a ni e
P r u s o w i e
Ma z
o ws z a n i e
0 100 km
Stwier dze nia P lub F
1. Trzon pań stwa Miesz ka I sta no wi ła Wiel ko pol ska z na czel ny mi gro da mi: Po zna niem i Gnie znem.
2. Miesz ko I nie zdo łał pod po rząd ko wać so bie ziem Wi ślan i Ślę żan.
3. Pierw si Pia sto wie opa no wa li i przy łą czy li do Pol ski ca łe Po mo rze.
4. Bo le sław Chro bry zdo był Mo ra wy, Łu ży ce, Grody Czer wieńskie.
Na pod sta wie: Hi sto ria Pol ski w licz bach. Lud ność, te ry to rium, red. A. Je zier ski, War sza wa 1994, s. 23.
A. Po daj na zwę dziel ni cy, któ ra w epo ce ba ro ku cha rak te ry zo wa ła się naj wyż szą gę sto ścią za lud nie nia.
. . . .
B. Po daj wiek, w któ rym na zie miach pol skich na stą pił naj więk szy przy rost lud no ści w sto sun ku do okre - su po przed nie go.
. . . .
C. Roz strzy gnij, któ re ze stwier dzeń po da nych ni żej są praw dzi we, a któ re fał szy we. Wpisz przy nich od - po wied nio P (praw da) lub F (fałsz).
Za da nie 12. (4 pkt)
Prze ana li zuj da ne z ta be li, a na stęp nie wy ko naj po le ce nia.
Gę stość za lud nie nia trzech cen tral nych dziel nic Pol ski w X –XVII w.
La ta Wiel ko pol ska Ma ło pol ska Ma zow sze Ogó łem
Lud ność
W mln Na 1 km2 W mln Na 1 km2 W mln Na 1 km2 W mln
Przy rost lub spadek
(–) do okresu poprzed -
nie go w %
Na 1 km2
1000 0,3 5 0,3 5 0,1 4 0,7 x 5
1340 0,6 10 0,4 8 0,3 8 1,3 86 9
1580 1,2 21 1,2 22 0,7 20 3,1 139 21
1650 1,5 26 1,6 29 0,8 24 3,9 26 26
1660 1 18 1,4 24 0,5 16 2,9 –25 20
Stwier dze nia P lub F
1. Spa dek licz by lud no ści w 1660 ro ku był spo wo do wa ny woj na mi to czo ny mi przez Rzecz po spo li tą z Tur cją.
2. W cza sach Pia stów licz ba lud no ści Wiel ko pol ski wzro sła dwu krot nie.
Na pod sta wie: Hi sto ria Pol ski w licz bach..., dz. cyt., s. 34.
A. Po daj od se tek miast lo ko wa nych przez du cho wień stwo w XIII w.
. . . .
B. Scha rak te ry zuj ten den cję lo ka cji miast do ko ny wa nych przez mo nar chów w Ko ro nie w XIII –XV w.
. . . . C. Po daj wiek, w któ rym do ko na no naj więk szej licz by lo ka cji w Ko ro nie.
. . . .
D. Ob licz i po daj od se tek lo ka cji do ko na nych w Ko ro nie przez mo nar chów w XIII –XV w.
. . . .
Za da nie 13. (2 pkt)
Po za po zna niu się z tek stem źró dło wym wy ko naj po le ce nia.
Śre dnio wiecz na re gu ła za kon na
Po słu chaj, sy nu, po uczeń mi strza i nad staw ucho ser ca two je go. Przyj mij chęt nie na po mnie nia do bre go oj ca i sta now czo do nich się sto suj, abyś przez pra co wi te po słu szeń stwo po wró cił do Te go, od któ re goś się od da lił przez opie sza łe nie po słu szeń stwo. Do cie bie więc zwra ca ją się te raz mo je sło wa, sko ro wy rze - ka jąc się wła snej wo li i za mie rza jąc być żoł nie rzem Chry stu sa Pa na, praw dzi we go Kró la, przyj miesz bar - dzo moc ną i szla chet ną broń po słu szeń stwa.
Źró dło: Wiek V –XV w źró dłach. Wy bór tek stów źró dło wych z pro po zy cja mi me to dycz ny mi dla na uczy cie li hi sto rii i stu den tów, oprac. M. So bań ska -Bon da ruk, S. B. Le nard, War sza wa 1997, s. 116.
