Znaczenie brachiopodów z nadrodziny Rhynchonellacea w stratygrafii osadów górnojurajskich PoIski

A C T A G E O L O G I C A P O L O N I C A

Val. XX, No. 1 WarSzaWQ 1970

Znaczenie brachiopod6lV z nadrodziny Rhynchonellacea w stratygrafii osad6w

g6rnojurajskich PoIski

·STRATlGRAPHIC . SIGNIFICANCE OF THE SUPEBFAMILY

RHYNCBONELLACEA (BRACBIOPODA) IN THE UPPER JURASSIC OF POLAND

. STlRESZCmNlrE: lPrzedstSIWi{)no i pGT6wnan{) :£e sob2l zasi~gi stratygraficzne nle-

k~6ryeh gOrnojurajs-ki-ch gatunk6w RhynchoneoIlaeea w r6inych obszaraeh lPolosk1, w tym szczeg6ln1ie na Wytynie iWielunSlkie"j. ZasiE:gi te SIl odmdeonne w r6mych regtio- nachfacjailnych. Fauna ryncbGnellowa mote mi~ w IPolsce maczenie stratygraiiczne, jednak zasiE:gi ~twowania poszczeg6lnyoh glltWlk6w muBZI\ byf ustalonte dla kai-

dego regionu :facjalnego O&obno.

WSTFiP

Brachiopody z nadrodziny Rhyncho.nellac·ea Gray, 11146, wykorzy~

stywane iby}y od dawna jaJko wska.miki stra'tygtaficzne, P021Walaj~ce na doklardlnerozdzielenie osad6w g6m-ojUll'aj'Slcich Illa obszarze Polski, a szcze- g61nie w Jurze Klra.kdwsk~ocbow*iej. Og611le zasady zastosowania g6rnojurajskiej £auny it'yllchonellowej, czyli przedtstaw'icieli nadrodziny Rhynohonellacea, do celOw stra tygraficw~h w tym ostatnim Iregiolllie oparte .zostaly na licznych obserwacjach dakananycll przez F. Roemera, L. Zejsmera, J. SiemiradZkiego, P. KOIl'cmlewicza i lJnn.yIC'h w drugie'j po- l·owie XIX i na POC'ZqtkU

:xx

wi€lku. Podstawowe"in.aezerrie dla dalszego rozwoju 'badail nad tyro temate.m miala gnm'1lowna rew:i:zja ·rodzaj6w i ga-

tunkaw

RhynchaneUacea z calej PoWd, lPrz.eprowadzona przez M. 'WjS- niewsk4 ~19.32). ~zy wykarzystaniu tej pr8Cy i wlasnych obserwacji, plo-

chooUlcycll przewaZnie z teranu Jury Kr.alkoWB1ro-OZE:~owskiej, S. Z.

R6Zycki ·~1946 i c~iowo 1953) przedstawR podZiai s1Jratygraficmy pol- skiej juTy g6mej qparty

w

duiym .stbpnliu lliIlfaUlnie rynchanellowej. Naj-

92 A'NDBZEJ WHClWBOWSKl

mnieJsz4 jedno$tik:ll. wymieniooego podzialu hyly poziomy TyiIlchonell'OWe.

Obecny podzial 'Stratygr&ficzny polSkiej jury gomej oipaJrty jest wy- lllcmie lO.a amcmitac'h, przez 00 dawniejszy podzial Qparty iDa faunie rym- cholO.eHowej u,tra'cil swoje znaczenie.

Brachiopody z naxirodz1ny Rhynchonellacea mogl\

bye

^{jednaik ,uZy-}

teczne w straty:grafii tych osadow gomojurajskich, w kt6rych fauna amo- niitowa jest truldna do IUzyskania. Dotyczy to S2X!'Zeg61lnie I()sad6w Die odslo-

m«:tyoh,

1d6re 2lbadane ,bye mQg~ wylttC'Zllie wiel"Oeniami.

IPodstawowym watI'u:nlciem Uimozliwiajllcym zastosowanie g6mojuraj- skich brachi<J!POid6w z Illadrooziny Rhynchonellacea do cel6w stratygraficz- nydl jest dok1:ad!n~ 7Jbadanie zasiE:g6w ich poszczeg6lnych ga,tunk&W na tIe s1Jratygrafii amani'towej.

