Zenon Grocholewski
"Scioglimento del matrimonio
canonico per inconsumazione",
Benedetto Marchetta, Padova 1981 :
[recenzja]
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 26/3-4, 222-224
2 2 2 Recenzje sk o w eg o , p r e z e s a K o le g iu m M e d y c z n o -P ra w n e g o w ło sk ie g o M in is te r s tw a O b ro n y i s p e c ja lis ty w p s y c h o lo g ii m e d y c z n e j), d o ty c z y m e to d o lo gii d ia g n o s ty c z n e j p s y c h ia tr y c z n e j i p s y c h o lo g ic z n e j (ss. 77—79). N ie w ą tp liw e z n a c z e n ie — ja k w y n ik a z p o w y ż e j c y to w a n y c h słów A . D i F e lic e — m a ją z a m ie sz c z o n e n a k o ń c u k s ią ż k i w y ro k i r o t a ln e (ss. 81— 139). P ie r w s z y z n ic h , c o r a m P in to z 19 X I I 1979, d o ty c z y w ła ś n ie o so b o w o śc i „ b o rd e r lin e ”, ro z w a ż a n e j w a s p e k c ie „ in c a p a c ita tis p r a e s ta n d i c o n s e n s u m m a tr im o n ia le m se u t r a d e n d i iu s a d v it a e c o n s o r tiu m ” (ss. 81— 96); d ru g i, c o ra m P o m p e d d a z 3 V II 1979, ro z s trz y g a k a z u s n e r w ic y i z a w ie ra „ in iu r e ” b a rd z o s z e ro k ie o p ra c o w a n ie n a t e n te m a t; p rz e d m io te m trz e c ie g o , c o ra m D i F e lic e z 24 V 1980, je s t
n e r w ic a lę k u (ss. 1,19—<129); c z w a rte g o zaś, ta k ż e co n am D i F e lic e z 14
V II 1980, n e r w ic a a s te n ic z n a (ss. 130— 139). T a k ze w z g lę d u n a a k tu a ln o ś ć p ro b le m u , ja k te ż n a fa c h o w o ść o p r a c o w a ń a u to r ó w i a u to r y te t z a m ie sz c z o n y c h w y ro k ó w ro ta ln y c h , k s ią ż k a je s t g o d n a p o le c e n ia d la w s z y s tk ic h , k tó r z y z a jm u ją się — czy to w a s p e k c ie te o r e ty c z n y m , czy te ż z w ła sz c z a w a sp e k c ie p r a k ty c z n y m — p r o b le m a ty k ą w a ż n o śc i i n ie w a ż n o ś c i zg o d y m a łż e ń s k ie j. B p Z e n o n G r o c h o le w s k i
Benedetto M a r c h e t t a , Scioglim ento del matrimonio canonico per inconsum azione, CEDAM — Casa Editrice Dott. Antonio Milani, Pado
va 1981, ss. X V III + 541
Z a s łu g u je n a u w a g ę k s ią ż k a n a p is a n a p rz e z B. M a r c h e tta , p o d s e k r e t a r z a K o n g re g a c ji S a k r a m e n tó w i K u ltu B ożego, k tó r y , p r a c u j ą c od w ie lu l a t w e w s p o m n ia n y m D y k a s te r iu m K u r ii R z y m s k ie j, n ie ty lk o je s t b e z p o ś r e d n im o b s e r w a to r e m p r a k t y k i i o rz e c z n ic tw a n a jb a r d z ie j a u t o r y ta ty w n e g o w s p r a w a c h ro z w ią z a n ia m a łż e ń s tw a n ie d o p e łn io n e g o , lecz ta k ż e c z y n n y m w fo r m o w a n iu te g o ż o rz e c z n ic tw a . Co w ię c e j, p ro f. F. D e lla R o cca z a u w a ż a w e w s tę p ie , że A. b y ł, w ś ró d c z ło n k ó w K o n g r e g a c ji S a k ra m e n tó w , n a jb a r d z ie j k w a lif ik o w a n y m i n a jb a r d z ie j inten« s y w n ie z a a n g a ż o w a n y m w o p ra c o w a n iu I n s tr u k c j i D isp e n s a tio n is m a
tr im o n ii (z 7 I I I 19712), k tó r a o k re ś la o b e c n e p o istęp o w an ie w p ro c e s a c h ,
o k tó r y c h m o w a.
