• Nie Znaleziono Wyników

Deutsche Bauzeitung, Jg. 66, Nr. 4

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Deutsche Bauzeitung, Jg. 66, Nr. 4"

Copied!
20
0
0

Pełen tekst

(1)

DEUTSCHE BAUZEITUNG

W O C H E N S C H R IF T FÜR

BAUGESTALTUNG • BAUTECHNIK STÄDTEBAU • SIEDLU N G «W ETTBEW ERBE B A U W IR TSC H A FT U. BAURECHT

66 .

J A H R

1932

2 0 . J A N U A R NR. 4

S C H R IF T L E IT E R • R E O .- B A U M S T R . F R IT Z E IS E L E N

A L L E R E C H T E V O R B E H A L T E N ♦ F Ü R N I C H T V E R L A N G T E B E IT R Ä G E K E I N E G E W Ä H R

B E R L I N S W 48

GEGENWARTSPROBLEME

DES DEUTSCHEN SIEDLUNGSW ESENS

V O N R E G .- B A U M E I S T E R A . D . O r . - I N G . R IC H T E R , D IR E K T O R D E R W E S T F Ä L . P L A N U N G S S T E L L E F Ü R S IE D L U N G S - W E S E N , M Ü N S T E R I. W . 4 A B B IL D U N G E N

N eue W e g e des deutschen Siedlungswesens. D ie w ir t ­ schaftlichen und s o z ia le n S c h ä d e n , d ie m it dem Z u ­ sam m enw ohnen g ro ß e r M en sch e n m asse n v e rb u n d e n sind, haben uns in e in e n A b w e h r k a m p f h in e in g e fü h rt, b e i dem das S c h w e rg e w ic h t a u f d e m G e b ie t des S ie d lu n g sw e se n s liegt. Die F ührung in d ie se m K a m p f h a b e n d ie G r o ß ­ städte ü b e rn o m m e n , d a n a tu rg e m ä ß h ie r d ie S chäden am b re n n e n d sten in Erscheinung tre te n . Aus d e m S ta u b , Rauch, Hasten und J a g e n d e r C ity flü c h te t d e r M ensch in w e ita b g e le g e n e W o h n s ie d lu n g e n . K o s ts p ie lig e V e r­

kehrseinrichtungen w e rfe n ta g e in , ta g a u s d ie M e n s ch e n ­ massen zw ischen W o h n - und A rb e its s tä tte , K ra ft, Z e it und G e ld ra u b e n d , hin u n d h e r. D ie u n g e h e u re n A u f­

w en d u ng e n , d ie im Interesse d e r E rh a ltu n g d e r V o lk s ­ gesundheit g e m a c h t w e rd e n m üssen, b e la s te n d ie W ir t ­ schaft a u f d a s schw erste. B o d e n n u tz u n g u nd B o d e n ­ pre isg e sta ltu n g ra u b e n d e n W irts c h a fts u n te rn e h m u n g e n den n ö tig e n E n tw ic klu n g s ra u m u n d z w in g e n d ie M enschen in jene M ie tk a s e rn e n , in d e n e n d e r h e im a tfre m d e B e sitz­

lose hera n w ä ch st, d e m d ie G r u n d la g e fü r w a h re s k u ltu ­ relles E m pfinden e n tz o g e n ist. A ll d ie u n e n d lic h v ie le n feinen seelischen R e g u n g e n , a u f d e n e n sich d ie E ntw ick­

lung d e r P e rs ö n lic h k e it a u fb a u t, k ö n n e n h ie r nicht g e ­ deihen o d e r e rh a lte n b le ib e n . Um d ie L e b en se le m e nte von Mensch und W irts c h a ft v o ll e rh a lte n zu k ö n n e n , w ir d da h er z u r A u flo c k e ru n g des S ie d lu n g s a u fb a u e s g e ­ schritten.

Die a u fg e lo c k e rte G r o ß s ta d t b e d e u te t e in e v ö llig e A b ­ kehr von d e r b is h e rig e n S ta d tfo rm . Sie b rin g t z w e ife l­

los eine M ild e ru n g d e r S c h ä d e n m it sich. Es b le ib t a b e r mir d e r M a s s e n k o n z e n tra tio n e in e B o d e n n u tz u n g und B o d e n p re is g e s ta ltu n g v e rb u n d e n , d ie e in e W o h n k u ltu r der g ro ß e n M asse d e r B e v ö lk e ru n g e rs c h w e rt; es b le ib t die N a tu re n tfre m d u n g und d ie k o s ts p ie lig e H e rs te llu n g und E rh a ltu ng d e r n o tw e n d ig e n G r ü n e rh o lu n g s a n la g e n , ferner d ie A b h ä n g ig k e it d e r M en sch e n vo n V e rk e h rs - c n la g e n, d ie in s b e s o n d e re d ie L e b e n s h a ltu n g v e rte u e rn . W ir stehen v o r e in e r W e n d e im S ie d lu n g s a u fb a u . Die Stadt von m o rg e n z e ig t ein a n d e re s G e s ich t a ls d ie S ta d t von gestern und he u te . Eine n e u e R o m a n tik g e h t neue W ege. S achlichkeit, G r o ß r ä u m ig k e it, H y g ie n e , Licht und Luft ch a ra k te ris ie re n d ie n e u e S ta d t.

Ist da ru m d ie a lte R o m a n tik m it ih re n stille n ru h ig e n S ta d tb ild e rn a b g e ta n ? N e in , w ir h a b e n auch d ie se A rt c e r Rom antik, des ru h ig e n , fe in s in n ig e n , h e im a tlic h e n

' I D ie A b b . 1, 3 u. 4 s in d e rs tm a lig im W e s tf. W o h n u n g s b la tt, W e s tf.

Heim stätte, D o rtm u n d , e rs c h ie n e n . —

Frohsinns n o tw e n d ig , ¡a als E rg ä n z u n g w ir d sie uns im m e r u n e n tb e h rlic h e r, ¡e m ehr d ie E n tw icklu n g uns ü b e r Raum und Z e it d a h in h a s te n lä ß t. D e r e in s e itig e m o d e rn e Z w e c k g e d a n k e h a t in A m e rik a in dem W o lk e n k ra tz e r ­ system s tä d te b a u lic h e Früchte g e trie b e n , d ie w ir als g iftig fü r Leib und Seele e rk a n n t h a b e n , d ie d a s F a m ilie n le b e n , d ie Q u e lle d e r H e im a t, ve rn ic h te n und sich auch im m e r m eh r als w irts c h a ftlic h e S c h ä d lin g e a u sw e ise n . W ir deutschen S tä d te b a u e r k ä m p fe n fü r d a s Z ie l, dem M enschen d ie v e rlo re n e H e im a t w ie d e rz u g e b e n , und g la u b e n zu unserem T eil am besten d a d u rc h m itw irk e n zu kö n n e n , d a ß w ir d e n rechten A u s g le ich a lle r Lebens­

interessen d e r m o d e rn e n Z e it p la n m ä ß ig e n tw ic k e ln . N ü c h te rn e r Z w e c k b a u und v e rträ u m te R o m an tik, in d u ­ s trie lle E n tw icklu n g und n a tu rv e rb u n d e n e s W o h n e n , sie müssen sich a u s w irk e n kö n n e n in dem S ie d lu n g s a u fb a u vo n m o rg e n . N u r so w ir d es g e lin g e n , dem m o d e rn e n M enschen d ie H e im a t w ie d e r zu sc h a ffe n , dem deutschen M enschen m it seinem W ille n nach L a n d g e b u n d e n h e it und s e in e r A b w e n d u n g vo n M e c h a n is ie ru n g und M a te r ia ­ lismus.

D e r G e d a n k e d e r A u flo c k e ru n g des S ie d lu n g s a u fb a u e s s c h re ite t d a h e r w e ite r. Eine v ö llig e A b k e h r vo n d e r Z u ­ sa m m e n fa ssun g d e r B e v ö lk e ru n g in e in e r e in z e ln e n G e ­ m e in d e , d e r G ro ß s ta d t, b ild e t d ie G r o ß k r e i s f o r m , in d e r d ie g e s a m te E n tw icklu n g eines W irts c h a fts g e b ie te s g le ic h m ä ß ig a u f a lle , auch d ie kle in ste n , im Rahmen d e r G ro ß k re is v e rfa s s u n g k o m m u n a lp o litis c h v ö llig s e lb s tä n ­ d ig e n G e m e in d e n v e rte ilt g e d a c h t ist, w o d u rc h d ie A u s ­ b ild u n g ü b e rs ta rk e r, a u fs a u g e n d w ir k e n d e r Z e n tre n e r­

s ch w e rt o d e r g a r v e rh in d e rt w e rd e n soll.

D ie se r G e d a n k e d e r s tä rk e re n H in e in b e z ie h u n g des g a n z e n Landes, auch d e r kle in ste n O rts c h a fte n , in den S ie d lu n g s a u fb a u e rh ä lt d u rch d ie N e u o rd n u n g d e r A r ­ b e its v e rh ä ltn is s e , h e rv o rg e ru fe n d u rch d ie fo rts c h re ite n d e T ech n ik und in te rn a tio n a le V e rfle c h tu n g d e r W e lt w ir t ­ schaft, e in e n ne u en Im puls. D ie W e ltw irts c h a ftlic h e n V o r ­ g ä n g e z e ig e n , d a ß d e r E x p o rtin d u s tria lis m u s , d e r e in e r d e r w e se n tlic h s te n F a kto re n d e r deutschen B e v ö lk e ru n g s ­ v e rm e h ru n g vo n 40 a u f 60 M illio n e n E in w o h n e r g e w e s e n ist, fü r e in e w e ite re Z u k u n ft b e re its e in e a b n e h m e n d e T e n d e n z h a t. Eine v e rs tä rk te B e lie fe ru n g d es B in n e n ­ m arkte s w ir d uns v ie lle ic h t d ie g e g e n w ä r tig e in d u s trie lle P ro d u k tio n e rh a lte n ,- je d e n fa lls a b e r b ie te t d ie In d u s trie k e in e rle i M ö g lic h k e it zum E insatz w e ite re r A r b e its k rä fte u n te r d e n h e u tig e n A r b e its b e d in g u n g e n . Auch d ie d e u tsch e A g r a rw irts c h a ft ist durch d ie m e c h a n is ie rte Pro-

61

(2)

1

d ie

STÄDTEBAULICHEN BEZIEHUNGEN DER STADT MÜNSTER ZU IHRER UM GEBUNG,

2

d u ktio n d e r klim atisch b e v o rz u g te n riesigen A n b a u ­ g e b ie te insbesondere A m e rikas und Rußlands ve rn ich te n d g e tro ffe n . An w irtschaftlichen Entw icklungsm öglichkeiten v e rb le ib e n uns d a h e r in Deutschland nur d ie se lb stve r­

s o rg e n d e k le in b ä u e rlic h e W irts c h a ft und eine in d u s tria li­

sierte A rt des F reiland- und T re ibgem üsebaues.

