A N N A L E S
Ü N I V E K S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K L O D O W S K A L U B L I N - P O L O N I A
V O L . I, N r 3 SECTIO E 1. 9. 1946
Z Z a k ła d u O g ó ln e j H o d o w li Z w ie r z ą t U n iw e rs y te tu M . C . S. w L u b lin ie K ie r o w n ik : P r o f. R o m a n P ra w o c h e ń s k i
A d a m D o m a ń s k i
DZIEDZICZENIE MAŚCI BDEANEI IT l i O i l
Lu y C l i i
I. R o z w ó j poglądów na istotę b a rw ik a , umaszczenie i dzied ziczen ie t e j cechy u k o n i
D z ie d z ic z e n ie m a ści b n ła n e j u k o n i n ie je s t d o ty c h c z a s k w e s tią w y ja ś n io n ą . R ó ż n ic e p o g lą d ó w są w t e j s p ra w ie dość d u że i o b ra c a ją się p rz e w a ż n ie w s fe rz e te o r e ty c z n y c h p rz y p u s z c z e ń . D a n y c h o p a r ty c h n a p r a k ty c z n y c h k r z y ż ó w k a c h p r a w ie w c a le n ie m a, a d ane is tn ie ją c e o p ie r a ją się n a b a rd z o n ie lic z n y m m a te ria le , n ie p rz e k ra c z a ją c y m 10 o s o b n ik ó w b u ła n y c h w p o s z c z e g ó ln y c h g ru p a c h . W r o s y js k im „ Z u r n a l K o n o z a w o d s tw a ” z r o k u 1895, N r 7 z n a la z łe m za p isa n ą zn a czn ą ilość k rz y ż o w a ń m a ści b u ła n e j z k o ń m i in n e g o u m a s z c z e n ia w r a z z p o to m s tw e m , co s k ło n iło m n ie do z a ję c ia się tą s p ra w ą i n a p is a n ia n in ie js z e j p ra c y , o p a r te j n a m a te r ia le 507 k r z y ż o w a ń m a ści b u ła n e j i iz a b e lo w a te j z w s z e lk im i in n y m i m a ścia m i k o ń s k im i.
I s t o t a b a r w i k a i je g o p o w s ta n ie w o rg a n iź m ie n ie je s t d o ty c h c z a s d o k ła d n ie w y ja ś n io n e . P o c z ą tk o w o s ta ra n o się z n a le ź ć w s p ó ł
za le żn o ść p o m ię d z y b a r w ik ie m i m a te ria le m b a r w n y m k r w i . W y n ik i je d n a k n ie d a w a ły z g o d n y c h re z u lta tó w . O p p e n h e i m e r (5) je s t z d a n ia , że w osoczu k r w i z n a jd u ją się s p e c ja ln e k o m ó r k i, k t ó r y c h z a d a n ie m je s t w c h ła n ia n ie c z e rw o n y c h c ia łe k k r w i i p z e ra b ia n ie ic h na p ig m e n t. L i s t (5), n ie w c h o d z ą c w samą k w e s tię p o w s ta w a n ia b a r w ik a , p rz y p u s z c z c z a , że p e w n ą rolę, w je g o tw o r z e n iu się, o d g ry - 1
\
2 A dam D om ański
w ti ja le u k o c y ty , k tó r e p o s ia d a ją z d o ln o ś ć c h w y ta n ia b a r w ik a i p rz e nosze n ia go do n a b ło n k a . Ż a d e n je d n a k z w y m ie n io n y c h a u to ró w
n ie p o ru s z a c h e m ic z n y c h p ro c e s ó w , k tó r e ty m z ja w is k o m to w a r z y - Szą. N o w s z e b a d a n ia z a rz u c a ją te o r ię p o w s ta w a n ia p ig m e n tu d ro g ą b e z p o ś re d n ie j p r z e m ia n y z b a r w ik a k r w i . T e j o s ta tn ie j p o z o s ta w io n o je d y n ie ro lę ś ro d k a tra n s p o rto w e g o , k t ó r y ro z n o s i b a r w ik po c a ły m o rg a n iź m ie . O b e c n ie z w ró c o n o u w a g ę na b ia łk o i p r o d u k ty je g o ro z k ła d u , ja k o ź ró d ło p o w s ta w a n ia p ig m e n tu . W e d łu g w s p ó ł
cze sn ych p o g lą d ó w na b e z b a r w n y c h ro m o g e n , z n a jd u ją c y się w n a s k ó r k u z w ie rz ą t, d z ia ła ją , f e r m e n ty (o k s y d a z y ) i p r o d u k te m t e j r e a k c ji je s t p o w s ta n ie b a r w n e j m e la n in y . B a d a n ia p o s z ły g łó w n ie w k ie r u n k u w y ja ś n ie n ia sa m e j is t o t y c h ro m o g e n u o ra z d z ia ła ją c e g o nart fe rm e n tu .
K r o n a c h e r z a - R i d d l e (5) u w a ż a , że z w ie rz ę c e b a r w ik i p o w s ta ją z t y r o z y n y i p o d o b n y c h do n i e j s k ła d n ik ó w d r o b in y b ia ł
k o w e j p o d w p ły w e m fe r m e n tu ty r o z y n a z y . W y t w o r z o n y b a r w ik d a je w s z y s tk ie o d c ie n ie , z a c z y n a ją c od ja s n o -ż ó łte g o d o c ie m n e g o , z a le ż n ie od g e n o ty p u i fiz jo lo g ic z n e g o s ta n u z w ie rz ę c ia . A d a m e t z ( i ) je s t z d a n ia , że p ig m e n t je s t p r o d u k te m w y m ia n y m a te r ii k o m ó r k i, p o z o s ta ją c e j p o d d z ia ła n ie m ty r o z y n a z y n a s u b s ta n c je c h ro m o g e - nową, w d o ln y c h w a rs tw a c h n a b ło n k a . C z y n n ik ie m p o b u d z a ją c y m tę r e a k c ję m a ją b y ć z d a n ie m te g o o s ta tn ie g o a u to r a p ro m ie n ie nad- fio łk o w e . T y r o z y n a z a z o s ta ła o d k r y t a w s k ó ra c h z w ie r z ą t ssących p rz e z D a r t h a m a i O n s l o w a (5).
K a u 1 m a n (5) za O n s l o w e m p o d a je , że m a m y u z w ie rz ą t d w a ro d z a je b ia ło ś c i: u s tę p u ją c ą , i p a n u ją c ą . B ra k u m a s z c z e n ia je s t s p o w o d o w a n y n ie o b e c n o ś c ią t y r o z y n a z y w o rg a n iź m ie z w ie rz ę c y m i je s t cechą u s tę p u ją c ą w s to s u n k u d o o rg a n iz m ó w z a b a rw io n y c h . N a to m ia s t p a n u ją c ą b ia ło ś ć w y w o łu je gen p o w o d u ją c y obecność a n ty ty r o z y n a z y , k t ó r e j d z ia ła n ie p o le g a na h a m o w a n iu d z ia ła n ia o k s y d a z y .
S p ra w a u m a s z c z e n ia n ie je s t je d n a k d o ty c h c z a s c a łk o w ic ie w y ja ś n io n a . W s p ó łc z e ś n i a u to r o w ie p r z y jm u ją , że is tn ie je w s p ó łd z ia ła n ie p o m ię d z y c h ro m o g e n e m i oksydazą,, m a ją c ą n a c e lu w y t w o r z e n ie z a b a r w ie n ia z w ie rz ę c e g o . B r a k o b u t y c h c z y n n ik ó w lu l i je d n e g o z n ic h s p ra w ia , że o s o b n ik s ta je się a lb in o ty c z n y .
B a d a n ia K a u 1 m a n (p) p ro w a d z o n e n a k r ó lik a c h r o s y js k ic h w y k a z a ły , że b ia łe o s o b n ik i n ie p o s ia d a ją ty r o z y n a z y , n a to m ia s t m a ją c h ro m o g e n , p r z y c z y m o k a z a ło się-, że te n o s ta tn i n ie je s t t y r o z y n ą le c z w e d łu g w s z e lk ie g o p ra w d o p o d o b ie ń s tw a d io k s y fe n y la la n in a , c z y li tz w . „d o p p ą . „ D o p ie ” o d p o w ia d a s w o is ty fe r m e n t tz w . „d o p a -
D ziedziczenie maści b-ułanej u k o n i
o k s y d a z a ” . O b a p ro c e s y p o le g a ją n a d z ia ła n iu fe rm e n tó w . Poza t y m p ro ce s z a m ia n y d io k s y f e n ila la n in y n a m e la n in ę może zac h o d z ić n ie t y l k o na s k u te k w p ły w u o k s y d a z y , lecz m oże p o le g a ć na d z ia
ła n iu zasad, k t ó r y m p o d le g a d io k s y fe n y la la n in a , d a ją c t a k i sam b a r w n y s k u te k j a k r e a k c ja p o p rz e d n ia . W s p o m n ia n e b a d a n ia w s k a z u ją n a obecność u b a d a n y c h k r ó lik ó w „ d o p p y ” , a n ie t y r o z y n y , p o n ie w a ż b ia ła ic li s k ó ra z a b a r w ia ła się po za s tr z y k n ię c i u o d p o w ie d n ic h zasad.
K a u f m a n (5) o ra z S c h u l z (5) s t w ie r d z ili r ó w n ie ż n a k r ó lik a c h w y s tę p o w a n ie b a r w ik a w m ie js c u w y s k u b a n y c h w ło s ó w , o ile z w ie rz ę ta p r z e b y w a ją w o d p o w ie d n io n is k ie j te m p e ra tu rz e . P r z e m a w ia ło b y to za is tn ie n ie m „ d o p p y ” , k t ó r a z a m ie n iła się n a p ig m e n t p o d w p ły w e m zasad, p o n ie w a ż w ia d o m o , że o b n iż e n ie te m p e r a t u r y w p ły w a na p o w ię k s z e n ie się za sa d o w o ści k o m ó re k . 1 o d w r o tn ie , p o d n ie s ie n ie te m p e r a tu r y p o w o d u je w ię k s z e u a k ty w n ie n ie p ro c e s ó w o k s y d a c y jn y c h .