Awtor zbadail: .zasiE:'gi stratygralficzne gatunk6w iRihync'honellacea, wy-

stlWuj~ych w dobrze urlakunientowanyCh faUiIU\ amOlli'towC\ osadach naj- wytszego oksfardu p6hwcn.ej cZE:5ci Jury KraokowSko-CzE:Stochowskiej, w tym szczego1nie na Wyzynie WielutlSkiej. BadanllaqpaTte zostaly Ina wlasnych. obserwacjach i ulnoZliwHy zmianE: dotychczas przyjmowanych

zaSi~ow stra,tygrrafi'cznych wystE:pujl:lCYch tu gatu.nikow Rhynchonellacea.

P<madto autor iPrzeanalizowru: w qpaI'cilu 10 liwratu,rE: zasi~ SbratygrafiCz- ne niekt6rych gOl'lnojurajskich gatlIDk6w RhynchaneHacea w r6Znycll 'Ob- szarach PolSki.

Taksonomia g6rnojurajs'kich pr.zedstawicleLi nadrodziny Rhynooone!llacea Gray, 1MB, przyj~ w niniejsze'j pracy odpowiada na szczeblu nadrodziny taksonandi po- danej .przez D. V. Agera (1965). TakOOnamia na szczei>lu rodzaju i gatunku jest nat~

miast zgodna Z opracowanll przez M. WfSniewSkIlICl932), jako powszeclmie stosowanll we w.szystkich prac-IlC'h etratygrat.lcznych w Polsce; p6Znie)sze projekty .DD.ian tak- sonomicmych na

tyoo

szczeltJlach

me

^{zos'taiy W pracy} uwzgl~one.

Au'tar sklada sertieczne podziE:'kowanie dr /M. WikliewSkiej-Zelichow- skiej za sprawdzenile pod :wzglEidem paleontologtC'Zllym oznaczeil fauny

ryncbonetl~ej amaWianej w rrlJniejszej pracy.

BRACHlIOiPODY Z iN.AIOROIDZIINY ~ 'W iNAJiWY.ac:azYtM 0KSFaRD2JIE wttY!NY WIl1EIJT.JNSKllIElJ

IOsady najwyZszego ~ordJU iIla. WyZynie Wie1uilskiej wyYl'6Zniooe zostaly w opareiu 0 faun~ amcmitdwCl ~eD.'Zbow'ski 1196'5, 19616; K'lltek

& Wierzbowski 1'969). MUtZs~ tyclll()sad6w, reprezentujClC.ych poziiom a.mc:m.itowy ldooeras planula, jEst znaoma i wynosi mlilnima1n.ie ok&<>

300 m (do1ina granica poziomu

me

'WStala i'll'taj deftnitywrue ustalana).

FaUIDa amlOllliltowa pochooZllc'a z najstarszych 7!badanych warstw (fig. 1) wskazuje na do1m.~

cZ«iSc

rozwaZalIlego poziomu.

Litologicznie osady

pomamu

Tdoceras planula na WyZy.n.ie Wielun-

RHYNCHONELLACEA W 6'l1RATY.GtRAFII OSADOW GORNOJURA.1SKICH 93

sldej wy1k\sztalcone ~ jatko wapienie plytowe i matrgle, p~e obocz- Die w wapienie ,zoogeniczne (tzW. wapilenie :kredowa.te i skaliste). Pierwsze z niOO dharakteryzujE\ siE: ubogi\ i monotcmnE\ faunE\, gl6wnie malZowo- -IklrynoildowE\. [)rugie natomiast zawierajE\ fa~ bogatll 'i urozmaicOlUl, w tym przede wszystkim Mbki~ mszywioly, serpu1e i ibrachiopody. WsrOd brachiopod6w doSe licmie reprezen:towana jest nadrodzJJna Rhynchonel- laces.

W 'wyniku acilkuletnich poszukiiwail autor zebral.tutaj pcmad 500 oka- z6w, kt6re naleZE\ do rodzajOw Lacunosella, SeptaUphmia i Monticlarella, reprezentowanych prze,z 9 gatunlk6w. Plrocentowy udzial po82lCzeg61nych gatul'l'k6w przedstawia si~ :nas~uj~co:

LacU1WseUa cracoviensiB (Quensted't) Lacu.7IJOBellZa triZobataefl71'·mis iWiSniewSka Lacu;,,,oseZla arolica (Oppel)

Lacu.noseUa BeUiformiB {Lewifl,81d) Lacu.1ID8eUa kozl.owskii Wls.niew.9ka Lacu7lOSeUa sp.

