Ocena tendencji rozwojowych zamkniętych funduszy
inwestycyjnych w Polsce w latach 2008-2013
Aleksandra Sulik-Górecka
Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, Wydział Finansów i Ubezpieczeń, Katedra Rachunkowości
e-mail: aleksandra.sulik-gorecka@ue.katowice.pl DOI: 10.12846/j.em.2014.03.07
Streszczenie
W artykule przedstawiono zarys przesłanek rozwoju funduszy inwestycyjnych jako specy-ficznych podmiotów rynków finansowych. Omówiono formalne wymogi tworzenia za-mkniętych funduszy inwestycyjnych w Polsce, specjalną uwagę poświęcając ustawie o nad-zorze nad rynkami finansowymi. W części analitycznej przedstawiono stan rozwoju za-mkniętych funduszy inwestycyjnych w latach 2008-2013, uwzględniając przede wszystkim takie parametry, jak: wartość aktywów netto (WAN), wynik z operacji, stosunek WAN do PKB oraz WAN zamkniętych funduszy inwestycyjnych przypadająca na jeden fundusz.
Słowa kluczowe
zamknięte fundusze inwestycyjne, aktywa netto, wynik z operacji, rozwój
Wstęp
W obecnej dynamicznej gospodarce rynkowej ważną rolę odgrywają rynki finan-sowe. Stopień ich rozwoju świadczy zwykle o poziomie bogactwa danego kraju oraz zamożności społeczeństwa. Rynki finansowe są zagrożone wystąpieniem kryzysu, który może wpłynąć na poziom zaufania inwestorów i znacznie ograniczyć rozwój podmiotów finansowych.
Celem artykułu jest analiza zmian stopnia rozwoju specyficznych podmiotów rynku finansowego, jakimi są zamknięte fundusze inwestycyjne w latach 2008-2013 w Polsce. Przesłanką części teoretycznej było omówienie czynników wpływających
na rozwój funduszy inwestycyjnych na rynkach finansowych oraz zaprezentowanie wymogów formalnych tworzenia zamkniętych funduszy inwestycyjnych (FIZ). W analitycznej części opracowania przeanalizowano kolejno wzrost liczby FIZ w latach 2008-2013 na tle dynamiki liczby funduszy inwestycyjnych ogółem. Za parametry odzwierciedlające poziom rozwoju FIZ przyjęto wartość aktywów netto
oraz poziom wyniku z operacji. W ostatnim etapie analizy porównano zmiany
war-tości WAN funduszy do produktu krajowego brutto oraz zmiany
wartości WAN funduszy przypadającej na jeden fundusz.W artykule zastosowano takie metody badawcze, jak studia literaturowe, analiza aktów prawnych oraz analiza danych statystycznych GUS-u pochodzących między innymi z zagregowanego bilansu zamkniętych funduszy inwestycyjnych.
1. Przesłanki rozwoju funduszy inwestycyjnych jako specyficznych
podmio-tów rynku finansowego
Istotą koncepcji funduszu inwestycyjnego jest łączenie środków finansowych inwe-storów indywidualnych w celu ich wspólnego inwestowania dla osiągnięcia korzy-ści, w których partycypują wszyscy uczestnicy funduszu (Dębski, 2010, s. 569). In-westowanie środków powierzonych przez uczestników funduszy odbywa się na ryn-kach finansowych w celu pomnażania tych środków (Sas-Kulczycka i in., 1998, s. 2). Uczestnicy funduszu mają zagwarantowany zwykle wyższy stopień bezpie-czeństwa inwestycji niż w sytuacji samodzielnego lokowania środków finansowych, głównie ze względu na ograniczanie ryzyka inwestycyjnego poprzez dywersyfikację portfela walorów (Krupa, 2008, s. 32). Zdolność przetwarzania informacji płynących z rynków finansowych przez profesjonalistów zatrudnionych w funduszach inwe-stycyjnych na ogół znacznie przewyższa możliwości inwestorów indywidualnych. Fundusze inwestycyjne wykorzystują efekt skali, dzięki dużej wielkości zarządza-nych aktywów, wpływających między innymi na redukcję kosztów transakcyjzarządza-nych (Shy i Stenbacka, 2003, s. 608).
Choć inwestowanie w ramach funduszu inwestycyjnego może przynieść liczne korzyści, nie jest pozbawione wad związanych przykładowo z brakiem pewności co do stopu zwrotu z inwestycji dokonanych przez fundusz. W celu oceny tendencji rozwoju funduszy inwestycyjnych, jako specyficznych podmiotów tworzących ry-nek finansowy, przydatne jest funkcjonalne podejście do systemu finansowego, zgodnie z którym wyróżniono sześć kluczowych funkcji systemu finansowego Wszystkie funkcje można odnieść do funduszy inwestycyjnych.