A. Po daj imię twór cy re gu ły za kon nej za cy to wa nej we frag men cie.
. . . .
B. Wy mień jed ną za sa dę, ja kiej mu sie li prze strze gać mni si za ko nu, dla któ re go stwo rzo no za cy to wa ną re gu łę.
. . . .
Za da nie 14. (4 pkt)
Na pod sta wie da nych z ta be li i wła snej wie dzy wy ko naj po le ce nia.
Lo ka cje miast w Ko ro nie (bez Ru si Czer wo nej i Po do la) we dług ro dza ju wła sno ści w XIII –XV w.
Ro dzaj własno ści
XIII wiek XIV wiek XV wiek
Licz ba lo ka cji % lo ka cji Licz ba lo ka cji % lo ka cji Licz ba lo ka cji % lo ka cji
Ogó łem 230 100 265 100 201 100
Mo nar sza 160 69,6 145 54,7 58 28,9
Du chow na 55 23,9 47 17,7 22 10,9
Ry cer ska 15 6,5 73 27,6 121 60,2
Za da nie 15. (4 pkt)
Na pod sta wie ana li zy frag men tu drze wa ge ne alo gicz ne go i wła snej wie dzy uzu peł nij zda nia.
Ferdynand I Habsburg (✝1564)
król Czech i W´gier, arcyksià˝´ Austrii, cesarz, mà˝ Anny z dynastii Jagiellonów
Karol (✝1590) arcyks. Austrii i Styrii Maksymilian II Habsburg
(✝1576) król Czech i W´gier, cesarz
Rudolf II Habsburg (✝1612) cesarz, król Czech i W´gier
Maciej (✝1619) cesarz, król Czech i W´gier
Ferdynand III Habsburg (✝1657)
cesarz
Leopold I (✝1705) cesarz, król Czech i W´gier
Józef I (✝1711) cesarz, król Czech i W´gier
Karol VI (✝1740) cesarz, król Czech i W´gier
Maria Amelia
˝ona elektora bawarskiego, cesarza Karola VII
Maria Teresa (✝1780)
cesarzowa, królowa Czech i W´gier,
˝ona cesarza Franciszka I
Leopold II (✝1792) ksià˝´ Toskanii, cesarz Józef II
(✝1790) cesarz
Ferdynand V (✝1875) cesarz Austrii, król W´gier,
abdykowa∏ w 1848 r.
Franciszek Karol (✝1878) arcyks. Austrii
Franciszek II (✝1835) cesarz Austrii Anna Austriaczka
˝ona Zygmunta III Wazy
Ferdynand II Habsburg (✝1637) cesarz, król Czech i W´gier
Karol Ludwik (✝1896) arcyks. Austrii
Franciszek Ferdynand (✝1914) arcyks. Austrii Franciszek Józef I
(✝1916) cesarz Austrii i król W´gier Fryderyk III
(✝1493) ksià˝´ Austrii, cesarz
Maksymilian I Habsburg (✝1519) arcyksià˝´ Austrii, cesarz
Filip I Pi´kny (✝1506)
arcyksià˝´ Austrii, ksià˝´ Niderlandów, król Kastylii
Karol V Habsburg (✝1558) król Hiszpanii, cesarz
Za da nie 16. (4 pkt)
Na pod sta wie ana li zy ilu stra cji i wła snej wie dzy pod pisz każ dą z nich. Sko rzy staj z li sty za miesz czo nej po ni żej.
trie ra, tor pe do wiec, drak kar, pan cer nik, ko ga, ga le ra, okręt pod wod ny, ga le on
3. . . . 4. . . . . 1. . . . 2. . . . .
Za da nie 17. (3 pkt)
Uzu peł nij lu ki w tek ście do ty czą cym woj ny trzy dzie sto let niej.
Woj na trzy dzie sto let nia za koń czy ła się w ro ku a) . . . pod pi sa niem po ko ju b) . . . . Stro na mi kon flik tu w woj nie trzy dzie sto let niej by ły: pro te stanc kie księ stwa Rze szy i kra je rzą dzo ne przez dy na stię c) . . . . oraz in ne wspie ra ją ce je pań stwa.