SeptaZiphoria OI.rtieriana (<I'1Orblgny) SeptaUphoria moravica l(iUhlig) . MonticlareJtla triZoboide.s (QU1E!ns-tedt) Monticla.reUa .,trioplicata I.(Quenstedt)

84,80/0 3,(1'1.

It2'/o 0,8'/.

fJ.,fII/o 2,8'/0 4,4!J/.

0,4'/0 0,40/0

Ot2'I.

Wyznaczone za'Si~ stratygraiicZIle powyzszych ,gatunkow Rhyn- chlmella.cea przed:Stawiono na fi~T2leil.

Nieklt6re z wymienianyc'h ·gahmik6w,

ia:k

LacUnDSeUa arolica, L. ko- zloWS'kii i L. S'e'lliformis ^1, !byly dotE\d uznawa.ne jalko przewodinile dla dolnego i STodkowego oiks£ordu, i~dz tyliko sr-od!kowego dksfQl1du I(ar,gowu) w calej JUlrze KlrakowSlro-CzE:Stoc'hc7Wsk~j, w tyro .r6wnieZ i fIla Wyiynie WieluDSkiej (W:iSniewSka 10012, ROZyclm 194:8). Nowe znalezilska rozszerzaji\

jedna!k: 7l0JaC2llli.e ioh zasit~g stratygl'8.ficzny na Wyzynie 'Wielu:6.skiej (fig. 1).

lPo2J09tale z rozwazanych gatu.nik6w Rhynchooellaoea uznawane .byly w JU'rze Kl'alkowSko-Cz~stoohowSkiej jako przewOOnie iprzede ~zystkiim

dla wyr62mianego tam dawmej piE:tra rauTaku ~6Zycki 1948, 1953; dys- kusja nadtym iPiE:trem wb. taik2e Kutek 1965). Pi~tro Ibo, a,c2Ikolwiek nie bylo doldadlnie wydzielollle w opaa:ciu 0 ,faunE: amonitow<l, ·zestawiane . bylo jed:nalk z pozilom:em amonitowym Epipeltoceras ,bimammatum. Zgod-

me ·z obecnym pod'zialem stratygraIicmym g6mej jury, poziom lEpipel- tocera's Ibimamma1nlm ra2JeID Z .wyzej lezE\cym poziomem Idoceras planula odnoszone Sil w iPolsce do g6mego oksfordu.

Nowe 'badania st·ratygrad:i.cm.e oparte illa amoniltach pozwolHy wy- kazac, Ze osady zawierajE\ce ,,.rauracki" typ fauny 1J7Il1cbaneUowej w pOl-

1 OznaC7JOD.e przez autora IfoIUlY Lacun.o.eUa seUtfarmis (lLewiDSkd) 1'6Zni~ si~

od form ty.powychgr-ubszymi Zebrami i nieoo mnieisUl d1ug~ skorupki; r6Znl~e

te zinterpretowallle mSt-aly j8lko wyndlk zmieIliIl106Ci -w ·obr~bie gatun'ku.

94 ANiDBZE1 WIERZBOWSKI

nocnej 'Cz~i JII.1lry KrakowSko-Oz£:$I;ochowskiej, w tymrownieZ .na Wy- Zynie .WieluflSldej, ~ mfudSze n:ii: ootychezas ·to przyjmowano i odpowia- dajq, w '2JIlacznej cz~ p'oziomowi Idoeeras planula najwyZszego .oiksfoI'du. i poziomowi Sutneria platynota najnii;szego lkiJmerydu (par. WierzbowSki 1'96¹5, 19·616).

~, l~

" -_._._._.-~ [lit...

.-.-.-._-_._.-

^Jk

11 i

.-_.-. PajfCl/lD --.-.-

g

.0

^{~ 1; ~}

~

Jo ^~

0

^...

Niwi8lta Sorne

•

⁰

~I

.... ll

^~?

!':I'

I:

""I

'l§ ~I

~ ^"l

~ '~1

~:

^{~~ ~I}

W{)*i

^~

^...

_~I ^{~ ~';1} ..~ ^.~I 1ii1

~ ~I

~

~:

^{~ :!e!':l}

^~?