Pierwszą z nich jest funkcja alokacji zasobów, spełniająca zadanie zapewnienia sposobów transferu zasobów ekonomicznych w czasie i przestrzeni oraz efektywnej ich alokacji. Fundusze inwestycyjne umożliwiają optymalną alokację posiadanych nadwyżek kapitału przez podmioty indywidualne oraz instytucjonalne. Druga funk-cja zakłada konieczność skutecznego zarządzania i kontroli ryzyka, poprzez kon-strukcję odpowiedniego, zależnego od polityki inwestycyjnej funduszu, portfela ak-tywów Fundusze inwestycyjne przyczyniły się do rozwoju kolejnej funkcji, jaką jest tworzenie systemów rozliczania i dokonywania płatności dotyczących wymiany dóbr, usług i aktywów. Również następna funkcja, obejmująca łączenie zasobów inwestorów indywidualnych w celu efektywnego inwestowania, jest realizowana przez fundusze inwestycyjne. W ramach przedostatniej funkcji, jaką jest dostarcza-nie informacji o cedostarcza-nie, fundusze inwestycyjne powinny traktować informacje, na podstawie których podejmowane są decyzje inwestycyjne jako dobro publiczne, a więc zapewniać rzetelność, wiarygodność i aktualność dostępnych publicznie in-formacji. Z dostarczaniem wiarygodnej informacji wiąże się również ostatnia funk-cja systemu finansowego, realizowana przez fundusze inwestycyjne, jaką jest ochrona inwestorów (Zamojska, 2012, s. 18).
W gospodarce fundusze inwestycyjne znane są od końca XIX wieku, a lata dwu-dzieste XX wieku to okres ich wzmożonego rozwoju zakończonego wielkim kryzy-sem finansowym. Silny wzrost popularności zaobserwowano w latach dziewięćdzie-siątych XX wieku (Zamojska, 2012, s 31) Do najważniejszych determinantów wpły-wających na rozwój funduszy inwestycyjnych zalicza się czynniki prawnopodat-kowe, czynniki ekonomiczne oraz czynniki społeczno-demograficzne (Khorana i in., 2005, s. 147).
W zakresie wpływu czynników prawnopodatkowych na rozwój funduszy inwe-stycyjnych podkreślić należy, że warunkiem rozwoju rynków finansowych jest sprawność instytucji prawnych wpływających na stabilność systemu finansowego kraju, poziom ochrony inwestorów, skuteczność egzekucji tych uprawnień oraz sto-sowane standardy rachunkowości (Borowski, 2011, s. 48). Ustawodawstwo kraju wpływa na możliwości działania funduszy w różnych formach prawnych. Ogromne znaczenie dla rozwoju funduszy inwestycyjnych ma polityka fiskalna kraju, kształ-tująca poziom kosztów związanych z uczestnictwem w funduszu i koniecznością opodatkowania uzyskiwanych dochodów (Borowski, 2011, s. 96-113).
Wpływ czynników ekonomicznych na rozwój funduszy inwestycyjnych wynika z podstawowych zależności pomiędzy wzrostem zamożności społeczeństwa a po-szukiwaniem sposobów zainwestowania zgromadzonych nadwyżek kapitału. Czyn-niki makroekonomiczne takie, jak stopa wzrostu gospodarczego, poziom stóp
pro-centowych, poziom inflacji determinują możliwości wzrostu funduszy inwestycyj-nych. Pozytywny wpływ na rozwój funduszy inwestycyjnych maja procesy globali-zacji zwiększające możliwości optymalnego przepływu nadwyżek kapitałowych (Zamojska, 2012, s. 33). Istotnym czynnikiem zagrażającym rozwojowi funduszy inwestycyjnych w ostatnich latach był kryzys gospodarczy, który rozpoczął się w latach 2007-2008 na rynku kredytów hipotecznych (Nawrot, 2009, s. 25) i szybko rozprzestrzenił się na inne obszary gospodarki, wpływając na nastroje inwestorów giełdowych, spadek produkcji, konsumpcji, wzrost bezrobocia oraz zmiany struk-tury oszczędności na instrumenty mniej ryzykowne.
Wśród czynników społeczno-demograficznych na uwagę zasługują zmiany w strukturze demograficznej społeczeństw. Wydłużający się przeciętny czas trwania życia, spadek udziału osób w wieku produkcyjnym w społeczeństwie oraz zmniej-szająca się dzietność kobiet wywołują konieczność zabezpieczania środków na przy-szłe emerytury. Dodatkowe czynniki takie, jak wzrost poziomu wykształcenia w społeczeństwach oraz powszechny dostęp do Internetu i nowoczesnych technolo-gii pogłębiają wzrost zainteresowania społeczeństw alokacją oszczędności w fundu-szach inwestycyjnych.