Die in Deutschland noch m ögliche w irtsch aftlich e Ent­

w ic k lu n g w ird a b e r nur einen kleinen T eil d e r im W ir t ­ sch a ftspro ze ß fre ig e w o rd e n e n K rä fte b in d e n können. Die staats- und b e vö lke ru n g sp olitisch so n o tw e n d ig e W ie d e r ­ einschaltung d e r g ro ß e n M asse d e r b ra c h lie g e n d e n

K rä fte in d ie V o lk s w irts c h a ft k a n n n u r in d e r Form e r­

fo lg e n , d a ß d ie E rw e rb s lo s e n m it e in e r b e sch eide n e n U n te rk u n ft a u f G a rte n la n d a n g e s ie d e lt w e rd e n , aus dem sie in V e rb in d u n g m it K le in v ie h h a ltu n g d ie E rn ä h ru n g im w e s e n tlich e n b e s tre ite n k ö n n e n , ih n e n a b e r d a n e b e n d ie M ö g lic h k e it e in e s z u s ä tz lic h e n N e b e n v e rd ie n s te s g e b o te n ist. Eine w e s e n tlic h e V o ra u s s e tz u n g fü r d e n E rfo lg d ie se r S ie d lu n g s m a ß n a h m e a ls M a s s e n h ilfe ist d a h e r d ie g ü n ­ stig e Lage z u r A u s ü b u n g e in e s N e b e n e rw e rb s , w e ite r ­ hin b illig e r B o d e n u n d e n d lic h w e ite s tg e h e n d e A us­

n u tz u n g v o rh a n d e n e r k u ltu re lle r u n d g e s c h ä ftlic h e r Ein- Bl*C£N,

8uBC$Tfc!NruCT,

*

E * K l A « U N G .

«► EISENBAHN.

. . . STRASSE NBAW , r — II i g WOMNGE3/ETF,

[LL INPUST RiEGESIETF, 4OsNABBuO.

MÜNSTFi IM AUCUST

WESTF PLANUNGSSTEUE

«tlR SIBW.UNOSWESEN.

VOGELSCHAUBILD VON HANDORF.

(3)

richtungen. Diese F o rd e ru n g e n lassen sich a b e r am le ich te sten b e i m ö g lic h s t w e it­

g e h e n d e r V e rte ilu n g d e r S ie d lu n g e n Ober das g a n z e Land in e n g s te r A n le h n u n g an die v o rh a n d e n e n S ie d lu n g s k e rn e e rfü lle n . Die H in e in b e z ie h u n g d es g a n z e n Landes in den S ie d lu n g s a u fb a u ist d a m it zu e in e m n a tio n a le n G e g e n w a rts p ro b le m g e w o rd e n .

Der Siedlungsaufbau (am Beispiel von Münster in W e s tfa le n ). D ie S ta d t von m o rg e n v e rm e id e t d a s k o n z e n tris c h e W e ite rw ach se n e in e s Kerns. D e r B e g r iff der S ta d t e rw e ite r t sich zu d e m aus S ie d lungskernen, G rü n - u n d W irts c h a fts ­ flächen b e s te h e n d e n V e rw a ltu n g s b e z irk . Es sind d a tie fg rü n d ig e U n te rs u c h u n g e n vo n an m aß g e b en d e n S te lle n s te h e n d e n S tä d te ­ bauern ü b e r d ie Id e a ls ta d t v e rö ffe n tlic h t w orden. W ie d ie U m s e tz u n g d e r uns v o r ­ schwebenden Id e a le in d ie h a rte W ir k lic h ­ keit v o r sich g e h t, w ir d d a h e r b e s o n d e re s Interesse e rw e c ke n u n d so ll a n d e m B e i­

spiel: „ D i e s t ä d t e b a u l i c h e n B e ­ z i e h u n g e n d e r S t a d t M ü n s t e r i. W . z u i h r e r U m g e b u n g " e rlä u te r t w e rd e n .

Die P ro b le m s te llu n g la u te t: Das w e ite re konzentrische W a c h s e n d e s Z en tru m s M ünster m it d e r G e fa h r d e r E n tw ic klu n g eines H ä u se rm e e re s, in d e m d ie historisch so bed eu tsa m e A lts ta d t e rsticke n m üß te , ist

3

durch E n tw icklu n g k r ä ftig e r , ein e ig e n e s s e lb s tä n d ig e s Leben fü h re n d e r V o ro rte m it h e im a tlic h e r E ig e n a rt zu v e rh in d e rn . A b b . 1 z e ig t d e n Kern d e r A lts ta d t M ü n s te r m it seinen sechs A u s fa llto re n d e r g ro ß e n V e r­

ke h rsstra ß e n . Es sind d re i in sich a b g e ru n d e te V o ro rte p la n m ä ß ig fü r e in e g rö ß e re Ent­

w ic k lu n g a u fge sch lo sse n w o rd e n , d ie In d u s trie ­ g e m e in d e H i l t r u p , d e r G a rte n v o ro r t H a n - d o r f u nd d ie A r b e ite rw o h n g e m e in d e S p r a k e l , w ä h re n d d e r a n d a s W e ic h b ild d e r S ta d t M ü n s te r h e ra n re ic h e n d e T eil d e r G e m e in d e S t. M a u r i t z sich o rg a n is c h a n d ie B e b a u u n g d e r S ta d t a n le h n t.

Eine b e s o n d e re E in fü h lu n g in d ie h e im a t­

lichen V e rh ä ltn is s e be stim m te so g a n z und g a r d ie B e a rb e itu n g d e r w e ite re n Erschließung d e r O rts c h a ft H a n d o r f . Es ist h ie r g a n z b e w u ß t e in e G a rte n v o ro rts ie d lu n g d e r S ta d t M ü n s te r e n tw ic k e lt w o rd e n (A b b . 2). Das b e ­ h e rrs ch e n d e E lem ent in dem S ie d lu n g s a u fb a u ist d ie W e rs e m it ih re n lie b lic h e n U fe rn und W a ld u n g e n und d e n d a rin p rä c h tig g e le g e n e n E rh o lu n g s s tä tte n P rö b s tin g , V e n n e m a n n und H o f z u r Linde. D ie E rh a ltu n g d e r la n d s c h a ft­

lichen S c h ö n h e ite n und d e re n E rsch lie ß u n g fü r d ie w a n d e rn d e B e v ö lk e ru n g d u rch F e stle g u n g g e e ig n e te r F u ß g ä n g e r- u n d R a d fa h rw e g e w a r d a h e r e in e d e r v o rn e h m s te n A u fg a b e n des B e b a u u n g s p la n e s . A us d ie s e r L a n d s c h a ft und d e re n B e d e u tu n g fü r d ie G r o ß s ta d t M ü n s te r d ü rfte d a s g rö ß e re H a n d o rf n u r als

GEMEINDE HILTRUP

B S 8 A I J U N C S K A N . -

S I, 1

63

(4)

G a rte n s ta d t h e ra n w a c h s e n . Es kann keinem Z w e ife l u n te rlie g e n , d a ß d ie s e r G e s ta ltu n g s w ille b e s o n d e rs k r ä ftig g e fö r d e rt w e rd e n w ird , w e n n d ie S ta d t M ü n s te r m it ih rem S tra ß e n b a h n n e tz d as S ie d lu n g s g e b ie t m it­

e rfa ß t und d ie E in g lie d e ru n g in d as V e rk e h rs s tra ß e n ­ n e tz m it d e r S ta d t M ü n ste r in d e r v o rg e s e h e n e n Form fo rts c h re ite t. In sb e so n d e re w ird bei. d e r in a b s e h b a re r Z e it g e p la n te n V e rle g u n g d e r R eichsbahnstrecke M ü n s te r

— T e lg te sich d ie M ö g lic h k e it b ie te n , d ie je tz ig e Strecke als e le ktrisch b e trie b e n e V o ro rtb a h n a u s z u b a u e n . Da d ie V o ro rtb a h n a u f e ig e n e m B a h n k ö rp e r v e rlä u ft, ist eine g rö ß e re G e s c h w in d ig k e it zu lä ssig , so d a ß d ie E n tfe rn u n g vo n 5 km bis zum P ro m e n a d e n rin g d e r S ta d t M ü n s te r bei e in e r F a h rze it von 30 km in d e r S tu n d e in 10 M in u te n z u ­ rü c k g e le g t w e rd e n kö n n te . H ie rd u rc h w ir d H a n d o rf d e r S ta d t M ü n s te r so n a h e ge rü ckt, d a ß ein g a n z e rh e b lic h e r A n re iz z u r A n s ie d lu n g in diesem la n d s c h a ftlic h so h e r­

v o rra g e n d e n G a rte n v o ro r t g e g e b e n ist.

W ä h re n d H a n d o rf ein in sich geschlossenes O rts b ild d a rs te llt, steht d ie A u fs c h lie ß u n g des w estlich a n g re n z e n ­ d e n G e b ie ts d e r G e m e in d e S t. M a u r i t z b e re its so sta rk u n te r dem E influß d e r E n tw icklu n g d e r S ta d t M ü n s te r selbst, d a ß h ie r irg e n d e in e geschlossene O rts ­ la g e nicht m ehr g e g e b e n ist. D ie v ie lfa c h e n A u s s tra h ­ lu n g e n v o n U m g eh u n g sstra ß e n und in n e rstä d tisch e n V e r­

ke h rsstra ß e n g e b e n b e i d e r N ä h e des S ta d tke rn s M ü n s te r A n la ß z u r b a u lic h e n E rschließung, w o im m e r d ie G ru n d b e s itz v e rh ä ltn is s e es g e sta tte n . W o h l lassen sich b e s o n d e rs a u s g e z e ic h n e te G e b ie te , d ie fü r d ie Er­

h o lu n g d e r G ro ß s ta d tb e v ö lk e ru n g in Z u k u n ft b e s o nd e rs g e e ig n e t erscheinen, durch B a u z o n e n o rd n u n g von d e r B e b a u u n g ausschließen und durch d ie A n w e n d u n g des G e se tze s z u r E rh a ltu n g des B a u m b esta n d e s und Er­

h a ltu n g u nd F re ig a b e von U fe rw e g e n im Interesse d e r V o lk s g e s u n d h e it vom 29. Juli 1922 (G. S. S. 213) in ihrem b is h e rig e n Bestand e rh a lte n .

