Wprowadzenie
Introduction
0LDVWRSRVWU]HJDQHMHVWZUÑĔ- Q\ VSRVÑE SU]H] UÑĔQ\FK RGELRU- FÑZ ,QDF]HM ZLG]ñ MH PLHV]NDþF\
LQDF]HM RVRE\ ]]HZQñWU] LQDF]HM
LQZHVWRU]\DLQDF]HMWXU\ĈFL=HVSÑä
SU]HNRQDþLZUDĔHþRGF]XèLRSLQLL
MDNLH PDMñ RPLHĈFLH LQG\ZLGXDOQL
odbiorcy nazywany jest wizerun- kiem1 :L]HUXQHN NDĔGHJR PLDVWD
zawiera w sobie pewne powtarzalne HOHPHQW\Z\VWöSXMñFHSRZV]HFKQLH
ZĈZLDGRPRĈFLRGELRUFÑZ1LHNWÑUH
]QLFK SHäQLñ UROö V]F]HJÑOQñ SR- QLHZDĔ VäXĔñ LGHQW\ILNDFML GDQHJR
PLDVWDVñMHJR]QDNDPLUR]SR]QDZ- F]\PLDLQQHVñMHG\QLHGUXJRU]öGQH
LGRSHäQLDMñ RJÑOQ\ REUD] PLHMVFD
-HĈOL MDNLĈ HOHPHQW ZL]HUXQNX MHVW
Z\MñWNRZR WUZDä\ PRĔH VWDè VLö
symbolem miasta.
&]\P ZäDĈFLZLH MHVW V\PERO
PLDVWD" 2EV]HUQH UR]ZDĔDQLD QD
ten temat prowadzili ostatnio Kwo- OHN L6]P\WNLH2 u LQLH PD SRWU]HE\
SRZLHODèWXLFKSUDF\1DSRWU]HE\
SUH]HQWRZDQHJRDUW\NXäXZ\VWDUF]\
SU]\Mñè ĔH V\PEROHP MHVW ZV]\VW- NR WR FR SU]\ZRG]L QD P\ĈO GDQH
PLDVWR 0RĔH WR E\è MDNLĈ HOHPHQW
materialny, np. budynek, pomnik, XOLFDF]\U]HNDuWHJRURG]DMXV\P- EROH Z\GDMñ VLö EDUG]R WUZDäH ]D- UÑZQR ZVHQVLH SU]HVWU]HQQ\P MDN
LĈZLDGRPRĈFLRZ\P ZLHĔD (LIIOD
Z3DU\ĔX]HJDU%LJ%HQZ/RQG\QLH
%UDPD %UDQGHQEXUVND Z%HUOLQLH
6\PERODPLPRJñE\èMHGQDNUÑZQLHĔ
wydarzenia kulturalne, a nawet zna- QHSRVWDFLHF]\JUXS\RVÑE )HVWLZDO
)LOPRZ\Z&DQQHV3DSLHĔ-DQ3DZHä
,,Z:DGRZLFDFK uDZLöFHOHPHQW\
SR]DSU]HVWU]HQQH 1LH]DOHĔQLH RG
charakteru symbol miasta powinien QLHĈè]DVREñRNUHĈORQHZDUWRĈFLKL- VWRU\F]QHNXOWXURZHUHOLJLMQHEñGĒ
estetyczne.
5ÑĔQH EDGDQLD SURZDG]RQH
QDGZL]HUXQNLHP:URFäDZLDZFLñJX
RVWDWQLFK ODW GDMñ V]HURNLH VSRM- rzenie na cechy charakterystyczne PLDVWDZSRV]F]HJÑOQ\FKRNUHVDFK
&KRèZSHäQLZDUWRĈFLRZHEDGDQLD
WHPDMñMHGQDNSU]HZDĔQLHFKDUDNWHU
VWDW\F]Q\Z\FLQNRZ\LQLHZVND]XMñ
QD ]PLDQ\ ]DFKRG]ñFH ZVSRVRELH
SRVWU]HJDQLD:URFäDZLD7\PF]DVHP
VWROLFD 'ROQHJR ćOñVND RG F]DVÑZ
,,ZRMQ\ ĈZLDWRZHM QLHXVWDQQLH VLö
UR]ZLMD]DUÑZQRZVIHU]HJRVSRGDU- czej oraz przestrzennej, jak i spo- äHF]QHM 3UH]HQWRZDQ\ DUW\NXä PD
]D]DGDQLHXFKZ\FLèUHODFMHPLöG]\
W\PUR]ZRMHPDHZROXFMñWRĔVDPR- ĈFL PLDVWD SRSU]H] DQDOL]ö V\PEROL
:URFäDZLD
Materia³ i metody
Material and Methods
3LHUZV]\P ĒUÑGäHP GDQ\FK
prezentowanych w niniejszej ana- OL]LH Vñ ZF]HĈQLHMV]H SUDFH LQQ\FK
DXWRUÑZ ZW\P ]ZäDV]F]D Z\QLNL
EDGDþ SURZDG]RQ\FK ZH :URFäD- ZLXRGGUXJLHMSRäRZ\ODW;;Z
GR G]LĈ ]Z\NRU]\VWDQLHP WHFKQLN
VRQGDĔRZ\FK DQNLHW\ LZ\ZLDG\
S ta re i no w e sy m b o le W ro c³ a w ia £uk a sz D a m ur sk i
Old and
New Symbols
of Wroc³aw
]NZHVWLRQDULXV]HP 3R]ZDODMñRQH
QLH W\ONR SU]HĈOHG]Lè ]PLDQ\ ZZL- ]HUXQNX PLDVWD DOH GDMñ UÑZQLHĔ
wszechstronne spojrzenie na kwestie SRVWU]HJDQLD :URFäDZLD ZUÑĔQ\FK
okresach jego rozwoju.
Drugie, bardziej obszerne i ak- WXDOQHĒUÑGäRSU]\WDF]DQ\FKGDQ\FK
WR SURMHNW EDGDZF]\ e:L]HUXQHN
PLDVWD:URFäDZLDs]UHDOL]RZDQ\QD
:\G]LDOH $UFKLWHNWXU\ 3ROLWHFKQLNL
:URFäDZVNLHM ZODWDFK u
SU]H] %DJLþVNLHJR LSLV]ñFHJR WH
VäRZD&HOHPSURMHNWXE\äDDQDOL]D
WDNLFK ]DJDGQLHþ MDN VNRMDU]HQLD
]ZLñ]DQH ]PLDVWHP LFHFK\ GHF\- GXMñFHRMHJRZ\MñWNRZRĈFLPLHMVFD
charakterystyczne, miejsca lubiane LQLHOXELDQHDWUDNF\MQRĈèPLDVWDSRG
UÑĔQ\PLZ]JOöGDPLRUD]NRQLHF]QH
]PLDQ\ ZPLHĈFLH 3RGF]DV EDGDþ
SU]HSURZDG]RQRVRQGDĔe&RP\ĈOLV]
R:URFäDZLX"sSRVäXJXMñFVLöDQNLH- WñLQWHUQHWRZñ Z\SHäQLRQ\FK
IRUPXODU]\ LNZHVWLRQDULXV]HP GR
VDPRG]LHOQHJRZ\SHäQLDQLDUR]SUR- ZDG]DQ\P SRSU]H] V]NRä\ SRGVWD- wowe w wybranych rejonach Wro- FäDZLD Z\SHäQLRQHIRUPXODU]H
8]\VNDQDZWHQVSRVÑESUÑED
PLHV]NDþFÑZQLHVSHäQLDäDFRSUDZ- GD ZDUXQNÑZ UHSUH]HQWDW\ZQRĈFL
E\äDQLHORVRZDu]REQSVWUXNWXUD
ZLHNXUHVSRQGHQWÑZLPLHV]NDþFÑZ
U\F MHGQDN]XZDJLQDZ\MñWNRZR
GXĔñOLF]EöUHVSRQGHQWÑZ]DLQWHUH- VRZDQ\FKXG]LDäHPZDQNLHFLHPRĔ- QDSU]\MñèĔHXG]LHORQHRGSRZLHG]L
VñZDĔQ\PLZLDU\JRGQ\PĒUÑGäHP
wiedzy na temat wizerunku miasta.
