Zbigniew Łabno
Wezwanie do wzięcia udziału w
sprawie a przerwa biegu
przedawnienia
Palestra 10/11(107), 56-59
56 Z b i g f i i . e v o . Ł ą b j i o Nr. 11 ,(107> adw . d r G o d lew sk i zaprosił p rze d staw ic ie li b u łg a rsk ie j ad w o k a tu ry do złożenia w izy ty w Polsce. Z ap ro szen ie to zostało p rz y ję te . T erm in w izyty kolegów b u ł g arsk ic h zostanie u sta lo n y . P rz y jm ie m y ich z tra d y c y jn ą p o lsk ą gościnnością.
P R O S Z Ę O G Ł O S
ZBIGNIEW ŁABNO
W ezw anie do w zięcia udziału w sprawie
a przerwa biegu przedawnienia
i
O b o w iązu jący k.p.k. w p ro w a d ził w części o b e jm u ją c e j p o stęp o w an ie procesow e in s ty tu c ję w ez w a n ia do u d ziału w sp raw ie. N o rm u ją ją p rzepisy a r t. 194, 195 i 198 § 1 k.p.c.
N iezależnie od w ez w a n ia do u d ziału w sp ra w ie n o w a p ro c e d u ra cy w iln a u trz y m a ła ta k ż e in sty tu c ję przypozw ania. O bie te zasady p ra w a procesow ego z n a jd u ją zasto so w an ie obok siebie, choć trz e b a p o d k reślić, że w ezw anie do u d z ia łu w s p r a w ie w y w ie ra w p ły w n a przypozw anie.
S am o znaczenie om aw ianego w ez w a n ia w sp raw ac h , k tó ry c h p o d sta w ą są sp o ry w y n ik a ją c e ze sto su n k u p ra c y (a zw łaszcza o odszkodow anie z ty tu łu p o w sta ły ch niedoborów ), om ów ił dość w yczerp u jąco M. P ie k a rs k i („P ra ca i Z abezp. Społ.” n r 5, r o k 1965). N a tle pow ołanego a r ty k u łu (jego re c e n z ja u k a z a ła się w „N ow ym P r a w ie” n r 9, ro k 1965) w y su w a się m ogące budzić w ątp liw o ści zagadnienie, czy oraz p o upływ ie ja k ieg o te rm in u n a s tę p u je p rz e rw a biegu p rze d aw n ien ia roszczenia, co do k tó reg o sąd w zyw a osobę trzecią, n ie b io rąc ą dotychczas u d ziału w procesie, do w zięcia u d z ia łu w sp raw ie.
K w estią p odm iotow ej zm iany pow ództw a, a w zw iązku z n ią za g ad n ien iem p rz e rw y b ie g u p rz e d a w n ie n ia p rz y w ez w a n iu do u d ziału w sp raw ie z a ją ł się W . B roniew icz (P odm iotow a zm ian a pow ództw a, „N ow e P ra w o ” n r 1, ro k 1966), p rz e d sta w ia ją c to zag ad n ien ie ja k o d y sk u sy jn e.
i i
1. D la u d z ie le n ia odpow iedzi n a p o sta w io n e p y ta n ie kon ieczn e je st u sta le n ie n a j p ie rw c h a r a k te ru procesow ego w ez w a n ia do u d z ia łu w spraw ie.
Różni się ono od przy p o zw an ia, z k tó ry m łączy je p ozornie w p ro w a d ze n ie d o zaw isłego sp o ru osoby trze cie j, sto jącej dotychczas poza procesem . C elem p rz y p o zw an ia je st ozn ajm ien ie sp o ru (litis d en u n tia tio ) osobie trze cie j dla zabezpiecze n ia się w e w e n tu a ln y m -przeciwko n ie j procesie reg reso w y m -przed za rzu te m n ie
N r .11 (1Q 7) W ezw a n ie do w zięcią udzia łu W spraw ie a p rzerw a biegu przedaw n. 57
w łaściw ego p ro w a d ze n ia pierw szego p rocesu b ąd ź te ż d la zabezpieczenia się w w y p ad k u , gdy osoba trze cia m ogłaby w y stą p ić z roszczeniem p rzeciw ko osobie w io d ącej sp ó r i przy p o zy w ającej (art. 84 k.p.c.). P rzy p o zw an y m oże, lecz n ie m usi p rz y stą p ić d o sp raw y . P rzy p o zw an y nie je st stro n ą procesu, -nie b ęd ąc jego po d m iotem , i d la teg o w y d a n y w sp ra w ie w y ro k w żad n y m raz ie go n ie obejm uje.
