A N N A L E S D E L A S O C I E T E G E O L O G I Q U E D E P O L O G N E
T o m ( V o lu m e ) X X X I X — 1969 Z e s z y t ( F a s c ic u le ) 4 K r a k ó w 1969
F R A N K S IM P S O N *
ROTAMEDUSA ROZTOCENSIS GEN. ET SP. NOV., MEDUZA Z EOCEftSKIEGO FLISZU KARPACKIEGO
(Tabl. C X IV , C X V i 2 fig.)
Rotamedusa roztocensis gen. et
s d .nov.,
a medusa from the Eocene flysch of the Carpathians
(PI. C X I V , C X V a n d 2 Figs.)
M eduzy w postaci skam ieniałości znajdowane są bardzo rzadko. Ska
m ieniałości tego rodzaju z utw orów fliszow ych ,są również bardzo rzadko opisyw ane w literaturze. W Karpatach odciski m eduz i 'hieroglify podobne do meduz opisano dotychczas w yłącznie z kredow ych i paleoceńskich osadów fliszow ych. W w arstw ach istebniańskich w ystępow anie form po
dobnych do tzw. Palaesemaeostoma gerynoides von H u e n e zarówno na spągach i stropach ław ic piaskowców, jak i na w ew nętrznych po
w ierzchniach w arstw ow ania, opisane zostało przez Z a h a l k ę (1957), a także S 1 ą c z k ę (1964a, str. 199, 200). Do nich należy przypuszczalnie forma, którą Ś l ą c z k a (1964b, str. 481, il 970, w druku) określa m ia
nem Dactylodiscus beskidensis S 1 ą c z k a. W spomniana forma jest bar
dzo podobna w m orfologii do G yroph yllites kwassizeńsis G 1 o c k e r 1
(patrz G 1 o c k e r, 1841) jak również do Petaloglyphus krim ensis V i a l o v , G o r b a c h et D o b r o w o l s k a (W i a ł o w et al., 1964, str. 94— 96 i tabl. II, fig. 2, str. 96), które obie są interpretowane jako ślady utworzone przez zw ierzęta żerujące w osadach (patrz K s i ą ż k i e- w i c z , 1968, str. 12). Gatunek Kirklandia m ultiloba Ś l ą c z k a znany jest w formie pojedynczego odcisku na stropie ław icy piaskowca, należą
cego do górnych w arstw istebniańskich (S ł ą c z k a , 1964b). Opisywana w niniejszej pracy R otam edusa roztocensis gen. et sp. nov. znaleziona została przez autora w w arstw ach hieroglifow ych serii m agurskiej, odsło
niętych w potoku Roztoki, pom iędzy Stryszaw ą a Cichą (fig. 1).
G r o m a d a H ydrozoa O w e n 1843
P o d g r o m a d a T rach ylin id a H a e c k e l 1877 (nom. cor. H a r r i n g t o n et M o o r e , 1956)
? T rach ylin id a i n c er t ae s ed is G enus R o t a m e d u s a gen. nov.
T y p o w y g a t u n e k : Rotamedusa roztocensis sp. now.; R otam edusa od rota — koło (łac.); roztocensis od m iejsca znalezienia, m ianowicie potoku
* Dr F rank S im p son , P r o v in c e of S a sk a tc h e w a n S u b su rfa ce G eo lo g ic a l L a b o ratory, D ep artm en t of M in eral R esou rces, 201-E. D e w d n e y A v e. R egin a, S a sk a tc h e w an , C anada.
1 A u tor d zięk u je P r o feso r o w i Dr. M. K s i ą ż k i e w i c z o w i , k tó ry z w ró cił m u u w a g ę na pracę G l o c k e r a oraz na p o d ob ień stw o m ięd zy o m a w ia n y m i form am i.
10 R o c z n i k G e o l o g i c z n y , t o m X X X I X
Roztoki, na południe od Stryszaw y, koło Suchej, polskie Karpaty za
chodnie.