6]F]HJÑäRZ\ RSLV PHWRG\ EDGDþ
LX]\VNDQ\FKZ\QLNÑZF]ñVWNRZ\FK
]DPLHV]F]RQR ZSUDF\ e:L]HUXQHN
:URFäDZLDs, w tym miejscu warto ]D]QDF]\èĔHGXĔDF]öĈèSUH]HQWR- wanych w artykule danych pochodzi ]SLHUZV]HMZ3ROVFHDQNLHW\LQWHUQH- WRZHMGRW\F]ñFHMZL]HUXQNXPLDVWD
&KRè ZNZHVWLRQDULXV]X QLH
SDGäR S\WDQLH ZSURVW RV\PEROH
:URFäDZLDWRMHGQDNQDSRGVWDZLH
RGSRZLHG]L QD LQQH S\WDQLD PRĔ- QD RGF]\WDè WH HOHPHQW\ NWÑUH Vñ
znakami rozpoznawczymi miasta.
6]F]HJÑOQLHSU]\GDWQHZW\PZ]JOö- G]LHZ\GDMñVLöQDVWöSXMñFHWU]\S\- WDQLD e.WÑUHPLHMVFDZH:URFäDZLX
Vñ 3DQL3DQD ]GDQLHP QDMEDUG]LHM
FKDUDNWHU\VW\F]QHGODPLDVWD"s e&]\
:URFäDZPDZVRELHFRĈV]F]HJÑOQH- JR"-HĈOLWDNWRFR"s e=F]\PNRMDU]\
VLö 3DQL3DQX PLDVWR :URFäDZ"s
&KDUDNWHUW\FKS\WDþVSUDZLDĔHVñ
RQHNRPSOHPHQWDUQHZ]JOöGHPVLH- ELH SLHUZV]HGRW\F]\Z\äñF]QLHHOH- PHQWÑZSU]HVWU]HQQ\FKGUXJLHNRQ- FHQWUXMH VLö QD SR]DSU]HVWU]HQQ\FK
Z\UÑĔQLNDFK :URFäDZLD DWU]HFLH
äñF]\ZVRELHRELHWHFHFK\.DĔGH
]S\WDþZVND]XMHQDLVWQLHQLHSHZ- Q\FK WUZDä\FK DNFHQWÑZ ZREUD]LH
:URFäDZLDLGODWHJRZGDOV]HMF]öĈFL
SUDF\ SRVäXĔRQR VLö ZVNDĒQLNLHP
NWÑU\VFDODRGSRZLHG]LQDZV]\VWNLH
trzy pytania.
6NRQVWUXRZDQLH ZVNDĒQLND
Z\PDJDäR XZ]JOöGQLHQLD NLONX
ZDĔQ\FK DVSHNWÑZ 3U]HGH ZV]\VW- kim odmienny charakter poszcze- JÑOQ\FKS\WDþVSUDZLäĔHQDNDĔGH
z nich respondenci udzielali innych RGSRZLHG]L 1D SU]\NäDG QDMF]ö- ĈFLHM XG]LHODQñ RGSRZLHG]Lñ QD
S\WDQLH e&]\ :URFäDZ PD ZVRELH
FRĈV]F]HJÑOQHJR"-HĈOLWDNWRFR"s
E\äDeDWPRVIHUDQLHSRZWDU]DOQ\NOL- PDWsNWÑUD]RF]\ZLVW\FKSRZRGÑZ
ZRJÑOH QLH Z\VWöSXMH ZRGSRZLH- G]LDFKQDS\WDQLHe.WÑUHPLHMVFDZH
:URFäDZLX Vñ 3DQL3DQD ]GDQLHP
najbardziej charakterystyczne dla PLDVWD"s'ODWHJRGRGDOV]HMDQDOL]\
Z\EUDQRW\ONRWHRGSRZLHG]LNWÑUH
0 20 40 60
LZLĊFHMODW 51–60 lat
41–50 lat 31–40 lat
21–30 lat PQLHMQLĪODW
8G]LDáZRJyOQHMOLF]ELH>@
Wiek [lata] Ankieta internetowa
$QNLHWDZV]NRáDFK
$QNLHW\áąF]QLH 0LHV]NDĔF\:URFáDZLD
5\F6WUXNWXUDZLHNXOXGQRĈFL:URFäDZLDZ,9NZDUWDOHULVWUXNWXUDZLHNX
UHVSRQGHQWÑZELRUñF\FKXG]LDäZDQNLHFLH]UđUÑGäR RSUDFRZDQLHZäDVQHQDSRGVWDZLH
Z\QLNÑZDQNLHW\LGDQ\FK*86
)LJ$JHVWUXFWXUHRIWKH:URFäDZSRSXODWLRQLQDQGDJHVWUXFWXUHRIWKHUHVSRQGHQWV
WDNLQJSDUWLQWKHVXUYH\6RXUFH ZRUNRIWKHDXWKRUEDVHGRQWKHVXUYH\UHVXOWVDQGRQ
VWDWLVWLFDOGDWD
SRMDZLä\VLöZSU]\QDMPQLHMGZÑFK
pytaniach.
.ROHMQ\ DVSHNW NWÑU\ QDOHĔDäR
XZ]JOöGQLè SU]\ NRQVWUXRZDQLX
ZVNDĒQLND ZLñĔH VLö ]IDNWHP ĔH
UHVSRQGHQFL UÑĔQLH UHDJRZDOL QD
SRGHMPRZDQH NZHVWLH XG]LHODMñF
UD]PQLHMDUD]ZLöFHMRGSRZLHG]L
:HIHNFLHUR]NäDGSURFHQWRZ\RGSR- ZLHG]LQDSRV]F]HJÑOQHS\WDQLDE\ä
EDUG]RUÑĔQ\1DSU]\NäDGSLHUZV]H
WU]\VNRMDU]HQLD]:URFäDZLHP e5\- QHN ]5DWXV]HPs e]LHOHþ LSDUNLs
eG]LHFLþVWZR LRNUHV PäRGRĈFLs ZVND]DQH]RVWDä\SU]H]uDQ- kietowanych, a pierwsze trzy miejsca FKDUDNWHU\VW\F]QH e5\QHN ]5DWX- V]HPse2VWUÑZ7XPVNLsLe+DOD6WX- OHFLDGDZQLHM+DOD/XGRZDs uSU]H]
uUHVSRQGHQWÑZ$E\XQLNQñè
GRPLQDFMLMHGQHJR]S\WDþSLHUZV]HM
QDMF]öĈFLHMXG]LHODQHM RGSRZLHG]L
QDNDĔGHS\WDQLHSU]\SLVDQRZDUWRĈè
SXQNWÑZ]DPLHQLDMñFQDVWöSQLH
XG]LDä\ SURFHQWRZH SR]RVWDä\FK
ZVND]Dþ QD ZDUWRĈFL SXQNWRZH QD
]DVDG]LHSURSRUFML1DSU]\NäDGMHĈOL
SLHUZV]ñRGSRZLHGĒQDGDQHS\WD- QLH ZVND]DäR DQNLHWRZDQ\FK
DGUXJñWRSURFHQW\]DPLHQLRQR
RGSRZLHGQLRQDLSXQNWÑZ
2EOLF]RQH ZWHQ VSRVÑE SXQNW\
GODSRV]F]HJÑOQ\FKRGSRZLHG]LQD
NDĔGH ]S\WDþ ]VXPRZDQR LREOL- F]RQRĈUHGQLñDU\WPHW\F]QñG]LHOñF
VXPö QD OXE QD Z]DOHĔQRĈFL
RG WHJR ZLOX S\WDQLDFK Z\VWñSLäD
GDQD RGSRZLHGĒ L]DRNUñJODMñF
GR OLF]E FDäNRZLW\FK ,WDN MHĈOL
RGSRZLHGĒe[s ZMHGQ\P S\WDQLX
X]\VNDäD SXQNWÑZ ZGUXJLP
DZWU]HFLPWRMHMXĈUHGQLRQD
ZDUWRĈè SXQNWRZD Z\QRVL 7\P
sposobem uzyskano odwzorowanie VLä\LUDQJLSRV]F]HJÑOQ\FKV\PEROL
ZĈZLDGRPRĈFLPLHV]NDþFÑZPLDVWD
'\VSRQXMñF ]ELRUHP GDQ\FK
]EDGDþLQQ\FKDXWRUÑZRUD]ZVNDĒ- QLNDPLZ\QLNDMñF\PL]DQNLHW\e&R
P\ĈOLV] R:URFäDZLX"s ZDUW\NXOH
Z\VXQLöWR ZQLRVNL GRW\F]ñFH V\P- EROLNL:URFäDZLDMHMVWDä\FKL]PLHQ- Q\FKHOHPHQWÑZ
Najbardziej
powszechne symbole Wroc³awia