A. Twór cą he ge mo nii dy na stii Habs bur gów był syn Fry de ry ka, . . . . B. Kró lem zjed no czo nej Hisz pa nii i ce sa rzem zo stał . . . . C. Ko ro nę ce sar ską po Ka ro lu V Habs bur gu prze jął . . . . D. Twór cą sank cji prag ma tycz nej, gło szą cej, że w przy pad ku wy ga śnię cia li nii mę skiej ro du Habs bur - gów, wszyst kie kra je dzie dzi czy naj bliż sza krew na ostat nie go z ro du, był . . .
Za da nie 18. (4 pkt)
Na pod sta wie ana li zy frag men tu opra co wa nia po pu lar no nau ko we go i wła snej wie dzy wy ko naj po le ce nia.
For tes bel la gérant – gło sił afo ryzm – tu fe lix Au stria nu be (Sil ni pro wa dzą woj ny, a ty, szczę śli wa Au strio, wchodź w ma ria że) – Habs bur go wie świet nie wie dzie li, że zdu mie wa ją cą od mia nę lo su, któ ra za szła na po cząt ku XVI wie ku, za wdzię cza ją w du żej mie rze swo jej płod no ści. Mie li świa do mość, że być mo że ni gdy nie wy prze dzi li by Ja giel lo nów w wy ści gu o pry mat w Eu ro pie Środ ko wej, gdy by jed na z li nii ich kon - ku ren tów nie wy ga sła. Po bi twie pod Mo ha czem mu sia ło się wy da wać – na krót ką me tę – że jej zna cze - nie po le ga głów nie na tym, iż ar mie osmań skie po raz pierw szy mo gły do trzeć pod bra my Wied nia.
Z dłuż szej per spek ty wy sta ło się oczy wi ste, że Mo hacz sta no wił dla Habs bur gów nie po wta rzal ną oka zję do eks pan sji, z któ rej mie li ko rzy stać przez na stęp ne czte ry sta lat. Nie za leż nie od te go, na po cząt - ku XVI wie ku Habs bur go wie spek ta ku lar nie po sze rzy li za kres swo je go pa no wa nia. Dzię ki trans ak cjom dy na stycz nym, roz trop nym ma ria żom i odro bi nie szczę ścia uda ło im się zdo być wło ści tak od le głe jak Fi li pi ny i Pe ru [...].
Źró dło: N. Da vies, R. Mo or ho use, Mi kro ko smos. Por tret mia sta środ ko wo eu ro pej skie go.Vra ti sla via – Bre slau – Wro cław, tłum. A. Pa we lec, Kra ków 2002, s. 132.
A. Z za cy to wa ne go tek stu wy pisz po jed nym zda niu bę dą cym przy kła dem opi nii i stwier dze nia fak tu.
Opi nia: . . . . . . . . . . . . . . . . Fakt: . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Po daj da tę rocz ną bi twy pod Mo ha czem wzmian ko wa nej w tek ście i wy ja śnij, ja kie zna cze nia dla po - li ty ki dy na stycz nej Ja giel lo nów mia ła ta bi twa.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Za da nie 19. (1 pkt)
Wśród uka za nych na fo to gra fiach za byt ków ar chi tek to nicz nych roz po znaj bu dow lę w sty lu ba ro ko wym.
Po staw przy niej znak X.
C. . . . . D. . . . .
A. . . . . B. . . . .
Za da nie 21. (2 pkt)
Pod kreśl dwa stwier dze nia po praw nie wska zu ją ce bez po śred nie skut ki de fe ne stra cji pra skiej w 1618 ro ku.
A. Śmierć w wal ce Al brech ta Wal len ste ina.
B. Uciecz ka z Pra gi Fry de ry ka V zwa ne go „kró lem zi mo wym”.
C. Ob ję cie wła dzy w Pra dze przez stron nic two an ty habs bur skie.
D. De tro ni za cja Fer dy nan da II Habs bur ga.
E. Ob ję cie tro nu cze skie go przez Ma cie ja Habs bur ga.
Za da nie 22. (5 pkt)
Uzu peł nij ta be lę, wpi su jąc bra ku ją ce da ne w ru bry kach.
Za da nie 20. (4 pkt)
Dzie dzi nom wy mie nio nym w ta be li przy po rząd kuj po jed nej po sta ci z wy mie nio nej ni żej li sty. Wpisz imio na i na zwi ska we wła ści we ru bry ki.