Cechy typowego gatunku:
Rotamedusa roztocensis sp. nov.
(Tabl. C X IV i CXV)
M a t e r i a ł : P ię ć okazów ST/R O /M 1, 1— 5 rep rezen tu jących ten g a tu n ek za c h o w a n ych jest w p o sta ci od cisk ów na stropie ła w ic y d rob n oziarn istego p ia sk o w ca o g r u b o ści 5 cm. W całej 'tej ła w ic y w y stę p u je u w a r stw ie n ie przek ątn e. Na sp ą g o w e j p ow ierzch n i ła w ic y w id o czn e są n ie re g u la r n ie ro zm ieszczo n e b ruzdy oraz n ie o z n a - cza ln e i p ozb aw io n e o rien ta cji śla d y organ iczn e w posta ci k ró tk ich w a łk ó w ; górn a p o w ierzch n ia ła w ic y p ia sk o w ca w y k a z u je p o std ep o zy cy jn e śla d y o rgan iczn e ty p u Scolicia d e Q u a t r e f a g e s (P al ac ob ul li a G ö t z i n g e r i B e c k e r , 1932).
T rzy okazy S T /R O /M l,l,2,4 , są stosu n k ow o dobrze zach ow an e. ST/R O /M 1.5 jest sp łaszczon y i p ozb aw io n y szczeg ó łó w , podczas gd y ST /R O/M 1,3 je st n ie k o m p le tn y . H o 1 o t y p. S T /R O /M l,l zn a jd u je się o b e c n ie w m uzeu m K ated ry G eologii U n i
w e r sy te tu J a g iello ń sk ie g o w K ra k o w ie.
P o m i a r y . O dciski są n ie m a l o k rą g łe w zarysie, o m a k sy m a ln e j śr ed n ic y w g r a nicach od 1,1 do 2,5 cm.
D i a g n o z a .
Każdy odcisk składa się z okrągłego zagłębienia górnej powierzchni ław icy piaskowca, otoczonego przez niśki, nieciągły grzbiet. W zagłębie
niu znajduje się niski, współśrodkowo ułożony grzbiet, w którego obrębie w ystępują radialnie ustaw ione żebra w ilości do 24 (p. fig. 2). Środek tw orzy zagłębienie pozbawione struktur. Żebrowany grzbiet jest w prze
kroju sym etryczny. W ąskie żebra, które interpretowane są jako odciski kanałów radialnych, posiadają szerokość rzędu 0 , 2 mm w okazie n aj
większym . W większości przypadków żebra urywają się na brzegach grzbietu, a jedynie w kilku przypadkach kontynuują się poza zew nętrz
nym brzegiem grzbietu (aż do 2 mm). Zewnętrzne zagłębienie interpre
towane jest jako welum. N ieciągły grzbiet obecny w trzech okazach został być może w ytw orzony w skutek fałdowania lub rozdzierania tkanki ze
wnętrznej powierzchni.
U w a g i .
W każdym okazie Rotamedusa roztocensis reprezentowana jest praw dopodobnie powierzchnia zewnętrzna, jakkolwiek w poszczególnych oka
zach różnice w zględnych deniw elacji m iędzy koncentrycznym i elem en
tami mogą być rezultatem nałożenia się na siebie cech w ew nętrznej i ze
wnętrznej powierzchni (por. G l a e s s n e r i W a d e , 1966, str. 603).
Warto zwrócić uwagę na fakt, iż pod względem m orfologii Rotam edusa roztocensis wykazuje w ięcej wspólnych cech z kambryjską formą V elum - brella czarnockii S t a s i ń s k a , opisywaną przez S t a s i ń s k ą (1960) z Gór Św iętokrzyskich, oraz kambryjską formą Medusina radiata ? ilu
strowaną przez W a l c o t t a (1898, fig. 16, str. 58) aniżeli z formami w iele m łodszym i, opisyw anym i np. przez H u e n e (1901), M a a s a (1902), R ü g e r a (1933), Ś l ą c z k ę (1964 b) i W a l c o t t a (1898).