Most common symbols of Wroc³aw
5R]ZDĔDQLD QDG ZL]HUXQNLHP
:URFäDZLDIXQNFMRQXMñF\PZĈZLD- GRPRĈFL PLHV]NDþFÑZ UR]SRF]ñè
Z\SDGDRGSU]\SRPQLHQLDĔHSRSX- ODFMDWHJRPLDVWDSRZVWDäDZVSRVÑE
RVREOLZ\LQLHSRZWDU]DOQ\e8NV]WDä- WRZDäDVLöRQDSRF]ñZV]\RG U
SRSU]H]]DVLHGOHQLHZHGäXJNRQFHS- cji masowego osadnictwa migranta- PL ]HZQöWU]Q\PL LZHZQöWU]Q\PL
SRFKRG]ñF\PL]HZVLLPLDVWUÑĔQHM
ZLHONRĈFL SU]\ ]QLNRP\P XG]LDOH
OXGQRĈFL PLHMVFRZHM WM DXWRFKWR- QLF]QHMs4 'XĔH NLONXVHWW\VLöF]QH
PLDVWR ]PLHQLäR ZFLñJX QLHOHGZLH
PLHVLöF\ VZÑM VNäDG OXGQRĈFLRZ\
LVWDäRVLöVNXSLHQLHPOXGQRĈFLXWZR- U]RQ\P]OXGQRĈFLQDSä\ZRZHM.
3DPLöWDè UÑZQLHĔ QDOHĔ\ ĔH
obok gruntownych przemian spo- äHF]Q\FK SRZRMHQQ\ :URFäDZ ER- U\NDä VLö ]RJURPHP ]QLV]F]Hþ
uPDWHULDOQDWNDQNDPLHMVND]RVWDäD
]UXMQRZDQDZEOLVNR:WDNLFK
warunkach procesy adaptacji i inte- JUDFMLPLHV]NDþFÑZQDSRW\NDä\OLF]- ne przeszkody, a identyfikacja nowej OXGQRĈFL]:URFäDZLHPQDVWöSRZDäD
SRZROL FKRèQSMXĔZ UZDQ- kiecie prowadzonej przez Turnau QD S\WDQLH e&]\ OXELV] WR PLDVWR"s
EDGDQ\FKXG]LHOLäRSR]\W\ZQHM
odpowiedzi :V]\VWNRWRVSUDZLD
ĔHDQDOL]DNV]WDäWRZDQLDVLöV\PEROL
miasta w powojennej historii musi XZ]JOöGQLDèEDUG]RVSHF\ILF]QñV\- WXDFMöVSRäHF]QRSU]HVWU]HQQñZMD- NLHM ]QDOD]ä VLö GZXG]LHVWRZLHF]Q\
:URFäDZLZMDNLHMWZRU]\äDVLöMHJR
G]LVLHMV]DWRĔVDPRĈè
,WDN ZODWDFK u QD
S\WDQLHRWRF]\:URFäDZPDMDNñĈ
FKDUDNWHU\VW\F]QñFHFKöZ\UÑĔQLDMñ- FñMHVSRĈUÑGLQQ\FKPLDVWUHVSRQ- denci udzielali przede wszystkim RGSRZLHG]L ZVND]XMñF\FK QD ZD- ORU\PLDVWD GXĔDLORĈè]LHOHQLSDUNL
LRJURG\GXĔDOLF]Eö]DE\WNÑZZLH- OXPäRG\FKOXG]LRELHNW\NXOWXUDOQH
LFLHNDZH SRäRĔHQLH JHRJUDILF]QH
QDWHFHFK\ZVND]DäRäñF]QLH
badanych 'UXJñ SRG Z]JOöGHP
OLF]HEQRĈFLJUXSñE\ä\PDQNDPHQW\
GRVWU]HJDQHZH:URFäDZLX ]ä\NOL- PDWZLOJRèNRPDU\EUXGEDäDJDQ
]äDNRPXQLNDFMD]ELHUDQLQDOXGQRĈFL
]UÑĔQ\FKVWURQQLHGREÑUXVäXJLKD- äDV äñF]QLHEDGDQ\FKXG]LHOLäR
WDNLFKRGSRZLHG]L 'RSLHURWU]HFLñ
PRĔOLZñGRZ\UÑĔQLHQLDJUXSñFHFK
FKDUDNWHU\VW\F]Q\FK PLDVWD E\ä\
GRPLQDQW\DUFKLWHNWRQLF]QHDZLöF
+DOD /XGRZD 0RVW *UXQZDOG]NL
,JOLFD 2JUÑG =RRORJLF]Q\ 7HDWU
3DQWRPLP\ L]DE\WNL EDGD- Q\FK =QDPLHQQHĔHQLHPDZĈUÑG
GRPLQDQW 5\QNX DQL 5DWXV]D
0RĔHWRZVND]\ZDèQDQLVNñUDQJö
W\FKPLHMVFZÑZF]HVQ\PV\VWHPLH
RELHNWÑZ KLHUDUFKLF]QLH ZDĔQ\FK
ZV]DNMHV]F]HZODWDFK;;ZQD
5\QNX]QDMGRZDäDVLöVWDFMDSDOLZ
a generalny remont tego miejsca przeprowadzono dopiero w latach
]DNRþF]RQR JR ZURNX
7H]DWDZ\GDMHVLöMHGQDNQLHFRSU]H- VDG]RQDERZLHPXNV]WDäWRZDQ\MXĔ
ZĈUHGQLRZLHF]X REV]DU FHQWUDOQ\
:URFäDZLD RG ]DZV]H SHäQLä UROö
eVHUFDsPLDVWD
=W\FKGDZQ\FKEDGDþZ\äDQLD
VLö ]DWHP QLHMHGQR]QDF]Q\ REUD]
:URFäDZLD ÑZF]HVQ\PLV\PERODPL
PLDVWDPRJä\E\E\è]DUÑZQRFHQQH
miejsca i obiekty, jak i negatywne ]MDZLVNDVSRäHF]QH7DNLWUXGQ\GR
LQWHUSUHWDFMLUR]NäDGRGSRZLHG]LMHVW
zapewne wynikiem wspomnianego ZF]HĈQLHMSRZROQHJRSU]HELHJXSUR- FHVÑZ LQWHJUDFML VSRäHF]QHM LLGHQ- tyfikacji z miejscem zamieszkania w okresie powojennym. W latach
;; Z :URFäDZ ZFLñĔ MHV]F]H
RGUDG]Dä VLö ]SRZRMHQQ\FK ]QLV]- F]HþFRZSRäñF]HQLX]QDSä\ZHP
QRZ\FK PLHV]NDþFÑZ QDMSLHUZ
SU]HVLHGODQ\FK ]GDZQ\FK .UHVÑZ
L]3ROVNL &HQWUDOQHM DSÑĒQLHM PL- JUXMñF\FK ]REV]DUÑZ ZLHMVNLFK GR
SUDF\ZSU]HP\ĈOH VSUDZLäRĔHV\P-
bole miasta w tamtym okresie jeszcze VLöQLHZ\NV]WDäFLä\OXEWHĔQLHE\ä\
SU]H]PLHV]NDþFÑZZSHäQLRGF]\- W\ZDQH 6\PERO PLHMVFD MHVW ZV]DN
HOHPHQWHP WRĔVDPRĈFL ORNDOQHM
DMHĈOL WDNRZHM QLH PD WR LV\PERO
QLHPRĔHVLöZSHäQLXNRQVW\WXRZDè
1LHFRLQDF]HMQDOHĔ\LQWHUSUH- WRZDè Z\QLNL EDGDþ SU]HSURZD- G]RQ\FKSU]H]%DJLþVNLHJRZ
L U :ĈUÑG S\WDþ ]DGDQ\FK
ZÑZF]DV DQNLHWRZDQ\P PLHV]NDþ- FRP GZD PRĔQD X]QDè ]D ZDĔQH
z punktu widzenia symboli miasta:
e&]\VñZH:URFäDZLXWDNLHPLHMVFD
F]öĈFLIUDJPHQW\PLDVWD NWÑUHVLö
3DQL3DQXSRGREDMñ"sRUD]e&]\Vñ
ZH :URFäDZLX WDNLH F]öĈFL IUDJ- PHQW\ PLDVWD NWÑUH VLö 3DQL3DQX
QLH SRGREDMñ"s 2F]\ZLĈFLH WUHĈè
W\FKS\WDþQLHGRW\F]\EH]SRĈUHGQLR
