Okrój Franciszek

1

SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI — . O f f t f r i ...

O f t . w l <3QM _...^

Qa \lQ tfO fiX ) 3 O M f t o $ o -C ę fc o ft~

1/1. Relacja , , , A Ż v “ 5 , /,w ij

1/2. Dokumenty (sensu slricto) dotyczące osoby relalora io . / ^ . !

1/3. Inne m ateriały dokum enta cyjne do tyczą ce osoby relatora ——

II. Materiały uzupełniające relację J/y , / J 5 . y j

111/1 - Materiały dotyczące rodziny relalora •— <

III/2 - Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r. — -

lłt/3 ^ Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji (19.39-1945) —

1II/4 - Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 r . :— • ; ' i

lłl/5 - inne... ' !

V. Nazwiskowe karty informacyjne | c - %

VI. Fotografie A/ ^ 0

2

3

4

5

• • Io

K E 6 J J»n s . Jó zefa i Marty n»zwi*ko i imię

JUt£ho(ooę> & &0Ż

.9Qj*4<ł--- dnia .15 .lu t y .l9 ? 3 r.m

_ v Vjx» W ^{t~.*Q r} tf,\ i„, / ~ / n - r c 3

p-ta Nowy Dwór Wejherowski _ _ - - - ...

adres

O i * I -* I) C t I N I 2

s»J 2 7 1 1 2 9 5 KP MO W e j h e r o w o - - - a

• *“ • ‘t « • * • • « • • • • • « • • • t t •

dowód osobisty »a 1*ko .więzień hitlerowski ebec.prezes ZBeWiD

w 9 v ** • * T l • • • i • # • • • • • • O *

ur. ..2 5 * 0 1 * 1 9 1 7 .r* . . .

świadom o d p o w ied zia ln o ści w ynikającej 2 przepisów prawa karnego z* prawdziwość podanych

lie faktów oświadcz “a:

iż e j przez

y

Mój b r a t F r a n c i s z e k u r . 1 4 . 0 4 . 1 8 9 7 r . b y ł c z ł o n k i e m TCW " G r y f K a s z u ­ b s k i " od 1940 r . Uż ywał p s e u d o n i m ó w " H a s e ” i • 'K o r a ” , J e g o z w i e r z c h n i k i e m b y ł p a r t y z a n t M o ś c i p a n . o t a ł n a c z e l e t r ó j k i , p e ł n i ł f u n k c j ę ł ą c z n i k a - w yw iad ow cy . M i e s z k a ł w W e j h e r o w i e n a u l . 00 R e f o r m a t ó w . B y ł u r z ę d n i k i e m

Z a k ł a d ó w Wychowawczych w W e j h e r o w i e . W c e l a c h w y w ia d o w c z y c h w s t ą p i ł n » r o z k a z do wó dz tw a Komendy U 1 d« J i , s k ą d p r z e k a z y w a ł c e n n e d l a k o l e g ó w i n f o r m a c j e . U z y s k a n e d r o g ą r a d i o w ą i n f o r m a c j e od A l i n t ó w o s y t u a c j i n a f r o n t a c h p r z e k a z y w a ł k o l e g o m z l a s u . N a l e ż a ł t e ż do g r u p y m . i n . p a n i

G r z e n k e w i c z , o t e f a n e w s k i i r a z e m z n i m i w y s y ł a ł p a c z k i d l a w i ę ź n i ó w