D otyczy to szczególnie typu, ilości oraz rozmiarów elem entów radialnych i koncentrycznych. Autor sądzi, że zarówno Velum brella czarnockii S t a s i ń s k a jak i Rotamedusa roztocensis należałoby prow izorycznie przy
łączyć do incertae sedis podgromady Trachylinida gromady Hydrozoa (p. H a r r i n g t o n i M o o r e , 1956, str. F68— F76). Zachowanie oka-
Fig. 1. M apka z oznaczonym m ie jsc e m w yd o b y cia ok azów R o t a m e d u s a r oz tocens is gen . et sp. nov. (x)
Fig. 1. S k e tc h -m a p sh o w in g p o in t w h ere R o t a m e d u s a r oz toc ens is gen. et sp. nov.
h as b een found (x)
Fig. 2. S zk ic R o t a m e d u s a r oz tocens is gen. et sp. nov. A —• rzut p oziom y: t — tk an k a o b w o d ow a zew n ętrzn a, v — w e - lum , c — k an ały radialne, o — o tw ór
gęb ow y. B — przekrój
Fig. 2. S ch em a tic diagram o f R o t a m e dus a r oz tocens is gen. e t sp. nov. A — su rface v ie w : t — ex u m b rella tissu e, v — velu m , c — radial canals, o — c e n
tral orifice. B — section
B
O
CM
c ' 0
10*
zów Rotam edusa roztocensis na górnej pow ierzchni ław icy piaskowca pozwala przypuszczać, że okazy te składane b yły wraz z osadem piasz- czysto-m ułkow ym w ciągu jednego aktu depozycii i b y ły szybko pogrze-
bywane (p. także S l ą c z k a , 1964 b, str. 485).
Autor pragnie podziękować profesorowi drowi M. K s i ą ż k i e w i - c z o w i za życzliw e uwagi. W yrazy podziękowania należą się również dr E. M o r y c o w e j i doc. drowi St. G e r o c h o w i , za pomocną d y skusję.
K a t e d r a Ge ol ogii
U n i w e r s y t e t u Jagi el lońs ki eg o, K r a k ó w , ul. O l e a n d r y 2a.
*
* *
A b s t r a c t : M arkin gs, circu lar in o u tlin e and m ade up e x c lu s iv e ly of rad ial and concentric, m o rp h o lo g ica l e le m en ts, w ere fou n d on th e upper su rfa ce of a c r o ss-la m in a te d sa n d sto n e la y er in th e M id d le E ocen e H ier o g ly p h ic B ed s of the M agura S eries. T he stru ctu res are in terp reted as the cou n terp arts of m ed u sa e, d ep osited from su sp en sio n w ith th e silt size-frac'tion. A ll sp e c im e n s are a ssig n ed to a com m on sp ecies, R o t a m e d u s a r o zt oc ens is gen. et sp. nov., h ere described.
In the geological record as a Whole, medusae have only rarely been preserved as fossils. Recorded occurrences of m edusae in flysch sequences are very few in number. In the Carpathians medusae and medusoid markings have so far been described on ly from Cretaceous and Palaeocene flysch. Occurrences in the Istebna Beds of markings similar to the so- -called Paleosemaeostoma gerynoides von H u e n e on the upper and low er surfaces of sandstone layers, as w ell as on internal parting planes, are reported by Z a h a l k a (1957) and S l ą c z k a (1964 a, pp. 1199, 200).
This is the form to w hich S l ą c z k a (1964 b, p. 481, 1966, in press) refers as Dactylodiscus beskidensis S 1 ą c z k a. This form is, however, very similar in m orphology to G yro p h yllites kwassizensis G l o c k e r 1
(see G l o c k e r , 1841), and to P etaloglyphus krim ensis V i a l o v , G o r - b a c h et D o b r o v o l s k a ( V i a l o v et al., 1964, pp. 94— 96 and P late II, Fig. 2, p. 96), both of w hich are interpreted as grazing traces (see also K s i ą ż k i e w i c z , 1968, p. 12). The species K irklandia m u lti
loba Ś l ą c z k a is known from a solitary counterpart on the upper surface of a sandstone layer belonging to the Upper Istebna Beds (Ś 1 ą- c z k a, 1964 b). Rotam edusa roztocensis gen. et sp. nov., here described, is from Hieroglyphic Beds of the Magura Series, exposed in the stream Roztoki, between Stryszaw a and Cicha (Fig. 1).