B l o c h (5) w s w o ic h b a d a n ia c h d o c h o d z i do p rz e k o n a n ia , że w k o m ó lrk a e h z w ie rz ę c y c h c h ro m o g e n e m n ie je s t ty r o z y n a , le cz
„ d o p p a ” , m a ją c a s w ó j s p e c y fic z n y fe rm e n t. P r o d u k t r e a k c ji te g o fe r m e n tu m oże b y ć a lb o p ły n e m , a lb o c ia łe m s ta ły m p o d p o sta cią d r o b n y c h z ia re n e k . W y tw o r z e n ie się b a r w ik a , p o w s ta je t y lk o w n a b ło n k u , a w y p a d k i z n a jd y w a n ia go w skólrze są b a rd z o rz a d k ie .
R i c e (16) za Vt r i g h t e m (16) tw ie r d z i, że m e la n iu a p o w s ta je z u tle n ia n ia t y r o z y n y lu b in n e g o c h ro m o g e n u pod w p ły w e m e n zy- m ó w , w y d z ie la n y c h p r a w d o p o d o b n ie ¡»rzez ją d r o k o m ó r k i. P r z y p u s z c z a ln ie tw o r z e n ie się b a r w z a le ż y od d w ó c h e n z y m ó w , k tó r e w y s tę p u ją c je d n o c z e ś n ie , tw o rz ą c z a rn ą b a rw ę . E n z y m I ( w a r u n k u ją c y s w o ją o b e cn o ścią tw o r z e n ie się d o w o ln e j b a r w y ) , sam p r z y c z y n ia się do w y s tą p ie n ia c z e rw o n e g o u m a szcze n ia ( je ś li e n z y m 11 n ie je s t o b e c n y ), je ś li e n z y m I n ie is tn ie ję w d a n y m o s o b n ik u , o t r z y m u je m y b a r w ę b ia łą , p r z y c z y m o b o ję tn a je s t w ó w c z a s obecność e n z y m u I I .
j a k w y n ik a z p rz y to c z o n y c h p o g lą d ó w , z a p a tr y w a n ia na t w o rz e n ie się u m a s z c z e n ia w o rg a n iz m a c h z w ie rz ą t, n ie są je szcze z u p e łn ie u z g o d n io n e . P a n u je zg o d n e p rz e k o n a n ie je d y n ie w s p ra w ie z a s a d n ic z e j, t j . , że na c h ro m o g e n d z ia ła s p e c y fic z n y fe r m e n t i w r e z u lta c ie d a je m e la n in ę . N a to m ia s t s z c z e g ó ły d o ty c z ą c e te g o p ro - cesu, j a k .ró w n ie ż w y ś w ie tle n ie c h e m iz m u c z y n n ik ó w , b io rą c y c h u d z ia ł w o m a w ia n e j r e a k c ji, w y m a g a ją je szcze d a ls z y c h b a d a ń .
S tu d ia n a d d z i e d z i c z e n i e m b a r w i k a u k o n i są je szcze m a ło z b a d a n e . O b s e rw a c je t u t a j są z n a c z n ie tr u d n ie js z e n iż u in - V
4 A dam D om ański
n y c li z w ie r z ą t g o s p o d a rs k ic h , p o n ie w a ż ii k o n i w y s tę p u je o g ro m n a ro z m a ito ś ć b a r w . O k r e ś lo n y ro d z a j u m a s z c z e n ia m oże d a w a ć r o z m a ite n a tę ż e n ia o ra z ro z m a ite o d c ie n ie , czasem le d w o d o s trz e g a ln e ,
l a d u ż a ro z le w n o ś ć w b a rw a c h u m a szcze ń k o n i, m a m ie js c e w e w s z y s tk ic h ro d z a ja c h t y c h u m a szcze ii. Za w y ją t k ie m s u ffo lk ó w , k tó r a to rasa o d zn a cza się t y l k o je d n y m ro d z a je m u m a szcze n ia , a m ia n o w ic ie k a s z ta n a m i, w s z y s tk ie in n e (ra s y ) m ogą m ie ć o s o b n ik i 0 d o w o ln y m u m a s z c z e n iu . D la te g o n a le ż y p rz y p u s z c z a ć , żć k o n ie , n a w e t w o b rę b ie je d n e j ra s y , są pod w z g lę d e m k o lo r u ic h skó lry 1 w ło s a p r a w ie zaw sze h e te ro z y g o ta m i. P ro b le m te n u in n y c h ga- tu n k ó lw z w ie r z ą t b a rd z o często n ie is tn ie je , p o n ie w a ż k o lo r m aści je s t u n ic h cechą ra s o w ą , ściśle z nią z w ią z a n ą . D a je to w ię c e j m o ż liw o ś c i p r z e p ro w a d z e n ia b a d a ii n a d u m a s z c z e n ie m ty c h z w ie rz ą t, o ra z szybszego o tr z y m y w a n ia w y n ik ó w , p o n ie w a ż l je s t w ię c e j szans n a is tn ie n ie h o m o z y g o t, w p r z e c iw ie ń s tw ie j a k u k o n i.
W ię k s z o ś ć poza ty m d a n y c h o d z ie d z ic z e n iu u m a szcze ń k o n i je s t z a c z e rp n ię ta z k s ią g ro d o w o d o w y c h . T o s tw a rz a d u ż o m o ż liw o ś ć ! n ie ś c is łe g o p o d a w a n ia ro d z a ju u m a s z c z a n ia . Z a c h o d z i to p rz e d e w s z y s tk im d la te g o , że ze w z g lę d u na dużą ró ż n o ro d n o ś ć o d c ie n i k o lo r u u m a szcze n ia , te r m in o lo g ia ic h je s t dość d o w o ln a i n ie d o k ła d n ie s p re c y z o w a n a .
R o z ró ż n ia się u k o n i n a s tę p u ją c e r o d z a j e u m a s z c z e ń : 1. M a ś ć d z i k a . — K o ń je s t s iw o - ż ó lty ; p rz e z s z y ję i g rz b ie t b ie g n ie c z a rn a p rę g a , n o g i i p ę c in y c ie m n ie js z e , p rz e d ra m ię i nad- p ę c ie m a ją często c z a rn e p rę g i. G ó rn a i ś ro d k o w a część o g o n a c z a rn a , p o z o s ta ła część ogona o c h a r a k te r y s ty c z n y m ż ó łty m o d c ie n iu . O k o ło n o z d r ż y ja ś n ie js z y o d c ie ń . Jest to m aść b a rd z o rz a d k a , p r z y c z y n i is tn ie ją , j e j róiżne o d c ie n ie . P r z y k ła d e m te g o to E q u s P r z e- w a 1 s k i, k t ó r y je s t z b liż o n y d o m aści g n ia d e j z c z a rn ą pręigą p rz e z g rz b ie t. J a ś n ie js z e w ło s y d z ik ie j m a ści m a ją często p o d z ia ł b a r w ik a n a s tr e fy , często 3 -w a rs tw o w e : c ie m n ą , ż ó łtą i ja s n ą , ta k z w . maść
„ a g u t i” ;
2. M a ś ć s i w a . — K o n ie ta k u m aszczone ro d z ą się c z a rn e i d o p ie r o z w ie k ie m s iw ie ją , w s k u te k p o ja w ia n ia się b ia ły c h w ło s ó w . S iw ie n ie o d b y w a się s to p n io w o . K o ń n a jp ie r w je s t s z a ry , n a s tę p n ie c o ra z w ię c e j z ja w ia się w ło s ó w b ia ły c h i p r z y c h o d z i o k re s p r z e j
ś c io w y , k ie d y k o ń je s t u m a s z c z o n y w „ j a b ł k a ” . W re s z c ie i to z n ik a i p o z o s ta je je d y n ie m ie s z a n in a w ło s ó w c z a rn y c h i b ia ły c h n a p ig - m e n to w a n e j s k ó rze . T e m p o s iw ie n ia k o n i n ie d a je się u ją ć w ja k ie ś p r a w id ła , le c z je s t cechą in d y w id u a ln ą .
5 D ziedziczenie maści b u ła n e j u k o n i
3. M a ś ć b i a ł a . — K o n ie t a k u m aszczone m a ją c z a rn ą , w z g lę d n ie c ie m n ą skórę, i b ia łe w ło s y .
4. A l b i n o s y . — C a łk ie m b ia łe . S k ó ra i w ło s n ie p ig m e n to w a n e . U w s z y s tk ic h z w ie rz ą t a lb in o ty c z n o ś ć je s t cechą u s tę p u ją c ą . W e d łu g W r i e d t a (15) u k o n i d z ie d z ic z e n ie t e j c e c h y p rz e b ie g a in a c z e j. P r z y s k r z y ż o w a n iu k o n ia g n ia d e g o z a lb in o s e m , o t r z y m u je m y u m a szcze n ie g n ia d o s iw e . O s o b n ik t a k z a b a r w io n y p o s ia d a o gon i g r z y w ę c z a rn ą , a p o m ię d z y b ia ły m i w ło s a m i są, z rz a d k a ro z rz u c o n e c z a rn e n a p o w ie r z c h n i ca łe g o z w ie rz ę c ia . W a h a n ia w n a s ile n iu w y s tę p o w a n ia w ło só iw c z a rn y c h są b a rd z o ro z m a ite . Z d a rz a ją , się poza t y m w e d łu g W r i e d t a (15) o s o b n ik i c a łe c z a rn e i w ó w c z a s n a z y w a ją się c z a rn o -g n ia d o -s iw e . Sądzę, że do te g o o s ta tn ie g o tw ie r d z e n ia n a le ż y p o d c h o d z ić k r y t y c z n ie .