Solche e in s c h n e id e n d e n M a ß n a h m e n w e rd e n a b e r im a llg e m e in e n a u f d ie D a u e r n u r d a zum Z ie le fü h re n , w o d ie G e m e in d e n in d e r Lage und g e w illt sind, d ie e r ­ fo rd e rlic h e n Kosten fü r den A n k a u f d e r Flächen a u f­

z u b rin g e n . Durch d ie A n w e n d u n g des G e se tzes ist es je d o c h m ög lich, den A n k a u f d ie s e r Flächen a u f lä n g e re Z e it h in a u szusch ie b e n . V ie le G e m e in d e n h a b e n auch durch la n g jä h rig e P a c h tve rträ g e d ie S c h w ie rig k e ite n des E rw erbs v e rm ie d e n und d ie E ntscheidung ü b e r den Er­

w e rb d e r w e ite re n E n tw icklu n g ü b e rla sse n . Bei dem g ro ß e n Interesse a lle r T e ile w ä re h ie r ein Z w e c k v e rb a n d zw ischen Kreis, S ta d t und G e m e in d e am P latze, w o d u rch auch e in e g e re c h te K o s te n v e rte ilu n g e rz ie lt w ü rd e . Die zw isch e n d e r S ta d t M ü n s te r und den W a ld b e s itz e rn fü r d ie im B a u m s c h u tzg e b ie t v o rg e s e h e n e 8 km - Z o n e g e ­ tr o ffe n e V e re in b a ru n g ü b e r d ie E rh a ltu n g des B a u m ­ b e s ta n d e s d ü rfte in dem u n m itte lb a r v o r den T ore n d e r S ta d t M ü n s te r lie g e n d e n , den h a u ptsä ch lich e n E rh o lu n g s ­ v e rk e h r a u fn e h m e n d e n G e b ie t d e r G e m e in d e St. M a u ritz ke in e g e n ü g e n d e G e w ä h r fü r d ie E rh a ltu n g d e r w ic h tig e n E rh o lu n g sflä c h e n b ie te n , o b w o h l h ie r e in e w e itg e h e n d e Z u sa m m e n fa ssu n g d e r k ü n ftig e n B e b a u u n g v o rg e s e h e n ist.

W ä h re n d das v o rs te h e n d b e h a n d e lte G e b ie t d e r G e ­ m e in d e St. M a u r itz zw ischen H a n d o rf und M ü n ste r nur e in e re in e W o h n s ie d lu n g s e n tw ic k lu n g z u lä ß t, e n tsteh t im n ö rd lic h ste n T eil d e r G e m e in d e um den B a h n h o f S p r a k e l herum e in e geschlossene O rts c h a ft, d ie b e i e in e r E n tfe rn u n g vo n e tw a 6 km v o n d e r E rw e ite ru n g d e r S ta d t M ü n s te r selbst nicht m eh r b e tro ffe n w ir d (A b b . 3).

D ie G ru n d b e s itz v e rh ä ltn is s e b e g ü n s tig e n h ie r e in e n r a d ia l

um d e n B a h n h o f S p ra k e l sich a u fb a u e n d e n S ie d lu n g s ­ ke rn , dessen H a u p ts tra ß e n z u g , d ie h e u tig e P ro v in z ia l­

stra ß e M ü n s te r— G re v e n , sich zum H a u p ttr ä g e r des in n e r­

ö rtlic h e n V e rk e h rs zu d e n K e rn p u n k te n d e r S ie d lu n g : Schule, Kirche u nd B a h n h o f, h e ra u s b ild e t. D iese z w a n g ­ lä u fig e E n tw icklu n g w ir d es in Z u k u n ft u n m ö g lic h m achen, den D u rc h g a n g s v e rk e h r a u f d ie s e r S tra ß e zu belassen.

D e r B e b a u u n g s p la n sie h t d a h e r d ie s p ä te re D u rc h fü h ru n g e in e r U m g e h u n g s s tra ß e v o r. D ie g ü n s tig e Lage des S ie d lu n g s g e b ild e s an d ie s e r H a u p ta u s fa lls tra ß e d e r Reichsbahn, M ü n s te r— R heine— Em den, g ib t b e i den g e ­ sunden G ru n d stü c k s v e rh ä ltn is s e n A n re iz z u r A u fs c h lie ß u n g des B a u g e lä n d e s . S o llte sich d a n n d a z u a u f G ru n d d e r g u te n V e rk e h rs la g e und A n s c h lu ß m ö g lic h k e it an die Reichsbahn e in e H e ra n z ie h u n g v o n In d u s trie e rm ö g lic h e n lassen, d a n n ist h ie r d ie E n tw ic k lu n g e in e s V o ro rte s S p ra k e l in a b s e h b a re r Z e it d u rch a u s g e g e b e n .

Einen solchen s e lb s tä n d ig e n W e g ist d e r e tw a 7 km süd­

lich vo n M ü n ste r lie g e n d e O r t H i l t r u p g e g a n g e n (A b b . 4). A u f d e r g e s u n d e n G r u n d la g e e in e r a u fw ä rts ­ s tre b e n d e n In d u strie , d e re n Entstehen d e r g ü n s tig e n V e r­

k e h rs la g e an d e r E isenbahn M ü n s te r— H am m u n d an dem D o rtm u n d -E m s -K a n a l zu v e rd a n k e n ist, w ä c h s t h ie r ein V o r o rt d e r S ta d t M ü n s te r h e ra n , d e r a lle V o ra u s s e tz u n g e n d a fü r b e s itz e n d ü rfte , seine b a u lic h e E rsch lie ß u n g fü r sich a lle in zu b e stim m en u nd zu m eiste rn . Dem b e ­ he rrschenden E n tw ic k lu n g s fa k to r d e r In d u s trie steht in dem fü r d en S ie d lu n g s a u fb a u in F ra g e ko m m e n d e n G e ­ b ie t k e in e rle i la n d s c h a ftlic h e r Reiz g e g e n ü b e r. A u ß e r­

dem sieht d e r B a u z o n e n p la n d e r S ta d t M ü n s te r dem Z u g e d e r A u s fa lls tra ß e M ü n s te r— D o rtm u n d und Hamm fo lg e n d e in e m it g e w e rb lic h e n A n la g e n d u rc h s e tz te S ie d ­ lu n g s fo rm v o r, w e lc h e e in e d u rc h a u s u n e rw ü n sch te Ü b e r­

le itu n g vo n e in e r G ro ß s ta d t zum V o r o rt d a rs te llt, indem sie d en lo k a le n und in te rlo k a le n V e rk e h r durch e in e zu ­ m indest re iz lo s e B e b a u u n g le ite t u n d d e n durch die G ro ß s ta d tn ä h e b e d in g te n A n r e iz zum W o h n e n in dem V o ro rt s ta rk h e ra b d rü c k t. Es ist d a h e r durch le b e n d ig e G e s ta ltu n g des B e b a u u n g s p la n s e in e r V e rö d u n g d e r S ie d lu n g s e n tw ic k lu n g v o n H iltru p e n tg e g e n g e w irk t w o r ­ den. H ie rz u d ie n t v o r a lle m auch e in e frü h z e itig von d er D u rc h g a n g ss tra ß e v o n M ü n s te r sich lo s lö s e n d e , in den K e rn p u n k t d e r S ie d lu n g v e rs to ß e n d e P ro m e n a d e und g u te V e rb in d u n g d e r östlich des K a n a ls g e le g e n e n W a ld ­ g e b ie te m it d e n E rh o lu n g s s tä tte n in H iltru p .

D e r U m fa n g d e r B e b a u u n g s p lä n e selbst Ist a u f eine ü b e rs e h b a re E n tw ic k lu n g b e g re n z t w o rd e n . A n d e re rs e its ist stets das Z iel im A u g e b e h a lte n w o rd e n , d ie A u f­

lo c k e ru n g d e r G r o ß s ta d t zu fö rd e rn . Je m eh r es g e lin g t, den S ie d lu n g s a u fb a u in dem E in flu ß g e b ie t d e r S ta d t an den g e e ig n e te n S te lle n zu k o n z e n trie re n , d e s to g e su n d e r w ir d sich d e r G e s a m to rg a n is m u s d e r G r o ß s ta d t selbst e n tw ick e ln . N e b e n d e r d a d u rc h e rm ö g lic h te n e rle ich te rte n E rh a ltu n g d e r E rh o lu n g s flä c h e n , n e b e n d e r d a d u rc h b e ­ d in g te n w irts c h a ftlic h e n G e lä n d e e rs c h lie ß u n g ist es v o r a lle m am e hesten e rre ic h b a r, d e r im g rö ß e re n E in flu ß ­ g e b ie t d e r S ta d t w o h n e n d e n B e v ö lk e ru n g d u rch g ü n stig e A u s g e s ta ltu n g d e r V e rk e h rs a n la g e n d ie g e sch äftlich e n und k u ltu re lle n E in ric h tu n g e n d e r S ta d t n u tz b a r zu m achen.

Es v e rd ie n t h e rv o rg e h o b e n zu w e rd e n , d a ß b e i d e r Be­

a rb e itu n g d e r B e b a u u n g s p la n u n g m it d e n G e m e in d e ­ v e rtre tu n g e n sich ein a u ß e ro rd e n tlic h g ro ß e s M a ß von V e rs tä n d n is fü r d ie E rfo rd e rn is s e eines g e s u n d e n s tä d te ­ b a u lic h e n A u fb a u e s z e ig te , d a ß a n d e re rs e its a b e r auch de n s tä d te b a u lic h e n B e z ie h u n g e n zu d e r S ta d t M ün ste r

(F o rtsetzung s ie h e S e ite 73)

(5)

VOLKSSCHULE A M SCHAUDINNSW EG IN HAMBURG

A R C H IT E K T : O B E R B A U D I R E K T O R P R O F . D R . F R IT Z S C H U M A C H E R , H A M B U R G • 1 3 A B B IL D U N G E N

H a u p t s e i t e Fotos G e b r. D ra n s fe ld , H am burg

Der Schulbau, d e r sich neuerdings an der Ecke von Rübenkamp und A lte W ö h r erhebt, z e ig t unter allen den neuerdings fertiggestellten Schul­

bauten das System d e r g e g e n w ä rtig e n Volks­

schule vielleicht am deutlichsten und klarsten.