C la ss H ydrozoa O w e n 1843
O rder T ra ch y lin id a H a e c k e l 1877 (nom . cor. H a r r i n g 't o n and M o o r e, 1956)
? T ra ch y lin id a i nc er t ae sedis
Genus Rotam edusa gen. nov.
T y p e s p e c i e s : R otam edusa roztocensis sp. nov.; Rotam edusa from
1 T h e author is g r a te fu l to P rof. dr. M. K s i ^ z k i e w i c z , fo r d raw in g his a tte n tio n to G lo ck er’s p a p e r and th e sim ila r ity of form s m en tio n e d above.
rota (Lat.), a wheel; roztocensis from the type locality, the stream Roztoki, S. of Stryszaw a village, near Sucha, w estern Polish Carpathians.
Characters of type species:
Rotam edusa roztocensis sp. nov.
(P la te C X IV and CX V)
M a t e r i a l . Five specim ens ST/R O /M l, 1— 5 assigned to this species are preserved as counterparts on the upper surface of a fine-grained sandstone layer, 5 cm. thick. The latter is cross-lam inated throughout.
The sole of the sandstone layer is marked 'by irregular w rinkles and indeterm inate trails, seen as short, random ly oriented ridges; the upper surface displays postdepositional trails of Scolicia d e Q u a t r e f a g e s (Palaeobullia of G ö t z i n g e r and B e c k e r , 1932) type. Three speci
mens ST/R O /M l, 1,2, 4, are fairly w ell preserved. ST /R O /M l,5 is com pressed and lacking in fine detail, w hile ST /R O /M l,3 is incom plete.
H o l o t y p e . ST/RO/M'1,1; now located in the museum of the Geology Departm ent, Jagiellonian U niversity, Kraków.
D i m e n s i o n s . The im prints are sub-circular in outline, w ith m axi
mum diam eters ranging from 1,1 to 2,5 cm.
Di a g n o s i s.
Each imprint comprises a circular depression of the upper surface of the sandstone, surrounded by a low , interm ittent ridge and itse lf containing a low , concentric ridge, which latter is ornam ented by up to 24 narrow, radial ribs (Fig. 2). The central depression is featureless; the flat ridge surrounding it is sym m etrical in cross-section. The narrow ribs, which are thought to be the counterparts of radial canals, are in the order of 0,2 mm. in width on the largest specimen. In m ost cases, the ribs terminate abruptly at the margins of the sym m etrical, innerm ost ridge, though in several instances, they continue for short distances (up to 2 mm.) beyond the outer margin of the ridge. The outer w all of the counterpart slopes upwards and outwards from the outer m argin of the ridge; this w all is interpreted as the velum . The discontinuous rim present in three specimens m ay have been formed b y folded or torn exum brellar tissue.
R e m a r k s .