5. M a ś ć s i w o - d z i k a . — W e d łu g W r i e d t a p o w s ta je ona z p o łą c z e n ia d z ik ie j m a ści z a lb in o s e m . K o ń je s t b ia ły , p o sia d a c z a rn e w ło s y w o g o n ie i w ś ro d k u g r z y w y , p ę c in y i ic h o k o lic e c z a rn e , o ra z c z a rn ą p rę g ę p rz e z g rz b ie t.
6. M a ś ć ł a c i a t a . — N a je d n o lit y m u m a s z c z e n iu ca łe g o z w ie rż ę c ia , z n a jd u ją się n ie p r a w id ło w o ro z rz u c o n e b ia łe p la m y . Jest to n ie p ig m e n to w a n y w ło s ro s n ą c y n a n ie p ig m e n to w a n e j s k ó rze . R oz- ró ż n ia się ła c ia to ś ć d w o ja k ie g o r o d z a ju : p a n u ją c ą i u s tę p u ją c ą w o b e c u m a s z c z e n ia je d n o lite g o . P ie rw s z a m a m ie js c e w óiw czas, je ś li g ło w a o ra z p o d b rz u s z e są je d n o lic ie z a b a rw io n e , a na g ó r n e j części tu ło w ia w y s tę p u ją b ia łe p la m y . K o n ia o ła c ia s to ś c i u s tę p u ją c e j c h a r a k t e r y z u je b ia ła g ło w a , c e n tk i n a p y s k u i o c z o d o ła c h o ra z o c z y p o z b a w io n e b a r w ik a w tę czó w ce .
7. M a ś ć t y g r y s i a . — C h a r a k t e r y z u je się m a ły m i p rę g a m i p ig - m e n to w a n y m i, ro z r z u c o n y m i n a b ia ły m tle . P rę g i te w y s tę p u ją b a rd z o n ie r e g u la r n ie n a c a ły m c ie le z w ie rz ę c ia , s z c z e g ó ln ie o b fic ie n a g ło w ie i w o k o lic y c h ra p . K o n ie o te g o r o d z a ju u m a s z c ż e n iu są z w y k le do s ie b ie z u p e łn ie n ie p o d o b n e . W r i e d t (15) pisze, że na 25 o s o b n ik ó w t y g r y s ic h , k tó r e s p o tk a ł w s w o im ż y c iu , z a le d w ie 2 b y ł y d o s ie b ie c a łk ie m p o d o b n e pod w z g lę d e m u m a s z c z e n ia .
8. M a ś ć g n i a d a . — C a ły o s o b n ik je s t je d n o lic ie u m a s z c z o n y , za w y ją t k ie m g r z y w y , o g o n a i szczo te k w p ę c in ie , k tó r e są cza rn e . Poza t y m k o ń g n ia d y m ie w a o d c ie n ie , b y w a c ie m n ie js z y lu b ja ś n ie js z y .
9. M a ś ć s k a r o - g n i a d a . — K o n ie ta k ie z a s a d n ic z o u m a szczone są ta k samo, j a k g n ia d e , z tą różnicą,, że n a p o w ie rz c h n i z w ie rz ę c ia w y s tę p u je d o m ie s z k a w ło s ó w c z a rn y c h . O d n o s i się w ra -
6 A dam Dom ański
zenie, że je s t to n ie z u p e łn a d o m in a c ja m a ści g n a d e j nad k a rą . G e n e ty c z n ie m aść s k a ro -g n ia d ą tłu m a c z y ja k o g n ia d ą h e te ro z y g o te .
10. M a ś ć k a r a . K o n ie je d n o lic ie c z a rn e na c a łe j s w e j p o w ie r z c h n i.
11. M a ś ć b u 1 a n a. — K o rt je s t ż ó łt y je d n o lic ie . C z a r n y b a r w ik u lo k o w a n y je s t w t e j m a ści w g r z y w ie , o g o n ie i n a d o ln y c h częściach odnóiżly. P rz e z g r z b ie t p rz e b ie g a c z a rn a p rę g a , a c z k o lw ie k n ie zaw sze.
12. M a ś ć i z a b e I o w a t a. — Z a s a d n ic z o ta k ie sam e o m a szczenie co u b u ła n y c h , n ie c o t y l k o ja ś n ie js z y o d c ie ń o ra z p o z b a w io n e są c a łk o w ic ie c z a rn e g o p ig m e n tu w g r z y w ie , o g o n ie i o d n ó żach. C zęsto g r z y w a i ogon n ie c o ja ś n ie js z e n iż p o w ie rz c h n ia ca łe g o c ia ła .
15. M a ś ć k a s z t a n o w a t a . N a o g ó ł je d n o lic ie om aszczona ca ło ść z w ie rz ę c ia łą c z n ie z g r z y w ą i ogonem . Z d a rz a ją się je d n a k w ty m szczególe w y j ą t k i , czasem b o w ie ń i g r z y w a o ra z ogo n b y w a ją ja ś n ie js z e . W r i e d t (15) p o d a je , że są k a s z ta n y o b ia łe j g r z y w ie i b ia ły m o g o n ie . M o ż n a p r z y ją ć , że k a s z ta n y sp o śró d w s z y s t
k ic h ro d z a i u m aszczeń k o n i są ty m i, k tó r e p o s ia d a ją n a jw ię c e j o d c ie n i. O d b ru d n e g o k a s z ta n a , p o p rz e z z w y k łe g o , aż do z ło c is te g o is tn ie je c a ły szereg fo r m p r z e jś c io w y c h . G e n e ty c z n e u z a s a d n ie n ie te g o z ja w is k a b ę d z ie p o d a n e p ó ź n ie j.
Poza ty m u w s z y s tk ic h u m aszczeń, w y s tę p u ją tz w . o d z n a k i t j . b ia łe p la m y w p o s ta c i „ g w ia z d e k ", „ ł y s i n ” na g ło w ie , „ s k a r p e t” , i „p o ń c z o c h ” n a je d n e j lu b k i l k u n o g a ch . O d z n a k i te są n a t u r y d z ie d z ic z n e j i w e d łu g s k ą p y c h d a n y c h m ają, one c h a r a k te r d o m in u ją c y . Szereg a u to r ó w w s w o ic h p ra c a c h sta ra się dać ro z w ią z a n ie dość s k o m p lik o w a n e j s p ra w ie d z i e d z i c z e n i a u m a s z o z e n i a k o n i i w y s u w a ją , ró ż n e k o n c e p c je , m a ją c e p rz y n ie ś ć , z d a n ie m ich . n a jt r a f n ie js z e ro z s trz y g n ię c ie .
S o p l a k o w (15) p ie r w s z y p o s ta w ił tezę, że w y s tą p ie n ie m aści g n ia d e j u w a r u n k o w a n e je s t je d n o c z e s n ą o b e cn o ścią g e n ó w k a r y c h w t y m s a m y m o s o b n ik u .
W r i e d t (15), r o z p a tr u ją c w z a je m n y s to s u n e k m aści g n ia d e j, k a r e j i k a s z ta n a , je s t z d a n ia , że u m a szcze n ie g n ia d e d o m in u je nad k a r y m , a to o s ta tn ie n a d k a s z ta n e m . A u t o r w p ro w a d z a n a s tę p u ją c e o z n a c z e n ia n a p o b u d k i d z ie d z ic z n e : g -k a s z ta n , li- k a r y , G -g n ia d y . 11-gen lo k a liz u ją c y u m a s z c z e n ie k a r ę w g r z y w ie o g o n ie r szczo tka ch . U m a szcze n ie k a s z ta n a u w a ż a za b a r w ik p o d s ta w o w y , k t ó r y m oże b y ć u r u c h o m io n y i t w o r z y p o d s ta w ę d la w y s tą p ie n ia in n y c h um a- szczert, je ś li k a s z ta n je s t h e te r o z y g o tą : G g. W p r z e c iw n y m p r z y p a d k u je ś li w m ie js c e G g w y s tę p u je g g - w ó w c z a s o s o b n ik pozo-
D ziedziczenie m aści b u ła n e j u . k o n i 7
s ta n ie zaw sze k a s z ta n e m , c h o ć b y w t y m sa m ym g e n o ty p ie z n a jd o w a ły się g e n y w y w o łu ją c e in n e u m a szcze n ie . N p . k o ń o w z o rz e g g h h , b ę d z ie k a s z ta n e m , p o m im o , że o b o k g e n ó w m a ją c y c h k s z ta ł
to w a ć -k a s z ta n a , są g e n y w y w o łu ją c e u m a s z c z e n ie k a rę , t j . h h , k tó re n a d k a s z ta n e m d o m in u je . N a to m ia s t o s o b n ik o s k ła d z ie G g h h , bę
d z ie k a r n y m . C a ły sens p o w y ż s z e g o z a ło ż e n ia p o le g a n a ty m , że ce le m u r u c h o m ie n ia a p a ra tu b a rw ią c e g o je d e n z c z y n n ik ó w h o m o - z y g o ty c z n y e h , w a r u n k u ją c y c h w y s tę p o w a n ie m a ści k a s z ta n o w a te j m u si b y ć w y p a r t y i z a s tą p io n y je g o a lle lo m o r fe m , k t ó r y z d a n ie m W r ie d la (15) w y w o łu je u m a s z c z e n ie g n ia d e .
Szerszego u z a s a d n ie n ia te g o p ro c e s u a u to r je d n a k ż e n ie p o d a je . U m a s z c z e n ie g n ia d e , z d a n ie m a u to ra , je s t u w a r u n k o w a n e p rz e z je d n o c z e s n e is tn ie n ie o b o k s ie b ie g e n ó w , w y w o łu ją c y c h g n ia d o ś ć (G ) i g e n ó w ¡ś c ią g a ją c y c h , lo k a liz u ją c y c h (H ), b a r w ik c z a r n y do g r z y w y , o gona i szczo te k! C z y n n ik G , w y s tę p u ją jc p o je d y n c z o (bez H ), n ie je s t w s ta n ie w y w o ła ć m a ści g n ia d e j, je g o z a d a n ie , ja k w s p o m n ia n o , o g ra n ic z a się w y łą c z n ie do z m ia n y z a ło ż e ń n ie b a r w ią - c y c h (gg), n a b a r w n e (G g j. W s k u te k te g o n p . k o ń o w z o rz e G g H h b ę d z ie g n ia d y ( ja k o d o m in u ją c y n a d k a r y m ) a o w z o rz e G G h h , lu b G g h h , b ę d z ie k a r y m (p o n ie w a ż b r a k w s z y s tk ic h p o b u d e k G i H ) p o trz e b n y c h do w y w o ła n ia m a ści g n ia d e j.