V\PEROL PLDVWD QLH PRĔQD UÑZ- QLHĔQDLFKSRGVWDZLHZQLRVNRZDè
RZ\MñWNRZ\P FKDUDNWHU]H PLHMVF
ZVND]\ZDQ\FKSU]H]UHVSRQGHQWÑZ
-HG\QH FR ZSU]\EOLĔHQLX GD VLö
RNUHĈOLè WR VLäD QDWöĔHQLH ]MDNLP
wybrane elementy przestrzeni Wro- FäDZLD IXQNFMRQXMñ ZĈZLDGRPRĈFL
PLHV]NDþFÑZ ,WDN SRG NRQLHF
XX w. najbardziej lubianymi miejsca- PL ZPLHĈFLH E\ä\ 5\QHN
RGSRZLHG]L 2VWUÑZ 7XPVNL ].D- WHGUñ 3DUN 6]F]\WQLFNL
6WDUH 0LDVWR RUD] .U]\NL =NROHL GR
PLHMVFQDMEDUG]LHMQLHSRGREDMñF\FK
VLö UHVSRQGHQWRP ]DOLF]RQR UHMRQ
XO7UDXJXWWD RGSRZLHG]L
FHQWUXP PLDVWD QRZH
RVLHGOD QS .R]DQÑZ .RVPRQDX-
WÑZuäñF]QLH 1RZ\'ZÑU
LćUÑGPLHĈFLH
-DN ZLGDè ZLHOH ]Z\PLHQLRQ\FK
WX PLHMVF SRMDZLD VLö ZZ\QLNDFK
LQQ\FK EDGDþ GRW\F]ñF\FK FHFK
FKDUDNWHU\VW\F]Q\FK :URFäDZLD
FR ĈZLDGF]\ RLFK Z\VRNLHM UDQG]H
w wizerunku miasta.
1LH]Z\NOH LQWHUHVXMñFD MHVW
RSLQLD :DV]NLHZLF]D NWÑU\ ]DEUDä
JäRV ZG\VNXVML SU]HSURZDG]RQHM
Z UQDWHPDWeZURFäDZVNRĈFLs
:VND]XMH RQ QD VLOQñ ]DOHĔQRĈè
PLöG]\ WRĔVDPRĈFLñ PLDVWD DMHJR
SU]HVWU]HQLñ e:URFäDZVNRĈè WR
PLHMVFD NWÑUH LGHQW\ILNXMñ ZURFäD- ZLDQ]PLDVWHPs -DNRGRZÑGDXWRU
SU]\WDF]DZ\QLNLEDGDþDQNLHWRZ\FK
przeprowadzonych po powodzi ] U GRW\F]ñF\FK SHUFHSFML
LVSRäHF]Q\FKNRQVHNZHQFMLWHJRND- WDNOL]PX3RND]XMñRQHĔHSRF]XFLH
SU]\ZLñ]DQLDPLHV]NDþFÑZGR:UR- FäDZLDSU]HMDZLDVLöPLöG]\LQQ\PL
SRSU]H]SU]HVWU]HþDZLöF 2VWUÑZ
7XPVNL 5\QHN 0RVW *UXQZDOG]NL
]HVSÑä+DOL/XGRZHMRUD]PRVW\QD
U]HNDFK LNDQDäDFK 6ñ WR HOHPHQW\
SU]HVWU]HQL V\PEROLF]QHM äDWZH GR
LGHQW\ILNDFML LIXQNFMRQXMñFH ZSR- WRF]QHMĈZLDGRPRĈFLNWÑUHVNäDGDMñ
VLöQDeZURFäDZVNRĈès
2GPLHQQH ER e]HZQöWU]QHs
VSRMU]HQLHQDNZHVWLöV\PEROLPLD- VWD GDMH SUDFD .ZROHN L6]P\W- NLH : U SU]HSURZDG]LOL RQL
DQNLHWö ZG]LHZLöFLX RĈURGNDFK
DNDGHPLFNLFK ZUÑĔQ\FK F]öĈFLDFK
3ROVNL Z.LHOFDFK.UDNRZLH/XEOL- QLH 3R]QDQLX 6äXSVNX 6RVQRZFX
7RUXQLX :DUV]DZLH LZH :URFäD-
ZLX :\QLNL W\FK EDGDþ ]DOLF]DMñ
:URFäDZGRNDWHJRULLPLDVWRZLHOX
V\PERODFK ZĈUÑG NWÑU\FK ]D QDM- ZDĔQLHMV]H X]QDQR 5\QHN
RGSRZLHG]L 3DQRUDPö5DFäDZLFNñ
6WDUH0LDVWR 2VWUÑZ
7XPVNL ].DWHGUñ 2JUÑG
=RRORJLF]Q\ RUD] OLF]QH
PRVW\ 10 =NROHL EDGDQLD
SU]HSURZDG]RQH SU]H] 1DP\ĈODN
ZW\P VDP\P U ZĈUÑG ZUR- FäDZVNLFK VWXGHQWÑZ11 ZVND]XMñ
RELHNW\NWÑUHQDMEDUG]LHMXSLöNV]DMñ
ZL]HUXQHNPLDVWD7\PUD]HPZĈUÑG
RGSRZLHG]L QDMF]öĈFLHM SRMDZLDMñ
VLöRELHNW\RZLHORZLHNRZHMKLVWRULL
SLHUZV]H PLHMVFH ]DMPXMH 5DWXV]
GUXJLH.DWHGUDWU]HFLHJPDFKJäÑZQ\
8QLZHUV\WHWXF]ZDUWH5\QHNDSLñWH
+DOD6WXOHFLD GDZQLHM+DOD/XGRZD 3RUÑZQDQLH SU]\WRF]RQ\FK WX
EDGDþ]Z\QLNDPLDQNLHW\e&RP\- ĈOLV]R:URFäDZLX"s]USR]ZD- ODZ\UÑĔQLèSHZQHWUZDäHHOHPHQW\
wizerunku miasta. Do symboli mate- ULDOQ\FK:URFäDZLDIXQNFMRQXMñF\FK
QLH]PLHQQLHRGZLHOXODWZĈZLDGR- PRĈFLPLHV]NDþFÑZ]DOLF]\èPRĔQD
SU]HGH ZV]\VWNLP 5\QHN 5DWXV]
]RE U\F LFDäH 6WDUH 0LDVWR
2VWUÑZ 7XPVNL ].DWHGUñ ]LHOHþ
SDUNLLRJURG\+DOö6WXOHFLDDWDNĔH
U]HNLLPRVW\ ZWDESU]HGVWDZLRQR
QDMEDUG]LHMSRSXODUQ\FKV\PEROL
7UZDäRĈè LZ\UD]LVWRĈè W\FK
HOHPHQWÑZ ZL]HUXQNX :URFäDZLD
Z\QLNDMñ QLH W\ONR ]VDPHJR IDNWX
LFKLVWQLHQLDuVñRQHUÑZQLHĔUH]XO- tatem konsekwentnych i skutecznych ]DELHJÑZSRU]ñGNXMñF\FKSU]HVWU]Hþ
PLHMVNñSURZDG]RQ\FKSU]H]ZäDG]H
VDPRU]ñGRZH$WU]HEDSDPLöWDèĔH
GRSLHUR XSRU]ñGNRZDQD SU]HVWU]Hþ
VWZDU]D PLHV]NDþFRP V]DQVö LGHQ- W\ILNDFML ]QLñ 6]DQVD WD ]RVWDäD
GREU]H Z\NRU]\VWDQD LG]LĈ ZV]\VW- NLH Z\PLHQLRQH RELHNW\ VWDMñ VLö
VZHJRURG]DMXLNRQDPL:URFäDZLD
eksploatowanymi przy wszelkich PRĔOLZ\FKRND]MDFKMDNR]QDNLUR]- SR]QDZF]HVWROLF\'ROQHJRćOñVND
5\F5\QHNZ ULZUđUÑGäR
6.OLPHN12 IRW6.OLPHN L]ELRU\
ã'DPXUVNLHJR
)LJ5\QHN WKH0DUNHW6TXDUH LQ
DQG6RXUFH 6.OLPHN12
SKRWRE\6.OLPHN DQGã'DPXUVNLqV
FROOHFWLRQRISLFWXUHV
7DEHOD1DMEDUG]LHMSRZV]HFKQHV\PEROH:URFäDZLDZHGäXJDQNLHW\]UđUÑGäR RSUDFRZDQLHZäDVQH 7DEOH7KHPRVWFRPPRQV\PEROVRI:URFäDZDFFRUGLQJWRWKHVXUYH\6RXUFH ZRUNE\DXWKRU
L. p. Cecha Wrocławia
Które miejsca we Wrocławiu są Pani/Pana zdaniem najbardziej charakterystyczne dla miasta?