£ > t u t t h o f u i i n n y c h o b oz ó w . W c z a s i e o k u p a c j i p e ł n i ł f u n k c j ę n a d z o r c y d r ó g , c o mu u ł a t w i a ł o u t r z y m y w a n i e ł ą c z n o ś c i z o d d z i a ł a m i s z t u r m o w y m i . P o ś r e d n i o d o s t a r c z a ł c u k i e r d l a p o l s k i c h s a b o t a ż y s t ó w p r a c u j ą c y c h n a l o ­ t n i s k u w Kurni, b a m o l o t y m a j ą c e w p a l i w i e z a w a r t o ś ć c u k r u s p a d ł y m . i n . w B i e s z k o w i c a c h i D o b r z e w i n i e . B y ł s z y k a n o w a n y w l a t a c h 1 9 4 0 - 4 1 p r z e z Niemców, w y r z u c o n y z m i e s z k a n i a . W 1 9 4 2 r . w s t y c z n i u P a t e l c z y k i i n ­ n i z a m o r d o w a l i j e g o s y n a S t e f a n a l a t 1 9 w Rumi w " A p a r a t e n b a u " z a s a b o ­ t a ż . W l a t a c h 1 9 4 4 - 4 5 b y ł ś c i g a n y p r z e z G e s t a p o , a l e d z i ę k i dwom p s e u ­ donimom u n i k n ą ł w s y p y . W I94i? r . w y s ł a n y z o s t a ł do k o p a n i a okopów p o d T o r u ń , po pewnym w c z a s i e w c i e l o n y do W e h r m a c h t u . P o d e z a # a k c j i s a b o t a ­ ż o w e j d o k o n a n e j z Niemcem z A l z y c j i z o s t a l i n a k r y c i . M u s i e l i u c i e k a ć i d o t a r l i do Amerykanów n a d Ł a b ą . Dowództwo a m e r y k a ń s k i e w y k o r z y s t a ł o i c h w i a d o m o ś c i o l o k a l i z a c j i w o j s k n i e m i e c k i c h i z l i k w i d o w a l i g r u p ę Niemców. W 1 9 4 5 r . w r ó c i ł do k r a j u . Z m a r ł 1 7 * 0 1 . 1 9 6 8 r .

B r a t W i k t o r u r . 1 7 . 1 0 . 1 9 0 1 r . z a m i e s z k a ł y w c z a s i e o k u p a c j i po p o ­ w r o c i e z o f l a g u / b y ł o b r o ń c ą H e l u / w B i e s z k o w i c a c h n a l e ż y ł p r w d o p o d o b n i e r ó w n i e ż do TOW MG r y f P o m o r s k i " . Z a g i n ą ł w 1 9 4 5 r .

Od l i p c a 1 9 4 4 r . b y ł w i ę ź n i e m ^ t u t t h o f u .

włattnor$c*&:ttfć podpisu stw ierd ź* się * Prawdziwość powyższych danych

z a r z ą d k o ł a

potw ierdza* własnoręcznym podpisom)

// w Kołeczkowi©

• i . . A r k l i k ^

6

’ i''

OKROJ FRANCISZEK, p s . "Kora", "Haase" / 1 8 9 7 - 1 9 6 8 / , c z ł ^ 1"Pomoc Polakom", " P o lsk a Żyje" ,^>kKois.Pow Jtf-1 TOW GP j*-W ejherow i£ ź w ia -

dowca i ł ą c z n i k .

,

Ur. 1 4 . IV. 1897 r . w P i e c e w i e k. B i e s z k o w i c /cU-po-w. mor.ski / , ^ -

■To-af^n i—Marty 7. d . Hpykp, . i g o s p o d a r stw a rałTref*©*. W

f1*Y*

m i e j s c o w e j s z k o l e lu d o w e j opanował j^> n i e m i e c k i , w domu w mowie / — — —

i p i ś m i e j^ p o l s k i . B r a ł C z y n n y u d z i a ł w 1 9 0 6 /7 s* w s t r a j k u s z k o ­ lnym, za co b y ł szykanow any, a r o d z i c e k a r a n i grzywną. W 1 w o j n ie św ia to w e j ( z a c i ą g n i ę t y do a r m ii p r u s k i e j f * C z t e r o k r o t n i e r a n n y . 1 5 . 1 .1 9 1 9 r . w s t ą p i ł do O r g a n i z a c j i Wojskowej Pomorza i S t r a ż y l u d o ­ w e j. W ziął u d z i a ł w ut& aczkach z G ren zsch u tzem . 1 2 . 1 1 . 1 9 2 0 r . u - c z e s t n i c z y ł w Pucku w z a ś l u b i n a c h P o l s k i z morzem. W 1921 r* za­A r

t r u d n io n y w W ejherow skich Z akładach Wychowawczych w r o l i t łu m a c z a ,

in vfc?

n a s t ę p n i e w Krajowych Zakładach O p ie k i S p o ł e c z n e j o t r z y m a ł f-unk-e -ję o d ź w ie r n e g o . Był w p r a c y k i l k a k r o t n i e o d z n a c z o n y . v/ 1937 r . / z w e r y - fik o w a n y na człortk?^ Związku Weteranów Powatan Narodowych RP<T914 - 1919.