K s ią ż k a p o d z ie lo n a je s t n a d w ie części. W p ie rw s z e j, z a ty tu ło w a n e j
r o z w ią z a n ie m a łż e ń s tw a n ie d o p e łn io n e g o (ss. 1— 180), A. o m a w ia sed n o
p ro b le m u , ta k z p u n k tu w id z e n ia p r a w a m a te r ia ln e g o ja k te ż p r o c e sow ego. W d ru g ie j zaś z a jm u je się k w e s tią szczeg ó ło w ą, m a ją c ą z n a czen ie g łó w n ie po u d z ie le n iu d y s p e n s y , m ia n o w ic ie k la u z u la m i d o d a
w a n y m i do d y s p e n s p a p ie s k ic h od m a łż e ń s tw a n ie d o p e łn io n e g o i ich u s u w a n ie m (ss. 181— 257).
P ie r w s z a część s k ła d a się z c z te re c h ro z d z ia łó w . P rz e d m io te m p ie r w szego je s t m a łż e ń s tw o n ie d o p e łn io n e w p r a w ie k a n o n ic z n y m (ss. 1—26)
(7] Recenzje 223 P o s p r e c y z o w a n iu p o ję ć , A. z a jm u je się in s ty t u c ją d y s p e n s y od m a ł ż e ń s tw a n ie d o p e łn io n e g o ; w s k a z u je n a n a tu r ę a d m in is tr a c y jn ą p o s tę p o w a n ia w te jż e m a te r ii, n a k o n ie c z n o ść p e w n o śc i o d n o śn ie z a ło ż e ń d y s p e n s y (z a is tn ie n ie „ s łu s z n e j p rz y c z y n y ” i s tw ie rd z e n ie n ie d o p e łn ie n ia ); o ra z o m a w ia p o ję c ie n ie d o p e łn ie n ia m a łż e ń s tw a . D ru g i ro z d z ia ł d o ty czy p r o c e s u n a te r e n ie d ie c e z ji (ss. 27— 101). P r z e d s ta w io n a i k o m e n to w a n a je s t t u t a j p rz e d e w s z y s tk im I n s tr u k c j a D is p e n s a tio n is m a tr i- m o n ii z 7 I I I 1972. U k a z a w s z y a s p e k ty p r a w n o - p a s to r a ln e o ra z m o ty w y te jż e in s tr u k c ji, M a r c h e tta o m a w ia p o sz c z e g ó ln e e ta p y p r o c e d u r y o ra z k w e s tie p a r t y k u la r n e z n ią z w ią z a n e (ja k w y s ta w ie n ie z a ś w ia d c z e n ia o tr w a n i u s p o r u są d o w e g o ; p rz e d łu ż e n ie w ła ś c iw o ś c i k u r i i d ie c e z ja ln e j; p rz e jś c ie z p ro c e s u sąd o w e g o n ie w a ż n o ś c i m a łż e ń s tw a do p r o c e su a d m in is tr a c y jn e g o d o ty c z ą c e g o n ie d o p e łn ie n ia ), a ta k ż e e le m e n ty d o w o d o w e. T rz e c i ro z d z ia ł p o św ię c o n y je s t p ro c e s o w i n a te r e n ie K o n g re g a c ji S a k r a m e n tó w i K u l t u B o żeg o (ss. 102—ił61). A. p r z e d s ta w ia k r ó tk o n o r m y d o ty c z ą c e o d p o w ie d n ie j p r o c e d u r y ; n a s tę p n ie sz e rz e j k r y te r ia o c e n y a r g u m e n tó w za n ie d o p e łn ie n ie m m a łż e ń s tw a , t a k w p r z y p a d k a c h z w y c z a jn y c h ja k z w ła sz c z a w „ p rz y p a d k a c h tr u d n y c h ” (a. n ie d o p e łn ie n ie m im o p o c z ę c ia i u ro d z e n ia p o to m s tw a p rz e z w