"i}

~ 1)

! _]:

^~I

_{~ ~ ~}

^~ _~

.~

...

l:l

OOS)O 0

c:c

0

.

2km

.

I ¹ I .I I I

~r

¹⁶

I 1 _.0

Fig. 1

Mapastanowisk rt.auny ryonebonenowej i zasi~gi stratygraficme ni6d6rych gatunk6w Rhynchtonellacea w naiwyiszym oksfordzle Wyt..yny Wieluiiskiej; :To na·jwybzyo'ks-

ford, J It najn1Zszy Ik:imeryd

M8fP of rhynehonelliferous points, and stratigraphic ;range of some RhyncboneUacea in· the Uppermost Oxfordian of the 'Wielun U.pland; :To Uppennost Oxfordlan, J_It Lo-

wermost Kimmeridgian

RHYNCHONELlLACEA W S'IlRATYGRAEl OSADOW GOBNOJ11RA.JSKICH 96

Tak znaczna zmiana pozycji stratygraficznej duzej cz~i omawia- nych osadow spowodowala lkoniecznoB6 rewizji zasi~gOw stratyg'raficznych

wyst~u:Jllcych w ich ob~bie gatunk6w rutynchonellacea (por. fig. 1).' Olpierajflc si~ na danych M. WiSniewskiej (1'932), S.Z. R6Zycktiego (1946), jak teZ wlasnydh abserwacjaoh,

mama

^ttakZe prz.edstaWiC pelne zasi~i

stratygrafiicme gatunk6w Rhynchonel1acea na W:yZynie Wielunskiej (tBJb. 1).

Tabela (Chart) 1

ZasiQCi stratygraficzne niekt6rych gatunk6w Rbynchonellacea w g6rnej jurze Wytyny WieluDskiej Stratigraphic range of some Rhyncbonellacea in the Upper Jurassic of the Wielun Upland

Oksford g6my Kimeryd dolny (Upper Oxfordian) Lower Kimmeridgian

s:1

_~;a

ⁱ ' 0.s ...

01 !!

i.8:O

Gatunek

~~ ^{~ ....}

_0'2

^{~ ...}

^:;

'""~ o~1

^{u =. ...}

(Species) _.g~

_l'ii~

... 'a

§

^1iI

_{!~ I~ ~.}

'2

J

^{'2~ C),g}

..

^!I

.g

Co:;;!

oS

i-a ^{gc2~8. ~ ~}

^{~ 'tj}

^lIS

^{~ t ....}

Scl o!

^{: ..aoe; RO~::> 'R 8.~}

l! J] ^~~1

Lacunosella CI'QCOYien.ris (Qu.)

- I I I ^---

Lacunosella trllobataeformia Wis. ,

---

^{I !}

Lacunosel1a arolica (Opp.) I

,

Lacu1Iosello selIiformis (Lew.) I

i---j-

Lacunosella kozlowskii Wm.

I ---,

-

-._---

Septallphoria astieriana (d'Orb.)

---

Septaliphoria mormica M01Iticlarella triloboides (Ublig) (Qu.)

- --

-,""-- ^{--- -}

Monticlarella strioplicata (Qu.) I

-"T--- _I

-

Podane w tabeli 1 zasi~gi sbraty.graficzne ustalone .zostaly na nie- wielk'im stosookowo o'bszarze 'i dotyc~ tylkio IIliekt6rych gatunk6w Rhyn- chonellacea. Stan'owill <me jeldnalk: doSe isba1my element ~ da1szych roz- waianiach nad zaik:resem przydatn<*i stra'tygrafiomej tych ibrachiopod6w w carej Polsce.

ZAKRES iPIRIZYlDIAf1W09CL S".l"BIATY~ GOR!NOJlUlRAJSKrOH

~ iZ NMlRIOD'lJIlNY mIm~CElA

Zasi~gi stratygraficZIle wa2!niejSzych g6rnojurajsk:i.Ch gatunk6w RhynchOllellacea WYZiIl8czone zastaly w OIpaxciu 0 1I'0Zne profile eul'opejskie