W z o r y o p is a n y c h um aszczeń b y ł y b y n a s tę p u ją c e : G n ia d e : G G H H , G g H H , G G H h , G g H h ,
K a s z ta n y : g g H H , g g H h , g g h h . K ć rre : G G h h , G g h h .
P r z y ję c ie t a k ic h w z o r ó w w y ja ś n ia m o ż liw o ś ć ro d z e n ia się ź re b a k ó w g n ia d y c h z ro d z ic ó tw o m a ści k a r e j i k a s z ta n o w a te j.
O r y g in a ln y m u ję c ie m , b o s p o ty k a n y m t y l k o u W r i e d t a (15), je s t ro z ró ż n ie n ie d w ó c h ro d z a i s iw iz n y : u ź r e b ią t a) ź re b ię ta ro dzące się k a r ę i n a s tę p n ie s iw ie ją c e ja k o d o ro s łe , tz w . „v e rb la s s e n d e S c h im m e l” i b ) rodzące się o d ra z u s iw e , „ n ic h tv e rb la s s e n d e S c h im m e l” . O b a te ro d z a je ja k o d o ro s łe są je d n a k o w o u m aszczone, skóirę m a ją p ig m e n to w a n ą a w ło s m ie s z a n y . F e n o ty p o w o ró ż n ic a p o le g a na ty m , że r o d z a j s iw iz n y a) n ie p rz e c h o d z i ja k o k o ń d o r o s ły s to p n io w y c h fa z s iw ie n ia (n ie b y w a ja b łk o w a t y ) .
B u ła n e j m aści W r i e d t (15) w c a le n ie o p is u je , w s p o m in a t y l k o o iz a b e lo w a te j. G e n e ty c z n ie tłu m a c z y tą) m aść ja k o h e te ro z y g o tę k a s z ta n a , w p r o w a d z a ją c c z y n n ik ż ó łt y i n ie p r z y jm u je o d d z ie ln e j p o b u d k i, w y w o łu ją c e j bułla n ą maść.
M o im z d a n ie m u jm o w a n ie p rz e z a u to ra m aści g n ia d e j ja k o s k ła d o w e j d w ó c h p o b u d e k , m a ją c y c h k a ż d a s w o je s p e c ja ln e za d a n ie .
8 A dam Dom ański
m a u z a s a d n ie n ie . D u ż e n a to m ia s t w ą tp liw o ś c i n a s u w a p o g lą d , d o t y czą cy s to s u n k u g e n e ty c z n e g o k a s z ta n a d o in n y c h um aszczeń. K a sztan. p r z e ja w ia ją c s w o je om aszczenie, w y k a z u je , że p o sia d a w s z y s tk ie e le m e n ty n ie z b ę d n e do w y tw o r z e n ia b a r w y . P o n ie w a ż b a rw ę tę p o s ia d a , n ie je s t w ię c a lb in o s e m . W r i e d t (15) n a to m ia s t t w ie r d z i, że g e n y k a s z ta n a , je ś li są w lo r m ie h o m o z y g o ty e z n e j, n ie p r z e ja w ia ją ż a d n e j a k ty w n o ś c i b a r w n e j, są ja k b y o d c ię te i u n ie r u c h o m io n e d la u m aszczeń p o z o s ta ły c h . P o trz e b n y je s t d o p ie ro a lle - lo m o r fic z n y c z y n n ik (G ), k t ó r y b y , z m ie n ia ją c k a s z ta n a na h e te ro - z y g o tę , u a k t y w n ia ł go je d n o c z e ś n ie . J e ś li je s t p o tr z e b n y d r u g i f e r m e n t z m ie n ia ją c y b a rw ę ja s n ą n a c ie m n ą , j a k to p r z e w id u ją w s p ó ł
czesne p o g lą d y , to s k rz y ż o w a n ie k a s z ta n a z in n ą c ie m n ą m aścią, c z y n i te m u zadość. P ra w d o p o d o b n ie k a r y k o ń d la te g o d o m in u je na d k a s z ta n e m . T y m c z a s e m w e d łu g W r i e d t a (15) k o ń o s k ła d z ie g e n e ty c z n y m g g h h je s t k a s z ta n e m , a o G g h h — k a r y m . Jest tu n ie d o s ta te c z n ie ja s n o ro z w ią z a n a p e w n a sprzeczność, s k o ro a u to r p r z y j - m u je d o m in a c je k a re g o n a d k a s z ta n e m .
W e n t w o r t h (2) z a jm u je się p rz e d e w s z y s tk im trz e m a n a j
c z ę ś c ie j s p o ty k a n y m i u m a s z c z e n ia m i: k a s z ta n e m , k a r y m i g n ia d y m p r z y c z y m z g o d n ie z in n y m i a u to r a m i p r z y jm u je , że nad k a s z ta n e m d o m in u je k a r y , a n a d k a r y m g n ia d y . S tw ie rd z a is tn ie n ie z w ią z k u p o m ię d z y c z y n n ik a m i k a r y m i a g n ia d y m i, le c z s z e rz e j t e j k w e s tii n ie ro z w i ja . Z aznacza, że p o n ie w a ż k a r y z k a s z ta n e m d a je w p o to m s tw ie z a ró w n o k a s z ta n y , j a k te ż k a r ę i g n ia d e , p rz e to n ie m ogą one p o z o s ta w a ć do s ie b ie w s to s u n k u a lle lo m o r fic z n y m . Tenżte a u to r s tw ie rd z a d o m in a c ję m aści s iw e j nad w s z y s tk im i in n y m i i pisze, że m aść b u ła n a d o m in u je n a d g n ia d ą , k a r ą i k a s z ta n e m .
P r a w o c h e ń s k i (10) z a k ła d a is tn ie n ie szeregu e p is ta ty c z n e g o w k o le jn o ś c i: s iw y , b u ta n y , g n ia d y , k a r y , k a s z ta n i p r z y jm u je za
le żn o ść w p r z e ja w ia n iu się u m a s z c z e ń : g n ia d e g o od k a re g o i b u ja n e g o od g n ia d e g o . K a s z ta n a u w a ż a za b a r w ik p o d s ta w o w y , w a r u n k u ją c y p o ja w ie n ie się w s z y s tk ic h in n y c h .
W i n g e (4) r o z w ią z u je p ro b le m trz e c h g łó w n y c h m aści n a s tę p u ją c o : P r z y jm u je is tn ie n ie o d d z ie ln y c h c z y n n ik ó w d la ka s z ta n a X i rlla k a re g o K . G n ia d e g o k o n ia u w a ż a za g e n o ty p p o w s ta ją c y z p o łą c z e n ia ty c h d w ó c h ro d z a i c z y n n ik ó w .
K a s z ta n m ia łb y n a s tę p u ją c e w z o r y : X X k k , X x k k . x x k k .
K a r y „ „ „ x x K K , x x K k ,
G n ia d Y •> ' „ „ X X K K . X X K k , X x K K , X x K k . K o n c e p c ja ta w s w o im u ję c iu je s t b a rd z o p ro s ta , d a je m ożność r ó w n ie ż w y tłu m a c z e n ia ro d z e n ia się ź r e b ią t g n ia d y c h od k a r y c h łą
D ziedziczenie maści b u ła n e j u k o n i 9
c z o n y c h z k a s z ta n a m i. S z k o d a t y lk o , że W i n g e (4) o g ra n ic z a się t y l k o d o trz e c h u m a sze ze ii i n ie d a je o p is u d z ie d z ic z e n ia się p o z o s ta ły c h .
W a 1 1 h e r (Ib ) p r z y jm u je n a s tę p u ją c ą p o d s ta w ę d z ie d z ic z e n ia u m a s z c z e n ia u k o n i :
1) I, Ż ó łty b a r w ik p o d s ta w o w y
Iz a b e li
i c z e rw o n y b a r w ik p o d s ta w o w y -— K a s z ta n
2) D o m in u je nad 1.
K . C z a r n y b a r w ik p o łą c z o n y z b a r w ik ie m ż ó łty m lu b c z e rw o n y m d a je k o n ia k a re g o
k b r a k czarn eg o b a r w ik a
3) G. G en lo k a liz u ją c y b a r w ik g b r a k tego c z y n n ik a 4) D o m in u je nad
1 i 2
S. S iw iz n a . N a p ig m e n to w a - n e j s k ó rz e pom ieszane b ia łe w ło s y z b a r w n y m i
s b r a k s iw iz n y , t. j. b ia ły c h w ło s ó w
5) D o m in u je na d 1, 2, 3.
Ł. Ł a cia to ść. M ie js c a m i na n ie p ig m e n to w a n e j s kórze n ie p ig m e n to w a n e w ło s y
ł b r a k ła c ia to ś c i
6) D o m in u je nad 1, 2, 3.