W ramach opisywanych w literaturze klasyfikacji funduszy inwestycyjnych, wyróżnia się między innymi takie kryteria, jak:
rodzaj dochodu – fundusze oferują różne źródła uzyskiwanych dochodów na przykład dywidendy, odsetki oraz zyski kapitałowe;
lokalizacja geograficzna – pozwala wyróżnić fundusze o zasięgu krajowym, regionalnym obejmującym kilka powiązanych ze sobą krajów oraz global-nym; w przypadku funduszy regionalnych i globalnych pojawia się ekspo-zycja portfela na ryzyko kursowe;
kategoria walorów – obejmuje rodzaje aktywów, w które fundusz inwestuje
na przykład akcje, obligacje, walory pieniężne, towary/surowce;
podkategoria walorów – kryterium wyróżniające specyficzną subklasę
wa-lorów na przykład akcje spółek o niskiej kapitalizacji lub akcje spółek wy-branego sektora gospodarki (Zamojska, 2012, s. 20).
Niezależnie od wyróżnionych kryteriów rodzajowych funduszy, zgodnie z ustawą o funduszach inwestycyjnych, fundusze mogą być tworzone jako fundusze inwestycyjne otwarte (FIO), specjalistyczne fundusze inwestycyjne otwarte (SFIO) oraz fundusze inwestycyjne zamknięte (FIZ).
2. Wymogi formalne tworzenia zamkniętych funduszy inwestycyjnych
Nadrzędnym aktem prawnym regulującym działanie funduszy inwestycyjnych w Polsce jest ustawa o funduszach inwestycyjnych z 27 maja 2004 r., w której okre-ślono fundusz inwestycyjny jako: osobę prawną, której wyłącznym przedmiotem działalności jest lokowanie środków pieniężnych zebranych w drodze publicznego, a w przypadkach określonych w ustawie również niepublicznego, proponowania na-bycia jednostek uczestnictwa albo certyfikatów inwestycyjnych, w określone w usta-wie papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego i inne prawa majątkowe (Ustawa…, 2004).
Zamknięte fundusze inwestycyjne emitują stałą liczbę tytułów uczestnictwa, które są papierami wartościowymi i nie podlegają umorzeniu w drodze ich wykupu przez fundusz. Zgodnie z ustawą o funduszach inwestycyjnych tytuły te określa się jako certyfikaty inwestycyjne. Certyfikaty inwestycyjne mogą być przedmiotem oferty publicznej lub dopuszczenia do obrotu na rynku regulowanym (Ustawa…, 2004).
Zamknięte fundusze inwestycyjne inwestują zwykle w instrumenty finansowe o większym ryzyku inwestycyjnym, takie jak:
udziały w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością;
nieruchomości;
instrumenty pochodne;
wierzytelności;
jednostki uczestnictwa lub certyfikaty inwestycyjne innych funduszy inwe-stycyjnych (Dawidowicz, 2011, s. 20).
Zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem bilansowym jednostki organiza-cyjne działające na podstawie przepisów o funduszach inwestycyjnych, bez względu na wielkość przychodów, zobligowane są do stosowania przepisów ustawy o rachun-kowości (Ustawa…, 1994). Szczególne zasady rachunrachun-kowości i sprawozdawczości funduszy inwestycyjnych określone zostały zgodnie z dyspozycją ustawy o rachun-kowości w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 24 grudnia 2007 r. (Rozporzą-dzenie…, 2007).