96 ^A'NoORZ·E.J WU'ERZBOWSKI

i ~ z reguly d<lSC szerokie I(por. zesta·wienia in: Wisn'iewska '1'900, MaikIri- din 19·64). ,W profilach wys~ujElCYch w IPolsce stwierdz.one zasiegi stra- tygraficzne tych gabulIlik6w 'Sll jedn·a!k illajcz~iej znac2ln.ie w~zsze. !Przy- kladowo, Septaliphoria astieriana wyst~puje w Polsce przewainde w g6r- nym oksfOTdzie i w na;;n1jz.szym lkimeryd'Zie, SeptaliphOria pinguis 'Vi g6r- nym okSfardzie, w ikimerydzie i w wolgu, Lacunosella aroliea natom:iast w ~ordzie i I1io najc~j w do1n.ycl1 i Srod.k'awych :jego cZti'Sciach. Mon- ticla-rella striopZicam i M. triloboildes .znane SIl w Polsce przewaZnie z osa-. d6w okBfol'd21kiCh.

W Polsce wyst~j~ r6wlnieZ gaturnki endemiczne, a ich zasi~gi! stra- tygraficzne 'Sll zazwyczaj doS~ w~e.

IDo'ldadne JPOr6wnanie zasi~(jw sbratygra·ficznych Itych samych ga- tunk:6w RhynchaneUacea w r6mych profHaoh .g6rnojUll'ajski.ch Polski wskazuje,

z.e zasiW

te - ac22kolwiek cZE:Sto 2ft>liZone - niie ws~dzie ~

jedna/k mentyczne. Septaliphoria pingtds lOa .zaohodnim dbrzez.eniu G6r

Swi~tokrzysldch (por.lK.utek ,1968) wyst~puje w g6roym okSfordzie, w ki- merydZie i w wolgu, przy czym p<>jawia si~ on.a liczmie ·jut w najwyZ.szym oksfordzie (w poziomie 'Idoceras \planula) i w najni:Zszym lkimerydzie (w po- zionlie Sutne.ria platynota). ;Na WyZytnie Wieluitskiej ta sama forma po- ja'wia Si.~ dopiero 'W ,bezpa9rednio wytszym poziomie dolnego kimerydu, a mia!Ilowicie Ataxioceras hypsel!ocycmm l(par. WieI'ZbowSki 1966). Septa- liphoria astieriana w p6lJnocnej cz~i Jury Krakowako-ez~tochiowskiej,

w tym n:a Wytynie Wdeluflskiej, wyst~puje w najwyZszym oksfordzile i w najtniZszym lkimerydOZie (por. wb. 1). Na wschodnim obrzeZeniu G6r Swi~to­

krzyskich forma ta jeSt mana juz ze srodkowego Oksfordu l(!Malinowska 1967), przy czym masowo wys~u'je dopiero w g6rnym oksforrlzie. S. as- tieriana niemana jest natomiast prawie wcale ^Z !D.ajniZszego kimerydu calego ()bmez.enia G6r Swi~tdk!rzyskich. Lacunosella visulica wyst~puje

w J urze Kra·kowsko-Cz~stocho~ej ·ty1lko w SroQkowym. oksfordzie· ('W'lS- niewsk:a 1932, R6zyoki 1946), a na wsdhodnim obrTeben!iu G6r Swi~to­

klrzysldich pojawia si~ juz w dolnym akS:fordzie ~alino'wSka 19'6'7). Laeu- nosella crueovienris na Wyzynie WieluilSkiej

ICPar.

ftab. 1), a zapewne tez na pozosta·lym obszarze JuTy KralkowSko-lCz~stochowskiej oraz w dkOli- cach Po2lnanoia (wiercenie PiEikaTy - p.CIl'. Malinowska 1¹960), wystEWUje zapewne w wytszej ~ srodkowego oksfordu OTalZ w calym g6rn.ym oks- fordzie i w na]mZszym kimerydZie. W obrzereniu

cOr

Swietokrzyskich, L. cracoviensis ~je tylk'o w osadach "rrauraku" (lWiSriiewska 193~,

R6zycki 1946), ddnOSZO!Ilych obecnie w znacmym stopniu do g6mego oks- fordu (lKu1e1k 1'968).