Czy Wrocław ma w sobie coś szczególnego? Jeśli tak, to co?
Z czym kojarzy się Pani/Panu miasto
Wrocław? Wskaźnik*
% respondentów
1 Rynek, Ratusz, Stare Miasto 89,65 13,13 23,01 79
2 atmosfera, niezwykły klimat – 35,84 3,19 57
3 ludzie, mieszkańcy – 20,33 7,29 44
4 Ostrów Tumski, Katedra 54,23 4,17 8,57 36
5 zieleń, parki, ogrody 23,06 8,31 10,31 31
6 zespół Hali Stulecia** 44,19 1,33 7,54 29
7 mosty 11,17 4,82 7,23 19
8 interesująca historia – 5,65 2,67 14
9 Odra i inne rzeki 2,62 4,17 6,02 14
10 ZOO 18,89 0,83 4,26 14
VSRVÑEREOLF]HQLDZVNDĒQLNDRSLVDQRZUR]G]LDOH0DWHULDäLPHWRG\
]3HUJROñL,JOLFñ
,VWRWQñJUXSöFHFKFKDUDNWHU\- VW\F]Q\FKPLDVWDVWDQRZLñZDUWRĈFL
QLHPDWHULDOQH DZLöF DWPRVIHUD
SU]\MDĒQL OXG]LH LZ\MñWNRZD KL- storia. Ich wysoka pozycja w hie- UDUFKLL V\PEROL :URFäDZLD GUXJLH
WU]HFLH LÑVPH PLHMVFH ĈZLDGF]\
RUR]ZRMXVSRäHF]Q\PPLDVWDNWÑUH
]SU]\SDGNRZHM ]ELRURZRĈFL UHSD- WULDQWÑZ LSU]HVLHGOHþFÑZ VWDäR VLö
VSRäHF]HþVWZHP RVLOQ\P SRF]XFLX
ZäDVQHM WRĔVDPRĈFL FHFKXMñF\P
VLö FRUD] PRFQLHMV]\PL ZLö]LDPL
ZHZQöWU]Q\PL 7R EDUG]R ZDĔQ\
V\JQDä GOD ZäDG] VDPRU]ñGRZ\FK
NWÑUHSRZLQQ\QLHW\ONRGRVWU]HJDè
LGRFHQLDè VSRäHF]Q\Z\PLDUZL]H- UXQNXPLDVWDDOHUÑZQLHĔZVSLHUDè
GDOV]\ UR]ZÑM SR]\W\ZQ\FK UHODFML
ZĈUÑG ZURFäDZLDQ :\GDMH VLö ĔH
zabiegi marketingowe i promocyjne PLDVWD VSHäQLDMñ WH ZDUXQNL F]HJR
GRVNRQDä\P SU]\NäDGHP MHVW ]QDQ\
i stosowany z powodzeniem od ZLHOX ODW VORJDQ e:URFäDZ PLDVWR
VSRWNDþsF]\REFKRG]RQ\RGU
e']LHþĔ\F]OLZRĈFLs3R]RVWDMHPLHè
QDG]LHMö ĔH SU]\V]ä\ UR]ZÑM :UR- FäDZLD EöG]LH UÑZQLHĔ UHVSHNWRZDä
VSRäHF]QñVSHF\ILNöPLDVWD
Potencjalne nowe symbole Wroc³awia
Potential new symbols of Wroc³aw
=DQRZHV\PEROHPLDVWDPRĔQD
X]QDè WH MHJR FHFK\ SU]HVWU]HQQH
LSR]DSU]HVWU]HQQH NWÑUH SRMDZLä\
VLö VWRVXQNRZR QLHGDZQR OXE WHĔ
QDELHUDMñ QRZHJR ]QDF]HQLD ZZL- ]HUXQNX PLDVWD 1LH PD LFK ZĈUÑG
QDMF]öĈFLHM SRGDZDQ\FK RGSRZLH- G]L SRQLHZDĔ SRWHQFMDOQH QRZH
V\PEROH IXQNFMRQXMñ ]D]Z\F]DM
ZĈZLDGRPRĈFL QLHOLF]QHM JUXS\
RGELRUFÑZLQLH]GñĔ\ä\VLöMHV]F]H
XWUZDOLèZRJÑOQ\PREUD]LHPLDVWD
-DN]DWHPZ\W\SRZDèQRZHHOHPHQW\
ZL]HUXQNX VSRĈUÑG NLONXG]LHVLöFLX
kategorii odpowiedzi udzielonych SU]H] UHVSRQGHQWÑZ QD WU]\ UÑĔQH
S\WDQLDDQNLHW\"0RĔQDWRRVLñJQñè
SRSU]H] ]DZöĔHQLH ]DNUHVX DQDOL- zowanych danych i uwypuklenie PQLHM SRSXODUQ\FK GUXJRU]öGQ\FK
FHFK :URFäDZLD 'ODWHJR RSLVDQñ
ZF]HĈQLHMPHWRGöEDGDþX]XSHäQLR- QRRGZDGRGDWNRZHNU\WHULD XG]LDä
DQNLHWRZDQ\FKNWÑU]\XG]LHOLOLGDQHM
odpowiedzi w jednym pytaniu nie PRĔHE\èZLöNV]\QLĔDX]\- VNDQ\RVWDWHF]QLHZVNDĒQLNQLHPRĔH
E\è PQLHMV]\ QLĔ ']LöNL WHPX
zestaw potencjalnych nowych sym- EROLPLDVWDRJUDQLF]\äVLöGRSLöFLX
SR]\FML WDE
1DMEDUG]LHM Z\UDĒQñ FKRè
QHJDW\ZQñFHFKñZL]HUXQNX:URFäD- ZLDNWÑUD]QDOD]äDVLöZWHMJUXSLHVñ
SUREOHP\NRPXQLNDF\MQH1LHVñRQH
jednak nowym zjawiskiem w obrazie PLDVWD u SRMDZLDMñ VLö MXĔ ZEDGD- QLDFK]ODW;;Z e]äDNRPXQL- NDFMDs ]RVWDäD ZÑZF]DV ZVND]DQD
jako cecha charakterystyczna, wy- 7DEHOD3RWHQFMDOQHQRZHV\PEROH:URFäDZLDZHGäXJDQNLHW\]UđUÑGäR RSUDFRZDQLHZäDVQH
7DEOH3RWHQWLDOQHZV\PEROVRI:URFäDZDFFRUGLQJWRWKHVXUYH\6RXUFH ZRUNE\DXWKRU
L. p. Cecha Wrocławia
Co we Wrocławiu jest Pani/
Pana zdaniem najbardziej charakterystyczne?