Tworzenie funduszy inwestycyjnych, zarówno otwartych jak i zamkniętych, za-rządzanie nimi oraz reprezentowanie w stosunkach z osobami trzecimi należą do obowiązków towarzystw funduszy inwestycyjnych, działających w formie spółki akcyjnej (Ustawa …, 2004). W celu utworzenia funduszu należy sporządzić statut w formie aktu notarialnego i zawrzeć umowę z depozytariuszem1 o prowadzenie
1 Depozytariuszem może wyłącznie być: bank krajowy, którego fundusze własne wynoszą co najmniej 100 000 000 złotych; oddział instytucji kredytowej posiadające siedzibę poza RP, jeśli fundusze tego
rejestru aktywów funduszu inwestycyjnego (Sulik-Górecka, 2012, s. 257). Od mo-mentu wprowadzenia w życie nowelizacji ustawy o funduszach inwestycyjnych utworzenie niepublicznego funduszu inwestycyjnego zamkniętego, emitującego wy-łącznie certyfikaty inwestycyjne, które zgodnie ze statutem funduszu nie będą ofe-rowane w drodze oferty publicznej ani dopuszczone do obrotu na rynku regulowa-nym, ani wprowadzone do alternatywnego systemu obrotu, nie wymaga uzyskania zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego, a ani statut niepublicznego zamkniętego funduszu inwestycyjnego, ani jego zmiana nie będą zatwierdzane przez Komisję (Ustawa …, 2011). Komisja Nadzoru Finansowego nie musi udzielać zgody na zmianę depozytariusza zamkniętego funduszu inwestycyjnego, a uczestnicy fundu-szu mogą swobodnie decydować o polityce inwestycyjnej. Do Komisji Nadzoru Fi-nansowego wystarczy przekazać informację o wpisaniu takiego podmiotu do reje-stru funduszy inwestycyjnych wraz ze statutem funduszu i informacją o wysokości zebranych do niego wpłat.
Nadzór nad działalnością funduszy inwestycyjnych jest niewątpliwie ważnym elementem chroniącym bezpieczeństwo alokowanych tam funduszy. Zbyt restryk-cyjne przepisy o nadzorze finansowym funduszy inwestycyjnych mogą jednak sta-nowić istotą barierę rozwoju tych podmiotów. Celem dyrektywy Parlamentu Euro-pejskiego i Rady 2009/65/WE z dnia 13 lipca 2009 r. w sprawie koordynacji przepi-sów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do przedsię-biorstw zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartościowe było doprowa-dzenie do zwiększenia efektywności działania funduszy inwestycyjnych na krajo-wym oraz europejskim rynku usług finansowych między innymi poprzez ułatwienia w zakresie wprowadzenia przez krajowe fundusze inwestycyjne otwarte swoich jed-nostek uczestnictwa do obrotu w innych państwach członkowskich. Skutkiem wdro-żenia tej dyrektywy w Polsce była nowelizacja ustawy o nadzorze nad rynkiem fi-nansowym w odniesieniu do otwartych funduszy inwestycyjnych oraz publicznych zamkniętych funduszy inwestycyjnych, a więc tych, które dysponują certyfikatami inwestycyjnymi objętymi przez fundusz w drodze oferty publicznej, czyli dopusz-czonymi do obrotu na rynku regulowanym lub wprowadzonymi do alternatywnego systemu obrotu (Ustawa …, 2012). Po nowelizacji przepisów zniesiono obowiązek udostępniania tak zwanych skrótów prospektów informacyjnych przez fundusze in-westycyjne, a zamiast tego wymagane jest podawanie do publicznej wiadomości tak zwanych kluczowych informacji dla inwestorów, obejmujących zestaw podstawo-wych informacji, który powinny pozwolić inwestorom poznać charakter funduszu inwestycyjnego i związane z nim ryzyko. Kolejne nowelizacje ustawy o funduszach
oddziału wynoszą co najmniej 100 000 000 złotych; Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych Spółka Akcyjna.
inwestycyjnych oraz ustawy o nadzorze finansowym, miały na celu uproszczenie i uelastycznienie procedur powstawania FIZ oraz zwiększenia atrakcyjności Polski jako miejsca do tworzenia niepublicznych zamkniętych funduszy inwestycyjnych przez kapitał zagraniczny.
3. Analiza stanu rozwoju zamkniętych funduszy inwestycyjnych w Polsce
na podstawie danych statystycznych z lat 2008-2013
Poziom rozwoju zamkniętych funduszy inwestycyjnych w latach objętych kryzysem przeanalizowano w kilku następujących etapach:
analiza liczby funduszy inwestycyjnych zamkniętych w latach 2008-2013,
dynamiki ich wzrostu oraz ich udziału w liczbie funduszy inwestycyjnych ogółem;
analiza zagregowanego bilansu zamkniętych funduszy inwestycyjnych za
lata 2008-2013;
analiza rachunku wyniku z operacji zamkniętych funduszy inwestycyjnych
za lata 2008-2013;
porównanie WAN (wartość aktywów funduszu inwestycyjnego pomniej-szona o zobowiązania funduszu w dniu wyceny) FIZ z poziomem PKB w latach 2008-2013;
porównanie WAN FIZ z liczbą FIZ w latach 2008-2013.
