Odnowa egezegetyczno-hermeneutyczna katolickiej katechezy biblijnej w Niemczech Zachodnich w latach 1963-1970

Tadeusz Loska

Odnowa

egezegetyczno-hermeneutyczna

katolickiej katechezy biblijnej w

Niemczech Zachodnich w latach

1963-1970

Studia Katechetyczne 3, 11-231

1984

K s . T a d e u sz L o sk a S J

ODNOWA EGZEGET YC ZN O-HERMEN EUTYCZNA KATOLICKIEJ KATECHEZY BIBLIJNEJ

W NIEMCZECH ZACHODNICH W LATACH 1 9 6 3 -1 9 7 0

W s t ę p

Tematem n i n i e j s z e j p r a c y d o k t o r s k i e j j e s t k r y t y c z n a a n a l i z a z j a ­ w is k a , ja k im w k a t o l i c k i e j k a t e c h e z i e b i b l i j n e j HEN b y ł p r z e ło m e g z e - g e ty c z n o - h e r m e u ty c z n y w l a t a c h s z e ś ć d z i e s i ą t y c h , p r z e z n i e k t ó r y c h n a­ zw any " w io s n ą b i b l i j n ą " ( B i b e l f r ü h l i n g ) . W b i b l i s t y c e w s p ó łc z e s n e j d a d z ą s i ę r o z r ó ż n i ć dwa n u r t y b a d a ń : e g z e g e z a h i s t o r y c z n o - k r y t y c z n ą i nowa h e rm e n e u ty k a , za te m i u k ła d mo­ j e j p r a c y o p i e r a s i ę n a tym f a k c i e . Mimo, ż e n u r t y t e s ta n o w ią dwa o dm ienne p o d e j ś c i a do P ism a ś w ., je d n a k tw o rz ą je d e n p r o c e s p o z n a n ia i i n t e r p r e t a c j i te k s tó w b i b l i j n y c h .

W

n a s z y c h c z a s a c h r o l ę w io d ąc ą w n a u k a c h b i b l i j n y c h p r z e j ę ł a e g z e g e z a h i s t o r y c z n o - k r y t y c z n ą , k t ó r e j i s t o t ę s ta n o w i a n a l i z a l i t e r a c k o - h i s t o - r y c z n a - ze sw ej n a t u r y s k ie ro w a n a k u p r z e s z ł o ś c i . O prócz te g o j e j w a r s z t a t naukow y i w y n ik i d o s tę p n e s ą t y l k o fachow com i lu d z io m p r z y ­ gotow anym do o d b io r u . Na s k u t e k t a k i e g o s t a n u p o w s ta ła n i e b e z p i e c z n a p r z e p a ś ć p o m ię d zy e g z e g e z ą , k t ó r a p o p r z e s t a ł a n a naukow ych b a d a n ia c h t e k s t u , a p ro b lem am i c z ło w ie k a w s p ó łc z e s n e g o . U św iad o m ien ie s o b ie t e j p r z e p a ś c i l e ż y u p o d s ta w w s p ó łc z e s n e j d y s k u s j i h e r m e n e u ty c z n e j. D a ła o n a bowiem p o c z ą te k tz w . n ow ej h e rm e n e ty c e b i b l i j n e j . Rozumiem p r z e z n i ą n u r t z a p o c z ą tk o w a n y p r z e z K . B a r t h a i p o d j ę t y p r z e z H . B u ltm a n n a, k t ó r y n a w ią z a ł do h e r m e n e u ty k i w yw odzącej s i ę od Ę .D .E . S c h le ie r m a - c h e r a , uznaw anego z a o j c a w s p ó łc z e s n e j r e f l e k s j i (h e r m e n e u ty c z n e j, o - k r e ś l a n e j ró w n ie ż ja k o nowa h e r m e n e u ty k a . Ta o s t a t n i a j e s t herm eneu­ ty k ą o g ó ln ą lu b f i l o z o f i c z n ą . W ynika z t e g o , i ż p r z e z nową herm eneu­ ty k ę b i b l i j n ą n a l e ż y ro z u m ie ć p r z e d e w sz y s tk im h e rm e n e u ty k ę p r o t e ­ s t a n c k ą . E g z e g e z a h i s t o r y c z n o - k r y t y c z n ą o r a z nowa h e rm e n e u ty k a - i t o zarów no o g ó ln a ja k i b i b l i j n a - w yw arły d e c y d u ją c y wpływ n a n ie m ie c k ą k a t e - c h e z ę b i b l i j n ą l a t s z e ś ć d z i e s i ą t y c h . Mówimy o now ej h e rm e n e u ty c e b i ­ b l i j n e j w o d r ó ż n i e n i u o d h e r m e n e u ty k i w u j ę c i u tr a d y c y jn y m . W d o ty c h ­ czasowym sc h e m a c ie d y s c y p l i n t e o l o g i c z n y c h h e rm e n e u ty k a b y ł a t e o r i ą o

k u n s z c i e i n t e r p r e t a c j i P ism a ś w ., r e f l e k s j ą n a d m etodam i i k o n k r e tn ą p r a c ą eg zeg e t y c z n ą . Z adaniem t a k r o z u m ia n e j h e rm e n e u ty k i b y ło s y s t e - m a ty c z n e o p racow yw anie wyników b ad a ń e g z e g e ty c z n y c h .

T en s t a n r z e c z y j e s t p o d sta w ą r o z r ó ż n i e n i a dwóch z a s a d n ic z y c h r o z ­ d z ia łó w n i n i e j s z e j p r a c y t d r u g i e g o , p o św ię co n e g o e g z e g e ty c z n e j odno­ w ie n i e m i e c k i e j k a t e c h e z y b i b l i j n e j ( o d t ą d t k b ) i t r z e c i e g o , k tó r e g o tem atem j e s t j e j h e rm e n e u ty c z n a odnowa· C h o c ia ż w p u b l i k a c j a c h p o ś w ię ­ co n y c h t e j odnow ie e le m e n ty e g z e g e ty c z n a i h erm e n e u ty c zne c z ę s t o s i ę p r z e p l a t a j ą , d l a p r z e j r z y s t o ś c i omawiam oba k o m p le k sy z a g a d n ie ń w o s o b n y c h r o z d z i a ł a c h .

R o z d z i a ł c z w a r ty p o ś w ię c iłe m n a jw a ż n ie js z y m konsekw encjom d y d ak ­ tycznym i m etodycznym e g z e g e ty c z n o - h e r m e n e u ty c z n e j odnowy k b . O g ra n i­ c z y łe m s i ę w nim t y l k o do ty c h k o n s e k w e n c ji, k t ó r e s ą b e z p o ś r e d n io z w ią z a n e z te m a ty k ą dwóch p o p r z e d n ic h r o z d z ia łó w . Za t a k i e konsekw en­ c j e uważam: e g z e g e ty c z n y i h e rm e n e u ty c z n y ty p k b o r a z j e j c h a r a k t e r p r z e p o w i a d a n i a . W r o z d z i a l e p ie rw sz y m omówiłem w ew nętrzne i z e w n ę tr z ­ n e p r z y c z y n y e g z e g e ty c z n o - h e r m e n e u ty c z n e g o p rz e ło m u w k a t o l i c k i e j kb l a t s z e ś ć d z i e s i ą t y c h w RFN. C hodzi w nim o u ch w y c en ie ty c h c z y n n ik ó w , d z i ę k i k tó ry m k b z n a l a z ł a s i ę w p o l u ^ ''- '. z t o s i l n i e j s z e g o o d d z i a ł y ­ w a n ia n a n i ą n au k b i b l i j n y c h , z w ła s z c z a e g z e g e z y h i s t o r y c z n o - k r y t y c z ­ n e j i now ej h e r m e n e u ty k i. Tematem r o z d z i a ł u o s t a t n i e g o s ą p r z y c z y n y n a g łe g o z a ła m a n ia s i ę f a l i e g z e g e ty c z n o - h e r m e n e u ty c z n e j i d a l s z y r o z ­ w ój kb w HŁśmczecjh Z a c h o d n ic h . W t e n sp o só b p r a c a n i n i e j s z a s ta n o w i

pewną z a m k n ię tą c a ł o ś ć t a k pod w zględem t e m a t y k i, ja k i h i s t o r y c z n e g o r o z w o ju n ie m i e c k i e j kb w p i e r w s z e j p o ło w ie XX w.

Λ

T ra d y c y jn a h e rm e n e u ty k a b y ła r o z u m ia n a ja k o r e f l e k s j a n a d m etodam i e g z e g e ty c z n y m i i p r a c ą e g z e g e ty . W c i ą g u d ł u g i e j h i s t o r i i n a u k b i ­ b l i j n y c h p o j a w i a ł y s i ę c o r a z t o nowe m e to d y . W c z a s a c h p a t r y s t y c z ­ n y c h i w ś r e d n io w ie c z u w ypracow ane z o s t a ł y m eto d y ( c z t e r y d r o g i ) tłu m a c z e n ia P ism a ś w ., w k tó ry m r o z r ó ż n ia n o poczw ó rn y s e n s : h i s t o ­ r y c z n y lu b l i t e r a l n y , a l e g o r y c z n y , t r o p o l o g i c z n y c z y l i m o ra ln y i an a g |o g ic z n y . 1 ) s e n s l i t e r a l n y = h i s t o r y c z n y , d o sło w n y , w yrazow y; 2 ) s e n s a l e g o r y c z n y = w ia r a i n a u k a K o ś c i o ła ; 3) s e n s m o ra ln y ( t r o ­ p o lo g ic z n y ) = ż y c ie c h r z e ś c i j a ń s k i e , m o ra ln o ś ć ; 4 ) s e n s a n a g o g ic z n y = n a d z i e j a , o c z e k iw a n ie e s c h a t o l o g i c z n e , ta je m n ic e B o że. Hugo od św . W ik to ra d z i e l i ł t e o l o g i ę n a dw ie c z ę ś c i : l e c t i o h i s t o r i c a - w y k ład h i s t o r y c z n y i c o n s t r u c t x o a l l e g o r i c a - k o n s t r u k c j a a l e g o r y c z n a z a ­ w i e r a j ą c a p o czw ó rn y s e n s P ism a ś w . : w e r b a ln y , a l e g o r y c z n y , m o ra ln y i e s c h a t o l o g i c z n y . P o d z i a ł t e n p r z y g o to w a ł d ro g ę do o d d z i e l e n i a za­ g a d n ie ń te o lo g ic z n y c h od k o m e n ta rz a b i b l i j n e g o . S z e r z e j p o r . H. de L u b a c , E x eg e se m e d ie v a le . L e s q u a r t e s e n s de l ’ E c r i t u r e , P a r i s 1 9 5 9 , tome I , I I ; K. F r S r , B i b l i s c h e H e rm e n e u tik , s t r . 2 0 -2 3 ; W. L a n g e r, Kerygma und K a te c h e s e , s t r . 1 5· Gdy w c z a s a c h n o w o ży tn y ch a n a l i z a f i l o l o g i c z n a i b a d a n ia h i s t o r y c z n o - k r y t y c z n e w ysuw ały s i ę n a c z o ł o , r e f l e k s j a h e rm e n e u ty c z n a t r a c i ł a c o r a z b a r d z i e j n a z n a c z e n i u . Różne s p o s o b y w ykładu te k s tó w b i b l i j n y c h r o z w i n i ę t e w c z a s a c h p a t r y s t y c z ­ n y ch i ś r e d n io w ie c z u z a n i k a ł y , m etody f i l o l o g i c z n e , a p ó ź n i e j h i s t o - ry c z n o -k ry ty c z n e i z u p e łn ie z a w ła d n ę ły naukam i b i b l i j n y m i . H erm eneutyka ja k o o d rę b n a d y s c y p l i n a p r z e s t a ł a i s t n i e ć . D la e g z e g e z y b i b l i j n e j m ia r o d a jn e s t a ł y s i ę p r a w ie w y łą c z n ie m etody sto s o w a n e w ś w i e c k i e j f i l o l o g i i i n a u k a c h h i s t o r y c z n y c h . I d e a łe m b y ły b a d a n ia ś c i ś l e h i ­ s t o r y c z n e , naukowe i o b ie k ty w n e .