S y tu a c ja pow yższa u le g a zm ian ie je d y n ie w ów czas, gdy przy p o zw an y , u w zg lę d n ia ją c o bow iązujące w te j m ierze n o rm y p ro c e d u ra ln e , w stę p u je w m iejsce strony. Je ż e li przy p o zw an y zgłasza in te rw e n c ję uboczną, a n ie zachodzi w spółuczestnictw o k onieczne, to przy p o zw an ie n ie p rz e ry w a b ie g u p rze d aw n ien ia, gdyż n ie sp ełn ia w a ru n k ó w p rze w id zia n y ch w a rt. 123 § 1 k.c. (vide a rty k u ł M. Ję d rz e je w sk ie j, ogł. w P U G -u n r 3, r o k 1966). P rz y p o zw an ie bow iem nie je s t czynnością p rzed sięw ziętą bezpośrednio w celu dochodzenia roszczenia (vide cytow any a rt. M. P iekarskiego).
P ow yższe stanow isko, re p re z e n to w a n e w o k resie o b o w iązyw ania daw nego k.p.c., z n a jd o w ało u za sa d n ien ie p rzy ze sta w ien iu § 1 i 2 a rt. V I p rzepisów w p ro w a d z a ją cych k.p.c. o raz a rt. I l l p k t 2 uch y lo n y ch p.o.p.c. B rak p rze n iesien ia tre śc i om a w ian eg o a rt. VI do n o rm p ro c e d u ra ln y c h obecnie obow iązujących n ależy u znać za zro z u m iały w obec tre ś c i a rt. 123 § 1 k.c., k tó ry zw ęził tre ś ć a rt. I l l p k t 2 p.o.p.c.
2. O d m ie n n a sy tu a c ja zachodzi p rzy w ez w a n iu do u d ziału w sp raw ie.
O soba w e z w a n a przez sąd — bąd ź z urzędu, gdy zachodzą p rze słan k i w y m ie n io n e w § 4 a r t. 194 k.o.c., bąd ź n a w n io sek je d n e j ze stro n dotychczasow ych — w chodzi do p ro ce su i s ta je się p o zw a n y m obok dotychczasow ego pozw anego albo też w stę p u je w jego m iejsce.
Z achodzi w ięc tu zasadnicza różnica z przypozw aniem . W ezw any bow iem do u d ziału w sp ra w ie n ie m a żadnego w p ły w u n a f a k t w ezw ania, gdy tym czasem zgłoszenie in te rw e n c ji przez p rzypozw anego uzależnione je st — z w yłączen iem w y p a d k u w sp ó łu czestn ictw a koniecznego — p rze d e w szystkim od w o li przypozw anego, a dopiero w dalszej k o lejności od e w e n tu a ln e j opozycji stro n .
A rty k u ł 198 § 1 k.p.c. stw ie rd z a w y raźn ie, że w ezw an ie do w zięcia u d ziału w sp ra w ie za stę p u je pozw anie.
N ależy w ięc uznać za oczyw iste, że w ez w a n ie sta n o w i czynność, o k tó re j m ów i a r t. 123 § 1 k.c., tzn. ta k ą czynność, k tó ra zm ierza b ezpośrednio do dochodzenia roszczenia. A zatem n a p y ta n ie , czy w ez w a n ie do u d ziału w sp ra w ie p rze ry w a bieg p rze d a w n ia n ia , trz e b a odpow iedzieć tw ierd ząco .
i i i
1. R e aliza cja w ez w a n ia do u d ziału w sp ra w ie o b ejm u je w zasadzie trz y czyn n ości procesow e:
a) w y stą p ie n ie z w nioskiem o w ez w a n ie do w zięcia u d ziału w sp ra w ie przez je d n ą ze stro n dotychczasow ych. S k u tk i te j czynności b ęd ą biec oczyw iście od c h w ili złożenia odpow iedniego p ism a procesow ego w u rzę d zie pocztow ym lu b b ezpośrednio w sąd zie albo od chw ili zgłoszenia w n io sk u w ty m w zg lę dzie do p ro to k o łu “sądow ego. W ym ieniona czynność n ie będzie m ia ła m iejsca, jeżeli w ezw an ie do w zięcia u d ziału w sp ra w ie n a s tą p i z u rz ę d u p rzez sąd w raz ie sp e łn ie n ia się p rz e sła n e k w ym ien io n y ch w a rt. 194 § 4 lu b a rt. 464 k.p.c.;
b) p o sta n o w ien ie są d u o w ezw an iu do u d ziału w spraw ie, jeżeli w ezw an ie n a s tę p u je z urzędu. W ydanie p o sta n o w ien ia p rzez sąd w te j k w estii n ależy uznać
58 Z b i p n i e i o Ł a b n o Nr 11 (107)
za czynność bezw zględnie o b lig a to ry jn ą , p o sta n o w ien ie to je s t n ie z a sk a rż a ln e w try b ie zażaleniow ym (vide cy to w a n y a r ty k u ł W. B roniew icza);
c) doręczenie w ez w a n ia osobie w ezw an ej.