Porównując liczbę funduszy inwestycyjnych na polskim rynku finansowym w kolejnych półroczach lat 2008-2013, zamieszczoną w tab. 1, należy jednoznacznie stwierdzić przyrost liczby funduszy we wszystkich analizowanych okresach. Tab. 1. Liczba funduszy inwestycyjnych zamkniętych na tle ogółu funduszy inwestycyjnych w latach
2008-2013 Data Wyszcze- gólnienie 3 0 . V I. 2 0 0 8 3 1 . X II 2 0 0 8 3 0 . V I. 2 0 0 9 3 1 . X II .2 0 0 9 3 0 . V I. 2 0 1 0 3 1 . X II .2 0 1 0 3 0 . V I. 2 0 1 1 3 1 . X II .2 0 1 1 3 0 . V I. 2 0 1 2 3 1 . X II .2 0 1 2 3 0 . V I. 2 0 1 3
Liczba funduszy in-westycyjnych ogó-łem, z tego:
274 313 345 364 376 416 438 484 548 588 616 Fundusze
cd. Tab. 1. Udział zamkniętych funduszy inwesty-cyjnych w liczbie funduszy ogółem 0,49 0,56 0,60 0,62 0,67 0,72 0,75 0,77 0,78 0,79 0,81 Bezwzględny
przy-rost liczby FIZ b.d. 39 34 16 28 46 30 44 58 36 35 Dynamika
przyro-stu liczby FIZ w stosunku do przyrostu roku po-przedniego [%]
b.d b.d (12,82) (52,94) 75,00 64,29 (34,78) 46,67 31,82 (37,93) (2,78)
Przyrost liczby FIZ w stosunku do liczby FIZ roku po-przedniego [%]
b.d. 28,89 19,54 7,69 12,50 18,25 10,07 13,41 15,59 8,37 7,51
Źródło: opracowanie własne na podstawie (http://www.stat.gov.pl).
Liczba zamkniętych funduszy inwestycyjnych w pierwszym półroczu 2013 roku wynosi 501 i wzrosła w stosunku do półrocza 2008 roku o 366, co stanowi przyrost na poziomie 271%. Najwięcej zamkniętych funduszy inwestycyjnych, w liczbie 58, powstało w drugim półroczu 2012 roku, w którym całkowita liczba FIZ wzrosła o 15,59% w stosunku do poprzedniego okresu. Być może wzrost ten jest skutkiem cofnięcia konieczności uzyskiwania zgody Komisji Nadzoru Finansowego na utwo-rzenie FIZ. Najsilniejszy względny przyrost liczby FIZ miał miejsce w drugim pół-roczu 2008 roku i wyniósł 28,89% w porównaniu do pierwszego półrocza 2008 roku. Przyrost liczby funduszy spadł w pierwszym półroczu 2009 roku o około 13%. Dal-szy silny spadek miał miejsce w drugim półroczu 2009 roku i wynosił prawie 53% przyrostu liczby FIZ w okresie poprzedzającym. Takie wyhamowanie wzrostu liczby FIZ wydaje się być powiązane z oznakami kryzysu gospodarczego, który w tym okresie był najsilniejszy.
Analizując dane zamieszczone w tab. 2, pochodzące z zagregowanego bilansu zamkniętych funduszy inwestycyjnych w latach 2008-2009, można zaobserwować wzrost wartości aktywów ogółem o około 453% z poziomu 12 398,5 mln złotych do wartości 68 617,5 mln złotych.
Tab. 2. Zestawienie wybranych wielkości bilansowych funduszy inwestycyjnych zamkniętych na tle
ogółu funduszy inwestycyjnych w latach 2008-2013
Data Wyszcze- gólnienie 3 0 . V I. 20 08 3 1 . X II 2 0 08 3 0 . V I. 2 00 9 3 1 . X II .2 00 9 3 0 . V I. 2 01 0 3 1 . X II .2 01 0 3 0 . V I. 2 01 1 3 1 . X II .2 01 1 3 0 . V I. 2 01 2 3 1 . X II 2 0 12 3 0 . V I. 2 01 3 Aktywa ogółem FI 104908,5 83721,9 88495,2 104428,9 116565,1 130401,1 141113,4 124578,3 139505,9 157671,6 187884,6 Zobowiąza-nia FI 6532,9 5678,4 7590,5 7561,2 12050,5 12097,5 12986,0 7112,2 7656,9 8339,1 17095,9 Aktywa netto FI 98371,2 78043,5 80904,7 96867,7 104514,6 118303,6 128127,4 117466,1 131849,0 149332,5 170788,7 Aktywa ogółem FIZ 12398,5 14394,2 15559,0 18331,9 20040,7 25338,3 30755,0 35690,0 45162,2 52904,0 68617,5 Zobowiąza-nia FIZ 347,5 313,2 391,7 435,9 465,6 1007,3 802,8 1477,8 1222,2 1895,0 5433,3 Aktywa netto FIZ 12050,6 14081,1 15167,3 17895,9 19575,1 24331,0 29952,2 34212,2 43939,9 51009,0 63184,3 Udział akty-wów ogółem FIZ w akty-wach ogó-łem FI [%] 11,82 17,19 17,58 17,55 17,19 19,43 21,79 28,65 32,37 33,55 36,52 Przyrost aktywów ogółem FIZ do okresu poprzed-niego [%] 16,10 8,09 17,82 9,32 26,43 21,38 16,05 26,54 17,14 29,70 16,10 Przyrost aktywów netto FIZ do okresu poprzed-niego [%] 16,85 7,71 17,99 9,38 24,30 23,10 14,22 28,43 16,09 23,87 16,85
Źródło: opracowanie własne na podstawie (http://www.stat.gov.pl).