T . U m a s z c z e iiie t y g r y s ie t b r a k um aszczenia t y g r y siego
P o g lą d y W a 1 1 h e r a n a u m a s z c z e n ie k o n i i d z ie d z ic z e n ie t e j c e c h y są, rólżne z a s a d n ic z o od p o g lą d ó w in n y c h a u to ró w . R ó ż n ic a p o le g a n a w p r o w a d z e n iu p rz e z a u to ra d w ó c h z a s a d n ic z y c h b a r w i
k ó w : ż ó łte g o i c z e rw o n e g o , w p r z e c iw ie ń s tw ie do o g ó ln ie p r z y jm o w a n e g o je d n e g o p o d s ta w o w e g o , a m ia n o w ic ie c z e rw o n e g o . K o ń p o s ia d a ją c y b a r w ik ż ó łty je s t u m a s z c z o n y iz a b e lo w a to i d o m in u je nad d r u g im ta k im b a r w ik ie m c z e rw o n y , t j . k a s z ta n e m :
I I x i i I i iz a b e l k a s z ta n iz a b e l
Poza ty m W a lth e r p r z y p is u je d u że z n a c z e n ie w k s z ta łto w a n iu m o z a ik i u m aszczeń k o n i g e n o w i lo k a liz u ją c e m u c z a rn ą b a rw ę . K o ń k a r y m oże p o w s ta ć z a ró w n o na p o d k ła d z ie b a r w ik a żlólltego j a k i c z e r
w o n e g o o w z o ra c h I I K K lu b i i K K ; w p r z y p a d k u z a is tn ie n ia w t a k ic h g e n o ty p a c h genu lo k a liz u ją c e g o p o w s ta n ie k o ń b u fo n y lu b g n ia d y o w z o ra c h I1 K K G G lu b iiK K G G .
R o li s iw e g o u m a szcze n ia s z c z e g ó ło w ie j a u to r n ie o m a w ia , s tw ie rd z a je d y n ie je g o d o m in a c ję n a d b a r w ik a m i p o d s ta w o w y m i o ra z u m a szcze n ie m k a r y m . D la m aści g n ia d e j i b u ła n e j n ie p r z y j m u je s p e c ja ln e j p o b u d k i. Z d a n ie m je g o w y s tą p ie n ie ty c h um asz- czeri je s t za le żn e od je d n o c z e s n e j o b e cn o ści c z y n ik a p o d s ta w o w e g o ,
Adam D om ański 10
w y w o łu ją c e g o b a rw ę c z a rn ą i ścią g a ją ce g o . W z a je m n e w s p ó łd z ia ła n ie ty c h trz e c h c z y n n ik ó w p o w o d u je u ja w n ie n ie się m a ś c i g n ia d e j lu b b u ła n e j.
W z o r y o d p o w ia d a ją c e t e o r ii W a lth e r a b y ł y b y n a s tę p u ją c e : K a s z ta n : s s iik k g g , s s iik k G g , s s Iik k G G ,
Iz a b e l: s s iik k g g , s s Iik k G G ,
s s IIk k G g , s s IIk k G G , s s iik k g g , s s Iik k G g ,
K a r y : ssILK K gg,
s s iiK k g g ,
s s iiK Kgg, ssITK kgg, s s IiK k g g , s s iiK K gg,
G n ia d y : s s iiK K G G , s s iiK K G g , s s iiK k G G , s s iiK k G g B u ła n y : s s IIK K G G ,
s s IiK K G g ,
s s IIK K G g , ssT iK kG G .
s s IIK k G G , s s liK k G g ,
s s liK k G g , s s IiK K G G ,
P rz y to c z o n e p o g lą d y sze re g u a u to r ó w w y k a z u ją p o d n ie k t ó r y m i w z g lę d a m i z a s a d n ic z ą zgodność, n a to m ia s t p o d in n y m i w z g lę d a m i są ro z b ie ż n e . Z godność p a n u je : i . że maść s iw a je s t d o m in u ją c a p o n a d w s z y s tk im i in n y m i, a w n a s tę p n e j k o le jn o ś c i id z ie d o m in a n c ja g n ia d e j, k a rte j i k a s z ta n a ; 2. że p o m ię d z y u m a s z e n ie m g n ia c ly m i k a r y m is tn ie je w s p ó łz a le ż n o ś ć w ¡ w y n ik u czego p o b u d k i w y w o łu ją c e te b a r w y muszą, m ie ć ze sobą g e n e ty c z n e p o w ią z a n ie ; 3. w s z y s c y w re s z c ie a u to r o w ie p r z y m u ją is tn ie n ie c z e rw o n e g o b a r w ik a p o d s ta w o w ego.
R o z b ie ż n o ś c i n a to m ia s t są n a s tę p u ją c e : 1. w ię k s z o ś ć a u to r ó w u w a ża , że u m a s z c z e n ie u k o n i t w o r z y szereg e p is ta ty c z n y , in n i t e j za s a d y n ie p r z y jm u ją ; 2. n ie w y ja ś n io n a je s t k w e s tia d o m in a n c ji m a ści b u ła n e j i iz a b e lo w a te j, t j . s to s u n k u t y c h u m a s z c z e ii do g n ia - dego, k a re g o i k a s z ta n a ; 3. R o z b ie żn o ść w re s z c ie p a n u je w s p ra w ie ilo ś c i b a r w ik ó w p o d s ta w o w y c h : c z y je s t t y l k o c z e rw o n y , c z y też c z e r w o n y i ż ó łty . II.
II. R o z p a try w a n y m a te ria ł i m etoda p ra c y
W z a ło ż e n iu n in ie js z e j p r a c y c h o d z i o o d p o w ie d ź na d w a p y ta n ia : 1. c z y m aść b u ła n a i iz a b e lo w a ta są d o m in u ją c e n a d g n ia d ą , k a r ą i k a s z ta n a m i, 2. c z y n a le ż y w u m a s z c z e n iu k o n i p r z y jm o w a ć je d e n b a r w ik p o d s ta w o w y , c z y też w ię c e j.
D o ty c h c z a s o w e s tu d ia n a d u m a szcze n ie m k o n i b y ły n ie m a l w y łą c z n ie p ro w a d z o n e nad b a r w ą s iw ą , g n ia d a , k a rą i k a s z ta n a m i.
P rz y c z y n ą o g ra n ic z a ją c ą b a d a n ia do b a r w w y m ie n io n y c h b y ła o k o lic zn o ść, że s tu d io w a n o k s ię g i z a ro d o w e k o n i, w k t ó r y c h t y l k o te
D ziedziczenie maści b u ła n e j u k o n i i i
u m a s z c z e n ia b y ł y s p o ty k a no. W h o d o w li z a ro d o w e j o b o w ią z y w a ł p e w ie n fo r m a liz m ró w n ie ż i co do o m a szcze n ia , p ro w a d z ą c y s e le k c je w k ie r u n k u e lim in o w a n ia w s z e lk ic h in n y c h b a r w , za w y ją t k ie m c z te re c h w y ż e j p o d a n y c h . S tą d z je d n e j s tr o n y o b s e rw a c je nad n m a szcze n ie m k o n i m u s ia ły się o g ra n ic z a ć d o t y c h b a r w , a z d r u g ie j u n ie m o ż liw io n e b y ł y p ra c e nad in n y m i m a ś ć in i z b r a k u m a te r ia łu .
Szereg a u to ró w , a m ia n o w ic ie : H u r s t 2), W e . n t w o r t h 2), P r a w o c h e i i s k i 10), W a l t h e r 14) S o p l a k o w 13) s tw ie rd z a ją z g o d n ie , żie m aść s iw a d o m in u je n a d g n ia d ą , k a rą i k a s z ta n a m i, maść g n ia d a na d k a r y m i k a s z ta n e m , w re s z c ie m aść k a r a nad k a s z ta n e m ; n a k o ń c u szeregu, ja k o u s tę p u ją c y w o b e c w s z y s tk ic h u m a szcze ii, z n a jd u je się a lb in o s . W e d łu g w s p ó łc z e s n e j w ie d z y p r z y jm u je się u k ła d t y c h b a r w n a zasadzie e p is ta ty z m u , to z n a c z y , że n. p. o s o b n ik s iw y m oże z a w ie ra ć w sobie p o z o s ta łe t r z y u m a szcze n ia , k t ó r e w y z w a la ją się w p r z y p a d k u n ie o b e c n o ś c i g e n ó w s iw iz n y , d a ją c in n e u m a szcze n ie , w z a le ż n o ś c i od w z a je m n e g o u k ła d u g e n ó w b a rw ią c y c h t r z y in n e k o lo r y .
P r z y jm u ją c d la p o s z c z e g ó ln y c h m aści s y m b o le : s iw y = S, g n ia d y = G , k a r y = K , k a s z ta n — X , to o g ó ln e w z o r y g e n e ty c z n e d la p o s z c z e g ó ln y c h u m a s z c z e ii b ę d ą n a s tę p u ją c e : d la s iw e g o . S S G G K K X X , d la g n ia d e g o : s s G G K K X X , d la k a re g o — s s g g K K X X , d la k a s z ta n a s s g g k k X X , d la a lb in o s a — s s g g k k x x .
J a k z p o d a n e g o w id a ć s to p n io w a nie o b e cn o ść p o b u d e k d z ie d z ic z n y c h . w y z w a la c o ra z to n o w e b a r w y , d a ją c im m ożność u j a w n ie n ia się.
U m a s z c z e n ie k a s z ta n a p r z y jm u je się ja k o b a r w ik p o d s ta w o w y , w a r u n k u ją c y s w o ją o b e cn o ścią p o ja w ie n ie się w s z e lk ic h in n y c h u m a s z c z e ii. P r z y jm u je m y go w ię c ja k o c h ro m o g e n , k t ó r y te o r e ty c z n ie p o w in ie n b y ć b e z b a rw n y . M o ż n a w ty m p r z y p a d k u p r z y ją ć k o n c e p c ję W r i g h t a (16) o is tn ie n iu d w ó c h e n z y m ó w u tle n ia ją c y c h . E n y z m I. w a r u n k u ją c y tw o r z e n ie się d o w o ln e j b a r w y , sam je s t je d n o cze śn ie p o w o d e m w y s tą p ie n ia b a r w y c z e rw o n e j. E n z y m I I ra z e m z ł __ tw o r z ą c ie m n ą b a rw ę . N ie o b e cn o ść e n z y m u 1 u n ie m o ż liw ia w y s tą p ie n ie ja k ie g o k o lw ie k u m a s zcze n ia . AV p r z y p a d k u r o z p a t r y w a n y m b r a k g e n ó w X X p o w o d u je a lb in o ty c z n o ś lć z w ie rz ę c ia .