Ka rol Lin ne usz, Jan He we liusz, Jan Ka rol Chod kie wicz, Ma ciej z Mie cho wa, Georg Frie drich Händel, Gio van ni Lo ren zo Ber ni ni
Dzie dzi ny Imiona i na zwi ska
1 rzeź ba 2. mu zy ka 3. woj sko wość 4. astro no mia
Daty roczne Miej sca sto cze nia bi tew Zwy cię skie stro ny Po ko na ne stro ny
A. ……… Trzcia na Pol ska Szwe cja
1627 Oli wa Pol ska B. ………
1620 C. ……….……… Tur cja Pol ska
1651 Be re stecz ko Pol ska D. ………
1610 E. ……….………… Pol ska Mo skwa
Za da nie 23. (3 pkt)
Zi den ty fi kuj po sta ci wład ców, a na stęp nie uzu peł nij ta be lę.
In for ma cje bio gra ficz ne Wład cy
1. Na stęp czy ni Ka ro la VI, któ ra obro ni ła ca łość im pe rium habs bur skie go (utra ci ła tyl ko Śląsk) i utrzy ma ła zwią zek god no ści ce sar skiej z jej ro dem.
Po po ślu bie niu Fry de ry ka I lo ta ryń skie go za po cząt ko wa ła dy na stię habs - bur sko -lo ta ryń ską. W po li ty ce we wnętrz nej za ini cjo wa ła re for my w du chu ab so lu ty zmu oświe co ne go.
2. Od ob ję cia rzą dów dą żył do zwięk sze nia zna cze nia pań stwa oraz do in - ten sy fi ka cji kon tak tów z Za cho dem. Jed nym z ele men tów je go pla nu po - li tycz ne go by ło zdo by cie do stę pu do Mo rza Bał tyc kie go i Mo rza Czar ne go. Swój cel zre ali zo wał czę ścio wo, po ko nu jąc Szwe cję w woj nie pół noc nej. Za je go pa no wa nia sto li cą pań stwa stał się Pe ters burg.
3. Wład ca Fran cji z dy na stii Bur bo nów. Za je go pa no wa nia wy bu chła re wo - lu cja. W jej wy ni ku naj pierw ogra ni czo no wła dzę kró la, a na stęp nie zde - tro ni zo wa no go, uwię zio no i w koń cu stra co no.
Za da nie 24. (1 pkt)
Na pod sta wie ana li zy fo to gra fii i wła snej wie dzy pod kreśl na zwę epo ki, któ rej ka no nom od po wia da za - pre zen to wa ne wnę trze.
A. go tyk B. re ne sans C. ro ko ko D. kla sy cyzm
. . . .
Za da nie 26. (3 pkt)
Prze ana li zuj tekst źró dło wy, a na stęp nie wy ko naj po le ce nia.
My se na to ro wie, mi ni stro wie Rzcz pl tej [...], wi dząc, że już dla nas nie masz Rzcz pl tej, iż sejm dzi siej szy, na nie dziel tyl ko sześć zwo ła ny, przy własz czyw szy so bie wła dzę pra wo daw czą na za wsze, a już prze szło przez lat pół czwar ta cią gle ją ze wzgar dą praw uzur pu jąc, po ła mał pra wa kar dy nal ne, zmiótł wszyst kie wol no ści szla chec kie go, a na dniu 3 ma ja r. 1791 w re wo lu cję i spi sek prze mie niw szy się, no wą for mę rzą - du, za po mo cą miesz czan, uła nów, żoł nie rzy, na rzu co ną suk ce sję tro nu po sta no wił, kró lo wi od przy się - gi, na pac ta co nven ta wy ko na nej, uwol nić się do zwo lił, wła dzę kró lów roz sze rzył, rzecz po spo li tą w mo nar chię za mie nił, szlach tę bez po se sji od rów no ści i wol no ści ode pchnął, wo lę na ro du, w in struk - cjach wo je wódz kich da ną, za nic po czy tał, ka rę, nie przy ja cio łom Oj czy zny wy mie rzo ną, na tych, co by prze ciw tym bez pra wiom uża lać się śmie li, roz cią gnął, woj sko na ro do we do przy się gi na bro nie nie usta - no wio nej nie wo li przy mu sił, [...] kon fe de ru je my się i [...] przy wie rze św. ka to lic kiej rzym skiej, przy rów - no ści i daw no ści dla wszyst kich szlach ty, a nie dla osia dłej tyl ko, przy ca ło ści gra nic państw Rzcz pl tej [...], i tym ce lem ob ra li śmy so bie za mar szał ka J. W. Stan. Szczę sne go Po toc kie go, [...], a za wo dzów wojsk [...] J. W. Ksa we re go Bra nic kie go, [...] Se we ry na Rze wu skie go [...].