P ro b le m a ty k a n i n i e j s z e j p r a c y w ch o d zi

w

z a k r e s t r z e c h d y s c y p l i n : k a t e c h e t y k i , e g z e g e z y i h e r m e n e u ty k i b i b l i j n e j . J e s t za te m r z e c z ą ko­ n i e c z n ą s p r e c y z o w a n ie j e j te m a tu i z a k r e ś l e n i e w y ra źn y c h g r a n i c . Wy­ z n a c z a j ą j e t r z y k r y t e r i a : 1 ) ram y czaso w e: 1963 - 1 970j 2 ) podstaw ow e p u b l i k a c j e w ybranych a u to ró w o r a z 3 ) a s p e k t k a t e c h e ty c z n y w s z y s tk ic h p o ru s z a n y c h z a g a d n ie ń eg z eg e - t y c z n o -h e rm an e u ty c z n y c h . Bok 19 6 3 j e s t r o k ie m w y d a n ia p r a c y h a b i l i t a c y j n e j B. D r e h e r a , Die b i b l i s c h e U n te rw e isu n g im k a t h o l i s c h e n und e v a n g e l is c h e n B e lig i o n s u n ­ t e r r i c h t . B i n e . t h e o l o g i s c h - k e r y g m a t l s c h e G e g e n ü b e r s te llu n g . P r a c a t a d a l a p ie r w s z y im p u ls do e g z e g e ty c z n o - h e r m e n e u ty c z n e j odnowy k a t o l i ­

c k i e j k b

w

N iem czech Z a c h o d n ic h . Bok 1970 t y l k o

w

s p o s ó b p r o w iz o r y ­

c z n y o k r e ś l a g r a n i c ę t r w a n i a t e j odnowy. T ru d n o bowiem w skazać d o k ła d ­ n y r o k , w k tó ry m t a odnowa z a ła m a ła s i ę .

Drugim k r y t e r i u m , p r e c y z u ją c y m te m a t n i n i e j s z e j p r a c y j e s t wybór n a j b a r d z i e j r e p r e z e n ta ty w n y c h p r z e d s t a w i c i e l i e g z e g e ty c z n o -h e rm e n e u ­

t y c z n e j odnowy n i e m i e c k i e j k b . Są n im i: Bruno D r e h e r , G u n te r S t a c h e l ,

W olfgang L a n g e r, H u b e ru s H a ib f a s i podstaw ow e i c h p u b l i k a c j e . Wykaz i c h p u b l i k a c j i p o d a ję w b i b l i o g r a f i i . A utorów t y c h uważam z a n a j b a r ­ d z i e j r e p r e z e n ta ty w n y c h d l a te m a tu m o je j p r a c y z n a s t ę p u j ą c y c h w zg lę­ dów: o p u b lik o w a li o n i n i e t y l k o w ie l e a r ty k u łó w l e c z i k s i ą ż e k , w k t ó r y c h s t a r a j ą s i ę u j ą ć p e w ie n s z e r s z y z a k r e s z a g a d n ie ń e g z e g e ty c z ­ n o - h e r m e n e u ty c z n e j odnowy k b . N ie t y l k o w sk a z y w a li o n i n a p o g ł ę b i a j ą ­ c ą s i ę p r z e p a ś ć p o m ię d zy d o ty c h c z a so w ą kb a naukam i b i b l i j n y m i , a l e p r o p o n o w a li k o n k r e tn e r o z w i ą z a n i a . P u b l i k a c j e i c h n a d a w a ły t o n k b w l a t a c h s z e ś ć d z i e s i ą t y c h . Są o n i ró w n ie ż p r z e z in n y c h u w aż an i z a n a j ­ b a r d z i e j r e p r e z e n ta ty w n y c h p r z e d s t a w i c i e l i " w io s n y b i b l i j n e j " n ie m ie c ­ k i e j k b , o czym j e s z c z e b ę d z ie mowa n i ż e j . P u b l i k a c j e w ybranych a u to ró w n i e s ą b e z p o ś re d n im p rz e d m io te m m oich a n a l i z . C h a r a k te r n i n i e j s z e j p r a c y n i e p o z w a la ró w n ie ż n a ś l e d z e n i e ro z w o ju m y ś li p o s z c z e g ó ln y c h a u to ró w t a k w c z a s i e p rz e ło m u e g z e g e ty c z ­ nego w k b , j a k i w o k r e s i e po z a ła m a n iu s i ę f a l i e g z e g e ty c z n o -h e rm e ­ n e u t y c z n e j . I c h podstaw ow e p u b l i k a c j e s ą p rz e d e w sz y s tk im p ierw szy m i

z a s a d n ic z y m k r y te r f u m d o b o ru tem atów d l a m o je j p r a c y , p o z a tym s ta n o ­ w ią p u n k t w y jś c ia i o d n i e s i e n i a d l a mych w ła s n y c h s y n te ty c z n y c h u j ę ć , l u b w k o ń c u l i t e r a t u r ą ź ró d ło w ą przy* ro z w ią z y w a n iu sz c z e g ó ło w y c h za­ g a d n ie ń w chodzących w z a k r e s n i n i e j s z e j p r a c y . Do g r u p y a u to ró w r e p r e ­ z e n ta ty w n y c h n a l e ż a ł o b y z a l i c z y ć ta k ż e A l b e r t a H B fe ra , bo c h o c ia ż d z i a ł a ! o n i p i s a ł w A u s t r i i , je d n a k ze w z g lę d u n a w sp ó ln y ję z y k od­ d z i a ł y w a ł ró w n ie ż n a k a t e c h e z ę w BFN. B e zp o śre d n im p rz e d m io te m n i n i e j s z e g o stu d iu m k r y ty c z n e g o j e s t z j a ­ w isk o p rz e ło m u e g z e g e ty c z n o -h e rm e n e u ty c z n e g o w k b l a t s z e ś ć d z i e s i ą t y c h

w RFN. J e s t ono o w ie l e b o g a ts z e i s z e r s z e n i ż j e p r z e d s t a w i a l i w yżej w y m ie n ie n i a u t o r z y . Są o n i je d n a k z tym z ja w is k ie m ś c i ś l e z w ią z a n ii n i e t y l k o w chodzą w je g o z a k r e s , a l e s t a l i u je g o p o c z ą tk ó w i k s z t a ł ­ to w a l i j e . Uważam z a te m , ż e w y b ie r a ją c i c h p o z y c je ja k o k r y t e r i u m c o - b o r u te m a t y k i i ja k o p u n k t w y j ś c i a i o d n i e s i e n i a d l a m oich u j ę ć , wy­ b r a łe m n a jw ła ś c iw s z ą d r o g ę , a b y u ch w y cić i s t o t ę " w io sn y b i b l i j n e j " w n i e m i e c k i e j k b . D la te g o i c h p u b l i k a c j e n i e s ą w ś c i s ł y m te g o sło w a z n a c z e n i u ź r ó d ła m i d l a n i n i e j s z e j t e z y - i w b i b l i o g r a f i i o k r e ś lo n e z o s t a ł y ja k o l i t e r a t u r a z a s a d n i c z a .

T rz e c im k r y te r iu m p re c y z u ją c y m te m a t m ej p r a c y j e s t j e j c h a r a k t e r k a t e c h e t y c z n y . F on iew aż t r e ś ć j e j z w ią z a n a j e s t z Pismem św ię ty m , n a ­ l e ż a ł o b y j ą o k r e ś l i ć ja k o k a t e c h e t y c z n o - b i b l i j n ą . W s z y s tk ie z a g a d n ie ­ n i a e g z e g e ty c z n o - h e r m e n e u ty c z n e omawiam od s t r o n y k a t e c h e t y c z n e j a n i e fa c h o w e j e g z e g e z y c z y h e r m e n e u ty k i. N ie r o z s tr z y g a m za te m p r o b l e ­ mów c z y s t o e g z e g e ty c z n y c h a n i h e rm e n e u ty c z n y c h . P rz e jm u ję j e z nauk b i b l i j n y c h , t a k ja k one s ą ro z u m ia n e i u s ta w ia n e we w s p ó łc z e s n e j b i - b l i s t y c e , z w ła s z c z a w l i t e r a t u r z e n i e m i e c k i e j . Z a ło ż e n ie m n i n i e j s z e j p r a c y j e s t r o z w ią z a n i e p ro b le m u k a t e c h e t y c z ­ n e g o . S k ł a d a j ą s i ę n ań dwa z a d a n i a . P ie r w s z e o c h a r a k t e r z e a n a l i t y c z ­ nym: ma ono w y ja ś n ić , w j a k i sp o só b d o k o n a ł s i ę i n a czym p o l e g a ł e g z e g e ty c z n o -h e r m e n e u ty c z n y p r z e ło m w k a t o l i c k i e j kb RFN l a t s z e ś ć ­ d z i e s i ą t y c h . D ru g ie z a d a n ie ma c h a r a k t e r s y n t e t y c z n y , p o le g a bowiem n a s y n te ty c z n y c h u j ę c i a c h z a g a d n ie ń eg zege ty c zn o -h e rm e n e u ty c z n y c h waż­ n y c h z p u n k tu k a te c h e ty c z n e g o - a z a i s t n i a ł y c h n a o k re ślo n y m e t a p i e ro z w o ju kb - i z a j ę c i u wobec n i c h w ła s n e g o s ta n o w is k a . Z te g o z a ł o ż e n i a w y n ik a , i ż t e z a n i n i e j s z a n i e j e s t p r a c ą ś c i ś l e h i s t o r y c z n ą , k t ó r e j c e le m b y ła b y a n a l i z a i o p i s ro z w o ju k a t o l i c k i e j k b w wybranym o k r e s i e . Na o n a c h a r a k t e r p roblem ow y. S k ła d a s i ę bowiem n a n i ą k r y ty c z n a a n a l i z a w ybranych z a g a d n ie ń z w ią za n y ch z e g z e g e ty c z - n o -h e rm e n e u ty c z n ą odnową k a t o l i c k i e j k b . Tym samym o k r e ś l o n a z o s t a ł a m e to d a . N ie j e s t o n a j e d n o l i t a . W z a l e ż n o ś c i od p ro b le m u , j e s t a n a l i - t y c z n o - k r y t y c z n a lu b porównaw czo s y n t e t y c z n a . Gdy c h o d z i o r o z d z i a ł p i e r w s z y i c z ę ś c io w o p i ą t y , t o i c h m e to d a z b l i ż o n a j e s t do h i s t o r y c z ­ n e j ze w zg lę d u n a ram y h i s t o r y c z n e , w k t ó r e u j ę t y z o s t a ł m a t e r i a ł a n a­ l i t y c z n y i s y n t e t y c z n y .