Jednocześnie należy zauważyć, że w badanym okresie wystąpił przyrost akty-wów ogółem zamkniętych funduszy inwestycyjnych w porównaniu do okresu po-przedniego. Nawet w drugim półroczu 2008 roku oraz w pierwszym półroczu 2009 roku, gdy wartość aktywów netto wszystkich funduszy inwestycyjnych spadła, za-mknięte fundusze inwestycyjne odnotowały przyrost aktywów netto. Pomimo od-pływu kapitału z funduszy inwestycyjnych na skutek najsilniejszej fali kryzysu w 2008 roku, w zamkniętych funduszach inwestycyjnych wystąpił przyrost akty-wów netto w wysokości około 8% w drugim półroczu 2008 roku, przyrost około 18% w pierwszym półroczu 2009 roku oraz wzrost WAN na poziomie 9% w drugim półroczu 2009 roku. Największy przyrost w wysokości 29,70% aktywów ogółem
wystąpił w drugim półroczu 2012 roku. Wzrosty aktywów ogółem na poziomie po-wyżej 26% można zaobserwować w drugim półroczu 2010 roku oraz drugim półro-czu 2011 roku. Dane zamieszczone w tab. 2 nie wskazują jednoznacznie na wystą-pienie jakichkolwiek istotnych oznak wpływu spowolnienia gospodarczego na wzrost aktywów ogółem oraz aktywów netto zamkniętych funduszy inwestycyj-nych.
Dalsza analiza danych statystycznych obejmowała zagregowany rachunek wy-niku z operacji, z którego najważniejsze elementy zamieszczono w tab. 3.
Tab. 3. Zestawienie wybranych wielkości z zagregowanego rachunku wyniku z operacji zamkniętych
funduszy inwestycyjnych na tle ogółu funduszy inwestycyjnych w latach 2008-2013
Data Wyszcze- gólnienie 3 0 . V I. 2 00 8 3 1 . X II 2 0 08 3 0 . V I. 2 00 9 3 1 . X II . 2 0 09 3 0 . V I. 2 01 0 3 1 . X II . 2 0 10 3 0 . V I. 2 01 1 3 1 . X II . 2 0 11 3 0 . V I. 2 01 2 3 1 . X II . 2 0 12 3 0 . V I. 2 01 3 Przychody z lokat FI 1936,1 4372,4 1782,8 3585,5 2002,0 3822,6 2354,1 5096,4 3508,9 7005,2 4986,8 Koszty FI 1622,0 3110,1 1181,6 2536,7 1441,9 2715,9 1758,1 3363,2 2586,0 4045,1 2061,6 Wynik z operacji FI (14830,5) (30219,5) 5495,5 17233,4 1515,8 10888,8 1501,3 (8207,0) 4415,6 13200,2 1552,8 Przychody z lokat FIZ 238,8 579,8 342,4 724,5 536,3 1023,8 659,3 1242,9 1405,1 2496,9 2683,5 Koszty FIZ 162,0 329,7 234,6 465,2 269,5 529,9 310,7 641,2 1491,8 1911,7 838,8 Wynik z operacji FIZ 1099,4 1331,7 915,8 3747,0 1180,4 4063,6 1473,4 1423,4 760,9 3002,7 2731,0 Udział przy-chodów z lokat FIZ w przycho-dach z lokat FI [%] 12,33 13,26 19,21 20,21 26,79 26,78 28,01 24,39 40,04 35,64 53,81 Udział wy-niku z opera-cji FIZ do wy-niku z opera-cji FI [%] (7,41) (4,41) 16,66 21,74 77,87 37,32 98,14 (17,34) 17,23 22,74 175,87 Przyrost wy-niku FIZ w porówna-niu do roku poprzed-niego [%] b.d. 21,13 (31,23) 309,15 (68,50) 244,26 (63,74) (3,39) (46,54) 294,62 (9,04)
Analizując wartości zamieszczone w tab. 3, okresy, w których wynik z operacji był najniższy i nie przekraczał 1 000 mln złotych to pierwsze półrocze 2009 oraz pierwsze półrocze 2012 roku. W drugim półroczu roku 2009 wynik wzrósł o 309% do wysokości 3 747 mln złotych. W badanym okresie tylko drugie półrocze 2010 roku zakończone zostało wyższym wynikiem na poziomie 4 063 mln złotych. Zmiany wyniku zamkniętych funduszy inwestycyjnych w latach 2008-2013 mają różny kierunek. W pierwszym półroczu 2009 roku, w pierwszym półroczu 2010 roku, w pierwszym i drugim półroczu roku 2011 oraz pierwszym półroczu 2012 roku, a także w pierwszym półroczu 2013 roku wynik FIZ zmniejszył się w stosunku do roku poprzedniego. Niemniej jednak obserwowany wynik był zawsze dodatni w przeciwieństwie do wyniku funduszy ogółem, który w pierwszym i drugim półro-czu 2008 roku oraz drugim półropółro-czu 2011 roku był ujemny.