Czy Wrocław ma w sobie coś szczególnego? Jeśli tak, to co?
Z czym kojarzy się Pani/Panu miasto
Wrocław? Wskaźnik*
% respondentów
1 korki – 0,56 5,35 12
2 krasnale 0,52 1,2 3,86 7
3 remonty, objazdy – 0,49 1,91 5
4 dziurawe ulice – 0,4 1,4 4
5 rowery, ścieżki rowerowe – 0,25 0,15 1
VSRVÑEREOLF]HQLDZVNDĒQLNDRSLVDQRZUR]G]LDOH0DWHULDäLPHWRG\
UÑĔQLDMñFD:URFäDZVSRĈUÑGLQQ\FK
PLDVW 14LSRZUDFDMñZUÑĔQ\PXMöFLX
ZSÑĒQLHMV]\FK RNUHVDFK ZODWDFK
;; Z PLHV]NDþF\ ZVND]XMñ
QD SLOQñ SRWU]HEö SRSUDZ\ VWDQX
GUÑJuUHVSRQGHQWÑZuRUD]
EXGRZö REZRGQLF\ u UH- VSRQGHQWÑZ :EDGDQLX]U
korki, remonty, objazdy i dziurawe XOLFHVñMXĔEDUG]RZ\UD]LVW\PHOH- PHQWHPZL]HUXQNXPLDVWD ZLHONRĈè
ZVNDĒQLND L u ]RE WDE
U\F 3UREOHP\ NRPXQLNDF\MQH
RND]XMñVLö]DWHPEDUG]RWUZDäñDOH
GUXJRU]öGQñFHFKñVWROLF\'ROQHJR
ćOñVND LQLH QDOHĔñ GR NOXF]RZ\FK
symboli miasta. Warto jednak pa- PLöWDèĔHZGäXĔV]HMSHUVSHNW\ZLH
F]DVRZHMNZHVWLHWUDQVSRUWRZHPRJñ
]GRPLQRZDèZL]HUXQHNFDäHJRPLD- VWDVWDMñFVLöSUDZG]LZñSU]HV]NRGñ
ZUR]ZRMX :URFäDZLD 3R]RVWDMH
PLHèQDG]LHMöĔHUHDOL]RZDQHREHF- QLHLQZHVW\FMHGURJRZH REZRGQLFD
ĈUÑGPLHMVNDREZRGQLFDDXWRVWUDGR- ZDLREZRGQLFDZVFKRGQLD SU]\F]\- QLñVLöGRSRSUDZ\V\WXDFMLNRPXQL- NDF\MQHMZH:URFäDZLX
:GDOV]HM NROHMQRĈFL ZĈUÑG
potencjalnych nowych symboli Wro- FäDZLDZ\UÑĔQLDMñVLöNUDVQDOHF]\OL
QLHZLHONLH U]HĒE\ XPLHV]F]DQH RG
UZUÑĔQ\FKSXQNWDFKPLDVWD
NWÑUHVWRSQLRZRZSLVXMñVLöZNUDMR- EUD]:URFäDZLD U\F =ZDĔ\ZV]\
ĔH MHVW WR SU]HGVLöZ]LöFLH VWRVXQ- NRZR QRZH DSU]\QDMPQLHM E\äR
takim w momencie przeprowadzenia EDGDQLD ZDUWR EOLĔHM SU]\MU]Hè VLö
UR]NäDGRZLRGSRZLHG]LXG]LHORQ\FK
SU]H]UHVSRQGHQWÑZ
5\F7UZDä\SUREOHP:URFäDZLD NRUNL8OLFD7öF]RZDZ URNXLZU
đUÑGäR (%DJLþVNL IRW.1RZDN L]ELRU\ã'DPXUVNLHJR
)LJ3HUVLVWLQJSUREOHPRI:URFäDZ WUDQVSRUW7öF]RZD6WUHHWLQ DQGLQ
6RXUFH (%DJLþVNL SKRWRE\.1RZDN DQGã'DPXUVNLqVFROOHFWLRQRISLFWXUHV
5\F.UDVQDOe:\NV]WDäFLXFKs]NDPSXVX
3ROLWHFKQLNL:URFäDZVNLHM
đUÑGäR ]ELRU\ã'DPXUVNLHJR )LJr:\NV]WDäFLXFKs rWKH:HOO
(GXFDWHGs 'ZDUIIURPWKHPDLQFDPSXV
RI:URFODZ8QLYHUVLW\RI7HFKQRORJ\
6RXUFH ã'DPXUVNLqVFROOHFWLRQRISLFWXUHV
2WÑĔ RND]XMH VLö ĔH NRMDU]H- QLH :URFäDZLD ]eNUDVQDODPLs MHVW
GRPHQñRVÑEPäRG\FKLW\FKNWÑUH
PLHV]NDMñ ZPLHĈFLH VWRVXQNRZR
NUÑWNR :RGSRZLHG]LDFK QD S\WD- QLH e=F]\P NRMDU]\ VLö 3DQL3DQX
PLDVWR :URFäDZ"s NUDVQDOH Z\PLH- niali przede wszystkim respondenci SRQLĔHMURNXĔ\FLDLPLHV]NDMñF\
ZH :URFäDZLX ODW OXE NUÑFHM
RGSRZLHGQLRLRGSR- ZLHG]LeNUDVQDOHs ]DĈRVRE\VWDUV]H
LPLHV]NDMñFHZH:URFäDZLXGäXĔHM
U]DGNRNRMDU]ñPLDVWR]NUDVQDODPL
3RGREQLHSU]HGVWDZLDVLöUR]NäDGRG- SRZLHG]LQDS\WDQLHe&]\:URFäDZ
PDZVRELHFRĈV]F]HJÑOQHJR"-HĈOL
WDNWRFR"sJG]LHUÑZQLHĔZLGRF]- QD MHVW Z\UDĒQD ]DOHĔQRĈè PLöG]\
RGVHWNLHP RGSRZLHG]L eNUDVQDOHs
DZLHNLHP UHVSRQGHQWÑZ LRNUHVHP
]DPLHV]NDQLDZPLHĈFLH1DMF]öĈFLHM
RQRZ\P SURMHNFLH PÑZLñ RVRE\
PäRGH LPLHV]NDMñFH ZPLHĈFLH RG
QLHGDZQD QDMU]DG]LHM ]DĈ u RVRE\
VWDUV]H LPLHV]NDMñFH VWRVXQNRZR
GäXJR U\F 3RWZLHUG]D WR GRĈè
RF]\ZLVWñ SUDZGö ĔH QRZH HOH- menty wizerunku miasta szybciej DNFHSWRZDQH Vñ SU]H] RGELRUFÑZ
]]HZQñWU]RUD]ĔHNUHRZDQLHZL]H- UXQNXPLHMVFDMHVWSURFHVHPGäXJR- WUZDä\PuPRĔQDSU]\SXV]F]DèĔH
]ELHJLHPODWZ]UDVWDèEöG]LHRGVHWHN
PLHV]NDþFÑZ GOD NWÑU\FK NUDVQDOH
Vñ ZDĔQ\P V\PEROHP :URFäDZLD
DRQHVDPHVWDQñVLöWUZDä\PHOHPHQ- tem przestrzeni miasta.