D a ls z ą k o n se k w e n c ją pow yższego z a ł o ż e n i a j e s t f a k t , że n i e z o s t a ­ ł y w n i n i e j s z e j p r a c y u w z g lę d n io n e w s z y s tk ie sz c z e g ó ło w e z a g a d n i e n i a , k t ó r e s k ł a d a j ą s i ę n a c a ł o k s z t a ł t e g z e g e ty c z n o - h e r m e n e u ty c z n e j odnowy k b . D la p r z e j r z y s t o ś c i i ab y z b y t n io n i e r o z s z e r z a ć p r a c y , t r z e b a b y ­ ł o zrezy g n o w ać z w ie lu tem ató w , z w ła s z c z a z z a k r e s u d y d a k ty k i k b , ja k n p . d o b ó r te k s tó w i p rz y p o rz ą d k o w a n ie i c h odpow iednim fazo m ro z w o jo ­ wym u c z n i a , u k ła d i k r y t e r i a d o b o ru te k s tó w w p o d r ę c z n ik a c h do k b .

Co r o k u 1976 a l e b y ł a m i г н а л а p r a c a a n i p u b l i k a c j a , k t ó r a p o ­ k r y w a ła b y s i ę z m oją t e z ą d o k t o r s k ą . Na p o d s ta w ie m o ic h b a d a ń i po­ sz u k iw a ń n a l e ż y j t t z y j ą ć , że t a l » p r a c a m a g i s t e r s k a , d o k to r s k a c z y pu­ b l i k a c j a n i e i s t n i e j e . O c z y w iśc ie p u b lik o w a n o p r a c e , k t ó r y c h te m a ty k a w ch o d z i w z a k r e s m o je j t e z y . M ają one je d n a k c h a r a k t e r in f o r m a c y jn y i d o ty c z ą t y l k o z a g a d n ie ń w y b ra n y c h . S z c z e g ó ln e z n a c z e n i e m a ją dw ie k s i ą ż k i w ym ienionych w y że j p r z e d s t a w i c i e l i odnowy e g z e g e ty c z n e j k b . P ie r w s z ą j e s t p r a c a h a b i l i t a c y j n a B . D r e h e r a , D ie b i b l i s c h e U n te r­ w e is u n g im k a t h o l i s c h e n und e v a n g e l i s c h e n B e l i g i o n s u n t e r r i c h t , F r e i ­ b u r g 19 6 3j d o p r o w a d z ił on b a d a n ia do p u n k tu , od k tó r e g o m oja p r a c a s i ę z a c z y n a . D rugą p o z y c ją j e s t W. L a n g e r a , Kerygma und K a te c h e s e , München 1 9 6 6 . 0 i l e omawia o n a t a k i c h a u to ró w j a k H. H a l b f a s a , A. HÖf e r a , IB. D r e h e r a , Cr. S t a c h e l a ^ , lu b g d y p r z e d s t a w i a i c h p o g lą d y n a t e -4 m at c h a r a k t e r u p r z e p o w i a d a n i a k b , o t y l e t e c z ę ś c i je g o k s i ą ż k i po­ k r y w a ją s i ę z o d p o w ied n im i c z ę ś c ia m i m o je j p r a c y . N a le ż y je d n a k z a z n a ­ c z y ć ż e z n a jd z ie m y w n i e j k r ó t k i e in f o r m a c j e , ą n i e j a k i e ś s y s te m a ty ­ c z n e o p r a c o w a n ia . Z n a jd z ie m y ró w n ie ż m o zaikę r ó ż n y c h z a g a d n ie ń , p ro b ­ lemów d y sk u to w a n y ch p r z e z te o re ty k ó w kb zarówno p r o t e s t a n c k i c h , j a k i k a t o l i c k i c h . Na p r z y k ł a d W. L a n g e r św iadom ie r e z y g n u je z o g ó ln y c h w niosków i o c e n '’. J e g o c e le m b y ło o g ó ln e z a p o z n a n ie s z e r s z e g o k r ę g u k a t e c h e tó w z p r o b le m a ty k ą odnowy k b , z w ła s z c z a h e rm e n e u ty c z n e j6 . B ra k w n i e j s z e r s z e g o t ł a t e j odnowy c z y o g ó ln y c h k o n c e p c j i . O s t a t n i p u n k t p i ą t e g o r o z d z i a ł u o nowym z w ro c ie k u P ism u £w. o p a rłe m n a sy n ­ te ty c z n y m u j ę c i u nowych fo rm k b , k t ó r e o p ra c o w a ł W. L a n g e r w s w o je j k s i ą ż c e P r a x i s d e s B e l i g i o n s u n t e r r i c h t s , S t u i t t g a r t 1 9 7 5 ·

N ie t y l k o w BFN u k a z a ło s i ę w i e l e a r ty k u łó w o m a w iają cy c h n ie m ie c ­

k ą kb w tym o k r e s i e , k t ó r y d o ty c z y m o je j pracy, l e c ; . nie; s ą t o o p ra ­

c o w a n ia ze ś c i ś l e o k r e ś l o n ą t e z ą , m a ją je d y n ie c h a r a k t e r wyrywkowy i r e f e r u j ą c y . I ta k n a p r z y k ł a d W. L a n g e r omawia n i e k t ó r e p ro b le m y n i e ­ m ie c k i e j k b w a r t y k u l e P ro b le m e d e s B i b e l u n t e r r i c h t e s i n d e r d e u t s c h ­ s p r a c h i g e n K a t e c h e t i k , ws C o n c iliu m 3 (1 9 7 0 ) 2 0 4 -2 1 0 . E . A l b e r i c h , La p e d a g o g ia c a t e c h e t i c a dopo i l C o n c i l i o , ws O r i e n ta m e n t i p e d a g o g ic i 1 6 (1 9 6 9 )2 9 2 -3 2 5 p o d a je p a n o ra m ic z n y p r z e g l ą d k a t e c h e z y po S o b o rz e W atykańskim I I w r ó ż n y c h k r a j a c h . P o z a o g ó ln ą c h a r a k t e r y s t y k ą k a t e ­ c h e z y n i e m i e c k i e j , E , A l b e r i c h s p o r o uw agi p o ś w ię c a ta k im a u to ro m

J e s t t o r o k m ojego w y jaz d u z N iem iec Z a c h o d n ic h , g d z i e z b i e r a łe m m a t e r i a ł do n i n i e j s z e j p r a c y . W n a s tę p n y m r o k u m o ja t e z a z o s t a ł a z g ło s z o n a do o b ro n y n a A kadem ii T e o l o g i i K a t o l i c k i e j w W a rsza w ie. ^ W. L a n g e r, Kerygma un d K a te c h e s e , s t r . 1 7 9 -2 0 0 .

Tamże s t r . 195 u n . Tamże s t r . 2 0 2 .

Tamże s t r . 1 3 -5 7 ; 5 9 -1 5 3 ·

n ie m ie c k im , ja k W .L angerow i, B. D re h e ro w i, H. H a lb f a s o w i, A . E x e l e r o - wi i in n y m, p o d k r e ś l a j ą c , ż e p o so b o ro w a k a t e c h e z a n ie m ie c k a wysuwa n a p ie r w s z e m ie js c e F ism o św . N iec o o b s z e r n i e j t e n sam te m a t omawia C . B i s s o l i , B i b l i a e c a t e c h e s i n e l l a r e c e n t e l e t t e r a t u r a , w< O rie n ta m e n - t i p e d a g o g ic i 4 ( 1 9 7 1 )7 9 6 - 8 2 8 . A u to r n a 30 s t r o n a c h k r e ś l i h i s t o r y c z n y ro z w ó j i i s t o t n e c e c h y w s p ó łc z e s n e j kb n a p o d s ta w ie l i t e r a t u r y n i e ­ m i e c k i e j w l a t a c h 1 9 6 0 -1 9 7 0 . N ie j e s t to a n a l i z a ś c i ś l e o k r e ś lo n e g o p ro b le m u , l e c z r a c z e j z a z n a jo m ie n ie c z y te ln ik ó w z s y t u a c j ą kb w l i t e ­ r a t u r z e języJqa n ie m ie c k ie g o n a t l e w c z e ś n i e js z y c h j e j o k re s ó w . Fewne n a w ią z a n ia do n ie m i e c k i e j k b l a t s z e ś ć d z i e s i ą t y c h możemy z n a le ź ć rów ­ n i e ż w p o l s k i c h c z a s o p is m a c h , n p . G. K u sz, k i e r u n k i k a t e c h e z y b i b l i j ­ n e j , w: Ateneum K a p ła ń s k ie 4 1 7 ( 1 9 7 6 )8 3 - 9 6 .