W celu oceny sektora funduszy inwestycyjnych można również dokonać porów-nania wielkości WAN i liczby funduszy inwestycyjnych z poziomem bogactwa kraju. W szczególności można wykorzystać takie wskaźniki jak (Ramos, 2009, s. 148):
wartość WAN funduszy do produktu krajowego brutto,
wartość WAN funduszy przypadająca na jeden fundusz.
Dane do obliczeń zamieszczono w tab. 4.
Tab. 4. Porównanie aktywów netto FIZ z wielkością PKB oraz liczbą funduszy w latach 2008-2013
Rok
Wyszczególnienie 2008 2009 2010 2011 2012 2013
PKB (ceny bieżące), [mln] 1343366,10 1343366,10 1343366,10 1343366,10 1343366,10 1343366,10 Aktywa netto FIZ [mln zł] 14081,1 17895,9 24331,0 34212,2 51009,0 63184,3* Aktywa netto FIZ/ PKB [%] 1,10 1,33 1,72 2,24 3,20 3,87
Liczba funduszy 174 224 298 372 466 501
Wartość WAN funduszy/jeden
fundusz 80,93 79,89 81,65 91,97 109,46 126,12
* dane za pierwsze półrocze 2013 roku
Źródło: opracowanie własne na podstawie (http://www.stat.gov.pl).
Analizując wartości zamieszczone w tab. 4, należy zauważyć, że udział WAN zamkniętych funduszy inwestycyjnych w PKB Polski systematycznie wzrastał w analizowanym okresie. Największy przyrost o prawie 1% miał miejsce w 2012 roku. Jeżeli chodzi o wartość aktywów netto zamkniętych funduszy inwestycyjnych w stosunku do liczby funduszy to oprócz roku 2009, w którym nastąpiło nieznacznie
obniżenie wskaźnika, również obserwowany jest ciągły przyrost WAN. Największy przyrost WAN FIZ na jeden fundusz o ponad 17 mln złotych, miał miejsce w 2012 roku.
Podsumowanie
W dobie dynamicznego rozwoju rynków finansowych, na uwagę zasługują prze-słanki wzrostu funduszy inwestycyjnych. Najważniejsze czynniki rozwoju funduszy inwestycyjnych można zaklasyfikować do czynników prawnopodatkowych, czynni-ków ekonomicznych oraz czynniczynni-ków społeczno-demograficznych. Istotną barierą wzrostu funduszy inwestycyjnych są kryzysy finansowe.
Analizując wpływ czynników prawnych na rozwój zamkniętych funduszy inwe-stycyjnych należy zauważyć tendencje ograniczania restrykcyjnych przepisów w za-kresie tworzenia FIZ oraz prezentowania informacji dla inwestorów. Po uchyleniu konieczności uzyskiwania zgody Komisji Nadzoru Finansowego na utworzenie FIZ w 2012 roku można zaobserwować wzrost liczby funduszy w 2012 roku o prawie 100 w stosunku do roku poprzedniego.
W analizowanym okresie, obejmującym lata 2008-2013, należy zauważyć stały przyrost aktywów netto zamkniętych funduszy inwestycyjnych w porównaniu do okresów poprzednich, nawet w okresie odpływu kapitału z funduszy inwestycyjnych na skutek najsilniejszej fali kryzysu w 2008 roku.