Podane :r6:Zri.ice za'Si~6w strattygraficm~ lDlekt6rycll gatu'llk6w Rhynchanellacea VI rozmaitych profilach g6mojurajakich PolSki

oqpowiia-

da'j~ przewa'Znie .r6Znicom w wy'ksztalcen:i.u facjalnym -wystepuj~cych tam osad6w. OkreSlone gatu'lllki zwiUpane ~ z ~ym 'typem osad6w, a kaZda

Wii~za zmiana wa,nink6w srodowi*a tpOwoduje zmian~ 9kJ:adu fauny

BHYlNCHONlilLLACEA W '8'l1RATYGBAF.rI OSAllOW GOBINo.JUBAJ'SKIOH 1)7

rynchonellowej. BroSJk takich. zmian pawoduje natomiast, Ze famta a-yn- cbonel1owa maZe trozwijac s~ ·w postad me zmieni<mej przez dbiZszy okres, zgodny 'z trwaniem d8!Il~h ga'tlmk6'w w. ska11i g:eologicmej. $t'wier- dzony w profilu zasi~g sUratygraificzny dkreSlooego galf;lmlkil Rb.y!DChonel- lacea jest na~iej wsp6lnym efektem czaButrWania tego ga'tumru w skali geologicznej araz wartmlk6w sprzyjajqcych jego :iStlrrl.eniu w danYm regiionie. lPrzy duiej zmiennoSci wa·l'UInIk6w seldymentacjii w g6rnej jurze Polski moima s:i~ zat-em spodziewac,

re

^w rozmaitych regianaCh facjaJnyC'h

zasi~gi sbraty@,afk:me po82JCzeg6Inych gatun'k:6w (RJhynchonellacea ml()g~

niElkiedy TMmiC Si~ od siebie znacznie bar'dzilej

mz

^w p008Ill.ycl1 upmednio przykladach.

iZwill-ZS gatun:k6w Rhynchonellacea "Z ifacjl'l mot.e przejawiac ~ r6wniez W In- ny spos6b. 1Por6w.n'lljl'l'C osady g6mooksfOJ.'ld*ie Jury lKiratlwwSk.iej z osadam1 tego 88.-

mego wi~u Jury .~bowSldej i Wyzyny 'Wlehn'Bk:iej, atwierckM moma, ie r6Znlce ~tologiC'ZIle, aczlkolwiek wyrattne, ,wesll tu '%Jbyt wiellkde, a' Sldad fauny ryJl- chone][-owej jest zbliZony. [nne SI'l ;jedIlIak proporcje wy&tQpowama poszc7JegOlnyoh

ga.itmkaw. a taIk2e odmiJan ilIlIOrfologi()mycll 8hyocbanel1acea. Plrzyklaoowa, Septc#l.i- phoria moravioa Ibardzo' ~a w iJ'I.IJ:U lKr.alltQwlltiej IGGadomska 1938). w J'l.1L'"1Je Cz~­

stochowskiej 1 na Wy2ynie Wielunskliej jest rzadlka. Wl~azojc oka.z6w Lacu.7TOSeUa

cracovtens£s w Jurze Krakow.,91deJ jest symetryczna, W J1l'1'ze ~OOwSk:iej i na Wyiynie Wiillunsmej nstomiast asymetryczna 4WMnlewSka 1933, R6iy.cki 1MB).

Z przedStawionych obserwacji wynika wytramie, Ze g6r.nojurajSka fauna TyIIlChoneUowa maZe

miee

^{w lPalace ,znaczenie} stralf;ygraiiczne. Na- lezy tu jed!nwk zaznaczyC, ze nie iStnieje .InC1iliwoSc ustalenia jednoJitych

zasi~6w stratygraficmych wszystkicll jej gatunkqw dla~ gliroej jlury caiej Polski. Zasi~i takie mUBZll bye oOpraoowane osohnlo dla kaZ'dego regionu facjaIneg.o, chaJl'alktery2llt~egoO si~ $)Odobnym .nast~em r6W1D!Owieko- Wych osad6w w profilach.

W niniejezej pracy pl1zep1'owadzono pr6b~ zestawien'Ja zasi~6w Die- kt6ryC'h gatunk6w Rbyndlonellacea .na 'WyZynie Wielu69kiej, stanowi~j

na,jbal1'1dziej ;p6'lnoont\ IC'~C Jury iKrwkoOwSIro-C~howSkiej. WQbec d~c

dUZej .jednol'itoSci osoodw ma:Imu JU'l'Y Krakow8ko-C~owskiej Otraz przyleglycll c~ niecld IMildej i miecboOwskiej, ~zic naleiy, ze po- dane zasi~gi (tab. 1') moOg~ ,bye w og6lnycll ,za,rysaoh slu'S2lIle dJa calego te,go It'egionu facjaJnego. Nie iB1lniejejednak lnoZliwoSl: przedstawienia obecnie zasi~g8w mnych gatunk6w ~acea iW .tym regilonie ^'M)- bee nieciosta tec2l1lego jes2lO7.e ro~ia loll tla stra'tygTalfilC'ZIlego.