Źró dło: Wiek XVI –XVIII w źró dłach, oprac. M. So bań ska -Bon da ruk, S. B. Le nard, War sza wa 1999, s. 438–439.
Za da nie 25. (1 pkt)
Prze ana li zuj za miesz czo ną ma pę i za pro po nuj dla niej ty tuł uwzględ nia ją cy te mat i czas, któ rych ma - pa do ty czy.
Kraków Poznaƒ
Âwidnica Toruƒ
Warszawa
Czernihów
Kijów Wielkie ¸uki
Wilno
Gdaƒsk
Królewiec
Bukowina (od 1775 austr.)
R o
s j
a
Prusy
A u s t r i a
200 km 0
ziemie utracone [...]
ziemie utracone [...]
ziemie utracone [...]
B. Przed staw dwa ar gu men ty uza sad nia ją ce twój wy bór do ko na ny w po le ce niu A.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Za da nie 27. (3 pkt)
Za po znaj się z tek stem źró dło wym i wy ko naj po le ce nia.
Gdy usi ło wa nia, któ re J. M. Ce sa rzo wa znie wo lo na by ła pod jąć, aby zgnieść i przy tłu mić re wol tę i po - wsta nie, któ re wy bu chło w Pol sce w ce lach naj bar dziej zgub nych i groź nych dla spo ko ju mo carstw, są - sia du ją cych z tem pań stwem, zo sta ły uwień czo ne naj po myśl niej szym skut kiem i Pol ska zo sta ła zu peł nie za wo jo wa na i pod bi ta przez ar mię Ce sa rzo wej, wte dy Jej Ces. Mość [...] po ro zu mia ła się ze swo imi obu sprzy mie rzeń ca mi, tj. z J. M. Ce sa rzem Rzym skim i J. M. Kró lem Pru skim co do te go, ja kich naj bar dziej sku tecz nych spo so bów na le ży użyć, aby za po biec po no wie niu się za mie szek [...]. Owi dwaj Mo nar cho wie, na braw szy z do świad cze nia prze szło ści prze ko na nia o zu peł nej nie zdol no ści Rzcz pl tej Pol skiej do [...]
spo koj ne go ży cia pod wła sne mi pra wa mi przy za trzy ma niu ja kiej kol wiek nie pod le gło ści, uzna li w swej mą dro ści i w swej mi ło ści po ko ju i do bra swych pod da nych, że jest rze czą ko niecz ną uciec się i przy stą - pić do zu peł ne go po dzia łu owej Rzcz pl tej mię dzy trzy są sied nie mo car stwa. [...] Po do ko na niu tych for - mal no ści każ dy Dwór przy stą pi w ta ki spo sób, ja ki uzna za naj od po wied niej szy, do wzię cia w po sia da nie przy zna nych przez ni niej szy trak tat po dzia ło wy ob sza rów.
Źró dło: C. Nan ke, Wy pi sy do na uki hi sto rii no wo żyt nej, cz. 2, Lwów –War sza wa 1927, s. 57–59.
A. Pod kreśl po praw ne za koń cze nie zda nia:
Za cy to wa ny akt zo stał wy da ny przez – Ma rię Te re sę.
– Ka ta rzy nę II.
– Fry de ry ka II.
– Ma rię An to ni nę.
B. Oceń skut ki te go trak ta tu dla Rze czy po spo li tej i uza sad nij swo je zda nie.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Pod kreśl na zwę do ku men tu, z którego po cho dzi cy to wa ny frag ment.
– akt kon fe de ra cji ty szo wiec kiej – akt kon fe de ra cji war szaw skiej
– akt kon fe de ra cji bar skiej – akt kon fe de ra cji tar go wic kiej
Za da nie 28. (2 pkt)
Na pod sta wie ilu stra cji i wła snej wie dzy wy ko naj po le ce nia.
A. Wy ja śnij, ja kie wy da rze nia uka za no na ilu stra cji.
. . . . B. Po daj peł ną da tę (dzień, mie siąc i rok) wy da rze nia uka za ne go na ilu stra cji.
. . . .
Za da nie 29. (2 pkt)
Wśród wy mie nio nych wy da rzeń z okre su wo jen na po le oń skich wskaż to, któ re chro no lo gicz nie jest pierw - sze, i to, któ re jest ostat nie. W ta be li obok wy da rze nia pierw sze go wpisz cy frę 1, obok ostat nie go – 2.