Der Architekt w u rd e bei seiner G estaltung durch keine Besonderheiten a b g e le n kt: d e r Bau­

platz w a r günstig zugeschnitten in seiner G rö ß e und seinen Himmelsrichtungen, nur sein steigen­

der C harakter stellte einige besondere Probleme, die sich in reizvollen Terrassierungen lösen ließen, ohne dem H o f die groß e zusammen­

hängende Spielfläche zu rauben, — das Pro­

gramm zeigte keine S ondera nlagen, sondern b e ­ stand aus den Forderungen, w ie sie nach den gegenw ärtigen Abm achungen, die zwischen O berschulbehörde und F inanzdeputation g e ­ troffen sind, als norm al bezeichnet w erden kann.

So w a r es denn möglich, dem G e b ä u d e den denkbar einfachsten G ru n d riß zu geben. Ein doppelseitig bebau ter H a u p tflü g e l b irg t die ganzen Klassenräume, ein im rechten W in ke l dazu entwickelter N e b e n flü g e l b irg t die drei großen H aupträum e: Turnhalle, A u la , G ym nastik­

saal und ihre N ebengelasse.

W ir haben es mit einer Doppelschule zu tun,

die 30 Norm alklassen und 4 Reserveklassen b e ­ sitzt. 7 Klasseneinheiten dienen dem naturwissen­

schaftlichen Unterricht in Physik, Chemie und Bio­

logie, vier dem W erkunterricht. Die üblichen N ebenräum e für Lehrmittel, B ibliotheken, A rzt, Lehrerzimmer sind d a , auch eine Lehrküche mit Schulspeisung im Untergeschoß. Der groß e Zeichensaal ist in ein oberstes Gechoß gelegt, das sich noch über den 5 durchgehenden G e ­ schossen des Schulkörpers als turm a rtig e r K örper erhebt und hoch oben die Terrasse trä g t, die dem Unterricht im Freien dient und zugleich ein Aus­

sichtsturm von ungewöhnlichem Reiz ist.

N u r durch diese G ru p p ie ru n g w irk t d e r Bau in seiner A ußenarchitektur, er z e ig t sonst lediglich die durch Fenster geglied erten Flächen, die ein schöner brauner Klinker belebt.

Im Innern ist alles a u f Licht und starke Farbe gestellt, deren Absichten d e r M a le r P o r s c h e verw irklicht hat. Besondere Liebe a b e r ist der harmonischen D urchbildung der drei H aupträum e gew idm et, — die Turnhalle z e ig t einen eigenen C h a ra kte r durch die A rt, w ie d e r G eräteraum in einer offenen A rchitektur an sie a n g e g lie d e rt ist, d e r G ym nastiksaal ist in zierlicher Luftigkeit der Decken und W a n d b e h a n d lu n g g e b ild e t, und

65

(6)

NLL/SHU D0LK55Cr)ULL HM 5CnnUIMNN5UJC:Q

I

A n s i c h t v o n O s t e n 1 : 5 0 0

V O LK S S C H U L E A M SC H AUD1NNSW EG

0 5 10 15 20m

G r u n d r iß v o m E r d g e s c h o ß 1 : 5 0 0

diese A ula g ib t einen der weitesten Schulräume, pflege hat dem M a le r O tto T h ä m e r den Auf- die Ham burg besitzt, durch die A rt, w ie der Sing- tra g fü r ^in e W a n d m a le re i in dieser Schule ge- saal als eine A rt O bergeschoß zu ihm hinzuge- geben und er hat sich gleich die größte Aufgabe zogen w erden kann. Sie z e ig t a b e r noch eine gestellt, die sie b o t: die Bew ältigung der ganzen andere Eigentümlichkeit, die bisher kein neuerer W a n d durch eine einheitliche Komposition, die Raum dieser Stadt aufzuweisen hat, ihre Stirn- schön ausgew ogen ihre Fläche belebt,

w and ist mit einem Bilde in echter Fresco-Malerei Auch sonst z e ig t d e r Bau einige kleine in sich

geschmückt. Die Senatskommission für Kunst- abgeschlossene Kunstwerke. Die Brunnen sind

(7)

VOLKSSCHULE A M S C H A U D IN N S W E G IN H A M B U R G A u la f lQ g e l

geziert mit Bronzen des Bildhauers W e i n ­ b e r g e r , der auch den kleinen fröhlichen Kerl, der im Hof a u f d e r Schildkröte reitet, geschaffen hat. Die Plastiken, die den Eingang schmücken, sind W erke des Bildhauers R u w o I d t.

Der Bau ist eine jener Schulen des großen Schulbautenprogramms, das M itte 1929 be­

schlossen w urde. Es w urden fü r ihn 1 418 000 RM bewilligt und 106000 RM fü r die N e b e n a rb e ite n des Platzes, d e r ursprünglich 3 bis 4 m über

S traßenhöhe lag. Es ist gelungen, von dem G e ld e eine beträchtliche Summe zu ersparen.

Die Pläne und Einzelzeichnungen des Baues stammen von O b e rb a u d ire k to r Fritz S c h u ­ m a c h e r . Sie w urden zu r Ausführung gebracht von der 3. H ochbauabteilung unter Führung von O b e rb a u ra t G ö b e l und d e r besonderen Bau­

leitung von Baurat S c h m i d t , denen fü r die heiz- und maschinentechnischen A rbeiten D iplom ­ ingenie ur R o ß b e r g zur Seite stand. —

67

(8)

S t r a ß e n s e i t e

VO LK S S C H U L E

A M S C H A U D IN N S W E G IN H A M B U R G

A R C H I T E K T O B E R B A U D IR E K T O R P R O F . D R . F R IT Z S C H U M A C H E R H A M B U R G

S t r a ß e n s e i t e

(9)

?

F lu r u n d

F lu r v o r d e r A u l a

69

A

VOLKSSCHULE A M v SCHAUDINNSW EG

IN HAMBURG

A R C H IT E K T O B E R B A U D IR E K T O R P R O F . D R . F R IT Z S C H U M A C H E R H A M B U R G

A u la m it F r e s k o b i l d e r n v o n O . T h ä m e r

T r e p p e

(10)

V O L K S S C H U L E AM S C H A U D IN N S W E G IN H A M B U R G

A R C H I T E K T

O B E R B A U D I R E K T O R P R O F . D R .

F R IT Z S C H U M A C H E R H A M B U R G

G y m n a s t i k s a a l

Z e i c h e n s a a l

G e s a n g s k l a s s e

(11)

VILLA IN FRANKFURT A M M A IN

A R C H IT E K T D I P L . - I N G . H . G R O B E , B D A , K Ö L N U N D F R A N K F U R T A . M . • 5 A B B IL D U N G E N

Fotos D r. Paul W o lff, Frankfurt a. M .

Die O rientierung des Grundstückes erm ög­

lichte es, die W ohnräum e besonnt dem G arten zu anzuordnen, sie öffnen sich zur umfaßten Terrasse, die zum G arten überleitet. Die H alle erfüllt als räumlicher M ittelpunkt die Funktion der Sammlung, da auch die durch die H aupttreppe mit ihr verbundene obere Diele von Privaträumen umschlossen ist. Die W irtschaftsräum e sind von Keller bis Dachgeschoß durch eine N eb e n tre p p e zusammengefaßt.

Der zentrale Eingang führt ohne besonderen W in d fa n g z u r G a rd e ro b e . Von hier Zugang zur H alle, zum Zimmer des Herrn (für Geschäfts- bes-uche) und zur Küche. Diese hat besonderen Lieferanteneingang mit g e te ilte r Türe und führt über die Spüle und Anrichte zum Speisezimmer.

Im O bergeschoß bilden Elternschlafzimmer, A n ­ kleidezim m er und Bad eine geschlossene G ru p p e , w ie auch W ohnzim m er, Schlafzimmer und Bad des Sohnes in sich geschlossen sind. Das Dach­

geschoß e n thält ein G astzim m er, Bad, zw ei M ä d ­ chenzimmer und Speicherräume.

Technische Ausführung: M assiver Z ieg e lb a u mit Hohlsteindecken, schwachgeneigtes Schieferdach des H auptbaues, Flachdach d e r A nbauten. Fuß­

böden in H alle und G a rd e ro b e in S olhofener

S T R A S S - i •

G ru n d r iß v o m E r d g e s c h o ß 1:3 0 0

G a r te n s e ite

(12)

Platten, in den W ohnräum en des Erdgeschosses Kellertüren in Stahl bzw . als W e lld ra h tg e fle ch t in Parkett, in den Schlafzimmern Linoleum a u f Stein- W inkelrahm en. Sämtliche Türen d e r Nebenräum e holz, in Küche mit Anrichte und den Bädern mit in Stahlzargen. Z entrale H eizungsanlage und Gummi belegt. Stragula a u f Steinholz in den W arm w asserbereitung mit elektr. Heißwasser- Räumen des Dachgeschosses, Steinholz im Speicher als Zusatz in d e r Spüle. H alle in Lack- Speicher. Versenkfenster der H alle und Blumen- fä rb e leicht g e tö n t gestrichen, W ä n d e d e r W ohn- erker in Stahl, die übrigen Fenster und Balkon- und Schlafzimmer ta p e z ie rt (Salubra). Fassade türen als Verbundfenster in Holz. Eingangstüren über Klinkersockel lichtrot gestrichen und in als Stahlholztüren, Fricatüre der G a ra g e , a lle Terranova verputzt. H. G r o b e .