S to s u n e k u m a s z c z e n ia g n ia d e g o do k a re g o n ie p o le g a je d y n ie n a z w y c z a jn e j d o m in a c ji. K o ń g n ia d y m u s i z a w ie ra ć w sobie c z y n n i k k a ro ś c i, b o p rz e c ie ż m a c z a rn ą g rz y w ę , o g o n i s z c z o tk i w pęci- na ch . Stąd w z o r y k o n ia g n ia d e g o b ę d ą : s s G G K K X X , s s G g K K X X . s s G G K k X X , s s G g K k X X . N a ty c h ró lż n y c h g e n o ty p a c h p o le g a ją p r a w d o p o d o b n ie i o d c ie n ie m a ści g n ia d e j. N a jc z ę ś c ie j s p o ty k a n y m o d
12 A dam D om ański
c ie n ie m je s t k o ń s k a ro - g n ia d y p r a w d o p o d o b n ie o w z o rz e s s G g K K X X , Z te g o w y n ik a , że k o ń , a b y b y ć g n ia d y m m u s i k o n ie c z n ie p o sia d a ć w s w o im g e n o ty p ie o b a c z y n n ik i w y w o łu ją c e maść g n ia d ą i k a rą . J e ś li c z y n n ik g n ia d o ś c i is tn ie je , a k a ro ś ć n ie is tn ie je , to k o ń n ie jest.
g n ia d y m , a s ta je się k a s z t a n e m o w z o rz e s s G G k k X X lu b s s G g k k X X . K a r a m aść, będąc u s tę p u ją c ą w o b e c g n ia d e j, p o sia d a w z o r y s s g g K K X X , lu b s s g g K k X X .
K a s z ta n y , b ę d ą c n a jb a r d z ie j u s tę p u ją c ą m aścią, k rz y ż o w a n e m ię d z y sobą u r o d z ić m o g ą t y l k o k a s z ta n y o w z o ra c h : s s g g k k X X , lu b s s g g k k X x . M oże się z d a rz y ć , że k a s z ta n n o s i w sobie p o b u d k ę do m a ści g n ia d e j, s s G g k k X X , k t ó r a je s t • n ie u ja w n io n a z p o w o d u n i e obecne go c z y n n ik a k a ro ś c i. J e ś li t a k i k a s z ta n z o s ta n ie s k r z y ż o w a n y z k o n ie m k a r y m , to m oże się u r o d z ić po ta k ic h ro d z ic a c h o s o b n ik g n ia d y . Jest to sp rze czn e z o b o w ią z u ją c ą zasadą, że d w a r e c e s y w y n ie m ogą dać w p o to m s tw ie d o m in a n ta , jfe d n a k w ty m p r z y p a d k u ta k i f a k t b ę d z ie m ia ł m ie js c e i b ę d z ie g e n e ty c z n ie u z a s a d n io n y . P ra w d o p o d o b n ie rólżna b u d o w a g e n e ty c z n a k a s z ta n ó w je s t p r z y c z y n ą lic z n y c h o d c ie n i w t e j m a ści. M o ż liw e , że k a s z ta n o w z o rz e s s G G k k X X b ę d z ie b r u d n y m k a s z ta n e m , n a to m ia s t m a ją c y w z ó r s s g g k k X x — b ę d z ie k a s z ta n e m z ja s n ą g r z y w ą i ogonem .
J a k w y ż e j w s p o m n ia łe m , c a łk o w it e j p e w n o ś c i co d o tego, w j a k i sposób d z ie d z ic z y się m aść b id a m i n ie m a. U m a s z c z e n ie to z h o d o w li s z la c h e tn e j b y ło e lim in o w a n e ja k o n ie m o d n e i d la te g o p o s ia d a n o z b y t m a ło m a te r ia łu , a b y u s ta lić c h a r a k te r d z ie d z ic z n y t e j m aści.
P o c z ą tk o w o sądzono, że w sze re g u e p is ta ty e z n y m k o ń o b a r w ie b u ła - n e j m a s w o je m ie js c e , a m ia n o w ic ie , że je s t u s tę p u ją c y w o b e c k a re g o , a d o m in u je n a d k a s z ta n e m . W e d łu g p o g lą d ó w n o w s z y c h u m a s z c z e n ie to w szeregu w s p o m n ia n y m n a le ż y u m ie szcza ć b e z p o ś re d n io po m a ści s iw e j, a w ię c , że d o m in u je na d g n ia d y m , k a r y m i k a s z ta n e m . W z ó r k o n ia b u ła n e g o o p e łn e j h o m o z y g o ty c z n o ś c i b y łb y s s B B G G K K X X .
J e d n a k ż e p o ja w ie n ie się m aści b u ła n e j za le ż n e je s t od obecno ści g e n ó w , w y w o łu ją c y c h u m a s z c z e n ie g n ia d e , k tó r e m u szą się z n a jd o w a ć w d a n y m , g e n o ty p ie w e fo r m ie h o m o - bądź h e te ro z y g o ty c z n e j.
P o n ie w a ż zaś u m a s z c z e n ie g n ia d e z a le ż n e je s t od c z y n n ik ó w k a r y c h . p rz e to m aść b u ła n a z w ią z a n a je s t z o b e cn o ścią g e n ó w g n ia d y c h i k a r y c h . J e ś li c z y n n ik i w y w o łu ją c e u m a s z c z e n ie g n ia d e są n ie obecne, w ó w c z a s b u ła n o ś ć p r z e ja w ić się; n ie m oże i k o ń je s t k a r y . W z o r y ta k ie g o k o n ia b v ł y b y : s s B B g g K K X X . s s B b g g K K X X . s s B B g g K k X X , s s B b g g K k X X .
D ziedziczenie maści b u ła n e j u k o n i 15
M o że z a jś ć i in n a e w e n tu a ln o ś ć : c z y n n ik i w y w o łu ją c e m aść b u la n ą i g n ia d ą sa obecne, n a to m ia s t b r a k genóiw p o w o d u ją c y c h w y s tą p ie n ie u m a s z c z e n ia k a re g o . K o ń t a k i b ę d z ie iz a b e lo w a ty , t. j.
t e j s a m e j m a ści co b u ta n y , le c z z ja s n ą g r z y w ą i ogo n e m , a n ie c z a r
n y m . j a k m a to m ie js c e u k o n i b u ła n y e h . W z o r y iz a b e li b y ły b y n a s tę p u ją c e : s s B B G G k k X X , s s B b G G k k X X , s s B B G g k k X X . s s B b G g k k X X .
M o ż liw y m w re s z c ie b y ł y b y p r z y p a d e k o b e cn o ści w d a n y m g e n o t y p ie g e n ó w b u ła n y e h , a n ie o b e c n y c h g n ia d y c h i k a r y c h . P r z y t e j e w e n tu a ln o ś c i m aść b u ła n a a n i iz a b e lo w a ta p o ja w ić się n ie m ogą i k o ń b ę d z ie k a s z ta n e m . W z o r y ta k ie g o k o n ia b y łb y n a s tę p u ją c y : s s B B g g k k X X , s s B b g g k k X X . M o ż liw y m je s t, że obecność c z y n n ik a b u ła n e g o w g e n o ty p ie k a s z ta n a w p ły w a na o d c ie ń m a ści te g o o s ta t
n ie g o . P r z y p u s z c z a ln ie z ło c is ty k a s z ta n m a w ła ś n ie ta k i s k ła d g e n e ty c z n y . P r z y t a k s k o m p lik o w a n y c h z a ło ż e n ia c h m o ż n a o b s e rw o w a ć w y s tą p ie n ie m a ści b u ła n e j p r z y k r z y ż o w a n iu o s o b n ik ó w o um aszcze- n iu u s tę p u ją c y m w s to s u n k u do k o lo r u b u ła n e g o . N p . k o ń k a r y s k r z y ż o w a n y z k a s z ta n e m m oże dać b u ła n e g o , p r z y n a s tę p u
ją c y c h w z o ra c h : s s B B g g K K X X ( k a r y ) x s s b b G G k k \ X (k a s z ta n ) s s B b G g K k X X (b u ta n y ) lu b też d w a k a s z ta n y m o g ą u ro d z ić p o to m k a iz a b e la . je ś li b ę d ą m ia ły b u d o w ę n a s tę p u ją c ą : s s B B g g k k X X x s s b b G G k k X X = s s B b G g k k X X — iz a b e l.
W m a te ria le , k t ó r y o p ra c o w u ję , z n a jd u je się p o tw ie r d z e n ie ty c h z a ło że ń , p o d a n y c h w p o n iż s z y m z e s ta w ie n iu :
N a z w a kla czy
Umaszczenie kla czy
Nazwa ogiera
Umaszczenie ogiera
Umaszczenie potom stw a
K ru s z y n a N : 35
K a r a
s s B B g g K K X X
K o rs a rz g n ia d y , s s b b G G K K X X
b u ła n a s s B b G g K K X X F a l je n a
N : 65
g n ia d a s s b b G G K K X X
S iłacz K a r y
s s B B g g K K X X
b u ła n a ssB ib G g K K X X U lja s z a
N : 80
b r. ka s z ta n s s b b G G k k X X
N a d z ie j n y K a s z ta n s s B B g g k k X X
iz a b e li s s B b G g k k X X
1) C ie ń K a ra L e k k i l K a s z ta n iz a b e li
N : 123 s s B b g g K k X X s s b b G G k k X X s s B b G g k k X X
2) C ień N : 123
K a ra
s s B ib g g K k X X
L e k k i K a s z ta n
s s b b G G k k X X
iz a b e li s s B b G g k k X
M a te ria łe m , k t ó r y s łu ż y ł ja k o p o d s ta w a do t e j p r a c y b ę d z ie a n a liz a 507 k r z y ż ó w e k k o n i o m aści b u ła n e j i iz a b e lo w a te j z in n y m i
14 A dam D om ański
trz e m a u m a s z c z e n ia m i, t. j . g n ia d y m , k a r y m i k a s z ta n e m . Z o s ta ły w z ię te pod uw agę, d la te g o t y l k o te t r z y u m a szcze n ia , p o n ie w a ż : i.