Wy da rze nia Cy fry
A. Po kój w Tyl ży B. Po kój w Pre szbur gu
C. Bi twa mor ska pod Tra fal ga rem D. Zwy cię stwo Na po le ona pod Je ną E. Wy pra wa Na po le ona do Egip tu
Za da nie 30. (4 pkt)
Na pod sta wie ame ry kań skie go ry sun ku sa ty rycz ne go z XIX wie ku i wła snej wie dzy wy ko naj po le ce nia.
A. Wy ja śnij, do ja kie go wy da rze nia na wią zu je treść ry sun ku. Po daj rok te go wy da rze nia.
. . . . . . . . B. Oceń, po któ rej stro nie spo ru ulo ko wał sym pa tię ry sow nik. Uza sad nij swo je zda nie.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Za da nie 31. (4 pkt)
Urzą dze niom uka za nym na ilu stra cjach przy po rząd kuj ich wy na laz ców lub kon struk to rów. Pod każ dą ilu stra cją wpisz imię i na zwi sko wy bra ne z po niż szej li sty.
Tho mas New co men, Alek san der Gra ham Bell, Sa mu el Mor se, Ro bert Ful ton, Al fred No bel, Tho mas Alva Edi son, Lu dwik Pa steur, Iza ak New ton, Gu gliel mo Mar co ni
3. . . . 4. . . . . 1. . . . 2. . . . .
Za da nie 32. (6 pkt)
W pierw szej ru bry ce ta be li ze sta wio no na zwy, na zwi ska i po ję cia zwią za ne z pol ski mi po wsta nia mi. Uzu - peł nij po zo sta łe ru bry ki ta be li.
Na zwy, na zwi ska i po ję cia Na zwy po wsta ń Da ty rocz ne trwa nia 1. Igna cy Pa de rew ski, Jó zef Do wbór -Mu -
śnic ki, Tre wir, Na czel na Ra da Lu do wa 2. Iga nie, Dę be Wiel kie, Piotr Wy soc ki,
To wa rzy stwo Pa trio tycz ne, Wiel ka Emi - gra cja
3. bran ka, „bia li”, Ma rian Lan gie wicz, Ro - mu ald Trau gutt
Za da nie 33. (1 pkt)
Prze ana li zuj za miesz czo ne ni żej róż ne for my pol skie go go dła na ro do we go, a na stęp nie po staw znak X przy ilu stra cji uka zu ją cej go dło obo wią zu ją ce w Rze czy po spo li tej po za koń cze niu I woj ny świa to wej.
A. . . . . B. . . . . C. . . . . D. . . . .
Za da nie 34. (4 pkt)
Na pod sta wie da nych de mo gra ficz nych i wła snej wie dzy roz strzy gnij, któ re stwier dzenia za miesz czo ne w ta be li po ni żej da nych sta ty stycz nych są praw dzi we, a któ re fał szy we. We wła ści we ru bry ki wpisz P (praw da) lub F (fałsz).
Lud ność miej ska i wiej ska w Pol sce w la tach 1921–1960
Da ta spi su
Lud ność miej ska Lud ność wiej ska
W tys. W % ogó łu
ludności W tys. W % ogó łu
ludności
1921 6608 24,6 20 250 75,4
1931 8792 27,5 23 124 72,5
1946 7517 31,8 16 109 68,2
1950 9605 39 15 009 61
1960 14206 48,3 15 200 51,7
Na pod sta wie: Hi sto ria Pol ski w licz bach..., dz. cyt., s. 151.
Stwier dze nia P lub F
1. W pierw szych la tach po za koń cze niu I woj ny świa to wej więk szość pol skie go spo łe czeń - stwa sta no wi li miesz kań cy wsi.
2. W okre sie PRL -u był za uwa żal ny pro ces prze miesz cza nia się lud no ści ze wsi do mia sta.
3. Na prze strze ni lat 1921–1960 licz ba lud no ści wiej skiej w Pol sce wy ka zy wa ła ten den cję spad ko wą.
4. Głów ny mi przy czy na mi zmniej sze nia licz by lud no ści w 1946 ro ku w sto sun ku do okre - su po przed nie go by ły stra ty spo wo do wa ne II woj ną świa to wą oraz zmia ny gra nic.