H a u p t e in g a n g A R C H . D I P L . - I N G . H . G R O B E , B D A , K Ö L N U N D F R A N K F U R T A . M . T r e p p e In d e r H a lle

(13)

in vollem M a ß e R echnung g e tra g e n w u rd e . Das sta rke H eim atgefühl in d e n G e m e in d e n lä ß t d e n W ille n h e r­

vortreten, in d e r w e ite re n E n tw ic k lu n g nicht dem so v ie l­

fach b e o ba ch te te n V o ro rts c h ick s a l zu v e rfa lle n , s o n d e rn in stolzer Freude sich ein w e s e n s v e rw a n d te s H e im zu schaffen. Dieser G e s ta ltu n g s w ille , d e m d ie G e m e in d e n durch ihre B e b a u u n g s p la n u n g A u sd ru c k g e g e b e n h a b e n , ist durch eine k r ä ftig e V e r k e h rs p o litik u n d U n te rs tü tz u n g des Eigenlebens d e r G e m e in d e n zu fö rd e r n . D ie a u f­

gelockerte G ro ß s ta d t im S in n e d e r W o h lf a h r t d e r Be­

völkerung und d e r W irts c h a ft w ir d um so v o llk o m m e n e r entstehen, ¡e m ehr es g e lin g t, d ie a u flo c k e rn d e n um ­ gebenden S ie d lu n g s g e b ild e zu g e s u n d e n u n d h e im a t­

frohen O rg a n is m e n zu e n tw ic k e ln . —

Grundsätzliches zum G ro ß k re is a u fb a u . Im G e g e n s a tz zu der G ro ß s ta d te n tw ic k lu n g b ild e t d e r G ro ß k re is nicht ein ü b e rra g e n d e s Z e n tru m aus, e r v e r fo lg t v ie lm e h r das Ziel, a lle Teile des K re is g e b ie te s , auch d ie k le in ste n S ie d ­ lungskerne, als s e lb s tä n d ig e p o litis c h e E in h e ite n w e it- möglichst am S ie d lu n g s a u fb a u te iln e h m e n zu lassen. D ie Siedlungen s o llte n , w e n n irg e n d m ö g lic h , stets a ls Er­

weiterung v o rh a n d e n e r O rts la g e n e n tw ic k e lt w e rd e n . Es wird hierm it in s b e s o n d e re d e r h e im a tlic h e Sinn g e w e c k t und erhalten und e in e w e itg e h e n d e A u s n u tz u n g d e r b e ­ stehenden k u ltu re lle n und g e s c h ä ftlic h e n E in ric h tu n g e n e r ­ zielt. Die zu v e rfo lg e n d e A u fb a u p o litik des Kreises und der G e m einden h a t sich v o rn e h m lic h a u f d ie F ö rd e ru n g der A n sie d lu n g des z u k ü n ftig e n B e v ö lk e ru n g s zu w a c h s e s in den kleinen und k le in ste n O rte n zu e rstre cke n . H ie r­

zu g e h ört d ie S o rg e fü r e in e g e s u n d e B o d e n p re is ­ gestaltung, w irts c h a ftlic h e G e lä n d e e rs c h lie ß u n g , ein Z u ­ sammengehen a lle r G e m e in d e n a u f dem G e b ie t d e r Wasser-, G as- u nd E le k triz itä ts v e rs o rg u n g u n d d e r Ent­

wässerung so w ie e in h e itlic h e r V e rk e h rs g e s ta ltu n g . Einer gemeinsamen Lösung b e d ü rfe n w e ite rh in d ie k u ltu re lle n und sozialen F ragen. Schulen u n d S tä tte n a lle r A r t d e r Körper- und G e is te s p fle g e h a b e n sich nach A r t und V e r­

teilung über das K re is g e b ie t vo n v o rn h e re in dem G r o ß ­ kreisgedanken u n te rz u o rd n e n . V o n a u s s c h la g g e b e n d e r Bedeutung fü r den G r o ß k r e is a u fb a u ist auch e in e von der gesamten K re is k ra ft u n te rs tü tz te F ö rd e ru n g v o n W ir t ­ schaftsanlagen in je n e n T e ile n des K re is g e b ie ts , in d e n e n

e in e a u f n a tü rlic h e r G ru n d la g e b e ru h e n d e W e ite re n tw ic k ­ lu n g d e r W irts c h a ft nicht g e g e b e n ist.

G rundsätzliches zum Eingem eindungsproblem . Das o b ig e B e isp ie l d e r E n tw icklu n g d e r U m g e b u n g d e r Prov.- H a u p ts ta d t M ü n s te r lä ß t w ic h tig e s tä d te b a u lic h e G e sich ts­

p u n kte , d ie b e i E in g e m e in d u n g e n g ro ß e r S tä d te zu b e ­ a chten s in d , b e s o n d e rs d e u tlic h in E rscheinung tre te n . D ie Z u te ilu n g g rö ß e re r G e b ie ts te ile a n d ie g ro ß e n S tä d te , w ie sie b e i d e n Um- und E in g e m e in d u n g e n im rh e in .-w e s tf.

In d u s trie g e b ie t im Ja h re 1929 e r fo lg t ist, ka n n in h e rv o r­

ra g e n d e m M a ß e z u r A u flo c k e ru n g d e r G ro ß s tä d te d ie n e n . V o ra u s s e tz u n g h ie rfü r ist a b e r, d a ß g le ic h z e itig m it In k ra fttre te n d e r G e b ie ts z u te ilu n g ein W irts c h a fts p la n des neuen G e s a m tg e b ild e s rechtlich v e ra n k e rt w ir d , d e r auch e in e B a u z o n e n o rd n u n g fü r das g e sa m te G e b ie t m it­

e n th a lte n muß. D ie B a u z o n e n o rd n u n g h a t in s b e s o n d e re d ie neue G e s a m ts ta d t d a v o r zu b e w a h re n , d a ß d as g e ­ sam te ne u e S ta d tg e lä n d e als te u e re s B a u la n d b e w e rte t und so d e r G e d a n k e d e r A u flo c k e ru n g vo n v o rn h e re in e rs c h w e rt o d e r v e rn ic h te t w ir d . D e r W irts c h a fts p la n selbst h a t als erstes Z ie l d a fü r zu s o rg e n , d a ß S ie d lu n g e n n ur d a a n g e s e tz t w e rd e n , w o sie vom S ta n d p u n k t d e r W ir t ­ s c h a ftlic h k e it u nd des V o lk s w o h le s aus im G e s a m t­

o rg a n is m u s d e r neuen S ta d t am z w e c k m ä ß ig s te n lie g e n . N u r so kö n n e n sich U m g e m e in d u n g e n , w ie sie im rh e in .- w e s tfä lis c h e n In d u s trie g e b ie t e r fo lg t sind, auch in dem staats- und b e v ö lk e ru n g s p o litis c h so w ic h tig e n A u flo c k e ­ ru n g s g e d a n k e n segensreich a u s w irk e n . U n te rb le ib t d ie g le ic h z e itig e g e s e tz lic h e V e ra n k e ru n g des z u k ü n ftig e n g ru n d s ä tz lic h e n S ie d lu n g s a u fb a u e s , so w e rd e n sich aus d e r G e b ie ts z u te ilu n g schw ere N a c h te ile fü r d ie G e s a m t­

s ta d t e rg e b e n , d ie v o r a lle m a u f dem G e b ie t des S tra ß e n w e se n s, d e r G a s-, W a s s e r- und E le k triz itä ts v e r­

s o rg u n g s o w ie d e r E n tw ä sse run g als u n e rs c h w in g lic h e A n ­ fo rd e ru n g e n an d ie g e m e in d lic h e n F ina n ze n in Er­

sch e in u ng tre te n w e rd e n . G e lin g t es nicht, d e n W e g des k ü n ftig e n S ie d lu n g s a u fb a u e s des ne u en G e s a m tg e b ild e s ge se tzlich in seinen G ru n d id e e n zu sichern, so erscheint es besser, d ie E n tw icklu n g des W irts c h a fts g e b ie ts nicht in d ie H a n d d e r z e n tra le n G ro ß s ta d t zu le g e n , s o n d e rn d ie Form d e r A rb e its g e m e in s c h a ft zu w ä h le n u nd d e n N a c h ­ b a rg e m e in d e n ih re S e lb s tä n d ig k e it zu b e la sse n. —

MAURERARBEIT AUF HÄNGENDER RÜSTUNG

V O N D IP L . - In g . D R . A . G Ü N T H E R , B E R L IN • 12 A B B IL D U N G E N

W ie b e ka nn t, h a tte im le tz te n J a h rz e h n t v o r dem W e lt ­ krieg d e r A m e rik a n e r Frank G i l b r e t h , ein S chüler Taylors, d a m it b e g o n n e n , auch fü r d a s B a u g e w e rb e , a u f psychotechnische B e o b a c h tu n g e n g e s tü tz t, A r b e its v e r ­ fahren h e ra u s z u a rb e ite n , d ie nach M ö g lic h k e it je d e n u n ­ nützen, nicht fü r d e n Z w e c k d e r je w e ilig e n A r b e it u n ­ bedingt e rfo rd e rlic h e n Z e it- u n d K r ä fte a u fw a n d des Arbeitenden ausschalten s o llte n . So h a tte e r ein G e rü s t konstruiert, d a ß dem M a u r e r g e s ta tte te , je d e rz e it in gleicher H öhe d ie S te in e zu v e rle g e n . Es w a r so a u s ­ gebildet, d a ß e in e A rb e its b ü h n e a n S tä n d e rn , d ie a u f dem E rdboden fest a u fg e s te llt w a re n , a llm ä h lic h e m p o r ­ gehoben w e rd e n ko n n te .

Das A rb e ite n von e in e r so lch e n R üstung aus h a t sich jedoch nicht e in b ü rg e rn k ö n n e n . W o h l a b e r h a t d e r h ie r zugrunde lie g e n d e G e d a n k e — e in e m it d e m F ort­

schreiten d e r A r b e it a llm ä h lic h sich h e b e n d e A r b e its ­ bühne — eine w e ite re F o rte n tw ic k lu n g e rfa h re n . D as a lte Gerüst, fü r d ie F ie rs te llu n g n o rm a le n M a u e rw e rk e s a u s ­

g e b ild e t, m uß te in sich s ta n d fe s t b le ib e n u nd ko n n te d a ­ h e r höchstens e in e A rb e its h ö h e vo n 11 m e rre ich e n . H ie rb e i e rg a b sich a b e r noch k e in e W irts c h a ftlic h k e it des A rb e its v e rfa h re n s . Erst m it d e r S k e le ttb a u w e is e k o n n te sich d a s flie ß e n d e A rb e ite n auch b e im M a u e rn — und z v /a r v o n e in e r h ä n g e n d e n Rüstung aus — e in fü h re n , ein B ew eis d a fü r , w ie e n g B a u k o n s tru k tio n und A rb e its v e r­

fa h re n w irts c h a ftlic h z u s a m m e n g e h ö re n .