Wspólnym tem atem ty c h , j a k i n i e w ym ienionych, p u b l i k a c j i j e s t z a g a d n i e n ie P ism a św . w k a t e c h e z i e . I c h a u t o r z y om aw iając o k r e s l a t s z e ś ć d z i e s i ą t y c h p o w o łu ją s i ę n a p u b l i k a c j e w ybranych przeze m nie a u t o ­ rów lu b p o r u s z a j ą pewne w y c in k i te m a t y k i , k t ó r a w ch o d z i w z a k r e s n i ­ n i e j s z e j p r a c y d o k t o r s k i e j . Za p r z y k ł a d może p o s łu ż y ć a r t y k u ł G. H an- sem anna, D ie F u n k tio n d e s B e l i g i o n s u n t e r r i c h t s f u r d e n G la u b e n d e s S c h ü l e r s , wi F ü h ru n g zum G la u b e n , G raz-W ien-K Ü ln 1 9 6 9 , s t r . 3 1 - 6 2 . B r o n i on t e z y , że k a t e c h e z a m a ją c a zaw sze d o ty c h c z a s c h a r a k t e r p r z e p o ­ w ia d a n ia , pow inna n a d a l s łu ż y ć w i e r z e . P o le m iz u je ta k ż e ze s ta n o w i­ sk ie m H. H a lb f a s a , k tó re m u z a r z u c a , ż e w sw ej F u n d a m e n ta l k a te c h e tik wprow adza do k a t e c h e t y k i t e o l o g i ę ś m i e r c i Boga®. G. H ansem ann p o le m i­ z u j e ró w n ie ż z G. S ta c h e le m i W. L an g erem . N ie z g a d z a s i ę on z i c h żąd an iem ,jb y nowe z a ł o ż e n i a h e rm e n e u ty c z n e z a s t ą p i ł y d o ty c h c z a s o w e , 9 k e ry g m a ty c z n e . Wobec t a k i e g o s t a n u b a d a ń n a l e ż a ł o b y p r z e ś l e d z i ć , j a k k b , k t ó r a p o c z ą tk o w o ( o d X V III w .) b y ł a c a ł k o w i c i e po d p o rząd k o w an a k a te c h iz m o w i, a p o p r z e z n ie g o z n a jd o w a ła s i ę w p o l u o d d z ia ły w a n ia s y s t e m a ty c z n o - s c h o - l a s t y c z n e j t e o l o g i i d o g m a ty c z n e j, p o w o li w c h o d z iła w p o l e c o r a z s i l ­ n i e j s z e g o p r z y c i ą g a n i a n a u k b i b l i j n y c h , a ż do l a t s z e ś ć d z i e s i ą t y c h XX w ., w k t ó r y c h z n a l a z ł a s i ę b e z p o ś r e d n io p o d wpływem e g z e g e z y i no­ w ej h e r m e n e u ty k i; d a l e j , j a k r o z p o z n a ł a w n i c h w ła ś c iw ą p o d sta w ę i ź r ó d ł o , z k tó r e g o o b e c n ie c z e r p i e swą t r e ś ć i d o s to s o w u je do n i e j swe m e to d y . P o niew aż te g o r o d z a j u b a d a n i a p r z e k r a c z a j ą ram y i z a ł o ż e n i a n i n i e j s z e j p r a c y , o g r a n ic z ę s i ę t y l k o do p o d k r e ś l e n i a n a j w a ż n i e js z y c h p r z y c z y n , k t ó r e p o c z ą w sz y o d p i e r w s z e j po ło w y XIX w. d o p r o w a d z iły do e g z e g e ty c z n o -h e rm e n a u ty c z n e g o p rz e ło m u w n i e m i e c k i e j k b . J e s t t o te m a t p ie rw s z e g o r o z d z i a ł u . P rz e d m io te m n a s tę p n y c h r o z d z ia łó w b ę d z ie ju ż samo z ja w is k o " w io s n y b i b l i j n e j " w n i e m i e c k i e j kb l a t s z e ś ć d z i e s i ą ­ O

G. H ansem ann, D ie F u n k tio n d a s B e l i g i o n s u n t e r r i c h t s , s t r . 33 · 9 Tamże s t r . ' 3 4 - 4 2 .

t y c h . Mam n a d z i e j ę , że n i n i e j s z e s tu d iu m k r y ty c z n e w n ie s ie pewne nowe

e le m e n ty do t e o r i i k b .

Wykaz s k ró tó w

BF = B r e v ia r iu m F i d e i . K odeks d o k tr y n a l n y c h w ypo w ied zi K o ś c i o ła ,

o p r a c o w a li J.M . S zy m u siak S J i S . Głowa S J , P o zn ań 1964

BTh = B i la n z d e r T h e o lo g ie im 2 0 . J a h r h u n d e r t . P e r s p e k t i v e n , S tröm un­ g e n , M o tiv e i n d e r c h r i s t l i c h e n und n i c h t c h r i s t l i c h e n W e lt, h e r a u s g e g e b e n v o n H . Vorg r i m i e r , В . V ander G u c h t, F r e i b u r g , В. I - I I 1 9 6 9 , В . I I I 1970 D s H. D e n z in g e r , E n c h i r i d i o n Sym bolorum , D e f in it io n u m e t D e c la r a ­ tio n u m de B eb u s F i d e i e t Morum, B a rc in o n e 1957

EB s E n c h i r i d i o n B ib lic u m . D ocum enta e c c l e s i a s t i c a S acram S c r ip tu r a m

tL

s p e c t a n t i a , N ea p o li-B o m a e 1965 HBp = Handbuch d e r B e lig i o n s p ä d a g o g ik , h e ra u g e g e b e n v o n E . F e i f e l , B . L e u e n b e r g e r , G. S t a c h e l , K. W e g en a st, G Ü te r s lo h e r V e r la g s ­ h a u s В. I 1 9 7 3 , В. I I 1 9 7 4 , В. I I I 1975 k b '= k a t e c h e z a b i b l i j n a KB a K a t e c h e t i s c h e B l ä t t e r . (H e i t c h r i f t f ü r B e l ig i o n s p ä d a g o g ik und J u g e n d a r b e i t , h e r a u s g e g e b e n vom D e u ts c h e n K a t e c h e t e n v e r e i n und d e n B i s c h ö f l i c h e n H a u p t s t e l l e n f ü r J u g e n d s e e ls o r g e

KO s K o n s ty tu c ja D ogm atyczna o O b ja w ie n iu Bożym w: S o b ó r W a ty k a ń sk i

I I . K o n s t y t u c j e . D e k r e ty . D e k l a r a c j e , P o zn ań 1968

MS s M y steriu m S a l u t i s , (k undriss.*H e i l e g e s c h i c h t l i c h e r D o g m atik , he­

r a u s g e g e b e n v o n J . F e i n e r und M. L Ö h re r, В. I D ie G ru n d la g e n H e i l s g e s c h i c h t l i c h e r D o g m atik , E i n s i e d e l n 1965

EBiL s Buch B i b l i j n y i L i t u r g i c z n y

SM s S acram entum M undi. T h e o lo g is c h e s L e x ic o n fO r d i e P r a x i s , h e -

r a u a g e g e b e n v o n K . B a h n e r und A. D arl a p , F r e i b u r g , В . I 1 9 6 7 , В . I I 1 9 6 8 , В. I I I 1 IV

1969-1 . TŁO I PRZYCZYNï EGZEGETYCZNO-HERMENEUTYCZNEJ ODNOWÏ KATOLICKIEJ KATECHEZY BIBLIJNEJ W RFN

K ażdy p rz e ło m , k a ż d a odnowa n i e d o k o n u je s i ę n a g l e i b e z p rz y g o ­ to w a n i a . Różne i z ło ż o n e b y ł y c z y n n i k i , k t ó r e w w iększym lu b m n ie j­ szym s t o p n i u p r z y c z y n i ł y s i ę do e g z e g e ty c z n e g o i h erm e n e u ty c z n e g o p rz e ło m u w k a t o l i c k i e j k b . B i b l i j n a odnowa k a t e c h e z y swymi k o r z e n ia m i t k w i ł a ju ż w o k r e s a c h p o p r z e d z a j ą c y c h l a t a s z e ś ć d z i e s i ą t e , w k t ó r y c h d o k o n a ły s i ę i n t e r e s u j ą c e n a s zm iany w k b . Te o k r e s y ro z w o ju k a t e c h e

-А

Г)

z y z o s t a ł y d o ść d o k ła d n ie o p rac o w a n e a l e n i e z p u n k tu z a ło ż e ń n i ­ n i e j s z e j t e z y .

W p ierw szy m r o z d z i a l e zajm ę s i ę n a jw a ż n ie js z y m i p rz y c z y n a m i i z j a ­ w isk a m i, k t ó r e można uw ażać z a pewne e t a p y z b l i ż a n i a s i ę do c o r a z s i l ­ n i e j s z e g o o d d z ia ły w a n ia n a u k b i b l i j n y c h n a k a t e c h e z ę , lu b z a c z y n n i k i , k t ó r e d o p r o w a d z iły do b i b l i j n e g o p rz e ło m u w k b . Uwagi t e b ęd ą równo­ c z e ś n i e c h a r a k t e r y s t y k ą k b w o k r e s a c h m in io n y c h 1 n a s z k ic o w a n ie m t ł a te g o p r z e ło m u .

10

O k re s odnowy k e r y g m a ty c z n e j p i e r w s z e j po ło w y XIX w iek u o m a w iają : F .X . A rn o ld , D ie n s t am G la u b e n , F r e i b u r g 1 9 4 8 , s t r . 3 1 -5 3 ; t e n sam, S e e l s o r g e a u s d e r M i t t e d e r H e i l s g e s c h i c h t e , F r e i b u r g 1 9 5 6 , s t r . 152- 17 0 , 173- 1 7 8 , 202- 207, p o r . nowe w y d an ie, p rz e p ra c o w a n e w: P a s t o r a l t h e o l o g l s c h e D u r c h b lic k e , F r e i b u r g 1 9 6 5 , s t r . 2 6 1 -3 1 0 ; J . A. Jungm ann, K a t e c h e t i k , F r e i b u r g 1 9 5 5 , s t r . 2 7 - 3 0 ; B. T r u f f e r , D as m a t e r i a l - k e r y g m a t i s c h e A n lie g e n i n d e r K a t e c h e t i k d e r G e g e n w a rt, F r e i b u r g 19 6 3, s t r . 1 8 -2 3 ; B . D re h e r , Die b l i b l i s c h e U n te rw e isu n g im k a t h o l i s c h e n und e v a n g e l i s c h e n R e l i g i o n s u n t e r r i c h t , 1 9 6 3 , s t r . 7- З 6 . O k res odnowy m eto d y n a p r z e ło m ie ΧΙΧ/ΧΧ w. o p raco w an y z o s t a ł p r z e z : B. D re h e r . D ie b i b l i s c h e U n te rw e isu n g ,, s t r . 56 -8 1 ; J . Hof I n ­ g e r , E in f ü h ru n g i n d a s G e h e im n is C h r i s t i d u r c h d i e H e i l s g e s c h i c h t e , w: KB 10 Cl/956) 39O-39I ; F .X . A rn o ld , D ie n s t am G la u b e n , s t r . 6 0 - - 6 3 . 68; B. T r u f f e r , Das m a t e r i a l - k e r y g m a t i s c h e A n lie g e n , s t r . 4 2 . 4 8 - 5 4 . I 32 n ; J . A . Jungm ann, K a t e c h e t i k 2 , s t r . 3О-32. 1 2 0 -1 5 8 ; F r . M. W iliam , Das L e h rs tu c k -S c h e m a d e s K a te c h ism u s a l s e r z i e h e r i s c h e s P ro b le m , F r e i b u r g 1 9 4 8 ; p o r . F . E g g e r s d o r f e r , D ie K urve k a t e c h e - t i s c h e r Bewegung i n D e u ts c h la n d i n einem h a lb e n J a h r h u n d e r t , w: KB 7 6 (1 9 5 1 ) 1 0 - 1 6 . 5 5 - 6 1 . Na te m a t odnowy m a te r ia ln o - k e r y g m a ty c z n e j w l a t a c h t r z y d z i e s t y c h i c z t e r d z i e s t y c h n a s z e g o w ie k u , p o r . F .X . A rn o ld , D ie n s t am G la u b e n , s t r . 6 3 - 7 9 ; B . T r u f f e r , Das m a t e r i a l k e r y g m a t i s c h e A n lie g e n , s t r . 12 n n . 8 8 - 1 0 1 . 134 n n . W s z y s tk ie o k r e s y omawia H. K re u z w a ld , Zur G e s c h ic h te d e s b i b l i s c h e n U n t e r r i c h t s und z u r F o r m g e s c h ic h te d e s b i b l i s c h e n S c h u lb u c h e s . U n te rs u c h u n g e n z u r T h e o lo g ie d e r S e e l s o r g e . B d. X I I , F r e i b u r g 19 5 7 ·