2. P rz e p isy p ro c e d u ra ln e n ie z a w ie ra ją n o rm y , k tó r a b y w sposób oczyw isty —
e x p re ssis v e rb is — w sk az y w ała początek p rze rw y b ie g u p rzed aw n ien ia.
A rt. 198 § 2 k.p.c. dotyczy w y łącznie za w iad o m ien ia o toczącym się procesie osoby, k tó ra m a p rz y stą p ić do sp o ru w c h a ra k te rz e pow oda. N ie m ożna w ięc p rz e p isu tego rozciągać per analogiam n a in sty tu c ję w ez w a n ia choćby z te j przyczyny, że w ejście d o sp o ru now opozw anego n ie je s t uzależnione od jego w oli i decyzji. S tą d te ż odręb n o ść czynności w stą p ie n ia do sp o ru w roli pow oda — n iezależn ie od u p rze d n iej czynności są d u za w iad o m ien ia o toczącym się procesie.
N ależy też w yłączyć ch w ilę pozw ania, k tó re spow odow ało zaw iśnięcie całego p ro cesu, p o n iew aż sp ó r n ie b y ł początkow o w ytoczony p rzeciw ko w ezw anem u (w y łą cz n ie lu b rów nież, co zależy od tego, czy w ezw any w ejd z ie w m iejsce d o ty c h czasow ego pozw anego, czy te ż będzie pozw an y m obok niego), a rt. zaś 198 § 1 k.p.c. w y ra ź n ie stw ie rd z a, że dopiero dok o n an e p rze z są d w ezw an ie do w zięcia u d ziału w sp ra w ie z a stę p u je pozw anie.
P o zo sta je zatem do rozw ażenia, z k tó r ą spośród czynności procesow ych sta n o w iących re a liz a c ję w ez w a n ia do w zięcia u d ziału w sp ra w ie m ożna i n ależy łączyć p o cz ątek p rz e rw y bieg u p rze d aw n ien ia.
V
S am o w ez w a n ie są d u za stę p u je pozw anie, k tó re w y w ie ra s k u tk i p ra w n o m a te ria l- n e i procesow e nie za leż n ie od w oli w ezw anego.
W ezw anie do u d ziału w sp ra w ie służy s a n a c ji b r a k u le g ity m a cji b ie rn e j c a łk o w ite j (art. 194 § 1 k.p.c.) Jub częściow ej (a rt. 194 § 3 i 195 k.p.c. — w sp ó łu czest n ic tw o konieczne).
W p ierw szy m w y p a d k u (art, 194 § 1 k.p.c.) s ą d je s t o b lig a to ry jn ie zw ią za n y w nioskiem je d n e j z dotychczasow ych stro n i n ie m oże tego wniosKu nie u w zg lę d nić. W y n ik a to z b rz m ie n ia cytow anego a rt. 194 § 1 k.p.c., w k tó ry m w y ra źn ie m ów i się o ty m , że sąd „w ezw ie tę osobę do w zięcia u d ziału w sp ra w ie ”.
W raz ie zaś b ra k u częściow ej le g ity m a cji b ie rn e j (art, 194 § 3 k.p.c.) sąd m oże w n io sk u p o w o d a n ie uw zględnić. W sk azu je n a to sfo rm u ło w an ie przep isu , w k tó ry m czytam y, że sąd „m oże w ezw ać te osoby (...)”.
Je ślib y p rz y ją ć — w ra m a c h in te rp re ta c ji — że u sta w o w y te rm in „m oże” ró w noznaczny je s t z obow iązkiem d o k o n an ia p rze w id zia n ej czynności, gdy zachodzą o k reślo n e p ra w e m p rze słan k i, to sąd m a w ta k ie j sy tu a c ji u p ra w n ie n ia i m ożność sw obodnej oceny okoliczności, a co zatem idzie — w y d a n ia takiego p o stan o w ien ia, ja k ie u zn a za słuszne, a w ięc ta k ż e n ie u w zg lęd n iająceg o w n io sk u o w ez w a n ie , do w zięcia u d z ia łu w sp raw ie .
P o d k re ślić n a ’.ezy, że szczególne U praw nienia i obow iązki s ą d u w y n ik a ją c e z a rt. 195 § 1 k.p.c., dotyczące b ra k u le g ity m a cji b ie rn e j częściow ej, gdy zachodzi p rzy tym w spółuczestnictw o konieczne — n ie p o zo stają w sprzeczności z pow yższym i w y w o d am i d o tyczącym i a rt. 194 § 3 k.p.c.