Drugim potencjalnym nowym V\PEROHP :URFäDZLD Vñ URZHU\
LĈFLHĔNL URZHURZH &KRè ZSUH-
]HQWRZDQ\PEDGDQLX]URG- SRZLHGĒWD]RVWDäDZVND]DQDSU]H]
QLHZLHONL RGVHWHN UHVSRQGHQWÑZ
WR MHGQDN VXJHUXMH RQD ĔH VWDOH
UR]ZLMDQD VLHè GUÑJ URZHURZ\FK
Z UE\äRLFKNPDREHF- QLH MHVW SRQDG NP PRĔH VWDè
VLö ZDĔQ\P HOHPHQWHP ZL]HUXQNX
miasta. Trudno jednak na podstawie ĈFLHĔHNURZHURZ\FKEXGRZDèWRĔVD- PRĈèZV]DNRGSRZLHGQLHZ\SRVD- ĔHQLHZLQIUDVWUXNWXUöWHFKQLF]QñMHVW
RERZLñ]NLHP NDĔGHJR PLDVWD LQLH
SRZLQQR VWDQRZLè MHJR Z\UÑĔQLND
w sieci osadniczej.
0RĔOLZH ĔH ZSU]\V]äRĈFL GR
grupy najbardziej charakterystycz- Q\FKPLHMVFZH:URFäDZLXGRäñF]ñ
]XSHäQLH QRZH RELHNW\ ZW\P QD
SU]\NäDG QRZRF]HVQ\ VWDGLRQ ]EX-
GRZDQ\Z]ZLñ]NX]PLVWU]RVWZDPL
(XURS\ ZSLäFH QRĔQHM Z U
Z\VRNRĈFLRZLHF e6N\ 7RZHUs F]\
1DURGRZH)RUXP0X]\NL1DSRG- stawie prezentowanych tu danych PRĔQDMHG\QLHVWZLHUG]LèĔHQRZH
HOHPHQW\ REUD]X :URFäDZLD PRJñ
E\è SR]\W\ZQH OXE QHJDW\ZQH
DRW\P NWÑUH ]QLFK SU]HZDĔñ
]GHF\GXMHZLHOHF]\QQLNÑZZW\P
G]LDäDQLDZäDG] ]ZäDV]F]DZVIHU]H
WUDQVSRUWX LPDUNHWLQJX ]PLDQ\
ZVWUXNWXU]H VSRäHF]QHM VWRSQLRZ\
Z]URVW OLF]E\ RVÑE SU]\ZLñ]DQ\FK
GR QRZ\FK V\PEROL PLDVWD LSU]H- NV]WDäFHQLDSU]HVWU]HQLPLDVWD QRZH
RELHNW\EXGRZODQH
Wnioski
Conclusions
7RĔVDPRĈè PLDVWD WR e]ELÑU
cech charakterystycznych dla miasta, NWÑUHZ\UÑĔQLDMñMHVSRĈUÑGLQQ\FK
LZ\UDĔDMñVLöZV]HONLPLG]LDäDQLDPL
MDNLH SRGHMPRZDQH Vñ ZPLHĈFLH
WZRU]ñF VZRLVWñ MHJR REHFQRĈè
LFKDUDNWHUs =NROHL ZL]HUXQHN
PLDVWDMHVWRGELFLHPMHJRWRĔVDPR- ĈFL MHVW PLDUñ WHJR ZMDNL VSRVÑE
PLDVWRMHVWSRVWU]HJDQHSU]H]UÑĔQH
JUXS\ RGELRUFÑZ -DN SRND]DQR
ZDUW\NXOH ZL]HUXQHN :URFäDZLD
]PLHQLD VLö ZF]DVLH ]DOHĔQLH RG
XZDUXQNRZDþ JRVSRGDUF]\FK RG
NRQG\FMLVSRäHF]QRĈFLORNDOQHMVWDQX
zagospodarowania przestrzennego.
-HJR SU]HPLDQ\ PRJñ ĈZLDGF]\è
RHZROXFMLWRĔVDPRĈFLPLDVWDNWÑUD
stale wzbogacana nowymi obiektami LZ\GDU]HQLDPL PRĔH u FKRè GXĔR
ZROQLHMQLĔZL]HUXQHNuSU]HNV]WDä- FDèVLöZF]DVLH
-DNLHVñ]DWHPQDMEDUG]LHMWUZD- äHLSRZV]HFKQHHOHPHQW\ZL]HUXQNX
:URFäDZLD" &]\P MHVW eZURFäDZ- VNRĈès" %DJLþVNL WZLHUG]L ĔH eQLH
PD FDäNRZLFLH RELHNW\ZQ\FK NU\- WHULÑZ XPRĔOLZLDMñF\FK XVWDOHQLH
FHFK:URFäDZLDNWÑUHVñGODQLHJR
EDUG]LHM DNWÑUH PQLHM FKDUDNWHU\- VW\F]QHNWÑUHZPQLHMV]\PDNWÑUH
ZZLöNV]\PVWRSQLXGHF\GXMñRMHJR
LQG\ZLGXDOQRĈFL RWRĔVDPRĈFLs20. 0LPR WR PRĔQD Z\UÑĔQLè SU]\QDM- PQLHM NLOND QDMZDĔQLHMV]\FK HOH- PHQWÑZGHF\GXMñF\FKRXQLNDOQRĈFL
VWROLF\'ROQHJRćOñVND6ñWR]MHGQHM
PQLHMQLĪ
ODW ±ODW ±ODW ±ODW ±ODWLZLĊFHM ODW
PQLHMQLĪ
ODW ±ODW ±ODW ±ODW ±ODW LZLĊFHM ODW 2NUHV]DPLHV]NDQLDZPLHĞFLH
RGSRZLHG]LZSRV]F]HJyOQ\FKJUXSDFK
:LHNUHVSRQGHQWyZ
ZJZLHNX UHVSRQGHQWyZ ZJRNUHVX ]DPLHV]NDQLD 5\F.UDVQDOHMDNRV]F]HJÑOQDFHFKD:URFäDZLDDZLHNUHVSRQGHQWÑZLRNUHV]DPLHV]NDQLD
ZPLHĈFLH2JÑOQDOLF]EDRGSRZLHG]LQDS\WDQLHe&]\:URFäDZPDZVRELHFRĈV]F]HJÑOQHJR"
-HĈOLWDNWRFR"s ZW\P RGSRZLHG]LeNUDVQDOHs
đUÑGäR (%DJLþVNLã'DPXUVNL
)LJ 'ZDUIVDVDQXQLTXHIHDWXUHRI:URFäDZMX[WDSRVHGZLWKWKHDJHRIWKHUHVSRQGHQWVDQG
WKHGXUDWLRQRIWKHLUVWD\LQ:URFäDZ*OREDOQXPEHURIDQVZHUVWRWKHTXHVWLRQr'RHV:URFäDZ
KDYHDQ\WKLQJXQLTXH",I\HVZKDWLVLW"s LQFOXGLQJ DQVZHUVrGZDUIVs
6RXUFH (%DJLþVNLã'DPXUVNL
strony obiekty kultury materialnej:
5\QHN 5DWXV] LFDäH 6WDUH 0LDVWR
2VWUÑZ 7XPVNL ].DWHGUñ ]LHOHþ
SDUNLLRJURG\+DOD6WXOHFLDDWDN- ĔH U]HNL LPRVW\ =GUXJLHM VWURQ\
V\PERODPL :URFäDZLD Vñ ZDUWRĈFL
niematerialne, takie jak atmosfera, SU]\MDĒQLOXG]LHLZ\MñWNRZDKLVWRULD
Widoczny na podstawie przy- WRF]RQ\FKEDGDþUR]ZÑMZL]HUXQNX
:URFäDZLDZW\PUÑZQLHĔVWRSQLR- ZH NU\VWDOL]RZDQLH VLö MHJR V\P- EROL ZĈZLDGRPRĈFL PLHV]NDþFÑZ
GRZRG]ñ LVWQLHQLD FRUD] VLOQLHMV]HM
WRĔVDPRĈFLPLDVWD&]\MHGQDNWRĔVD- PRĈè:URFäDZLDQLHMHVW]DJURĔRQD
SRVWöSXMñFñJOREDOL]DFMñ ZW\PJOR- EDOL]DFMñSU]HVWU]HQL "-DNSRND]DQR
ZDUW\NXOH 5\QHN 5DWXV] 2VWUÑZ
7XPVNLL]HVSÑä+DOL6WXOHFLD GDZ- QLHM +DOL /XGRZHM ]DMPXMñ WUZDäH
PLHMVFH ZĈZLDGRPRĈFL PLHV]NDþ- FÑZ LMDN QD UD]LH LFK SR]\FMD MHVW
VWDELOQD :SU]\V]äRĈFL GR JUXS\
najbardziej charakterystycznych PLHMVFZH:URFäDZLXGRäñF]DèEöGñ
NROHMQH RELHNW\ NUDVQDOH VWDGLRQ
e6N\7RZHUsLLQQH &]\]DEXU]ñRQH
GRW\FKF]DVRZ\ ZL]HUXQHN :URFäD- ZLDF]\UDF]HMZ]ERJDFñJRRQRZH
ZDUWRĈFL"2GSRZLHG]LQDWRS\WDQLH
WU]HED EöG]LH V]XNDè ZNROHMQ\FK
latach.