w b a d a n y m m a te ria le je s t t y c h u m a s z c z e ii n a jw ię c e j, co u m o ż liw ia w y c ią g a n ie w n io s k ó w , 2. maść s iw a ja k o d o m in u ją c a n a d w s z e lk im i in n y m i, a w ię c i b u ła n ą , je s t w m a te r ia le p r z e r a b ia n y m tr a k to w a n a je d y n ie ja k o p o tw ie r d z e n ie t e j za sa d y, 3. in n e u m a s z c z e n ia poza w y ż e j w y m ie n io n y m i j a k (ła c ia ta , ty g r y s ia , d e re s z o w a ta i in n e ), są d o ty c h c z a s n ie d o s ta te c z n ie zba d a n e , a n a s tę p n ie w m a te r ia le b a d a n y m p r z e d s ta w ia ją się z b y t s ką p o lic z b o w o , a b y m o g ły b y ć b ra n e p o d u w a g ę ,
W r o s y js k im „ Z u r n a l K o n o z a w o d s tw a ” z r o k u 1893 N r 7 is tn ie je spis k la c z y p o k r y t y c h ró lż n y m i o g ie ra m i p r z y c z y n i zaznaczon e są o ź re b ie n ia . P o d a n e ta m są ró w n ie ż u m a s z c z e n ia łą c z o n y c h ro d z ic ó w o ra z u m a s z c z e n ia ź re b ią t. W y c ią g i z te j k s ię g i p o s łu ż y ły m i ja k o d a n e d o o p ra c o w a n ia t e j p r a c y ze w z g lę d u n a dość o b fitą ilo ś ć k o n i o m a ści b u ła n e j ta m z a re je s tro w a n y c h . R o z p o czą łe m p ra c ę od spo
rz ą d z e n ia w y c ią g ó w w s z y s tk ic h k la c z y bez w z g lę d u na ic h um asz- cze n ie , k r y t y c h o g ie ra m i b u ła n y m i lu b iz a b e lo w a ty m i. K la c z e z n a j
d u ją c e się w k s ię d z e i k r y t e w y m ie n io n y m i o g ie ra m i b y ł y u m a - szczone n a s tę p u ją c o : s iw e , g n ia d e , s k a ro -g n ia d e , k a rę , b ru d n e - k a s z ta n y , k a s z ta n y , b u ła n e , iz a b e lo w a te . Poza t y m f ig u r o w a ły ta m p o je d y ń c z e s z tu k i g n ia d o -s iw e i deresze, k tó r e w sp is ie p o m ie ś c iłe m , p o n ie w a ż p r z y r o b ie n iu z e s ta w ie n ia b ra łe m c a ły m a te r ia ł łą c z o n y z m aścią b u ła n ą lu b iz a b e lo w a tą .
P o n a d to z ro b iłe m z e s ta w ie n ie k la c z y b u la n y c h i iz a b e lo w a ty c h łą c z o n y c h z o g ie ra m i o r ó ż n y m u m a s z c z e n iu . W z e s ta w ie n ia c h ty c h o d n o to w a n o n a z w y łą c z o n y c h k la c z y i o g ie ró w , ic h u m a s z c z e n ia o ra z p łe ć i u m a s z c z e n ie p o to m s tw a *). O s o b n o u ją łe m p o łą c z e n ia ró ż n y c h m aści z m aścią iz a b e lo w a tą i o d d z ie ln ie z b u ła n ą .
O g ó ln e z e s ta w ie n ie p o łą czeń: T a b lic a N r 1
N a z w a o g ie ró w iz a b e lo w a ty c h
Ilo ś ć p o k r y ty c h k la c z y o ró ż n y m
u m a szcze n iu
Ilo ś ć p o k r y ty c h k la c z y iz a b e l.
o g ie ra m i o różu . um a szczen iu
Razem połą czeń iz a b e lo w a ty c h z różn . m a ś c ia m i
W a ś k a 89 1
l 188 23 211
Z ł o t y 99 |
*) T a b lic e n r : 9— 13 ze w z g lą d u na tru d n o ś c i w y d a w n ic z e nie z o s ta ły n ie s te ty w y d r u k o w a n e . Z d e p o n o w a n e w o b e c tego z o s ta ły w D z ie k a n a c ie W y d z ia łu R o ln e g o U n iw e r s y te tu M . C. S w L u b lin ie c e le m u m o ż liw ie n ia c z y te ln ik o m ic h p rz e jrz e n ia .
D ziedziczenie m aści b u ła n e j u k o n i 15 T a b lic a N r 2
N a z w a o g ie ró w b u ła n y c h
Ilo ś ć p o k r y ty c h k la c z y o ró ż n y m
um aśzczem u
Ilo ś ć p o k r y ty c h k la c z y b u ła n y c h z o g ie ra m i o różn .
um a szcżen iu
R a zem połączeń b u ła n y c h z różn . m a ś c ia m i
G a i iib a 1 d i 49 )
l 56 40 96
Ż ó ł t e k ^ (
S zcze g ó ło w e z e s ta w ie n ie p o w y ż s z y c h p o łą c z e ń ra z e m z um aszcze- n ie m p o to m s tw a Są p o d a n e w t a b lic y 1 i 2. Z e s ta w ie n ia te m a ją na c e lu z o b ra z o w a n ie , ja k o ś c io w e g o o m a szcze n ia p o to m s tw a w p o r ó w
n a n iu z ro d z ic a m i. W ta b lic a c h I i 2 pod a n e je s t ro z s z c z e p ie n ie u m a - szcze n io w e w y s tę p u ją c e w p o to m s tw ie p r z y łą c z e n iu ró ż n y c h m aści z b u ła n y m i i iz a b e lo w a ty m i.
N a s t ę p n i e c e l e m p o r ó w n a n i a t y c h w y n i k ó w z w s z e l k i e g o r o d z a j u g e n o t y p o w y m i k o m b i n a c j a m i t e o r e t y c z n i e m o ż 1 i w y m i p r z y t e g o r o d ź a j u k r z y ż ó w k a c h , w y k o n a ł e m s z e r e g s z a c h o w n i c , i l u s t r u j ą c y c h w s z y s t k i e p r z y p a d k i r o z s z c z e p i e n i a p r z y :
k r z y ż o w a n iu iz a b e la z k a s z ta n e m , k a r y m i g n ia d y m
„ b u ła n e g o
A b y je d n o c z e ś n ie s tw ie r d z ić te o re ty c z n e ró ż n ic e rozszczepie- n io w e p o m ię d z y d w o m a n a jb a r d z ie j w y c z e r p u ją c o o p ra c o w a n y m i te o r ia m i o d z ie d z ic z e n iu u m a s z c z e n ia u k o n i, p rz e p r o w a d z iłe m p o w y ż s z e k r z y ż o w a n ie p r z y z a ło ż e n i u is tn ie n ia je d n e g o p o d s ta w o w e g o b a r w ik a c z e rw o n e g o o ra z d w ó c h : c z e rw o n e g o i ż ó łte g o . O b ie b o w ie m te te o r ie n a j g r u n t o w n ie j p o ru s z a ją tę k w e s tię , d a ją c te o re ty c z n e w y ja ś n ie n ia b u d o w y g e n o ty p u m a ś c i u k o n i p r z y często, z d a w a ło b y się, n ie w y tłu m a c z a ln y c h p rz y p a d k a c h ro d z e n ia się ź r e b ią t o c a łk ie m n ie o c z e k iw a n y m u m a s z c z e ń iu . C h o d z iło ró w n ie ż o to.
a b y s tw ie r d z ić , k t ó r a z ty c h te o r ii b ę d z ie b a r d z ie j z b liż o n a do k r z y ż ó w e k p rz e z e m n ie o p ra c o w a n y c h i co za t y m id z ie , k t ó r e j z n ic h n a le ż y d a ć p ie rw s z e ń s tw o . W y n i k i t y c h k r z y ż ó w e k p o d a n e w ta b l 3, 4, 5, 6, 7 i 8.
N a jp ie r w p rz e to opiszę w y n i k i te o re ty c z n e k r z y ż o w a n ia p r z y z a s to s o w a n iu o b u ty c h t e o r ii. W d a ls z e j części p ra c y będ ę n a z y w a ł z a ło ż e n ia o p a rte na d z ie d z ic z e n iu u m a szcze ń m a ją c y c h t y l k o je d e n b a r w ik p o d s ta w o w y t e o r i ą 1-szą, zaś z a ło ż e n ia o p a rte n a d w ó c h b a r w ik a c h p o d s ta w o w y c h ( W a l t h e r a ) t e o r i ą Il-g ą . W ro zszcze p ie n ia c h u m a szcze ń p o to m s tw a , p o r ó w n u ją c s to s u n e k ilo ś c io w y ró ż
16 A dam D om ański
n y c h u m a s z c z e ii z b u ła n y m i i iz a b e la m i, te o s ta tn ie d w a będ ą t r a k to w a n e ja k o je d n a całość, p o n ie w a ż w is to c ie rz e c z y w y w o łu je je je d n a i ta sama p o b u d k a d z ie d z ic z n a , z tą; t y l k o ró ż n ic ą , że m aść iz a b e lo w a ta je s t p o z b a w io n a p e w n e g o d o d a tk o w e g o c z y n n ik a , k t ó r y w y s tę p u je u k o n i b u ła n y c h . b a r w ią c ic h g r z y w ę i o g o li na c z a rn o .
1 T e o re ty c zn e m ożliw ości k rz y ż ó w e k iza b e la z kasztanem , k a r y m i g n ia d y m . T a b l. 5, 4 i 5
1. P r z y k r z y ż o w a n iu iz a b e la z k a s z ta n e m , k a r y m i g n ia d y m . w za
le ż n o ś c i od s k ła d u g e n e ty c z n e g o ro d z ic ó w , g ra n ic e p ro c e n to w e w a h a n ia ilo ś c i p o to m s tw a b u ła n e g o i z a b e lo w a te g o są n a stę p u ją c e :
T e o r ia I T e o ria I I iz a b e l x k a s z ta n od 100— 2 5 % 100—50%
iz a b e ł x k a r y od 100— 25% 100— 25%
iz a b e l x g n ia d y od 100— 37.5% 100— 25%
2. P r z y k rz y ż ó w c e iz a b e la z k a s z ta n e m ja k o p o to m s tw o są, t y l k o iz a b e le lu b k a s z ta n y .