D e r S k e le ttb a u b re ite t sich auch b e i uns im m e r m ehr aus. D a m it ist d ie technische und w irts c h a ftlic h e V o ra u s ­ s e tz u n g g e g e b e n , d ie in A m e rik a a u s g e b ild e te H ä n g e ­ rü stu n g auch b e i uns zu v e rw e n d e n . D ie A b b . 1 bis 4 z e ig e n d ie A n w e n d u n g b e i E is e n b e to n - u n d S ta h ls k e le tt­

b a u te n b e i B a u te n v e rs c h ie d e n e r Z w e c k b e stim m u n g . Um ih re E in fü h ru n g b e m ü h t sich d ie du rch ih r S p ritz ­ v e rfa h re n b e k a n n te T o r k r e t - G e s e l l s c h a f t . Sie h a t im Z u s a m m e n a rb e ite n m it B e ru fs g e n o s s e n s c h a ft, B a u ­ p o liz e i u n d d e r S p itz e n g e w e rk s c h a ft d ie G r u n d la g e n g e ­ s c h a ffe n , um e in e e in w a n d fr e ie , w irts c h a ftlic h e u n d d ie

73

(14)

S t. J o s e p h - K i r c h e , F r a n k f u r t a . M . - B o r n h e i m

zu A b b . 3. H ier sind die K ragträger der H än g e rü stu n g nicht auf

Sicherheit d e r A rb e ite n d e n nicht g e fä h rd e n d e A n w e n d u n g des neuen H ilfsm itte ls zu e rm ö g lic h e n .

A b b . 5 bis 8 z e ig e n , w ie d ie Rüstung a u s g e b ild e t ist:

K ra g trä g e r w e rd e n an den D e c k e n trä g e rn des o b e rs te n Geschosses im A b s ta n d von 2,50 bis 3 m a n e in a n d e r b e ­ fe s tig t. An D ra h tse ile n h ä n g t ein e tw a 2 m h o h e r S ta h l­

rah m e n , dessen u n te re r Q u e rtr ä g e r d ie aus 5 cm sta rke n B ohlen h e rg e s te llte A rb e its b ü h n e und dessen o b e re r

E u r o p a - H a u s in B e r lin ie D a c h k o n s tru k tio n a u fg e le g t, sondern unter diese gehängt.

T o r k r e t - S c h n e l l b a u r ü s t u n g für S k e le t t-B a u te n

Q u e r tr ä g e r i. d. R. noch ein S ch u tzd a ch aus B re tte rn trä g t.

Das G e rü s t w ir d v o n d e n M a u re rn se lb st a llm ä h lic h in die H ö h e g e w u n d e n .

D ie Rüstung k a n n e in e N u tz la s t v o n 200 k g /m 2 tra g e n . A u f ein G e rü s tfe ld v o n 3 m L ä n ge u n d 1,50 m Breite k ö n n e n d e m e n ts p re c h e n d b e is p ie ls w e is e z w e i M ö rte l­

kä sten v o n je 100 I In h a lt u n d e in Sack Z em ent a u f­

g e b ra c h t w e rd e n . A u ß e rd e m k ö n n e n z w e i Putzer ar- H a u s G r e n z w a c h t in A a c h e n

Sta h l-S k e le ttb a u K o n t o r h a u s in R o t t e r d a m

Eisenbeton-Skelettbau

(15)

■f

B lic k v o m In n e r e n d e s B a u e s a u f d i e R ü s t u n g G e r ü s t - W i n d e m i t A u f h ä n g u n g

E in z e lh e it e n d e r T o r k r e t - S c h n e l l b a u r ü s t u n g

75

I I

(16)

b e ite n so w ie e in e d ritte Person d ie Rüstung b e tre te n . Bei M a u re ra rb e it kann ein Feld 100 S teine, ein e n Sack Z em e n t und einen M ö rte lk a s te n v o n '100 I u nd e b e n fa lls d re i Per­

sonen tra g e n .

Die ausschließliche V e rw e n d u n g von Eisen fü r d ie T ra g ­ ko n s tru k tio n h a t g e g e n ü b e r einem h ö lz e rn e n G e rü s t durch d ie kle in e n Q u e rsc h n itte d e r T e ile und durch d e re n k o n ­ struktiv e in fa c h e V e rb in d u n g z w e ife llo s den V o rz u g g rö ß e re r E in fa ch h e it und Ü b e rs ic h tlic h k e it und b ie te t a u ß e rd e m d ie M ö g lic h k e it, d ie T e ile statisch g e n a u zu berechnen. S e lb stve rstä n d lich sind noch b e s o n d e re S ich e ru n g svo rke h ru n g e n g e tro ffe n . Je d e W in d e tro m m e l (A b b . 8) h a t z w e i Z a h n s ä tz e , so d a ß ¡ed e r Rahm en, e in e s o g e n a n n te Rüstungseinheit, v ie r Z a h n s ic h e ru n g e n b e ­ sitzt. Falls sich e in m a l d ie b e id e n K linken e in e r W in d e g le ic h z e itig auslösen, kann d ie Rüstung sich n u r s o w e it senken, bis d e r Bügel d e r A n trie b s k lin k e g e g e n den Rahmen d e r W in d e schlägt, d. h. a ls o sp ätestens nach e in e r U m d re h u n g von e tw a einem D ritte l des W in d e n ­ um fanges. Eine w e ite re S ich e ru n g : re iß e n b e id e S e ile , so w e rd e n d ie a u f dem Rahmen d o p p e lt g e la g e rte n B e la g b re tte r sich g e g e n s e itig fe s tke ile n und so v e r­

h in d e rn , d a ß d ie Rüstung b rich t und h e ru n te rfä llt. D aß das w irk lic h e in tritt, w u rd e durch Versuche, b e i d e n e n d ie A u fh ä n g e v o rric h tu n g absichtlich z e rs tö rt w u rd e , na ch ­ g e w iesen.

D e r g rö ß te A b s ta n d d e r 1,50 m b re ite n G e rü s tra h m e n v o n e in a n d e r d a r f nach den p o liz e ilic h e n V o rs c h rifte n 3 m nicht ü b e rste ig e n . H ie rin lie g t in a lle n d e n Fällen ein g e w isse r N a c h te il, w o d as G e b ä u d e e in e g rö ß e re A c h s e n te ilu n g als 3 m hat. E rfa h ru n g s g e m ä ß ist dies a b e r fü r fast a lle V e rw a ltu n g s - und In d u s trie b a u te n d e r Fall, d e re n g ü n stigste A ch se n te ilu n g zw ischen 3,20 m und 3,50 m lie g t. Da d ie K ra g trä g e r d a n n nicht e in fa c h a n d e n je ­ w e ilig e n D e c k e n trä g e rn b e fe s tig t w e rd e n k ö n n e n , muß e in e H ilfs k o n s tru k tio n g e sch a ffe n w e rd e n . Z w e ife llo s ist d a h e r d ie A u s b ild u n g d e r G e rü s tk o n s tru k tio n fü r g rö ß e re A b s tä n d e d e r R üstungseinheiten w ü n sch e nsw ert. Eine w e ite re S c h w ie rig k e it in d e r A n b rin g u n g d e r K ra g trä g e r e rg ib t sich, w e n n ke in e n o rm a l z u r F ront lie g e n d e n D e c ke n trä g e r v o rh a n d e n sind, w a s b e isp ie lsw e is e be i dem neuen V e rw a ltu n g s g e b ä u d e d e r Siem ens & H alske A .-G . in Siem ensstadt d e r Fall w a r. D ie Rüstung w u rd e h ie r nach A b b . 9— 12 a u s g e b ild e t.

Um e in e e b e n e U ntersicht zu e rh a lte n , sind d ie Decken n o rm a l z u r Front — vom F ro n tträ g e r zum U n te rz u g — g e sp an n t. Die in d e r Decke lie g e n d e n und in d e r g le ich e n T ra g ric h tu n g la u fe n d e n T rä g e r d ie n e n n u r d e r A u sste ifu n g des S tahlskeletts und h a b e n d a h e r n u r ein kleines P ro fil. N u r h ie ra n k o n n te a b e r d ie K ra g k o n - struktio n b e fe s tig t w e rd e n . Um d ie schw achen T rä g e r nun nicht zu stark a u f B ie g u n g zu b e a n sp ru ch e n , m ußte d e r A n g riffs p u n k t d e r Last m ög lichst w e it nach h inten an den U n te rz u g h e ra n v e rle g t w e rd e n . Eine w e ite re Er­

schw erung fü r d ie A u s b ild u n g d ie s e r B e fe s tig u n g s ­ k o n s tru k tio n b e s ta n d d a rin , d a ß das B rü stu n g sm a u e rw e rk (1,50 m hoch) nicht in D ecke n h öh e d u rch b ro c h e n w e rd e n s o llte , de n n d ie n a c h trä g lic h e A u sb e sse ru n g d e r D u rch ­ b ruchstellen h ä tte d ie A u fs te llu n g b e s o n d e re r k le in e r A rb e its rü s tu n g e n e rfo rd e rt. D ie g e n a n n te n S c h w ie rig ­ ke ite n ko n n te n a lle rd in g s durch e in e g e e ig n e te K o n ­ s truktio n ü b e rw u n d e n w e rd e n . Im m erhin z e ig t sich h ie rin d e u tlich und g ru n d s ä tz lic h , w ie w ic h tig es ist, b e ­ reits be i d e r P lanung a u f d ie V e rw e n d u n g d e r H ä n g e ­ rüstung Rücksicht zu nehm en.

Ein a n d e r e r N a c h te il d e r B e fe s tig u n g a n d e n T rä g e rn d e r D a ch d e cke lie g t d a rin , d a ß m an d a s Dach e rs t fe rtig ­ s te lle n ka n n , w e n n d ie H ä n g e rü s tu n g e n tfe rn t ist, d. h.

na ch de m d a s M a u e r w e rk v e rp u tz t o d e r v e rfu g t ist. Die a m e rik a n is c h e n B e n u tz e r d e r H ä n g e rü s tu n g b e h a u p te n je d o ch , d a ß h ie rin ein N a c h te il n ich t m e h r zu e rb licken sei, w e n n w ie d o rt ü b lich , e in b is ins k le in s te aus­

g e a rb e ite te r und d a n n auch w irk lic h in n e g e h a lte n r Z e it­

p la n fü r d a s In e in a n d e rg re ife n a lle r B a u a rb e ite n v o rlie g t.