c h ło n ię cie n a s ie n ia ; b. n ie d o p e łn ie n ie z p o w o d u „ im p o te n tia e ia c u la n d i” m im o p e n e tr a c ji ; c. n ie d o p e łn ie n ie z p o w o d u s to s u n k ó w o n a n is ty c z n y c h lu b d o k o n y w a n y c h p r z y p o m o c y p r e z e r w a ty w ; d. n ie d o p e łn ie n ie i sz tu c z n e z a p ło d n ie n ie ; e. n ie d o p e łn ie n ie ze s tr o n y ty c h k tó r z y z o s ta li p o d d a n i w a s e k to m ii). W o s ta tn im ro z d z ia le p ie r w s z e j części M a r c h e tta z a j m u je się s k u t k a m i k a n o n ic z n y m i i c y w il n y m i d y s p e n s y p a p ie s k ie j od
m a łż e ń s tw a n ie d o p e łn io n e g o (ss. 162— 180). C h o d z i t u t a j o s k u t k i c y
w iln e , ja k ie w ła d z e w ło sk ie , n a p o d s ta w ie K o n k o r d a tu z r. 1929, p r z y z n a w a ły d y s p e n s o m p a p ie s k im od m a łż e ń s tw a n ie d o p e łn io n e g o . N ie s te ty , k ilk a ty g o d n i p o u k a z a n iu się k s ią ż k i, w y r o k ie m z d n ia 22 s t y c z n ia 1982 (o g ło szo n y m 2 I I 1982), s ą d k o n s ty tu c y jn y W ło ch o rz e k ł „ n ie le g a ln o ś ć k o n s t y tu c y j n ą ” o d p o w ie d n ie g o a r t y k u ł u w sp o m n ia n e g o K o n k o r d a tu ; s tą d k w e s tia s k u tk ó w c y w iln y c h w e W ło szech s t a ła się ju ż w te j m a t e r i i n ie a k tu a ln ą .
C zęść d r u g a d z ie ła z a w ie r a d w a n a s tę p n e ro z d z ia ły . R o z d z ia ł p ią ty d o ty c z y k la u z u l, d o d a w a n y c h do d y s p e n s p a p ie s k ic h , z a b r a n ia ją c y c h
za w a r c ia n o w e g o m a łż e ń s tw a (iss. 183— 245). A. o m a w ia k o le jn o n a tu r ę
i p o ję c ie k la u z u l z a b r a n ia ją c y c h ; d y sp o z y c je p r a w n e w te j m a te r ii; r ó ż n ic ę m ię d z y k la u z u lą w y r a ż o n ą sło w a m i „V etito ...” i k la u z u lą w y r a ż o n ą sło w a m i „A d m e n te m ...” , o ra z z n a c z e n ie p r a w n o - p a s t o r a l n e o b u k la u z u l; p o w a ż n e f o r m y a n o m a lii s e k s u a ln y c h m ę ż c z y z n y i k o b ie ty , w k tó r y c h b y w a d o d a w a n a k la u z u la „ V e tito ” ; in n e p o w o d y n ie d o p e ł n ie n ia m a łż e ń s tw a i ró ż n e fo r m u la c je k la u z u li „A d m e n te m ” ; o so b li w o śc i k la u z u li „A d m e n te m ” n a t u r y e k o n o m ic z n o -f in a n s o w e j, z m ie rz a ją c e j do n a p r a w ie n ia sz k ó d s tr o n ie n ie w in n e j n ie d o p e łn ie n ia ; o so b li w o śc i k la u z u li „A d c a u te la m ” w p r z y p a d k u p o w a ż n e j w ą tp liw o ś c i o d n o ś n ie n ie w a ż n o ś c i m a łż e ń s tw a n ie d o p e łn io n e g o ; o d w o ła n ie d y s p e n s y
224 Recenzje [8]