In each specim en of Rotamedusa roztocensis, the surface represented is considered to be exum brellar, though differences betw een specim ens in relative elevation of concentric elem ents m ay reflect varying degrees of superim position of subumbrellar and exum brellar characters (compare w ith G l a e s s n e r and W a d e , 1966, p. 603). It is interesting to note that in terms of morphology, Rotam edusa roztocensis has more in com
mon w ith the Cambrian form Velum brella czarnockii S t a s i ń s k a , described by S t a s i ń s k a (1960) from the H oly Cross Mountains, and the Cambrian Medusina radiata? figured by W a l c o t t (1898, Fig. 16, p. 58) than w ith much younger forms described, for instance, by H u e n e (1901), M a a s (1902), R ü g e r (1933), Ś l ą c z k a (1964 b) and W a l c o t t (1898). This 'applies particularly to type, number and relative dim ensions o f radial and concentric elem ents. The present author feels that both Velum brella czarnockii S t a s i ń s k a and Rotam edusa r o z tocensis should be provisionally placed in the incertae sedis of the hydro- zoan order Trachylinida (see H a r r i n g t o n and M o o r e , 1956, pp. F68— 76). The preservation o f the specim ens of Rotamedusa roztocen-
sis on the upper surface of a sandstone layer suggests deposition from a moving suspension, along w ith the silty size fraction, follow ed by rapid burial (see also S l ą c z k a , 1964ib, p. 485).
The author thanks Prof. dr M. K s i ą ż k i e w i c z for his helpful comments on the manuscript. The advice o f Doc. dr. St. G e г о с h and dr. E. M о г у с o w a is also gratefully acknowledged.
D e p a r t m e n t of G e o l o g y Jage ll oni an U n i v e r s i t y K r a k ó w , O l e a n d r y 2 a
W Y K A Z L IT E R A T U R Y REFER EN C ES
G 1 a e s s n e r M. P., W a d e M . (1966), T h e la te P recam b rian fo s s ils from E d iacara, S ou th A u stra lia . P a l a e o n t o l o g y , 9: 599— 628.
G l o c k e r F. E. (1841), U b er die k a lk fü h r e n d e S a n d ste in fo r m a tio n a u f b eid en S e i
ten der m ittle re n M arch, in der G egend z w isch en K w a ssitz und K rem sier.
N o v a A c t a Ac a d. Caes. L e o p . - Carol. G e r m . Nat. Cur., 19, Suppl. 2: 309—'334.
G ö t z i n g e r G. , B e c k e r H. (1932), Zur g eo lo g isch en G lied er u n g des W ien er- w a ld fly s c h e s (N eue F o ssilfu n d e). Jb. Geol. Bu nd e sa n st ., 82: 343— 396.
H a r r i n g t o n H. J., M o o r e R. C. (1956), T ra ch y lin id a , in: M oore, R. C. (Editor), T r e a t i s e on I n v e r t e b r a t e Pa l eo n t o l o g y , P a r t F, C o e l e n t e r a t a , 68— 76.
H u e n e F. v o n (1901), K le in e p a lä o n to lo g isch e M itteilu n g en : I. M ed u sin a g e r y o n i- des. N e u e s Jb. Miner., Geol., Pal. 1: 1— 12.
K s i ą ż k i e w i c z M. (1968), O n iek tó ry ch p ro b lem aty k ach z flis z u K arp at p o lsk ich . C zęść III. (On so m e p rob lem atic organie traces from 'the F ly sch o f th e P o lish C arp ath ian s. P art III.) Rocz. Pol. T o w . Geol. (Ann. Soc. geol. Pol.), 38: 3— 17.
M a a s O. (1902), U b er M ed u sen aus dem S o ln h o fe n S c h ie fe r . P al ae ont og r ., 48:
293— 315.
R ü g e r L. <1933), M ed u sen aus dem w ü rtem b erg isch en u n teren D o gg er und B e m er k u n g e n über d ie S ta m m e sg esc h ic h te der M edusen. Jahr. Mi tt ei lg. O be r r h .
geol. Ver. Jahrg., 22: 39— 43.
S t a s i ń s k a A . (1960), V e l u m b r e l l a c z a rn o ck i i n. gen., n. sp. — M ed u se du C a m - brien in fe r ie u r des M onts de S a in te-C r o ix . A c t a p al aeo n t. pol., 5: 337—346.
S l ą c z k a A . (1964 a), B u d ow a g eo lo g iczn a jed n o stk i ślą sk ie j m ięd zy B ie lsk ie m a T ab aszow ą (G eology o f th e S ile s ia n u n it b e tw e e n B ie lsk o and T a b a szo w a , P o lish C arp ath ian s). K w a r t , geol., 8: 199—210.