Ein w e ite re r, e b e n fa lls n u r d u rch s tra ffe A rb e its ­ d is p o s itio n zu v e rm e id e n d e r N a c h te il m uß auch d a rin e r­

b lic k t w e rd e n , d a ß d a s G e rü s t im m e r n u r in ein u nd d e r­

s e lb e n H ö h e a rb e ite n ka n n . Ein n a c h trä g lic h e s Ä n d e rn von E in z e lh e ite n an d e r F assade, o d e r d a s A n b rin g e n vo n K e ra m ik e n , S c h riftz e ic h e n o d e r A n s tric h a rb e ite n sind a ls o n u r m it b e s o n d e re m K o s te n a u fw a n d fü r ein a b e r­

m a lig e s H e b e n u n d S enken d e r Rüstung m ö g lic h . Auch m uß d ie K o n tro lle d e r M a u e r la u fe n d e rfo lg e n o d e r es m uß b e is p ie ls w e is e b e i Fug- o d e r P u tz a rb e it ein be ­ s o n d e re r n a c h trä g lic h e r K o n tr o lla rb e its g a n g d u rc h g e fü h rt w e rd e n .

W a s nun d ie V o rz ü g e des G e rü s te s a n la n g t, so liegen sie im w e s e n tlic h e n in d e r g rö ß e re n Ü b e rs ich tlic h k e it der B a u ste lle , dem P la tz g e w in n und in d e r g rö ß e re n Einfach­

h e it des A rb e its v e rfa h re n s und in d e r statischen Sicherheit des G a n z e n .

A ls P la tz g e w in n w ir d um d a s G e b ä u d e ein Streifen von 2— 2,5 m B re ite fr e i, d e r fü r d a s L a g ern vo n M a te ria l usw. v e rw e n d e t w e rd e n ka n n . F e rn e r f ä llt d e r fü r das S ta p e ln g rö ß e re r R üstm engen e rfo rd e rlic h e Platz fort.

Beim Bauen in b e le b te n S tra ß e n ist es m ög lich, den B ü rg e rs te ig v o lls tä n d ig f r e i zu lassen. Er w ir d durch eine S ch u tzrüstu n g a b g e d e c k t u n d d a r ü b e r k a n n von der H ä n g e rü s tu n g aus fr e i g e a rb e ite t w e rd e n , ein in A m e rika vie lfa c h ü b lich e s V e rfa h re n . A u f d a s le ic h te re M auern u nd Putzen in stets a n n ä h e rn d g le ich b le ib e n d e r A rb e its ­ h ö h e w a r b e re its e in g a n g s h in g e w ie s e n . Provisorische u nd nicht u n g e fä h rlic h e Z w is c h e n rü s tu n g e n , d a s Stehen a u f u m g e k e h rte n K ü b e ln u n d Eim ern u n d d e rg le ic h e n g ib t es nicht m ehr. Das F ro n tm a u e rw e rk ist nach d e r Fertig­

s te llu n g s o fo rt v o lls tä n d ig s ic h tb a r. B e isp ie lsw e ise e rh ä lt m an b e im Fugen sehr rasch e in e n Ü b e rb lic k ü b e r die W ir k u n g d e r g e w ä h lte n F arb e . D ie b e s o n d e re Feuers­

g e fa h r, d ie S ta n d rü s tu n g e n b rin g e n , in d e m sie das Feuer le ich t in d ie H ö h e le ite n , w ir d b e s e itig t.

S chließ lich lie g t noch e in V o rz u g v o n ge w isse r Be­

d e u tu n g fü r d ie A llg e m e in h e it d a rin , d a ß d ie Straßen vo n L a stautos m it d e n v ie le n u n d la n g e n Leitern ent­

la s te t w e td e n .

Die E in fü h ru n g d e r H ä n g e rü s tu n g b e d e u te t ein e n w e i­

te re n S ch ritt a u f d e m W e g e z u r In d u s tria lis ie ru n g des Bauens. Ih re A n w e n d u n g w ir d auch a n ih rem T eil dazu b e itra g e n , d a ß e n d lic h m it v e ra lte te n aus d e r H a n d ­ w e rk s p e rio d e d e r B a u te c h n ik s ta m m e n d e n G e w o h n h e ite n g e b ro c h e n w ir d , d ie a llg e m e in e in e m w irk lic h durch­

g re ife n d e n F ortsch ritt in d e n B a u m e th o d e n e n tgegensteht.

M a n w ir d sich v e rs a g e n m üssen, g ru n d le g e n d e Dinge erst zu e n ts c h e id e n , w e n n d e r Bau b e re its in vollem G a n g e ist, und d ie s in d e r S e lb s ttä u s c h u n g o d e r vielleicht ric h tig e r g e s a g t m it d e r A u s re d e , d a ß d a z u noch immer Z e it ist, s o la n g e m it d e r b e tre ffe n d e n T e ila rb e it noch nicht b e g o n n e n ist. M a n w ir d le rn e n müssen, d en w ä h ­ re n d des Baues im m e r w ie d e r v o rg e b ra c h te n Ä n d e ru n g s ­ w ün sch e n e n tg e g e n z u tre te n . Es ist do ch so selbstver­

s tä n d lic h , d a ß je d e r F o rtsch ritt im w irts c h a ftlic h e n Bau­

(17)

betrieb nur m ög lich ist, w e n n a lle M a s c h in e n , A p p a r a te und Einrichtungen a u fs höchste a u s g e n u tz t w e rd e n können. D er g e s a m te H e rs te llu n g s p ro z e ß eines B a u ­ werkes muß e i n flie ß e n d e s o rg a n is c h e s In e in a n d e r­

greifen säm tlicher B a u a rb e ite n w e rd e n . Das ka n n es aber nur g e b e n , w e n n d e r e in m a l a n g e k u rb e lte A r b e its ­ prozeß p ro g ra m m ä ß ig u n d re ib u n g s lo s a b lä u ft.

Aber noch e tw a s a n d e re s ist w ic h tig . Es f o r d e r t m o ­ dernes Bauen auch e in e v ie l tie f e r s c h ü rfe n d e K o n tro lle und Kostennachrechnung a ls b is h e r a llg e m e in ü b lich ist, weil mit je d e r E in fü h ru n g n e u e r V e rfa h re n e in g rö ß e re s Risiko v e rk n ü p ft ist. G r ö ß e re u n d g u t g e le ite te B a u ­ unternehmungen fü h re n d e s h a lb n a tü rlic h e in e S e lb s t­

kostenkontrolle durch. D iese e r fa ß t a b e r n u r d ie p r iv a t­

wirtschaftliche S eite d e r U n te rn e h m e ra rb e it. D a a b e r in den Bauten K a p ita l in g ro ß e m U m fa n g und a u f la n g e Zeit fe s tg e le g t w ir d , m uß in j e d e r B e z ie h u n g m it höchster W irts c h a ftlic h k e it — w a s d u rc h a u s nicht im m e r gleichbedeutend m it h ö c h s te r S p a rs a m k e it ist — g e b a u t werden. Flotter A r b e its fo r tg a n g k ü rz t d ie Z e it a b , in d e r diese K a p ita lie n u n p ro d u k tiv b le ib e n . G e sch ickte und zw eckentsprechende K o n s tru k tio n v e rh in d e r t d ie Fest­

legung u n p ro d u k tiv e n K a p ita ls . G e sch ickte rä u m lic h e Disposition v e rrin g e rt d ie B e trie b s k o s te n b e i d e r Be­

n u tz u n g des G e b ä u d e s . A lle s d a s in a u s s c h la g g e b e n d e r W e is e zu b e e in flu s se n , ist in d ie H a n d d es A rc h ite k te n g e g e b e n . K ü n stlerischer und te ch nische r In stin kt w ir d z w a r vie le s sicher und ric h tig lösen. Doch se lb st d a s K ö n n e n des G e n ie s ist be sch rä n kt. Es b e d a r f d e r U n te r­

s tü tz u n g durch w is se n sch a ftlich e e x a k te F o rsch u n g sa rb e it.

A lle b a u lic h e n M a ß n a h m e n s o llte n d a h e r in m e th o d is c h e r N a c h p rü fu n g a u f ih re w irts c h a ftlic h e A u s w irk u n g hin u n tersucht und w isse n sch a ftlich b e a rb e ite t w e rd e n .

Erst w e n n d ie Ergebnisse so lch e r system atischen A r ­ b e ite n v o rlie g e n , w ir d sich auch d ie F ra g e w irk lic h e in ­ w a n d fre i b e a n tw o rte n lassen, w ie w e it du rch d ie V e r­

w e n d u n g des neuen G e rü ste s w irts c h a ftlic h e V o rte ile e r­

z ie lt w e rd e n . V o r lä u fig ist m an noch a u f d ie B e a n tw o r­

tu n g d e r e in fa c h e n F ra g e a n g e w ie s e n : W a s k o s te t 1 qm M a u e rflä c h e zu b e rü s te n ? U nd d a z e ig t es sich, d a ß d ie neue Rüstung erst b e i H ö h e n ü b e r 20 m b illig e r ist als d ie a lte S ta n d rü s tu n g . O b m an d ie neue Rüstung auch fü r k le in e B auten w ir d v e rw e n d e n k ö n n e n , d ü rfte d a v o n a b h ä n g e n , w ie w e it d ie G e rü s tfirm a b e i z u n e h m e n d e r V e rw e n d u n g des G e rü ste s m it ih re n Preisen h e ru n te r­

g e h e n k a n n , u nd w ie w e it es dem A rc h ite k te n u n d d e r a.u sfüh re n de n Firm a g e lin g t, d ie in d e m ne u en V e rfa h re n lie g e n d e n M ö g lic h k e ite n a u s z u n u tz e n . —

DAS Q UADERN-SYSTEM DER

A M E R IK A N IS C H E N KO LO NISATIO N SSTA D TE

VOM A R C H IT E K T D R . K A R L H . B R U N N E R , A . O . P R O F . D E R S T A A T S U N I V E R S I T Ä T IN S A N T I A G O • 1 0 A B B IL D U N G E N (S C H L U S S A U S N R . 2 )

Abw eichend vo n dem ü b lic h e n Q u a d e rn s y s te m z e ig t Q u a d e rn s y s te m g e le g te s N e tz vo n D ia g o n a ls tra ß e n , die im Ja h re 1900 p la n m ä ß ig a n g e le g te S ta d t B e llo d e re n ü b e rg ro ß e Z a h l z u r F o lg e h a t, d a ß n u r w e n ig e H orizonte in B ra s ilie n (A b b . 3, N r . 2) e in ü b e r d a s vom V e rk e h r b e n u tz t, d ie ü b rig e n v e rn a c h lä s s ig t w e rd e n .