p a p ie s k ie j z p o w o d u b r a k u je d n e g o z p o d s ta w o w y c h z a ło ż e ń g d y c h o d z i o w a ż n o ść d y s p e n s y . P r z e d m io te m szó steg o ro z d z ia łu je s t u s u w a n ie
k la u z u l „V e tito ” i „ A d m e n te m ” w e d łu g I n s tr . „ D isp e n s a tio n is m a tr i- m o n ii” (ss. 246—257). A. z a jm u je się u s u w a n ie m k la u z u li „ V e tito ” w
p r a k t y c e K o n g re g a c ji S a k r a m e n tó w i K u ltu B ożego, o ra z u s u w a n ie m k la u z u l „A d m e n te m ” p o w ie rz o n y m b is k u p o w i s tr o n y p ro s z ą c e j. P o n a d p o ło w ą to m u s ta n o w ią d o d a tk i (ss. 259—525). Z n a jd u je m y t u t a j 30 te k s tó w ró ż n e g o r o d z a ju : d o k u m e n ty u sta w o d a w c z e , in s tr u k c je , w y ro k i, w o ta e k s p e r tó w , p r z y k ła d y w o tó w , p r z y k ła d a k t p o s tę p o w a n ie w c e lu u s u n ię c ia z a k a z u z a w a r c ia n o w eg o m a łż e ń s tw a , o p ra c o w a n ia a u to r ó w , w y ją te k ze s c h e m a tu n o w e g o K o d e k su . N a p o c z ą tk u to m u , o p ró c z in d e k s u s u m a r y c z n e g o (ss. V II—X II), u m ie szczono p r e z e n ta c ję p ro f . F e r n a n d o D e lla R o c c a z U n iw e r s y te tu R z y m sk ie g o (ss. X I I I — X V II). N a k o ń c u zaś b ib lio g r a fię w y b r a n ą (ss. 527— •—529), in d e k s a u to r ó w (ss. 530—532), o ra z in d e k s a lfa b e ty c z n o -a n a li- t y c z n y (ss. 533—541). W a rto ś ć d z ie ła le ż y n ie ty le w s p e k u la ty w n y m o p ra c o w a n iu p r o b le m a ty k i r o z w ią z a n ia m a łż e ń s tw a n ie d o p e łn io n e g o , ile r a c z e j w d o ś w ia d c z e n iu A u to ra , w p r z e d s ta w ie n iu p r a k t y k i K u r ii R z y m s k ie j i w u w a ż n y m s tu d iu m o rz e c z n ic tw a , s to s u n k o w o m a ło z n a n e g o . N a szczeg ó ln ą u w a g ę — ze w z g lę d u n a o rg in a ln o ś ć i z n a c z n y w k ła d A. — z a s łu g u je w y ja ś n ie n ie p r o b le m a ty k i i p r a k t y k i o d n o śn ie w s p o m n ia n y c h „ p rz y p a d k ó w tr u d n y c h ” (ss. 122— 161) o ra z p ro b le m u k la u z u l d o d a w a n y c h do r e s k r y p tó w p a p ie s k ic h , z a w ie r a ją c y c h d y s p e n s ę od m a łż e ń s tw a n ie d o p e łn io n e g o , i ic h u s u n ię c ia (ss. 181—257). N a le ż y te ż p o d k re ś lić ja s n o ść i k o m u n ik a ty w n o ś ć w y k ła d u . W k a ż d y m b ą d ź ra z ie , k s ią ż k a p r z e d s ta w ia się b a rd z o u ż y te c z n ą t a k d la p ra c o w n ik ó w n a u k i, ja k — z w a ż y w sz y w ra ż liw o ś ć A. n a a s p e k ty p r a k ty c z n e i p a s to r a ln e — z w ła sz c z a d la k a n o n is tó w c z y n n ie z a a n g a ż o w a n y c h w p ro c e s a c h „ s u p e r r a t o ” . B p Z e n o n G r o c h o le w s k i