S l ą c z k a A. (1964 b), M eduza z flisz u k arp ack iego — K i r k l a n d i a m u l t i l o b a n. sp.
(K i r k l a n d i a m u l t i l o b a n. sp. — a je lly fis h from 'the C a rp a th ian fly sc h ). Rocz.
Pol. T o w . Geol. (Ann. Soc. geol. Pol.), 34: 479— 486.
S l ą c z k a A. (1966), N o w e p ro b lem a ty k i ra d ia ln e z flisz u k a rp a ck ieg o . S p r a w . Posi edź. K o m i s . Odd. K r a k ó w Pol. A k a d . Nau k, 470— 471.
S l ą c z k a A. (1970), D a c ty lo d isc u s b e sk id e n sis gen. et sp. nov. — M eduza z flisz u k a rp a ck ieg o. A c t a P al a e o n t . Pol on, (w druku).
V i a l o v O. S., G o r b a c h L. P., D o b r o v o l s k a Т. I. — В я л о в О. С. , Г о р б а ч JI. П., Д о б р о в о л ь с н а Т. И. (1964), В и к о н т з1ркопол1бт сл1ди життэ- д1яльно'СП морських opraHi3MiB i3 Схйщаго' Криму. Геол. Ж урнал, 24: 92— 97 W a l c o t t C. D. (1898), F o ssil m ed u sae. M onogr. U. S. geol. S ur v . 30: 1—201.
Z a h a 1 k а В. (1957), N a le z m e d u so v ite fo rm y v k rid e b esk y d sk e (On th e occurrence o f a m e d u sa -lik e form in th e C retaceou s of th e B esk y d y ). V e s t n i k Ü. Ü. G., 32: 294— 296.
O B JA Ś N IE N IA T A B L IC E X P L A N A T IO N OF P L A T E S
T a b lica — P la te C X IV
F ig . 1. G órna p o w ierzch n ia ła w ic y p ia sk o w c a z ok azam i R o t a m e d u s a r o z t oc e ns is gen. et sp. nov., za c h o w a n y m i w postaci o d cisk ów . W arstw y h ie ro g lifo w e, eocen środ k o w y . S tr y sz a w a -R o zto k i. Jako A, B, C, D, E — o zn a c z o n e k o lejn o okazy ST /R O /M l ,1— 5. P o d zia łk a w cm
U pper su rfa ce of sa n d sto n e la y er w ith sp ecim en s o f R o t a m e d u s a r oz to c ens is gen. et sp. nov., p reserv ed a s cou n terp arts. H iero g ly p h ic B eds, M id d le E ocene.
S try sza w a -R o zto k i. A, B, C, D, E in d ica tes sp ecim en s S T /R O /H l,l— 5. S c a le in cm
‘P ig . 2. R o t a m e d u s a r oz to ce ns is gen. e t sp. nov., h olotyp . In n e d a n e jak w fig . 1 R o t a m e d u s a r o zt oc ens is gen. et sp. nov., h o lo ty p e. O ther data as in F ig . 1
T a b lic a — P la te C X V
T ig . 1. S zczeg ó ł z T ab l. C X IV , F ig . 1. O kazy S T /R O /M l,2 i S T /R O /M l,3. In n e dan e jak w T ab l. C X IV , Fig. 1
D eta il from Pla'te C X IV , Fig. 1. S p ecim en s S T /R O /M l,2 and S T /R O /M l,3.
O ther data as in PI. C X IV , Fig. 1.
2Tig. 2. S zczegół z Tabl. C X IV , Fig. 1. O kazy S T /R O /M l,4 i S T /R O /M l,5. In n e dane jak w T ab l. C X IV , Fig. 1
D eta il from P la te C X IV , Fig. 1. S p ecim en s S T /R O /M l,4 and S T /R O /M l,5.
O ther data as in PI. C X IV , Fig. 1
SV*
F. Simpson
F. S i m p s o n