J e d n e z ty c h p r z y c z y n o d d z i a ły w a ły z z e w n ą tr z , in n e o d w ew n ątrz , t z n . je d n e b y ł y n i e z a l e ż n e o d ro z w o ju k b , d r u g ie n a t o m i a s t zw ią za n e b y ł y b e z p o ś r e d n io z e w o lu c ją sam ej k a t e c h e z y . Z aczn ę o d ty c h o s t a t ­ n i c h , p o n ie w a ż h i s t o r y c z n i e s ą one w c z e ś n i e js z e i s ą b e z p o ś r e d n io z w ią z a n e z k b . 1 . 1 . P rz y c z y n y i c z y n n i k i w ew n ętrz n e odnowy k a t e c h e z y b i b l i j n e j E g z e g e ty c z n o -h e r m e n e u ty c z n a odnowa kb l a t s z e ś ć d z i e s i ą t y c h z o s t a ­ ł a b e z p o ś r e d n io p rz y g o to w a n a w d ru g im o k r e s i e odnowy m a t e r i a l n o - k e r y g - m a ty c z n e j w l a t a c h od 1936 do 1 9 6 0 . Swymi k o r z e n ia m i odnowa t a t k w i ł a je d n a k w p i e r w s z e j p o ło w ie XIX w iek u w t a k zw anej p i e r w s z e j odnow ie k e ry g m a ty c z n e j i n a p o c z ą t k u w iek u XX w " r u c h u m etody*'. N ie b ęd ę a n a­ li z o w a ł p o s z c z e g ó ln y c h o k re só w ja k o t a k i c h , l e c z zw rócę t y l k o uwagę n a t e i c h a s p e k ty , k t ó r e moim zd a n ie m p r z y g o to w a ły e g z e g e ty c z n y p r z e ­ łom w n i e m i e c k i e j kb l a t s z e ś ć d z i e s i ą t y c h .

1 . 1 . 1 . P ler_ w szy _ o k re£ odnowy k e ry g m a ty c z n e j ( P ie r w s z a p o ło w a XIX w .) I g n a c y P e l b i g e r (1 7 2 4 -1 7 8 8 ) i B en ed y k t S t r a u c h s t w o r z y l i w l a ­ t a c h 7 0 - t y c h X V III w. o r g a n i z a c y j n e i duchowe p o d s ta w y d l a n a u k i r e ­ l i g i i , k t ó r a z o s t a ł a w prow adzona do s z k ó ł podstaw ow ych ja k o n o rm a ln y p r z e d m io t. Obok n a u c z a n ia k a te c h iz m u w p ro w a d z ili o n i tz w . " B i b l i s c h e r G e s c h i c h t s u n t e r r i c h t " . Tak o to w k a t e c h e z i e p o j a w i ł a s i ę " h i s t o r i a b i b l i j n a " ja k o p r z e d m io t s z k o ln y i ja k o p o d r ę c z n i k . N a u c z a n ie r e l i g i i p ł y n i e o d tą d dwoma n u r ta m i: n a u k a k a te c h iz m u 1 n a u k a h i s t o r i i b i b l i j ­ n e j ( k a te c h iz m i k a t e c h e z a b i b l i j n a ) . Od samego p o c z ą tk u kb w sw o ic h z a ł o ż e n i a c h b y ł a k a t e c h e z ą p o m o c n icz ą . S t a ł a o n a c a ł k o w i c i e n a u s ł u ­ g a c h k a te c h iz m u i b y ł a mu p o d p o rzą d k o w a n a. G o d zin a n a r o d z i n kb (1 7 7 7 -1 8 0 0 ) p rz y p a d a n a c z a s y O ś w ie c e n ia , k t ó ­ r e g o m o ra liz m w yw arł sw oje p i ę t n o ró w n ie ż n a n a u c z a n iu h i s t o r i i b i ­ b l i j n e j . P o d r ę c z n i k i do k b n i e s t a ł y n a wysokim p o z io m ie e g z e g e ty c z - nym. B y ły z b io re m b u d u ją c y c h p rz y k ła d ó w ż y c i a m o ra ln e g o , a i c h c e le m b y ło o ż y w ie n ie n a u k i k a te c h iz m u p r z e z d o s t a r c z a n i e j e j c ie k a w y c h opo­ w iad a ń i z o b ra z o w a n ie f o rm u łe k k a te c h iz m o w y c h , z b y t " s u c h y c h " i a b s ­ t r a k c y j n y c h 1 2 .

Λ

Λ

B o lę k b sfo rm u ło w a ł k r ó t k o : " h i s t o r i a b i b l i j n a s łu ż y ć ma zo brazow a­ n i u d o k tr y n a l n y c h t w ie r d z e ń k a te c h iz m u " , F . J . K n e c h t, P r a k t i s c h e r Kommentar z u r b i b l i s c h e n G e s c h ic h te , F r e i b u r g 1 8 8 7 , s t r . 1 .

1 P r z e z dwa w i e k i , od momentu w p ro w a d ze n ia k b w ła ś c iw ie a ż do n a s z y c h

cz a só w , uw ażano, ż e z a s a d n ic z y m j e j za d a n ie m j e s t p rz e k a z y w a n ie n a u k i o w ie rz e i o b y c z a ja c h w sp o s ó b o b raz o w y , h i s t o r y c z n y , i odpo­ w ia d a ją c y u m y sło w o śc l d z i e c k a w o p a r c i u o p r z y k ł a d y i o p o w ia d a n ia

P o g ł ę b i e n i e kb p o d j ę t o d o p ie r o

w

p i e r w s z e j p o ło w ie XIX

w ., w

o k r e ­ s i e p rz e jś c io w y m od O ś w ie c e n ia do n e o s c h o l a s t y k i ,

w

z w ią z k u z odnową t e o l o g i i p a s t o r a l n e j . J e j głów nym i p r z e d s t a w i c i e l a m i b y l i J o h a n n Mi­ c h a e l S a i l e r (1 7 5 Ί -1 8 3 2 ) i Jo h a n n B a p t i s t H i r s c h e r ( 1 7 8 8 - 1 8 6 5 ) . P i e r ­ w szy tw o rz ą c b i b l i j n ą k o n c e p c ję t e o l o g i i p a s t o r a l n e j z m ie r z a ł do te g o , ab y p o p r z e z s tu d iu m P ism a św . p o g ł ę b i ć ' t e o l o g i ę a z w ła s z c z a k a t e c h e z ę . I d e e r e f o r m y t e o l o g i i , h o m i l e t y k i i k a t e c h e z y . J . B . H i r s c h e r o p a r ł n a 1

Ъ

h i s t o r i i z b a w ie n ia N ie z a p r z e c z a ln ą z a s łu g ą obu t y c h w i e l k i c h p r z e d s t a w i c i e l i k a t e c h e ­ z y O ś w ie c e n ia p o z o s t a n i e n a zaw sze t o , że t r e ś c i d l a k a t e c h e z y s z u k a ­ l i p r z e d e w sz y s tk im w P iś m ie św . D alszy m i z a s łu g a m i w s z y s tk ic h p r z e d ­ s t a w i c i e l i p i e r w s z e j odnowy k a t e c h e z y b i b l i j n e j t o d ą ż e n i e do p r o s t o ­ t y , p r z e j r z y s t o ś c i i j a s n o ś c i , u w z g lę d n ie n ie ro z w o ju um y sło w o -d u ch o - wego d z i e c k a i d o s to s o w a n ie do n ie g o j ę z y k a k a t e c h e z y . Aby to o s ią g n ą ć w sk a z y w a li n a P ism o ś w ., n a je g o ję z y k i sp o só b m ó w ie n ia o Bogu i

14

p raw d ac h o b ja w io n y c h .

W tym o k r e s i e w ypracow ane z o s t a ł y n a s t ę p u j ą c e z a s a d y ro z u m ia n e ja k o p o d s ta w a odnowy kbs z a s a d a k o n c e n t r a c j i m a t e r i a ł u k a t e c h e t y c z n e ­ g o ^ , h i s t o r i a z b a w ie n ia , c h r y s to c e n t r y z m , i d e a K r ó le s tw a B ożego, c . d . o d n o ś n ik a ze s t r . 19

b i b l i j n e . Jaskraw ym te g o p rz y k ła d e m s ą p o d r ę c z n i k i z k o ń c a XIX i p o c z ą t k u XX w .: E . J . K n e c h t, d z . c y t . ; J . S c h u s t e r , H andbuch z u r b i b l i s c h e n G e s c h ic h te , U m g e a r b e ite t v o n J . B . H olzham m er, В . I , I I , F r e i b u r g 1873? J · E c k e r , H andbuch z u r k a t h o l i s c h e n S c h u l b i b e l , 2 T e i l e , T r i e r 1907· I t a k n p . z a c e n t r a l n ą t r e ś ć p e ry k o p y Łk 2 , 1 - 2 0 (B oże N a ro d z e n ie ) uw ażano dowód B o ż ej O p a tr z n o ś c i i B óstw a C h r y s t u s a . F . J . K n e c h t, d z . c y t . s t r . 390; J . E c k e r , d z . c y t . s t r . 2 1 . P o d k r e ś la n o , że Boże N a ro d z e n ie j e s t św ię te m d z i e c i . M o ra ln o -b u d u ją c e z a s to s o w a n ie b r z m i a ły : " p o z o s ta ń zaw sze d z i e c i ę c o p o b o żn y i c z y s t y " ( ta m ż e ) .

t

o k a z j i Mk 1 , 9-1 1 p a r . ( c h r z e s t J e z u s a ) omawiano ta je m n ic ę T r ó j c y w i ę t e j i s k u t k i c h r z t u św . F . J . K n e c h t, d z . c y t . s t r . 417} J . E c k e r, d z . c y t . s t r . 4 0 . C h r z e s t J e z u s a j e s t obrazem p o k o ry , ła g o d n o ś c i i '/ .'n i e w i n n o ś c i Z b a w ic ie l a . J . S c h u s t e r , d z . c y t , s t r . 68. W s k rz e s z e n ie m ło d z ie ń c a z N a in , Łk 7 , 1 1 - 1 7 , s ł u ż y do t e g o , by p o d k r e ś l i ć obo­ w ią z e k m i ł o ś c i ro d z ic ó w do d z i e c i i d z i e c i do r o d z ic ó w . F . J . K n e c h t, d z . c y t . s t r . 4 7 6 . P e ry k o p ę o b u r z y n a m orzu, Mk 4 , 3 5 - 4 1 , z a s t o s o ­ wano do " b u r z y s e r c a " , do u czu ć m io t a ją c y c h lu d z k im s e rc e m , ja k z a z d r o ś ć , g n ie w , m a ło s tk o w o ś ć . F . K n e c h t, d z . c y t . s t r . 4 9 6 , lu b w y cią g an o z t e j p e ry k o p y naukę o dwóch n a t u r a c h C h r y s tu s a : ja k o c z ło w ie k s p a ł , ja k o Bóg ro z k a z y w a ł b u r z y . J . E c k e r, d z . c y t . s t r . 1 1 0

.