P o d c za s obrony w y b rzeża w ^-939 r . a k ty w n ie u c z e s t n i c z y ł w W ejhero- w ie w pe^zynaniaG-h L i g i Obrony P r z e c i w l o t n i c z e j i P r z e c iw g a z o w e j .

Wiosną 1940 r . w ła d ze o k u p a c y jn e w y d a l i ł y go z r o d z in ą z m ie s z k a ­ n i a s łu ż b o w e g o . Z a t r u d n i e n ie z n a l a z ł w R e j o n i e Dróg P u b li c z n y c h . Od p o c z ą tk u o k u p a c j i w s p ó łp r a c o w a ł z wejherow skim ruchem o poru , p oczątk ow o w>= c h a r y ta t y w n e j "Pomoc Polakom" k s . £. R o s z c z y n i a l s - k i e g o , n a s t ę p n i e w; " P o lsk a Żyje" i n ż . W ojew skiego. W d n iu 1 3 . 1 .

Ąjutj?

1942 r . z g i n ą ł ‘ o s k a r ż o n y o s a b o t a ż w A p paratenbau w Zagórzu eyir S t e f a n . Latem z n a l a z ł s i ę w s z e r e g a c h TOW GP/ Wykonywana p r a c a t e -

.. .J g & S L , — ___

renowa s p r z y j a ł a p e ł n i e n i u f u n k c j i zwiadowcy i ł ą c z n i k ą . Okazał s i ę n ie u c h w y tn y , choć w ła d z e o k u p a c y jn e p o d e j r z e w a ł y go o u d z i a ł

'i. \*i/> U-M *

w ruchu o p o ru . Dłarfe-^go l a t e m 1944 r . w y s ła n y na t e r e n y b i a ł o r u s k i e do p r a c drogowych i f o r t y f i k a c y j n y c h . Tam u p r a w ia ł s a b o t a ż . Na p o -

n,+-i4~tĄ

c z ą tk u ^945 r.N fw cielony^do f o r m a c j i w ojskow ej bez w y r a ż e n ia zgody.

^ S i ą d f ^ o z n i s z c z e n i u u r z ą d z e ń w y tw a r z a ją c y c h z a s ł o n y dymne, z b i e g ł

7

- 2 -

^ '

Hn

i*aSSfrfi&K

Po w o j n ie w r ó c i ł do k r a j u i p o d j ą ł p r a c ę w Zakładach Wychowawczych w W ejh erow ie. Wciąż b y ł aktywny s p o ł e c z n i e , choć zd r o w ie m ia ł nad­

w y r ęż o n e . Zmarł 1 7 . 1 . 1 9 6 8 r . Pochowany w W ejh erow ie.

c — - — _

8

9

DOWODZTWO OKRĘGU KORPUSU NR. VIII PŁACOWO HISTORYCZNA NR. 2 ^ - 1 1 1 / 5 2 7 * PI* H i s t *

Torułi, d n ia 7 k w i e t n i a 1938r*

4 r

Placówka H i s t o r y c z n a Dok* V I I I . wydaje z a ś w i a d c z e n i e raz t y l & o

j e d e n . 0 e g i n a ł zachować i po­

s ł u g i w a ć s i ę u w i e r z y t e l n i o n y m i

odpisami* . \

Z a ś w i a d c z e n i

N i n i e j s z y m z a ś w ia d c z a s i ę , ż e Pan Okrój F r a n c i s z e k , urodź* 1 4 * l V * 1 8 9 7 r / s y n J ó z e f a i U a r t y , z a m i e s z k a ł y w Wejh erowie, b y ł czynnym c z ł o n k i e m O r g a n i z a c j i Wojskowej Pomorze i S t r a ż y Ludowej w Wejherowie od d n i a 15 s t y c z n i a 1 9 1 9 r . do d n ia 10 l u t e g o 1 9 2 0 r .