T ak w ięc w in te re su ją c e j n a s k w estii u p ra w n ie n ia sąd u , gdy zachodzą p r z e s ła n k i z a rt. 194 § 3 k.p.c., są szersze w p o ró w n a n iu z a rt. 194 § 1 k.p.c., skoro w ty m w y p a d k u sąd m oże n ie uw zględnić w n io sk u pow oda.
W y d a je się — zw łaszcza ze w zględu n a konieczność p rec y zji i jasn o ści p rz e p isów — że te rm in p o cz ątk u b iegu p rz e d a w n ie n ia roszczenia pow inien być je d n o li
N r 11 (107) Pytania i odpowiedzi prawne 59
ty , tj. w sp ó ln y zarów no w ted y , gdy zachodzi całk o w ity b r a k le g ity m a cji b ie rn e j, ja k i w ted y , gdy zachodzi częściow y b r a k te j le g ity m a cji. .N ie m oże w ięc być ty m te rm in e m ch w ila zgłoszenia w n io sk u o w ezw anie przez stro n ę doty ch cza sow ą, skoro w ra z ie b ra k u le g ity m a c ji b ie rn e j częściow ej (art. 194 § 3 k.p.c.) w n io se k pow oda je s t je d y n ie propozycją i m oże n ie być przez sąd uw zględniony.
3. K ry te riu m ro zw iązan ia zag ad n ien ia trz e b a szu k ać w p rze p isac h n o rm u ją c y c h s k u tk i w n ie sie n ia (a w ięc n ie doręczenia) pozw u.
Z godnie z p o w ołanym a rt. 123 § 1 k.c. bieg p rze d aw n ien ia p rz e ry w a k a ż d a czyn n o ść p rze d sięw z ięta b ezpośrednio w celu dochodzenia roszczenia (oczywiście w roz w a ż a n ia c h n in ie jsz y ch chodzi o p o stę p o w an ie toczące się p rze d sądem ). Z a ta k ą czynność zarów no d o k try n a (W. S iedlecki: Z ary s p o stęp o w an ia cyw ilnego, PW N, w y d . III), ja k i orzecznictw o (orzeczenie SN C 2536/52 — OSN 4/53/115; orzecznic tw o z o k resu obow iązyw ania daw nego k.p.c. n ie u tra c iło tu ta j znaczenia w obec u trz y m a n ia w ty m przedm iocie przepisów bez zm ian m ery to ry czn y ch ) u z n a ją w n ie sie n ie pozwu. Złożenie go n a poczc:e je st oczyw iście chw ilą w niesien ia. N ależy zatem usta lić , z ja k ą chw ilą w ezw an ie do w zięcia u d ziału w sp ra w ie uznać trz e b a z a dok o n an e w ty m sensie, że p o zw an ie osoby trzeciej sta je się fa k te m .
G dyby za ją ć stanow isko, że początek p rze rw y b iegu p rz e d a w n ie n ia n a s tę p u je 7 d a tą d o ręc zen ia osobie w ezw an ia do w zięcia udziału w sp raw ie , to sta ło b y to w sprzeczności z zasadą, że s k u tk i pozw ania, gdy chodzi o p rz e rw ę bieg u p rz e d a w n ie n ia , n a s tę p u ją z ch w ilą w n iesien ia, a n ie doręczenia pozw u.
W y d a je się w ięc, że je d y n y m ro zw iązaniem postaw ionego p ro b lem u je s t s tw ie r d zenie, iż p rz e rw a bieg u p rz e d a w n ie n ia w sto su n k u do osoby w ez w a n ej do w z ię cia u d ziału w sp ra w ie n a s tę p u je z ch w ilą w y d a n ia przez sąd p o sta n o w ien ia o w ez w an iu . P rz y ta k im rozw iązan iu zag ad n ien ia początek p rzerw y biegu p rz e d aw n ien ia n a s tą p i z chw ilą, gdy w ezw an ie do w zięcia u d ziału w sp raw ie sta je się pozw em .
D odać jeszcze należy, że p oczątek p rz e rw y b iegu p rz e d a w n ie n ia n a s tą p i z tą ch w ilą d la obu w y p ad k ó w p rze w id zia n y ch w a rt. 194 k.p.c. B ędzie w ięc dotyczyć zaró w n o sp raw , w k tó ry c h w ezw an ie do w zięcia u d ziału w sp ra w ie n a stą p ić m a n a w niosek je d n e j z dotychczasow ych stro n procesu, ja k i sp raw , w k tó ry c h m oże tego dokonać z u rz ę d u sąd n a p o d sta w ie a r t. 194 § 4 b ąd ź a rt. 464 k.p.c.