^ W kład J.M . S a i l e r a i J . B . H i r s c h e r a w odnowę k e ry g m a ty c z n ą t e o l o g i i d u s z p a s t e r s k i e j a z w ła s z c z a k a t e c h e z y na t l e ó w czesn y ch czasów oma­ w ia s z e r o k o F r . X. A rn o ld , D ie n s t am G la u b e n , s t r . 3 5 - 5 3 ; t e n sam, P a s t o r a l t h e o l o g i s c h e D u r c h b lic k e , s t r . 2 6 2 -5 1 0 . 14 P o r . B. T r u f f e r , Das m a t e r i a l - k e r y g m a t i s c h e A n lie g e n , s t r . 2 5 . ’’*5 p o p . B. T r u f f e r , d z . c y t . s t r . 2 2 . 1 5 4 -1 4 6 . H ir s c h e ro w i c h o d z iło о z a s a d ę , k t ó r a d a ł a b y n a u c z a n iu r e l i g i j n e m u pewną je d n o ś ć , n a

pod-je d n o ś ć obu T e sta m e n tó w . J u ż w p ie r w s z e j p o ło w ie XIX w. n i e t y l k o j a s ­ no o d r ó ż n ia n o p r z e p o w ia d a n ie o d t e o l o g i i s p e k u la t y w n e j, a l e w alc zo n o o n i e z a l e ż n o ś ć i o d r ę b n o ś ć p r z e p o w ia d a n ia , u s i ł u j ą c j e o p r z e ć n a Ewange­ l i i . C a ła t a odnowa m ia ła je d e n c e l : k a te c h e z ę p o je c io w o - s p e k u la ty w n ą z a s t ą p i ć k a t e c h e z ą b i b l i j n o - h i s t o r y c z n ą i n a d a ć j e j c h a r a k t e r p r z e p o ­ w ia d a n ia . W s z y s tk ie t e p o s t u l a t y n a l e ż y moim zdaniem uw ażać z a k o r z e ­ n i e , z k t ó r y c h w y ro s ła odnowa b i b l i j n a l a t s z e ś ć d z i e s i ą t y c h n a s z e g o s t u l e c i a . I d e e w te d y r z u c o n e s t a ł y s i ę bowiem p o d w a lin ą po d nową kon­ c e p c j ę k a te c h e z y , k t ó r ą w XX w. r o z w i n ę l i J . A . Jungm ann, F r . X. A rn o ld i i n n i . Omówię j ą s z e r z e j w n astęp n y m p u n k c ie n i n i e j s z e g o r o z d z i a ł u po­ n ie w a ż b ę d z ie o n a zdecydowanym k ro k ie m w k ie r u n k u e g z e g e ty c z n e j odno­ wy k b .

W y s iłk i, k t ó r e podejm ow ano p o m ię d zy ro k ie m 1810 a 1850 d l a p o g łę ­ b i e n i a k a te c h e z y , z o s t a ł y u d are m n io n e p r z e z tr y u m f a ln y p o ch ó d n e o s c h o - l a s t y k i , d z i ę k i k t ó r e j w k a t e c h i z a c j i z w y c ię ż y ła o s t a t e c z n i e s y s t e m a ty ­ k a . J e j czołowym r e p r e z e n t a n t e m w d r u g i e j p o ło w ie XIX w. b y ł J . D e h a r- b e , k tó r e g o k a te c h iz m y o l 1850 r . u z y s k a ły o g ó ln e u z n a n ie i z a s to s o w a

-Λ

fi

n i e . T e o l o g ic z n ie p o g łę b io n a kb o p a r t a n a h i s t o r i i z b a w ie n ia m u s ia łs u s t ą p i ć p r z e d k a t e c h e z ą ty p u s y s te m a ty c z n o -d o g m a ty c z n e g o . P ró b y p o g łę ­ b i e n i a praw d w ia r y n a p o d s ta w ie t e o l o g i i b i b l i j n e j i h i s t o r i i zbaw ie­ n i a n i e w p ły n ę ły n a zm ianę c a ł o k s z t a ł t u kb XIX w. R ów nież w y s i ł k i , ab y k b u c z y n ić fundam entem c a ł e j k a te c h e z y * s p e ł z ł y n a n ic z y m , poniew aż k a te c h iz m p o cząw szy o d św . K an iz eg o p o p rz e z J . D e h a rb e ’ a zaw sze zajm o­ w ał m ie js c e ^ n a c z e ln e w n a u c z a n iu r e l i g i i .

D orobek te g o p ie rw s z e g o o k r e s u odnowy kb p o s z e d ł szy b k o w n i e p a ­ m ię ć . P o s t u l a t y p r z e d s t a w i c i e l i t e j odnowy n i e z o s t a ł y je d n a k c a łk o w i­ c i e zapom niane n a w e t w o k r e s i e p an o w a n ia n e o s c h o l a s t y k i . I s t n i e l i bo­ wiem te o lo g o w ie , k t ó r z y s z l i d a l e j d ro g ą w skazaną p r z e z J .M . S a i l e r a 19 i J . B . H i r s c h e r a . I c h i d e e z o s t a ł y n a nowo p o d j ę t e i ro z p ra c o w a n e p r z e z p r z e d s t a w i c i e l i d r u g ie g o o k r e s u odnowy k e r y g m a ty c z n e j w l a t a c h c z t e r d z i e s t y c h i p i ę ć d z i e s i ą t y c h XX w ie k u . c . d . o d n o ś n ik a ze s t r . 20

s ta w ie k t ó r e j można b y b y ło s tw o rz y ć pewną s y n t e z ę . Wskazywał on n a id e ę K r ó le s tw a B ożego. Z asad ę t ę nazw ano p ó ź n i e j w d y d a k ty c e Kon­ z e n t r a t i o n s p r i n z i p . I d e i t e j p o ś w i ę c i ł swą p r a c ę naukową T h . F i l - t h a u t , d a s R e ic h G o t t e s i n d e r k a t e c h e t i s c h e n U n te rw e is u n g , 195β·

Λ

6 P rz y c z y n y t a k i e g o ro z w o ju l e ż a ł y w p o ł o ż e n i u K o ś c i o ła i s y t u a c j i n a t e r e n i e e g z e g e z y . K o ś c i ó ł , k t ó r y n i e u s t a n n i e m u s ia ł b r o n ić swego d e p o z y tu w ia r y p r z e d ró ż n y m i b łę d a m i i h e r e z j a m i , b y ł z a in te r e s o w a ­ n y tym , ab y k a t e c h i z a c j a o p a r t a b y ł a n a ja s n o i ś c i ś l e sfo rm u ło w a­ n y c h p raw d ac h k a te c h iz m o w y c h . B g zeg eza k a t o l i c k a m u s i a ła s i ę b r o n ić p r z e d t e o l o g i ą l i b e r a l n ą , k t ó r a w y n ik i m eto d h i s t o r y c z n o - k r y t y c z ­ n y c h w y k o rz y sty w a ła p r z e c iw K o ś c io ło w i i je g o N a u c z y c ie ls k ie m u U rzę­ d o w i. W t a k i e j s y t u a c j i tr u d n o s o b ie w y o b ra z ić , b y z a g a d n i e n ia b i ­ b l i j n e m ogły wysunąć s i ę w k a t e c h e z i e n a p ie r w s z e m i e j s c e .

1 . 1 . 2 . _ 0 1 g ? e s _ o d n o w y k a t e c h e t y c z n e j (P rz e ło m w. XIX/XX - 1928) Buch odnowy m etody w k a t e c h e z i e b y ł r e a k c j ą s k ie ro w a n ą p r z e c iw ­ ko j e d n o s t r o n n e j p rz e w a d z e t e o l o g i i s c h o l a s t y c z n e j w k a t e c h e z i e . Na p ie r w s z e m ie js c e w y s u n ię to z a g a d n i e n ie sp o so b u k a t e c h i z o w a n i a . Ożywie­ n i e k a t e c h i z a c j i i p r z y s to s o w a n ie m a t e r i a ł u k a te c h e ty c z n e g o u s iło w a n o o s ią g n ą ć p r z y pomocy c o r a z t o now ych i d o s k o n a ls z y c h m e to d ja k n p . s t o p n i e fo rm a ln e ( F o r m a l s tu f e i n a c z e j o k r e ś la n e ja k o m e to d a m o n a c h ij­ s k a , M ünchner M ethode)} s z k o ł a p r a c y , cz y n u i ż y c i a ; z a s a d a p r z e ż y c i a ; z a s a d a c a ł o k s z t a ł t u i t p . P ozytyw ne o s i ą g n i ę c i a te g o r u c h u o d n o sz ą s i ę n a p ie rw sz y m m ie js c u do m e to d y cz n eg o p o g ł ę b i e n i a n a u k i k a te c h iz m u . N a to m ia s t w s to s u n k u do kb wpływ r u c h u m eto d y b y ł n e g a ty w n y . M etodyczne o p ra c o w a n ie te k s tó w b i b l i j n y c h wymagało i c h z a k tu a liz o w a n ia i p r z y s t o ­ so w a n ia do um y sło w o ści d z i e c k a . W tym c e l u u z u p e łn ia n o j e i r o z s z e r z a ­ no do te g o s t o p n i a , że c z ę s t o p rz y p o m in a ły one r a c z e j le g e n d y , a p o k r y -

_л

Q

f y b i b l i j n e , w s p ó łc z e s n ą p o w ie ś ć i n o w ele n i ż b i b l i j n e o p o w ia d a n ia . B i s k u p i c z u l i s i ę z o b o w ią z a n i do i n t e r w e n c j i . W 1917 r . n a k o n f e r e n c j i E p is k o p a tu N ie m ie c k ie g o w F u l d z i e , b i s k u p i w y d a li d e k r e t z a k a z u ją c y n ie z d ro w y c h p r z e r o s t ó w i n a k a z u j ą c y utrzym yw ać kb w zdrow ych ram a ch p raw d y h i s t o r y c z n o - b i b l i j n e j i w ie rn e g o p r z e s t r z e g a n i a s e n s u dosło w ­ n eg o te k s tó w b i b l i j n y c h .