3. P r z y k r z y ż ó w c e iz a b e la z k a r y m i g n ia d y m , je ś li o s o b n ik i k a rę i g n ia d e p o d w z g lę d e m g e n ó w k a ro ś c i są h o m o z y g o ta m i, o t r z y m u je m y w p o to m s tw ie u m a s z c z e n ia b u ła n e , g n ia d e i k a rę . Jeśli n a to m ia s t są one h e te ro z y g o ta m i. ro d z ą się o p ró c z w y ż e j w y m ie n io n y c h je s z c z e iz a b e le i k a s z ta n y .
4. W k r z y ż ó w c e iz a b e la z g n ia d y m w e d łu g t e o r ij I i I I w p o to m s tw ie m aść iz a b e lo w a ta w y s tę p u je z a w s z e o b o k b u ła n e j, a n i g d y o d d z i e l n i e , n a to m ia s t w k r z y ż ó w c e iz a b e la z k a r y m n a p o d s ta w ie I I t e o r ii is t n ie ją g e n o ty p y ro d z ic ó w , k tó r e w p o łą c z e n iu d a ją w p o to m s tw ie m aść iz a b e lo w a ta bez t o w a r z y s tw a b u ła n e j .
5. S to s u n e k m aści b u ła n e j do iz a b e lo w a te j p r z y ró ż n y c h k o m b in a c ja c h g e n o ty p o w y c h je s t w p o to m s tw ie n a s tę p u ją c y :
R o d z i c e : I z a b e l x K a r y I z a b e l x G n i a d y P o t o m s t w o B u ł a n y : I z a b e l B u ł a n y : I z a b e l
T e o r i a I 1 : 1 1 : 1
2 : 1
T e o r i a I I
1 : 3 1 1
1 2 T : 1 . 3 3
1 : 1 1 2
D ziedziczenie maści lut lanej u k o n i i ?
Aa T e o re ty c zn e m ożliw ości k rz y ż ó w e k kulanego z kasztanem , k a ry m i g n ia d y m . T a b l. 5. 7 i 8
1. P r z y k r z y ż o w a n iu b u ja n e g o z k a s z ta n e m , k a r y m i g n ia d y m w z a le ż n o ś c i od s k ła d u g e n e ty c z n e g o ro d z ic ó w , g ra n ic e p ro c e n to w e , w a h a n ia ilo ś c i p o to m s tw a b u la n e g o i iz a b e lo w a te g o są n a s tę p u ją c e :
T e o r ia I T e o ria I I
od 100— 2 5 % 100— 37,5%
od 100—25% 100— 25%
od 100— 37.5% 100—40.5%
K r z y ż u ją c b u ła n e g o z k a s z ta n e m , je ś li o s o lm ik b u ta n y je s t h o m o z y g o tą po d w z g lę d e m g e n ó w k a ro ś c i i je ś li p r z y k r z y ż ó w c e b u ła n ego z k a r y m i g n ia d y m je d e n lu b o b o je ro d z ic e są też lio m o z y g o ta m i p o d w z g lę d e m k a r y c h c z y n n ik ó w , w óiw czas o tr z y m u je m y
w p o to m s tw ie o s o b n ik i o u m a s z c z e n iu b u la n y m , k a r y m i g n ia d y m . je ś li n a to m ia s t o b o je ro d z ic e są h e te ro z y g o ta m i o p ró c z w y m ie n io n y c h b a r w w y s tę p u ją ró w n ie ż iz a b e le i k a s z ta n y . K r z y ż u ją c b u ła n e g o z k a s z ta n e m , k a r y m i g n ia d y m w e w s z y s t
k ic h m o ż liw y c h k o m b in a c ja c h g e n o ty p o w y c h w p o to m s tw ie ro d z ą się k o n ie iz a b e lo w a te i bu lane.
B u ła n y x K a s z ta n B u ła n y x K a r y B u ła n y x G n ia d y '
4. S to s u n e k ilo ś c io w y m aści b u ła n e j do iz a b e lo w a te j w p o to m s tw ie w a h a się w n a s tę p u ją c y c h g ra n ic a c h :
R o d z i c e : B u ł a n y x K a s z t a n B u ł a n y x Ka r y B u ł a n y x G n i a d y P o t o m s t w o : B u ł a s y I z a b e ł B u ł a n y : l z a b e l Bu ł a n y : l z a b e l
T e o r i a 1 1
1 3
:1
3 :1
T e o r i a I I
1
13
:1
5 5 1
3 :
1
1 1.33
1 . 5 :1
2 . 2 5 : 11
2J a k z p o w y ż s z e g o w y n ik a , r e z u I t a t y o t r z y m a n e p r z y s t o s o w a n i u o b u t e o r y j n i e s ą j e d n a k o w e . R 6 ż n i c ę 1 e d a 1 y b y s i ę u j ą ó w s p o s ó b n a s 1 ę, p u j ą c y :
I. 11ość p o to m s tw a b u ła n y c li i iz a b e ló w je s t z a le ż n a od s k ła d u g e n e ty c z n e g o ro d z ic ó w . W z w ią z k u z ty m . ilo ś ć u ro d z o n y c h źr'e b ią t o p o w y ż s z y m u m a s z c z e n iu w a h a się w p e w n y c h g ra n ic a c h , k tó r e d la o b u t e o r y j p r z y k r z y ż ó w c e iz a b e la z k a r y m i b u ła n e g o z k a r y m są je d n a k o w e , n a to m ia s t p r z y k r z y ż ó w c e iz a b e la z k a s z ta n e m , iz a b e la z g n ia d y m , b u ła n e g o z k a s z ta n e m i b u ła - 2
A d a m Do ni a ń s k i 18
n ego z g n ia d \ ni zaznacza się d la obu t e o r y j in n a . a c z k o lw ie k n ie w ie lk a g ra n ic a w a lia ii. ( N r t a b lic : "5. 4. 5, 6, 7, 8).
2. W p o to m s tw ie p rz e r a b ia n y c h k r z y ż ó w e k są k o m b in a c je g e n o ty p ó w ro d z ic ó w , k tó r e u ro d z ić iz a b e la nie m o g ; ju d a ją c jedynie 111 aść b u ta m i. N a p o d s ta w ie te o r ii I. je ś li w p o to m s tw ie d a n y c h ro d zie ó iw w y s tę p u je i za b e l. to ro d z ic e ci zaw sze mogą, u ro d z ić b u ła n e g o . J e d y n ie n ie ty c z y się to k rz y iż ló w k i iz a b e la z k a s z ta nem . N a to m ia s t p r z y jm u ją c te o r ię d ru g ą , w k rz y ż ó w c e iza b e la z k a r y r n . iz a b e le mogą ro d z ić się „s a m o d z ie ln ie ” bez to w a r z y stw a b u ła n y c h . a w e w s z y s tk ic h in n y c h p r z y p a d k a c h g e n o ty p y k tó r e m ogą dać iz a b e la . u ro d z ą ró w n ie ż i b u ła n e g o .
3. is tn ie je d o ić d u ż a ró ż n ic a ilo ś c io w a p o m ię d z y te o r ią 1 i I I w s to s u n k u m aści b u ła n e j do iz a b e łó w a te j u u ro d z o n y c h ź re b ią t. Róiż n ic e te w y s tę p u ją w e w s z y s tk ic h k o m b in a c ja c h um aszczeh r o d z i
c ó w i n a js iln ie j u w y d a t n ia ją się p r z y k rz y ż ó w c e iz a b e la z k a r y m . j a k to w s k a z u ją p o w y ż s z e z e s ta w ie n ia .
B) A n a liz a k rz y ż ó w e k w za k re s ie dysponow anego m a te ria łu T a b l. I i 2
1. Iz a b e la x K a s z ta n . T a b l. 1.
a) Na 38 k r z y ż ó w e k k a s z ta n ó w i b r u d n y c h k a s z ta n ó w z iz a b e - la m i o trz y m a n o 31 k a s z ta n ó w i 27 iza b e tó w , co s ta n o w i 46°, p o to m s tw a ty c h o s ta tn ic h .
b ) O g ie r iz a b e l W a ś k a w p o łą c z e n iu z 26 k a s z ta n a m i i b r u d n y m i k a s z ta n a m i d a ł 12 iz a b e li i 14 k a s z ta n ó w , c z y li 46% p o to m s tw a o iz a b e lo w a ty m u m a s z c z e n iu . M o żn a w o b e c te g o p r z y puszczać z a ró w n o w m y ś l t e o r ii 1 j a k i I I . że ma on b u d o w ę g e n e ty c z n ą k t ó r ą k o lw ie k z p o d a n y c h w ta b l. N r 3. poz. 3.
c) O g ie r iz a b e lo w a ty Z ło t y łą c z o n y z 17 k a s z ta n a m i d a ł t y l k o 5 s z tu k iz a b e li i 12 szt. k a s z ta n ó w , co s ta n o w i 29% iz a b e li o trz y m a n e g o p o to m s tw a . Jest to s to s u n e k z b liż o n y do te o re ty c z n e g o 75% k a s z ta n ó w j 2 5 % iz a b e li, j a k i je s t m o ż liw y do o s ią g n ię c ia t y l k o w je d n e j k o m b in a c ji g e n o ty p o w e j w m y ś l te o y ii 1. a m ia n o w ic ie :
Iza b e l \ K a s z ta n : ta b l. N r 3, poz. 3.
N a tu r a ln ie ilo ś ć k r z y ż ó w e k je s t z b y t m a ła , a b y z n ic h w y c ią g a ć w n io s k i o b u d o w ie g e n e ty c z n e j o g ie ra Z ło te g o . M o ż n a t y l k o p rz y p u s z c z a ć , że w ła ś n ie g e n o ty p je g o je s t ja k p o w y ż e j.