W przyszl<lSci jalko podsta·w~ schematu 'tyd:l zasi~g6w nal~y przyj~c ob- serwacje S.

rz.

Razyckiego ~19418, s. 27) 00 lIlBSf;~e fauny rynchonemowej w ^profilu malmu Jury J{lrakowSk:~ochoMildej. Tym nilemniej stl- dzi.C na'leZY,

ze

schemat 'zasi~g6w stra'tygTatfiicznyCh gatWllk6'w RhynchQnel- lacea dla calego oma'Wianego' reg'ionu facjalnego ~e mial zapewne ty1ko ch!aTaikter przytbliiony. W poszczeg6mych jego obszarach mog~ bo-

7

98

wiem. ~ic Diewielkie r62m'ke zasi~6w tych samych gatUlnk6w wUi-

z~ siE;Z oistniejllCymi. zmianami facjalnymJ.

IflIIJt1/tlU.t GeolOQii Pod.rt4'1DOW'ej Uni1DeT'Bytetu WarsmWl8lkiego Wanmwn ZZ, At 2'wiflki i Wigu",93

WarBZatDa, 'ID U81IOpadzie 1968 r.

AGER D. V. 1985. Mesozoic Rbyncbonema·cea. 1'11.: R. C. Moo:re (lEd.), Treatise 00

iThwer-tebrate oP~ntology, pari H (lBrachiapoda ~. Lawrence.

GADOMSKA H. ,1928. Ktlka uwag 0 RhynIcboneDach ,jury g6mej oko1ilc Krakowa t(Quel!ques ObservatiOlD6 sur lies Bh~la du JmaiSSfque ISUpeneuo.- des environs de Crac<l'VSe). ~ Rooz. P. T. GeoL (Ann. Soc. ~l Pal), t.l5. Kra- k6w.

KUI'EK. J. -1965. Problemy poQ.skiegora1l1'8!ku 1 astartu (!Le probleme du Rauraclen et de l'1Astarllen de Pologne). - Ibidem, t. 35, 'Z. 2.

!l968. Kimeryd 1 najwyi:szy dkSforo .pok1dniOW'O-zacllodnlego obrzeeema me-

~ZOlCZDego G6r Swi~zyakltch; ~~ \I - Stratygr8l!ia (The Kfmmerjdgj8n and UppeImOiSt OXfordian in <the SW margin'S at ,the Holy CrosiS Mts., .Oen-

-ma

Poland;' PaT'!; I. stratfgaphy). - Acta ~l. !Pot, vo~. 18, no. 3. War- szawa.

K/'lr.rTum'!'JUl\.lIl'Irr J.I& W1IlI!lRiZBOWSK A. 1989. Biosilratigra'phy of ~ Uppetmost Oxfordian and iLower IKmuneridgtan in. the 1Mddd6e IPoland Uplands. - n oalloque du J·ltt8i9Sique, Luxembourg 196'1 (w drUlku. - in press). Luxembourg.

M.AKIRJlIXIlN v. IP. IlSI64. Bracltiopody jursiIdch otlorLenij o::usSlroj plartlformy if nek:o- 'Ilaryeb Ipl"~ lit oej oblaatej. iM<lSkva.

l\!tA!I.JIINOWSKIA L. 1960. lFa'Ullla 'm81mu w otwwze:. wi'ertniezym. Pienry (I'Ilhe Malm fauna in bQre.,.hole lPielalTY near Poznan). - Kwc:ta1ndlk: Geol., t. 4, z. 2. War- szawa •.

1967. Btos1:ratygratia 06ad6w dolbego i A-rodkowego okSfordu obrzdewa G6r

Swi~tokrzY$lkich (BlOSltra1ligTaphy cd Lowe-r and Middle Ox<fordian deposits in the 'margin cd Swl~kTzysIIrle Mts.). - !B1ul. 1-. G. '(!Bull. Inst. 0601. Pol.) 209.

·Warsza.wa. .