ãXNDV]'DPXUVNL .DWHGUD3ODQRZDQLD3U]HVWU]HQQHJR
:\G]LDä$UFKLWHNWXU\
3ROLWHFKQLND:URFäDZVND
&KDLURI6SDWLDO3ODQQLQJ )DFXOW\RI$UFKLWHFWXUH
:URFäDZ8QLYHUVLVW\RI7HFKQRORJ\
3U]\SLV\
1 SRUãDVND0:URFäDZMDNRPDUND
6RFMRORJLF]QHUHIOHNVMHQDGSRWHQFMDäHPZL]H
UXQNRZ\P:URFäDZLD>Z @0\:URFäDZLDQLH
6SRäHF]QDSU]HVWU]HþPLDVWDSRGUHG3ēXND
L-3OXW\:URFäDZu )ORUHN0
3RGVWDZ\PDUNHWLQJXWHU\WRULDOQHJR3R]QDþ
0URZLþVND.:LON03DZäRZVNL3
:L]HUXQHN PLDVWD u JäÑZQ\ ZDUXQHN RFHQ\
MHJR IXQNFMRQRZDQLD >Z @ 5R]ZÑM PLDVW
LUHJLRQÑZZSURFHVLHLQWHJUDFMLHXURSHMVNLHM
SRG UHG = 3U]\JRG]NLHJR ãÑGĒ 'XGHN
0DþNRZVND6:L]HUXQHN:DUV]DZ\
ZĈZLDGRPRĈFLPLHV]NDþFÑZ>Z @3HUFHSFMD
ZVSÑäF]HVQHM SU]HVWU]HQL PLHMVNLHM SRG UHG
00DGXURZLF]DZ\G8QLZHUV\WHW:DUV]DZ
VNL :\G]LDä *HRJUDILL L6WXGLÑZ 5HJLRQDO
Q\FK:DUV]DZDu
2 .ZROHN - 6]P\WNLH 5 6\PEROH
GXĔ\FK PLDVW ZRSLQLL VWXGHQWÑZ >Z @ 3HU
FHSFMD ZVSÑäF]HVQHM SU]HVWU]HQL PLHMVNLHM
SRGUHG00DGXURZLF]DZ\G8QLZHUV\WHW
:DUV]DZVNL :\G]LDä *HRJUDILL L6WXGLÑZ
5HJLRQDOQ\FK:DUV]DZDu
%DJLþVNL('DPXUVNLã :L]HUXQHN
:URFäDZLD2ILF\QD:\GDZQLF]D3ROLWHFKQLNL
:URFäDZVNLHM:URFäDZ'RNXPHQWGRVWöSQ\
Z,QWHUQHFLH KWWS ZZZGEFZURFSOSXEOLFD
WLRQ GRVWöS
4 %HUJPDQ 3 *RUñF\ 0 .RQLDUHN -
.UDMHZVND $ 1RZDFND&KLDUL (
.V]WDäWRZDQLH VLö ZLHONRPLHMVNLHM SRSXODFML
:URFäDZLD $VSHNW\ UHJLRQDOQH VSRäHF]QH
LDQWURSRJHQLF]QH>Z @ćURGRZLVNRHNRORJLF]
QHLNXOWXURZHPLDVWD:URFäDZLD0DWHULDä\VH
VMLQDXNRZHMJUXGQLD U:URFäDZVNLH
7RZDU]\VWZR1DXNRZH:URFäDZ
7XUQDX , 6WXGLD QDG VWUXNWXUñ
OXGQRĈFLRZñ SROVNLHJR :URFäDZLD ,QVW\WXW
=DFKRGQL3R]QDþ
,ELGHP
%DJLþVNL( :URFäDZLDQLHRVZRLP
PLHĈFLH>Z @0LDVWRQUVLHUSLHþu
%DJLþVNL( :URFäDZZRSLQLLVZRLFK
PLHV]NDþFÑZ2ILF\QD:\GDZQLF]D3ROLWHFK
QLNL:URFäDZVNLHM:URFäDZ
:DV]NLHZLF] - *äRV ZG\VNXVML
SRGF]DVGHEDW\ZRNÑäSURJUDPXVWUDWHJLF]QH
JR e:URFäDZVNRĈè u EXGRZDQLH WRĔVDPRĈFL
PLDVWDs PDUFD >Z @ :URFäDZ
3OXV6WXGLDQDGVWUDWHJLñPLDVWD8U]ñG0LHMVNL
:URFäDZLD=HV]\W
10.ZROHN6]P\WNLHRSFLW
111DP\ĈODN%:L]HUXQHN:URFäDZLD
ZRSLQLLVWXGHQWÑZ*HRJUDILLL2FKURQ\ćUR
GRZLVND 8QLZHUV\WHWX :URFäDZVNLHJR >Z @
3HUFHSFMDZVSÑäF]HVQHMSU]HVWU]HQLPLHMVNLHM
SRGUHG00DGXURZLF]DZ\G8QLZHUV\WHW
:DUV]DZVNL :\G]LDä *HRJUDILL L6WXGLÑZ
5HJLRQDOQ\FK:DUV]DZD u
12.OLPHN 6 :URFäDZ $UFKLWHNWXUD
LKLVWRULD:URFäDZIRW
:DV]NLHZLF]-RSFLW
14%DJLþVNL( RSFLW
%DJLþVNL( RSFLW
3RU 'DPXUVNL ã 3HUPDQHQWO\
XQVDWLVILHG QHHGV RI :URFäDZ FLWL]HQV >Z @
$UFKLWHFWXVQU u
%DJLþVNL( RSFLW
%DJLþVNL('DPXUVNLãRSFLW
ãXF]DN$,VWRWDWRĔVDPRĈFLPLDVWD
>Z @6DPRU]ñGWHU\WRULDOQ\QU5RN;
20%DJLþVNL( 7RĔVDPRĈè:URFäDZLD
RWZDUFLHPQD(XURSö>Z @ćURGRZLVNRHNROR
JLF]QHLNXOWXURZH:URFäDZLD3UDFD]ELRURZD
:URFäDZ
![XF]HĔ QLH VSHáQLD Z\PDJDĔ NRQLHF]Q\FK QLH RSDQRZDá ZLDGRPRĞFLL XPLHMĊWQRĞFLXPRĪOLZLDMąF\FKGDOV]ąQDXNĊ x D (2) (minimalnie]()