C h o c ia ż r u c h m etody k a t e c h e t y c z n e j b a rd z o i n t e r e s o w a ł s i ę Pismem ś w ., p o z o s t a ł o ono d a l e j ź ró d łe m i n t e r e s u j ą c y c h o p o w iad a ń , k t ó r e m ia­ ł y p r z y b l i ż y ć d z i e c k u a b s t r a k c y j n e praw dy t e o l o g i c z n e k a te c h iz m u lu b d o s ta r c z y ć p rz y k ła d ó w ż y c i a c h r z e ś c i j a ń s k i e g o . Sama t r e ś ć n a u k i r e l i - g i i , u j ę t a w ram y k a te c h iz m u , n i e b u d z i ł a u p r z e d s t a w i c i e l i ru c h u me­ t o d y ż a d n y c h w ą tp l iw o ś c i i d l a t e g o n i e b y ł a p rz e d m io te m i c h d y s k u s j i . S tą d n i e m ogła być b i b l i j n i e p o g łę b io n a .

N a le ż y je d n a k z w ró c ić uwagę n a t r z y a s p e k ty te g o r u c h u , k t ó r e wy­

d a j ą s i ę ważne d l a d a ls z e g o r o z w o ju kb i l e ż ą u p o d sta w j e j p r z y s z ­

ł e j odnowy e g z e g e ty c z n e j i te o lo g ic z n e g o p o g ł ę b i e n i a .

a . Sam f a k t ożyw ionego z a i n t e r e s o w a n i a s i ę Pismem św . m ia ł sw o je

z n a c z e n ie z r a c j i d y d a k ty c z n y c h . C h o c ia ż t o z a in te r e s o w a n i e doprow a­ d z i ł o do n ad u ż y ć te k s tó w b i b l i j n y c h , t o je d n a k p r z y t e j w ł a ś n i e oka­ z j i uśw iadom iono s o b ie n a nowo, że P ism o św. n i e może być nadużyw ane ja k o ś r o d e k do c e ló w c z y s t o d y d a k ty c z n y c h c z y d o w o ln ie p rz y sto s o w y w a ­ n e do sfo rm u ło w ań te o l o g i e z n o - k a t e c h e t y c z n y c h , tym b a r d z i e j , g d y p r z y tym z m ie n ia s i ę w ła ś c iw y s e n s p e ry k o p b i b l i j n y c h . Z rozum iano p o n a d to

Λ

Q

P o r . E in e Wende im B i b e l u n t e r r i c h t ? , w: H e rd e r- K o r re s p o n d e n z 10 (1 9 6 7 ) 47 5 η .

1 Q it

7 P e łn y t e k s t te g o d e k r e t u można z n a le ź ć u J . G o t t l e r a , B e l i g i o n s - und M o ra lp a d a g o g ik , M lin ster 1 9 3 1 ^ , s t r . 2 0 1 -2 0 3 ; w y j ą t k i u J .A . Jungm anna, K a t e c h e t i k , s t r . 1 5 7 ; p o r . ró w n ie ż E . D r e h e r , D ie b i ­ b l i s c h e U n te rw e is u n g , s t r . 6 9 .

p o t r z e b ę g r u n t o w n i e j s z e j z n a jo m o ś c i P ism a ś w . . Wyrazem t y c h p rz e m ia n

w

ś w ia d o m o ś c i, z w ła s z c z a te o r e ty k ó w k a t e c h e z y , j e s t w y że j w spom niany

d e k r e t b isk u p ó w . b . D ru g i a s p e k t , w ażny d l a p r z y s z ł e j odnowy e g z e g e ty c z n e j k b , zw ią z a n y j e s t z p o ja w ie n ie m s i ę tz w . R e lig i o n s b U c h le in 2 ? . W r . 1912 n a W iedeńskim K o n g re s ie K a te c h e ty c z n y m W. P i c h l e r p r z e d s t a ­ w ił p r o j e k t R e l i g i o n s b ü c h l e i n , p o d r ę c z n ik a p rz e z n a c z o n e g o d l a p ie r w ­ s z y c h k l a s n a u c z a n ia r e l i g i i . W n astęp n y m r o k u w ydał go p o d t y tu ł e m : K a t h o l i s c h e s R e l i g i o n s b U c h l e i n f ü r d i e u n t e r e n K la s s e n d e r V o lk s s c h u le . U p o d s ta w te g o p r o j e k t u l e ż a ł o p r z e k o n a n ie , o p a r t e n a m e to d y c z n o -p s y - c h o lo g ic z n y c h d a n y c h , że o p o w ia d a n ia h i s t o r y c z n e s ą n a j p r o s t s z ą , n a j ­ b a r d z i e j d o sto s o w a n ą do u m y sło w o ścl d z i e c k a i n a j b a r d z i e j s k u te c z n ą d r o g ą , p ro w a d z ą c ą do p ie rw s z e g o p o z n a n ia praw d w i a r y . Te o p o w ia d a n ia h i s t o r y c z n e m ia ły być c z e r p a n e z te k s tó w b i b l i j n y c h . D z ie c k o p r z y ic h pom ocy n a j ł a t w i e j może z ro z u m ie ć podstaw ow e praw dy k a te c h iz m o w e . I t a k n p . z o p o w ia d a n ia m i p ie r w s z y c h r o z d z ia łó w K s ię g i R o d z a ju p o ł ą ­ c z o n e b y ły w tym p o d r ę c z n ik u p raw d y k atec h izm o w e o Bogu S tw ó rc y , o

21 ś w i e c i e , o d u sz y i c i e l e , g r z e c h u i z b a w ie n iu i t d . . I d e a t a p ro w a d z i do n a j s t a r s z y c h t r a d y c j i b i b l i j n y c h i z a w ie ra d l a kb k a p i t a l n ą z a s a d ę : P ism o ś w ., w k tó ry m z n a jd u je m y praw d y o b ja w i e n ia w f o r m ie p i e r w o t n e j i a u t e n t y c z n e j , w y ra ża j e w s p o s ó b z r o z u m ia ły i p r o s t y . U św iadom ienie s o b i e t e j z a s a d y i p r z y j ę c i e j e j w k a t e c h e t y c e d o p r o w a d z iło w k o n s e k w e n c ji do p r z y z n a n i a P ism u św . w a r t o ś c i n a d r z ę d ­ n e j w n a u c z a n iu r e l i g i j n y m , a k b u w o ln iło od s ł u ż e b n e j r o l i w s to s u n k u do k a te c h iz m u . 20 S z e r z e j n a te m a t R e lig i o n s b U c h le in p o r . B. T r u f f e r , Das m a t e r i a l k e - r y g m a tis c h e A n lie g e n , s t r . 4 8 - 5 4 . 132 n ; B. D re h e r , d z . c y t . s t r . 57 n n ; J . H o f i n g e r , E in fü h ru n g i n d a s G eh e im n is C h r i s t i d u r c h d i e H e i l s g e s c h i c h t e , w: KB (1 9 5 6 ) 3 9 0 -3 9 1 ; P r . M. W ilia m , d a s L e h r­ stü c k -S c h e m a d e s K a te c h is m u s a l s e r z i e h e r i s c h e s P ro b le m , 1 9 4 8 ; F r . X. A rn o ld , D ie n s t am G la u b e n , s t r . 7 4 . 21 N ie b y ł a to m y śl now a. P r z e w i j a s i ę ona p r z e z c a ł ą h i s t o r i ę p r z e p o ­ w ia d a n ia K o ś c i o ł a . W r . 1901 w y p o w ie d z ia ł j ą H. S t i e g l i t z w zw iązk u z d y s k u s j ą n a d tz w . L e h r s tü c k -K a te c h is m u s , p o r . KB z r . 1901 s t r . 4 0 2 . J e s z c z e w c z e ś n i e j b y ło to ż y c z e n ie m J . B . H i r s c h e r a , U ber d a s V e r h ä l t n i s d e s E v a n g e liu m s z u r d e r t h e o l o g i s c h e n S c h o l a s t i k d e r n e u e s t e n Z e i t im k a t h o l i s c h e n D e u ts c h la n d , T ü b in g e n 1 8 2 3 , s t r . 111; K a t e c h e t i k , s t r . 4 8 ; p o r . B. T r u f f e r , d z . c y t . , s t r . 2 2 . T en sam p o s t u l a t s t a w i a św . A u g u sty n w De c a t e c h i s a n d i b u s 'r u d i b u s , c a p . 3 , n . 5 . W D z ie ja c h A p o s t o l s k i c h o d n a jd u je m y ś l a d y p i e r w o t n e j k a t e c h e ­ zy K o ś c i o ła o p a r t e j w ła ś n ie n a u k az y w an iu zbaw czych w ydarzeń* p o r . Dz 2 . 1 1 . 14—4 0 : 1 0 , 3 4 - 4 3 ; 1 3 , 1 6 - 4 1 ; 1 7 , 2 2 -3 1 . R e l i g i o n s b u c h l e i n W. P i c h l e r a o d n io s ł o ogrom ny s u k c e s , p r z e tłu m a c z o n e z o s t a ł o n a 26 ję z y k ó w , r o z p o w s z e c h n iło s i ę n a c a ł y K o ś c i ó ł, z w ła s z c z a w k r a j a c h m is y jn y c h . Dwa l a t a po k a t e c h iz m ie W. P i c h l e r a u k a z a ł s i ę in n y , n a ­ p i s a n y p r z e z H . S t i e g l i t z a , R e l i g i o n s b ü c h l e i n f ü r d i e K le i n e n , Mün­ c h e n 1 9 1 5 · Ze w z g lę d u n a wybór m a t e r i a ł u k a t e c h e ty c z n e g o i b i b l i j ­ nego o r a z d o s to s o w a n ie go do w iek u d z i e c k a , j e s t on l e p s z y od k a t e ­ chizm u W. P i c h l e r a . Mimo t o n i e c i e s z y ł s i ę ta k im , w z ię c ie m .