Jeżeli chodzi o analizowany wynik z operacji zamkniętych funduszy inwesty-cyjnych, w badanym okresie był zawsze dodatni w przeciwieństwie do wyniku fun-duszy ogółem, który w pierwszym i drugim półroczu 2008 roku oraz drugim półro-czu 2011 roku okazał się ujemny. Porównując wzrost aktywów netto zamkniętych funduszy inwestycyjnych w stosunku do PKB Polski, należy stwierdzić systema-tyczny wzrost badanego wskaźnika w analizowanym okresie. Największy przyrost o prawie 1% w stosunku do roku poprzedniego, miał miejsce w 2012 roku.
Podsumowując wyniki przeprowadzonej analizy danych statystycznych, wydaje się, że popularność zamkniętych funduszy inwestycyjnych w Polsce będzie nadal zwiększać się. Jeżeli nawet w trakcie kryzysu gospodarczego w podstawowych pa-rametrach FIZ nie zaobserwowano tendencji spadkowej, prognozy na przyszłość również wydają się być optymistyczne.
Literatura
1. Borowski G. (2011), Rynek funduszy inwestycyjnych w Unii Europejskiej, CEDEWU, Warszawa
2. Dawidowicz D. (2011), Fundusze inwestycyjne. Rodzaje – metody oceny – analiza, CE-DEWU, Warszawa
3. Dębski W. (2010), Rynek finansowy i jego mechanizmy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
4. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/65/WE z dnia 13 lipca 2009 r. w sprawie koordynacji przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych od-noszących się do przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery warto-ściowe (UCITS), http://www.knf.gov.pl [15.03.2014]
5. Khorana A., Servaes H., Tufano P. (2005), Explaining the size of Mutual Funds Industry Around the World, Journal of Finacial Economic 78 (1)
6. Krupa D. (2008), Zamknięte fundusze inwestycyjne, CEDEWU, Warszawa
7. Nawrot W. (2009), Globalny kryzys finansowy XXI wieku. Przyczyny, przebieg skutki, CEDEWU, Warszawa
8. Polska – wskaźniki makroekonomiczne, http://www.stat.gov.pl [15.03.2014]
9. Ramos S. B. (2009), The Size and Structure of the World Mutual Fund Industry, Euro-pean Financial Management 15 (1)
10. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 24 grudnia 2007 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości funduszy inwestycyjnych (Dz. U. nr 250, poz. 1871 z późn. zm.) 11. Sas-Kulczycka K., Choryło D., Król J., Lasota Z. (1998), Instytucje wspólnego
inwesto-wania w Polsce. Fundusze inwestycyjne i emerytalne, WIG PRESS, Warszawa
12. Shy O. Stenbacka R. (2003), Market Structure and Diversification of Mutual Funds, Journal of Financial Markets 6 (4)
13. Sulik-Górecka A. (2012), Wartość godziwa w wycenie w bilansowej wycenie lokat za-mkniętych funduszy inwestycyjnych w: H. Buk, A. Kostur (red.), Za i przeciw wartości godziwej w rachunkowości. Problemy stosowania i wykorzystywania wartości godziwej, Zeszyty Naukowe Wydziałowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach 126, s. 257-268
14. Ustawa z 16 września 2011 r. o zmianie ustawy o funduszach inwestycyjnych (Dz. U. nr 234, poz. 1389)
15. Ustawa z 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych (Dz. U. nr 146, poz. 1546 z późn. zm.)
16. Ustawa z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (Dz. U. nr 157, poz. 1119 z późn. zm.)
17. Ustawa z dnia 23 listopada 2012 r. o zmianie ustawy o funduszach inwestycyjnych oraz ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym (Dz. U. z 2013 r., poz. 70)
18. Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2009 r., nr 152, poz. 1223 z późn. zm.)
19. Wyniki finansowe funduszy inwestycyjnych i towarzystw funduszy inwestycyjnych w I półroczu 2013 roku, http://www.stat.gov.pl [15.03.2014]
20. Zamojska A. (2012), Efektywność funduszy inwestycyjnych w Polsce. Studium teore-tyczno-praktyczne, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa
The evaluation of growth tendency of close-end
investment funds in Poland in the period 2008-2013
Abstract
In the face of dynamic development of financial market, the problem of growth determi-nants have come into prominence. Investors who purchase shares in a close-end funds may usually expect aggravated degree of risk but also greater possibilities of earning. In the pa-per there have been presented key issues and legal requirements of close-end funds. In the analytical part of the paper, the condition and the dynamic of growth of close-end invest-ment funds in Poland in the period 2008-2013 have been described. The analysis concerns such parameters as: net asset value, profit from operations, net asset value in relation to gross domestic product, net asset value in relation to the number of close-end funds.