ROZYOla s. Z; 11948. Uwagi 0 Ithynchonetllldach jury g6mej Pasma KT8kowsko-

-Oz~stochow81dego (Remarks ebout Upper JUTaulc RbyncbonelUdae of the

Oraoow..c~toebawa Chahl). - Ibidem, 412..

- -il95i3. COrny dogger 1 dolny malm Jtrry' KTak:owSk~stocbow8k1ej. - Prace

I. G. (Trav. mn.s~. G6ol. Pol.), t. :1'1. War.&Z8.wa.

WllEBi2lBIQWSKI A. 1965. !Problem .iI'anl-cy okSford..JklJmeryd w p{Wlocnej ~c1

~u:ry K1"a!kowBk~bowskiej i(Sur ila Hmite entre D.'Oxtordien et le iKdm- mbri'Ci'gien dens Ila partle septentl'ionale du Jura de Cracovie et de ~ocho­

we). - iRocZ. P. fr. Geol. (lAnn. Soc. Geol. 1PdI.}, t. 35, .z. 12. KTak6w.

--' 1I.966. _{rleur et} Gorny le IQmmeridgie:n dlr.sIfoni II.dolny mter:ieur lIdmeryd do Plateau de W1ehn'l). -Wyiyny lWlielur6s1dej ([..~ardlen Acta GeoL Pol.,

s.-

'VIOl '16, no. 12. War.szawa.

WllS1NlJ!ElWSK:A M. 1932. Le& Rhy·nchonelllJdes du iJ'massilque sup. de oPoIOgne. - iPailaeontoll!ogia. !Po1oniea, wl. 2, n·o. 1. lWarszawa.

SUMMARY

AlBSTlBACT: The stratlp'aphlca.1 rlmges !In IPOlaDd of some Upper .rurollSS~ apecdes of the superfamlly .RtlYDcboII.e!IaaIcea Gray. lAMB, 8ft esteIblJ8I1ecl. The scope of s1:rllitlgrepb1cal usafu1-

_ of thi!IIe bN\ohiopods 18 defIermj,ned.

Bradhiopods of the super'l-am.ily Bhyn-cbonel:l~a Gray, '1848, have l<1ng been 11800 in Poland for stratigra'Phy. A straJtlgrapbli.cal subdivilsion of the 1P.o:l:ISh Upper Jurassic has been worlked .out on these brachiopods I(RMyOki 1948). The aetual sub- dli'vision of ·the Polish 'Upper J.unssic is based entirely on ammonites and the old one based on bracbiopods has klst its value.

NevertheUess bracllii.opods of the .stJ.pel'Ifamflly RbY1llcbonel!acea may be cl siratiigraphi,c value, particularly in situations where· ammonites are rare ^(e.g. in boreboles). For ·1ihI.s, however. it is ne-cesSEY toO establish the extents of particular species !In rEil.ati'Ol1 to the ammontte stratJeraphy.

TJle 'Strl8itieraphiLoal :ranges of the majority .af the lRIhym,chonellacea species, inve9tipted as al:lKM!, are oarrower dn /Poland than in other pl'Oifi'les of Europe. The establilsbment of UIlffoorm -strat1gr~ ;ranges of adJ. the Upper Jur-.sie species in iPoIIand ofs impass!I.ble 8$ .it was :prevdously assumed (ROZydki '19408},because othese ranges dilf!fer m 'V&rious facial regions. This poiIrts ·to a close -dependence <:A. occur- rence of the Rhyncllon.ellacea species on facies.

Stra.tigrapbiali ranges of the Rhyncbone-l1acea SP,eCies shoUld be worIked out separately for each lfaci8ll region. II'D the present paper such ;ranges are established for the Wielufl Upland (dart 'I), which is the nortbernmo6't part of the Cracow-

-C~owa Jura Chain iOCentral Poland). IIin chart 1 some dlder data (IW!jnofewska 1932; ROty-ck1 191418, 1953) on the lRhynchonellacea \Sequence of this area have been taken into aooounl" .as well .'IIIS 'the preBe1n:t authar's :results ~cl. fig. 1) based on the ammonite sequence ,(al. Wierzbow9ki 1966).

11llStitUte of GeolOfJJI of ,lihe WarBaIW UnWer8ity Warszawa 22, At Ztvirkt i WiguTJI 93

War,atD, Nooember 1968