Władysław Ślesiński
"Reclams Handbuch der
künstlerischen Techniken", Band. 2:
"Wandmalerei, Mosaik", Albert
Knoepfli, Oskar Emmenegger,
Mangred Koller, André Meyer, 1990 :
[recenzja]
Ochrona Zabytków 45/1-2 (176-177), 119
P IŚ M IE N N IC T W O
A l b e r t K n o e p f l i , O s k a r E m m e n e g g e r , M a n f r e d K o l l e r und A n d r é M e y e r . Rec/ams
Handbuch der künstlerischen Techniken. Band. 2: Wand malerei, Mosaik. 536 stron, 8 tablic barwnych i 110
jednobarw nych fotografii
Pod koniec 1990 r. ukazał się drugi tom Rec/ams H a n d
buch der künstlerischen Techniken, pośw ięcony malars
tw u ściennemu i mozaice opublikow any przez W yd a w nictw o Philipp Reclam jun. w Ditzingen. Jest on ko n tynuacją pierwszego tom u w ydanego w 1984 r., którego treścią były barw niki i m alarstwo sztalugowe na drewnie i płótnie oraz tom u trzeciego z 1986 r. poświęconego w yrobom ze szkła, ceramiki, porcelany, laki i skóry oraz meblom i intarsji. Wszystkie w ym ienione trzy tom y będą ce podręcznikami technik artystycznych mają za cel uka zanie w rozwoju historycznym poszczególne techniki. Przeznaczone są przede wszystkim dla konserw atorów dzieł sztuki, historyków sztuki i kolekcjonerów , ale ró w nież dla wszystkich interesujących się kulturą i sztuką. Tom drugi, który nam świeżo oferuje w spom niane w y d a w n ic tw o jest podobnie jak poprzednie podręczniki (tom pierwszy i trzeci) pracą zbiorową. N iew ątpliw ym w a lo rem pracy są autorzy wysoce kom petentni, cieszący się m iędzynarodową renomą jako naukow cy i konserw ato rzy zabytków. Pierwszą część drugiego tom u dotyczącą technologii i technik malarstwa ściennego od czasów prehistorycznych aż do końca średniowiecza (s. 7 -2 1 2 ) opracow ał profesor doktor A lbert Knoepfli, m.in. założy ciel Instytutu O chrony Z abytków w Związkow ej Wyższej Szkole Technicznej (Eidgenössische Technische H och schule) w Zurychu oraz Oskar Emmenegger profesor Akadem ii Sztuk Pięknych w W iedniu i Stuttgarcie jak i restaurator w Zizer (Szwajcaria). Autorem drugiej czę ści podręcznika poświęconej technologii i technikom malarstwa ściennego czasów now ożytnych aż do dziś (s. 2 1 7 -3 9 8 ) jest M anfred Koller d oktor historii sztuki i ma gister konserwacji dzieł sztuki, kierow nik pracow ni ko n serwatorskich Austriackiego Urzędu Konserwatorskiego
(Österreichisches Bundesdenkmalamt) i docent na W y dziale Konserwacji Dzieł Sztuki Akadem ii Sztuk Pięk nych w W iedniu. Trzecią i ostatnią część książki p o święconą technologii i technice mozaiki (s. 4 0 3 -4 97 ) napisał André Meyer, konserwator zabytków kantonu Lucerny i Członek Zw iązkow ej Komisji O chrony Z abyt ków Szwajcarii.
Polecając om awianą książkę polskiemu czytelnikow i ja ko najnowszą i stanowiącą jedną z najobszerniejszych syntez dziejów malarstwa ściennego z punktu widzenia technologii i technik nie będę zajm ować się w yszukiw a niem ewentualnych błędów drukarskich czy innych d ro biazgów, jak to robi w ielu recenzentów. Natomiast prag nę zw rócić uwagę na kontrow ersyjne założenie podręcz nika, będące oczywiście konsekwencją pierwszego to mu. Polega ono na daw nym , często jednak dotąd jeszcze przyjm owanym podziale technik malarskich na sztalugo we i ścienne, tzn. na podziale technik w zależności od miejsca na którym jest ono w ykonyw ane. Problematycz- ność takiego rozwiązania w dużym stopniu polega na tym, że m alować techniką olejną, tem perową i w ielu innym i można zarówno na ścianie jak i na tablicy d re w nianej, tekturow ej, płótnie napiętym na krosnach malars kich — nazywanych um ow nie malarstwem sztalugo wym. Tymczasem bardziej uzasadniony jest podział te chnik malarskich w zależności od rodzaju użytego s p o i wa, które jest decydujące o w łaściw ościach chem icz nych i fizycznych, a także o sposobie m alowania tzn. 0 technice w ykonyw ania. W tym w ypadku techniki m a larskie dzieli się na oparte na spoiw ach organicznych 1 m ineralnych a nie na sztalugowe i ścienne. Na m ar ginesie w arto wspom nieć, że wśród określanych jako ścienne tak samo często znajdują się m alow idła w y k o n y wane na sklepieniach jak i na ścianie o czym się nie wspom ina w tym podziale.
Należy stwierdzić z dużą satysfakcją, że wszystkie trzy części omawianej książki są bardzo przejrzyście i logicz nie napisane (obejm ując w kolejności określenie przed miotu, stan badań, przekazy źródłowe, materiały, narzę dzia, techniki wykonania itd., a wszystko w miarę m oż ności w układzie chronologicznym ). Oczywiście istnieją pewne partie książki (jak np. mozaika w XVIII, XIX i XX w .), w których czytelnik może odczuwać pewien n ie do syt inform acji. Każda jednak praca ma pewne ogranicze nia.
Im ponujące jest bibliografia kończąca każdą część ksią żki (pierwsza licząca 388 pozycji, druga 681 i trzecia 145). Wśród tych 1214 pozycji bibliograficznych znaj dują się zaledwie dw ie pozycje polskie, co nie jest jednak w yłącznie w iną autorów om awianej książki Reclams
Handbuch der küst/erischen Techniken: Wandmalerei und M osaik.
W ładysław Ś/esiński