D z ię k i w ysiłkom W. P i c h l e r a i H. S t i e g l i t z a z w y c ię ż y ło p r z e k o n a n ie , że kb m usi o trz y m a ć p ie rw s z e ń s tw o w p o cz ą tk o w y c h k l a s a c h n a u c z a n ia r e ­ l i g i i . W sw o ic h p o d r ę c z n ik a c h o s i ą g n ę l i o n i o g r a n ic z o n ą je d n o ś ć p o m ię

-22

d z y k atec h izm em a h i s t o r i ą b i b l i j n ą . I c h p o d r ę c z n i k i do n a u k i r e l i - g i i zwane R e l i g i o n s b U c h le in p o t w i e r d z a ł y p r z e k o n a n ie , że można prow a­ d z i ć z w ie lk im p o ż y tk ie m n a u c z a n ie praw d w ia r y n a p o d s ta w ie i n a k a n ­ w ie h i s t o r i i z b a w ie n ia , z a c z e r p n i ę t e j z P ism a św. i z n i e j c z e r p a ć praw dy k a te c h iz m o w e ^ ^ . c . T r z e c i a s p e k t , w ażny d l a p r z y s z ł e j odnowy e g z e g e ty c z n e j k b , w ią ż e s i ę z p o ja w ie n ie m s i ę k a te c h iz m u , z a w ie r a ją c e g o j e d n o s t k i l e k ­ c y j n e ( tz w . L e h r s t ü c k - K a t e c h i s m u s ) ^ . D o ty c h c z a s m a t e r i a ł k a t e c h e t y c z ­ n y u j ę t y b y ł w p y t a n i a i k r ó t k i e o d p o w ie d z i. Nowy ty p k a te c h iz m u p o l e ­ g ać m ia ł n a sz e rs z y m o p ra c o w a n iu p o s z c z e g ó ln y c h z a g a d n ie ń , a p y t a n i a i o d p o w ie d z i m ia ły s ta n o w ić s y n t e t y c z n e u j ę c i e te m a tu , ro z p ra c o w a n e g o w j e d n o s t c e k a t e c h e t y c z n e j . B yło w n i e j m ie js c e n a d łu ż s z e lu b k r ó t s z e t e k s t y i o p o w ia d a n ia b i b l i j n e . M yśl o nowej! f o r m ie k a te c h iz m u wypowie­ d z ia ł. w r o k u 1901 H. S t i e g l i t z ^ , a z r e a l i z o w a ł j ą w r . 1916» w y d ają c p ie r w s z y w ła ś c iw y k a te c h iz m z je d n o s tk a m i le k c y jn y m i (L e h r s tU c k -K tv e - c h i s m u s ) . We w s tę p ie n az w ał go ’’k ate c h iz m e m p r z y s z ł o ś c i " . I s t o t n i e , po 30 l a t a c h w a lk i , p r ó b , p r o je k tó w , m yśl t a z n a l a z ł a pow szechne u z n a n ie , a j e d n o s t k i k a t e c h e ty c z n e s t a ł y s i ę nową fo rm ą k a te c h iz m u , w k t ó r e j d l a P ism a św . z n a l a z ł o s i ę o d p o w ie d n ie m i e j s c e .

C h o c ia ż w tym nowym t y p i e k a te c h iz m u Pism o św . f a k t y c z n i e n i e od­ g ry w a ło j e s z c z e a n i r o l i w io d ą c e j , a n i n i e b y ło j e s z c z e w y k o rzy sty w a­ ne w sw ej g ł ę b i t e o l o g i c z n e j c z y r o z l e g ł o ś c i e g z e g e t y c z n e j , t o je d n e k można p o w ie d z ie ć z c a ł ą p e w n o ś c ią : t a nowa fo rm a k a te c h iz m u o tw o r z y ła d ro g ę P ism u św . do k a te c h iz m u , s t w o r z y ł a m o ż liw o ść , ż e m ogło ono zno­ wu wpływać n a t r e ś ć i k s z t a ł t n i e t y l k o k a te c h iz m u , eile c a ł e j k a t e ­ c h i z a c j i , p o n iew aż n a u c z a n ie k a te c h iz m u b y ło głównym n u r te m n a u k i r e r l i g i i . K a te c h iz m s ta w a ł s i ę s to p n io w o c o r a z b a r d z i e j b i b l i j n y , a P i s ­ mo św . s t a ł o s i ę c z y n n ik ie m łą c z ą c y m o b a n u r t y k a t e c h i z a c j i . Omówione 22 P o r . F .X . A rn o ld , D ie n s t am G la u b e n , s t r . 68. P o r . J .A . Jungm ann, K a t e c h e t i k , s t r . 71· 6 5 - 7 3 · B . D re h e r w sk a z u je je d n a k s ł u s z n i e n a t r u d n o ś c i w p ra k ty c z n y m ro z w ią z y w a n iu t a k i e g o n a u c z a n ia i n a n ie b e z p ie c z e ń s tw a , k t ó r e g r o ż ą z a fa łs z o w a n ie m p o ­ s z c z e g ó ln y c h p e ry k o p b i b l i j n y c h z p u n k tu w id z e n ia w s p ó łc z e s n e j e g z e g e z y . D ie b i b l i s c h e U n te rw e is u n g , s t r . 157 η.·

2br

S z e r z e j n a t e n te m a t p o r . F r . M. W iliam , Das L e h rs ttic k -S c h e m a d e s

K a te c h is m u s a l s e r z i e h e r i s c h e s P ro b le m , F r e i b u r g 194-8; F r . X. Ar­ n o l d , D ie n s t am G la u b e n , s t r . 7 3·

2 5 «w edług n a s z e g o p r z e k o n a n ia b y łb y to p o s tę p i u ł a t w i e n i e d l a d z i e c ­ k a , gdyby k a te c h iz m u j ę t y z o s t a ł w p o s z c z e g ó ln e j e d n o s t k i l e k c y j n e . P y t a n i a m ogłyby być u m ie sz czo n e n a p o c z ą tk u lu b d o łą c z o n e n a k o ń cu

j e d n o s t k i " , c y t . w edług T r u f f e r , d z . c y t . s t r . 4-8. Omówione w yżej R e l i g i o n s b U c h le in b y ło p ie rw sz y m k ro k ie m w k ie r u n k u now ej fo rm y k a ­ te c h iz m u i k o n k r e tn ą p r o p o z y c ją tz w . L e h r s tü c k - K a te c h is m u s .

w yżej momenty ro z w o ju k a t e c n i z a c j i ( a , b , c ) , z a w i e r a ł y w z a ro d k u odno­ wy kb o k r e s u m a te r ia ln o - k e r y g m a ty c z n e g o i b y ły kon ieczn y m s ta d iu m r o z ­ w o ju k a t e c h e z y , b e z k t ó r e g o n i e b y ło b y p ó ź n i e j s z e j odnowy e g z e g e ty c z - n e j .

Mimo ty c h pozy ty w n y ch elem en tó w w y s i ł k i ru c h u m e to d y w s to s u n k u do kb b y ł y od samego p o c z ą t k u s k a z a n e n a n ie p o w o d z e n ie . Sam bowiem p u n k t w y jś c ia te g o r u c h u i je g o z a ł o ż e n i a o d n o sz ą c e s i ę do P ism a św . b y ł y f a łs z y w e : P ism o św . tr a k to w a n e b y ło ja k o ś r o d e k d y d a k ty c z n y , p r z y pomocy k t ó r e g o praw dy k a t e c h e ty c z n e m ia ły być l e p i e j z ro z u m ia n e . T en p u n k t w y j ś c i a s k ie r o w a ł w y s i ł k i te g o o k r e s u n a n ie w ła ś c iw e t o r y . C elem odnowy b y ł a sama m e to d a n a u c z a n ia k a te c h iz m u , a n i e k b c z y n a­ w et t r e ś ć k a te c h iz m u , k t ó r ą n a l e ż a ł o b y c z e r p a ć w w iększym s t o p n i u z P ism a św . D la te g o t e ż w s z y s tk ie t e w y s i ł k i n i e p r z y c z y n i ł y s i ę do g łę b s z e g o p o z n a n ia sam ych te k s tó w b i b l i j n y c h .

S ta w ia n ie te g o r o d z a j u ż ą d a ń p o d a d re se m r u c h u m eto d y b y ło b y je d ­ n a k o t y l e n i e s ł u s z n e , ż e do e g z e g e ty c z n e j odnowy k o n ie c z n e b y ło c a ł ­ kiem nowe s p o j r z e n i e n a P ism o św . To z k o l e i m ogło być owocem t y l k o e g z e g e z y h i s t o r y c z n o - k r y t y c z n e j i now ej h e r m e n e u ty k i. Do ty c h n u rtó w w s p ó łc z e s n e j b i b l i s t y k i odnoszono s i ę wówczas j e s z c z e z w ie l k ą re z e rw ą i o s t r o ż n o ś c i ą . W prow adzenie do k a t e c h e z y wyników w s p ó łc z e s n e j e g z e g e ­ z y k r y t y c z n e j s t a ł o s i ę m ożliw e d o p ie r o po o g ł o s z e n i u e n c y k l i k i D iv in o a f f l a n t e S p i r i t u ( 1 9 4 3 ) , a z w ła s z c z a po S o b o rz e W atykańskim I I .

«

26

1 . 1 . 3 · O ru ą i _okres_odnow y k e ry g m a ty c z n e j_ (1 9 3 § r1 9 6 0 )

W tym o k r e s i e d o k o n a ły s i ę t a k i e p r z e m ia n y i p o j a w i ł y s i ę nowe c z y n n i k i , k t ó r e ra z e m w z i ę t e d a ł y s z e r o k ą p o d sta w ę do t e g o , że kb o - tr z y m a ł a n i e t y l k o nową fo rm ę i nową t r e ś ć , a l e i nowe m ie js c e w c a ł o ­ k s z t a ł c i e n a u k i r e l i g i i , a P ism u św . p r z y z n a n o r o l ę w io d ą c ą i p ie rw s z o ­ p l a n o w ą ^ . Co w i ę c e j , moim zd a n ie m , w omawianym o k r e s i e s k r y s t a l i z o w a ­ ł o s i ę nowe z r o z u m ie n ie n a u k i r e l i g i i , z r o d z i ł a s i ę nowa k o n c e p c ja k a t e c h i z a c j i . W j e j ra m a c h p rz y z n a n o kb nową f u n k c j ę . Zanim j ą je d n a k w o g ó ln y c h z a r y s a c h om ówię, n a l e ż y k r ó tk o u w z g lę d n ić t e c z y n n i k i , k t ó ­ r e l e ż ą u p o d s ta w t e j now ej k o n c e p c j i i w p ły n ę ły n a j e j p o w s ta n ie . N a jw a ż n ie js z e z n i c h t o : p r z e s u n i ę c i e a k c e n tu z m e to d y n a t r e ś ć k a t e ­

c h i z a c j i ( a . ) i żywe w tym c z a s i e n u r t y t e o l o g i i k a t o l i c k i e j , k t ó r e m ia ły b e z p o ś r e d n i wpływ n a m a te r ia łn o - k e r y g m a ty c z n ą odnowę k a te c h e z y : r u c h l i t u r g i c z n y ( b . ) , t e o l o g i a s ło w a ( c . ) i p r z e p o w ia d a n ia ( d . ) .

26

Bok 1936 t o r o k w y d a n ia k s i ą ż k i J . A . Jungm anna, D^e F r o h b o t s c h a f t un d u n s e r e G la u b e n sv e rk U n d ig u n g , B a g e n sb u rg 1 9 3 6 , k t ó r a d a ł a p o c z ą ­ t e k nowemu ru c h o w i odnowy t e o l o g i i i k a t e c h e z y . Bok 1960 j e s t t y l ­ ko o r i e n t a c y j n y ja k o g r a n i c a p o m ięd zy o k re se m odnowy m a te r i a l n o - k e - r y g m a t y c z n e j, a odnową e g z e g e ty c z n o - h e r m e n e u ty c z n ą .