( p i e c z e ć o k r ą g ła ) OOWODZTWO OKRĘGU XCffiPUSDLWjgfiSJI

Dowódca Okręgu Korpusu Nr* V I I I w / z

- ) Myszkowski A l e k s a n d e r Pułkow nik dyplomowany

Zgodność odpisu z oryginałem

S tw ierd zan i:

1 9 * 3 f

W c;harowo

Sekre:

10

)

11

/

O krój F ra n c is z e k ps. „K ora”, „H ase” (1897—

-1968), członek organizacji „Pomoc Polakom ”,

„Polska Żyje”, zwiadowca i łącznik Komendy Powiatowej M -l TOW „Gryf Pomorski” W ejhe­

rowo.

Urodzony 14 IV 1897 r. w Piecewie k. Biesz- kowic, pow. Wejherowo; syn Józefa i M arty z d.

Heyke, właścicieli gospodarstwa rolnego w Piece­

wie k. Bieszkowic. Brat W iktora i Jana O. W miej­

scowej szkole ludowej opanował język niemiecki, w domu w mowie i piśmie język polski. Brał w ła­

tach 1906-1907 czynny udział w strajku szkolnym, za co był szykanowany, a rodzice karani grzywną.

W I wojnie światowej, zaciągnięty w 1915 r. do armii praskiej, był czterokrotnie ranny na froncie

francusko-niemieckim. W dniu 15 I 1919 r. wstąpił do Organizacji Wojskiej Po­

morza i Straży Ludowej. Wziął udział w zaślubinach Polski z morzem w Pucku.

W 1921 r. był zatrudniony w Węjherowskich Zakładach Wychowawczych jako tłu­

macz niemieckich dokumentów na język polski, następnie w Krajowych Zakładach Opieki Społecznej otrzymał funkcję oddźwiernego. Był w pracy kilkakrotnie odzna­

czony. W 1937 r. został zweryfikowany jako członek Związku W eteranów Powstań Narodowych RP lat 1914-1919.

Podczas obrony wybrzeża we wrześniu 1939 r. aktywnie uczestniczył w W ejhero­

wie w działaniach Ligi Obrony Powietrznej Państwa. Wiosną 1940 r. władze okupa­

cyjne usunęły go z pracy i zajmowanego z rodziną z mieszkania służbowego. Wtedy znalazł mieszkanie u polskiej rodziny Grzenkowiczów i zatrudniepie w Rejonie Dróg Publicznych. Od początku okupacji współpracował z wejherowskim ruchem oporu, początkowo w organizacji charytatywnej „Pomoc Polakom ” ks. Edm unda Roszczynialskiego, następnie w organizacji „Polska Żyje” inż. Grzegorza Woje-

< 5 -3> S / t 9 | p o © ( / . c Ą . ^ 1 2 1

a' < 3 .- 3

wskiego. Latem 1942 r. znalazł się w szeregach TOW „GP” jako wywiadowca i łącz­

nik oddziałów partyzanckich. Wykonywana praca terenowa sprzyjała pełnieniu tych funkcji. Władze okupacyjne podejrzewały go o udział w ruchu oporu. Z tego powo­

du został wysłany latem 1944 r. na tereny białoruskie do prac drogowych i fortyfika­

cyjnych. Tam uprawiał sabotaż. Na początku 1945 r. został wcielony, bez wyrażenia zgody, do formacji wojskowej, z której po zniszczeniu urządzeń wytwarzających przeciwlotnicze zasłony dymne zbiegł na Zachód. D otarł aż nad Łabę, do wojsk amerykańskich. Jego informacje o lokalizacji wojsk niemieckich wykorzystano do likwidacji grupy Niemców.

Po wojnie wrócił do kraju i podjął pracę w Zakładach Wychowawczych w Wej­

herowie. Pomimo nadwerężonego zdrowia był aktywny społecznie. Z m arł 17 I 1968 r. Pochowany w Wejherowie.

Syn F. Okroją Stefan zginął w dniu 13 I 1942 r. oskarżony o sabotaż w firmie Apparatenbau w Zagórzu (fabryka części samolotów).

Zbiory własne autora (rei.: Okrój J.); B o r k B., Bieszkowice. Piekiełko. Cierznia. Piński.

Bojan 1994, s. 48-49; Pom. org. konsp. poza A K ..

Bolesław Bork

12

13

14

15

O K R Ó J Franciszek, członek PA P w pow. K artuzy, utrzym yw ał kontakty z oddziałem paryzanckim PAP w Babim Dole pow. Kartuzy.

16

17

18

19

20

21