77

(18)

Das Rechteckschema d e r S ta d tg ru n d ris s e h a t b e k a n n t­

lich den w e ite re n N a c h te il z u r Folge, d a ß d ie ö ffe n t­

lichen o d e r sonst b e d e u te n d e n Buuten n u r a n den w e n ig e n fre ig e la s s e n e n Plätzen z u r G e ltu n g ko m m e n , w ä h re n d sie fa s t n iem als als S tra ß e n a b s c h lu ß d ie n e n o d e r In sch rä g e r B lickrichtung gesehen w e rd e n kö n n en . (S tä d te b ild e r von S a n tia g o A b b . 4 in N r. 2 und 8 bis 10.) M it d e r Führung d e r eb e n g e n a n n te n d ia g o n a le n D u rch ­ brüche muß d a h e r auch d e r Zw eck v e rb u n d e n w e rd e n , d ie Stellen des S ta d tg ru n d ris s e s , an w e lch e n solche D ia ­ g o n a le n b e g in n e n b z w . e n d ig e n , d e ra r t zu g e s ta lte n , d a ß d o rt b e fin d lic h e o d e r d o rt zu e rric h te n d e ö ffe n tlic h e Bauten z u r besten G e ltu n g kom m en. Im R e g u lie ru n g s ­ p la n e d e r S ta d t S a n tia g o h a t das sü d lich e P a a r von D ia g o n a le n d ie Bestim m ung, den b e tre ffe n d e n T eil des S ta d tg e b ie te s s o w o h l hinsichtlich des V e rk e h rs als auch s ta d tba u kü n stle risch nach dem im Entstehen b e g riffe n e n R egie ru n g sze n tru m hin zu o rie n tie re n ; d ie s ü d w e stlich e d ie s e r b e id e n D ia g o n a le n w ird dieses neue Z en tru m a u f d ire k te m W e g e m it dem g rö ß te n in n e rh a lb des W e ic h ­ b ild e s d e r S ta d t g e le g e n e n Park, den P a rq u e C o u s in o , v e rb in d e n , w ä h re n d d ie z w e ite , südöstlich g e fü h rte D ia ­ g o n a le d ie V e rb in d u n g nach den a u s g e d e h n te n V ille n ­ v ie rte ln , w e lch e sich in d ie s e r Richtung g e g e n d e n Fuß d e r K o rd ille re hin a u sd eh n e n , a b k ü rz e n so ll (A b b . 5 und 6 in N r. 2).

Die T rassierung d e r k ü n ftig e n D ia g o n a le n im Z entrum d e r S ta d t S a n tia g o g e s ta tte t e in e w e ite re nicht u n w ic h ­ tig e E rw ä g u n g. Diese g e h t näm lich von dem G r u n d ­ sätze aus, d a ß solche D ia g o n a le n , d ie in n e rh a lb des s tra ffe n Q u a de rn syste m s a u ß e ro rd e n tlic h v e rk e h rs a n z ie ­ hend w irk e n , nicht vom e ngsten V e rk e h rs m itte lp u n k t, so n d ern erst vom R a n d g e b ie t d e r C ity a u s g e h e n d ü rfe n . D er g e g e n te ilig e Fall h a t sich in dem o b e n g e n a n n te n B eispiel von Buenos A ire s e rg e b e n , w o d ie T ra s s ie ru n g d e r b e id e n D ia g o n a le n vom H a u p tp la tz e P la za d e M a y o aus an d ie s e r S te lle e in e schon heute fa s t u n e n tw irrb a re V e rke h rsko n g e stio n g e sch affe n hat.

Im S ta d te rw e ite ru n g s g e b ie t d e r a m e rik a n is c h e n G ro ß ­ s tä d te h a t d e r r e g e lm ä ß ig e R aster des S tra ß e n n e tzes in s o fe rn b e re its g e w isse A b w e ic h u n g e n e rfa h re n , als du rch r a d ia l ins H in te rla n d fü h re n d e L a n d s tra ß e n sek­

to re n fö rm ig e B e z irk s g re n z e n g e g e b e n sin d . A b e r auch m it d ie se n ra d ia le n A u s fa lls tra ß e n ist d e m h e u tig e n Ver­

k e h rs b e d ü rfn is n ich t m e h r h in re ic h e n d g e d ie n t, d a ein ü b e ra u s r e g e r V e rk e h r z w isch e n d e m um d ie A lts ta d t g e la g e rte n E rw e ite ru n g s b e z irk e n u n te re in a n d e r be­

steht. A u s d ie se n G rü n d e n m üssen in d e n A u ß e n ­ b e z irk e n n e b e n d e n zum Z e n tru m fü h re n d e n R a d ia l­

s tra ß e n ta n g e n tia l u nd s ch rä g g e fü h rte V erke h rsstra ß e n nach d e n N a c h b a rb e z irk e n in d e n R e g u lie ru n g s p la n e in ­ g e fü g t w e rd e n (A b b . 5). G ib t schon dieses E rfordernis d ie w e se n tlic h e n R ichtlinien fü r d ie S tru k tu r des Regu­

lie ru n g s p la n e s d ie s e r G e b ie te a n , so b ild e t es ein an ­ d e re s w e s e n tlic h e s M o tiv , in n e rh a lb d e r durch d ie Ver­

k e h rsstra ß e n um schlossenen B e z irk s te ile , so w e it noch tu n lich m it d e m schem atischen S tra ß e n ra s te r a b z u ­ schließen, d u rch d a s A b fa n g e n ü b e rm ä ß ig e r S traßen­

lä n g e n d e n D u rc h g a n g s v e rk e h r a u sz u s c h lie ß e n und so d ie B estim m ung d e r W o h n b e z irk e zu w a h re n , durch ent­

s p re c h e n d e G lie d e ru n g d e r B lo c k fo rm e n , d e r Strcßen- q u e rp r o file u n d d e r e in g e s c h a lte te n P lä tz e je w e ils eine lo k a le C h a ra k te ris tik zu s c h a ffe n u n d in n e rh a lb des g a n z e n System s d ie P lä tz e fü r k ü n ftig e ö ffe ntlich e B a u te n , d ie E in g ä n g e zu d e n ö ffe n tlic h e n Parks und S p o rta n la g e n usw. d e r a r t a n z u o rd n e n , d a ß sie gleich­

fa lls d a z u v e rh e lfe n , d e m G e b ie te se in e S tru ktu r und O r ie n tie r u n g zu g e b e n .

Das rasche W a ch s tu m d e r a m e rik a n is c h e n S tä d te läßt d ie R ichtung, in w e lc h e r sich d ie k ü n ftig e n Erfordernisse m o d e rn e r S tä d te b e w e g e n , d e u tlic h e r e rk e n n e n , als dies in n e rh a lb des b e s tä n d ig e re n C h a ra k te rs o d e r doch bei d em w irts c h a ftlic h w e n ig e r b e le b te n Z u s ta n d im Rand­

g e b ie te e u ro p ä is c h e r S tä d te m ö g lic h ist. U nd es b le ib t sonach kein Z w e ife l, d a ß d ie w ie d e ru m nach s tra ffe r G e ­ ra d e fü h ru n g n e ig e n d e n P la n u n g e n d e r neuesten Zeit

S t a d t e r w e i t e r u n g v o n V a l d i v i a in C h ile Zentrum der deutschen K olonisation im Süden Erweiterungsplan mit A uflassu ng des Q u ad ern ­ schemas im erw eiterten Teil

CIIIDAD D L V A L D IV IA

¥ v J> C A .iL Ü . a S ; k u i i i i

;; I A M ! * t * a n y j j » » * < je i i i a ( t ut

A R C H IT E K T P R O F . D R . K . B R U N N E R

(19)

R e g ie r u n g s g e b ä u d e im

„ B a r r io C i v i c o “ w e s t l i c h d e r C ity

8

H o c h h ä u s e r U b e r d e n q u a d r a tis c h e n B a u b l ö c k e n d e r C ity

S t a d t b i l d e r a u s S a n t ia g o d e C h il e

S ü d w e s t s t a d t p a r k ( P a r q u e C o u s in o ) Soll durch eine D ia g o n a l­

straße mit dem ,,B arrio C iv ic o "

verbunden w erden

10

nur in n e rh a lb g e w is s e r G re n z e n a u fre c h te rh a lte n w e r- Auch d ie F o rm g e b u n g d e r E rw e ite ru n g s g e b ie te k le in e re r den; d a rü b e r h inaus v e rla n g t d e r O rg a n is m u s des S lä d te C h ile s z e ig t, so se h r sie auch u rs p rü n g lic h dem Stadtganzen und d ie u n e rlä ß lic h e Rücksicht a u f to p o - s tra ffe n Q u a d e rn s y s te m fo lg te n , b e i sa c h lic h e r A n ­ graphische G e g e b e n h e ite n ih re in d iv id u e lle Lösung, p a s s u n g a n d ie ö rtlic h e n V e rh ä ltn is s e u nd B e d ü rfn isse

79

Cytaty

Powiązane dokumenty

spiel, das natürlich durchaus nicht als Vorlage überall dienen soll, sondern nur andeutet, wie man bei Durchführung der Gasthausreform nun großzügig im Interesse

Für die Gesunden und Erwachsenen kann ich die absolute Enthaltsamkeit vom Alkohol nicht allgemein verlangen — wer sie freiwillig auf sich nimmt, ganz oder

stration gegen d ie Regierung, d ie die Herstellung von Bier mit 3°/o Alkohol verboten hat, während ausländische Biere mit unbegrenztem A lkoholgehalt feilgehalten

welches Selbstbestim m ungsrecht gedanken- und willenlos dem an ihn ergangenen Befehle nachzukommen hat. W er m itten im Leben der Truppe steht, w ird es nicht

Die dritte Bestrafung bildet insofern einen Wendepunkt, als beim nächsten Male innerhalb eines Jahres Einsperrung in ein T r i n k e r a s y l erfolgen kann. Hier

«fîjanblung gefď)iel)t, wirb im Dcutfdjen ftetê burd) 3&#34;iparttfeln ober burd) befonbere llmftânbe angejeigk Sage id) ferner j. unb jeigt alfo an, baß bie Handlung jcijt

l»?.. Es ist nicht wahr, daß die Papierindustrie etwas davon, was das Theater in Kaiserslautern Heinrich IV. ein Denkmal setzen lassen will. Aber das bleibt sich gleich. Ginmal

Die Runst ist Lebensausdruck: Bewahrung und Verewigung des vergangenen, Gestaltung und Offenbarung des Gegenwärtigen, Ahnung und Planung des Rünftigen. Ackerbau, Fischerei,