Schade door overstroming:
Ervaringen uit New Orleans
~
Schade door overstroming:
Ervaringen uit New Orleans
Deze uitgave is tot stand gekomen mede dankzij de ondersteuning en subsidie van het Ministerie van Economische Zaken.
Het Ministerie is niet verantwoordelijk voor de inhoud.
Het fotomateriaal is, tenzij anders vermeld, beschikbaar gesteld door de Times Picayune en Nola.com.
Omslagfoto: orkaan Katrina, http://earthobservatory.nasa.gov
ISBN-10: 90-77051-00-7 ISBN-13: 978-90-77051-00-9
December 2006
© TU Delft en HKV LIJN IN WATER Websites: www.tudelft.nl
www.hkv.nl
Tekstredactie: Met Andere Woorden, Arnhem
Opmaak: Dratex, Lelystad
Inhoudsopgave
Voorwoord Inleiding
1 . 1 Aanleiding en doel 1.2 New Orleans
1 .3 Overeenkomsten New Orleans en Nederland 1 .4 Leeswijzer
2 Orkaan Katrina en New Orleans 2 .1 Orkaan Katrina
2.2 Overstroming van New Orleans 3 Twee persoonlijke verhalen
3.1 Het verhaal van Georgia 3.2 Het verhaal van Muriel- 'Mini' 4 Overstromingsschade in New Orleans
4.1 Schade bij overstroming 4.2 Beschrijving van de schade
3 3 4 4 5 7 7 9 13 13 16 19 19 21 4.3 Kwantitatieve beschrijving schadecomponenten 24 5 Overstromingschade in Nederland
5.1 Overstromingen in Nederland
5.2 Watersnoodramp 1953 en New Orleans
33 33 34 5.3 Overstromingsscenario in het huidige Nederland 35
5.4 Vergelijking met New Orleans 37
6 Slotbeschouwing 39
Referenties 41
Voorwoord
Eén van de grote problemen in het waterbeheer is, dat water bij het publiek en in de politiek onvoldoende tot de verbeelding spreekt. In de afweging van prioriteiten krijgt water lang niet altijd voorrang, zelfs niet als het om beveiliging tegen overstromingen gaat. Wereldwijd is het waterbeheer slecht georganiseerd; men laat onveilige situaties ontstaan zonder adequaat in te grijpen. Zelfs na overstromingen overheerst lethargie. Brengt de orkaan Katrina hierin verandering? Worden de verwoestingen in New Orleans zo symbolisch, dat er een veranderde houding groeit? Het ware te hopen.
Wellicht heeft deze ramp eenzelfde uitwerking als eertijds de aardbeving van Lissabon. Na deze ramp geloofde men niet langer in de beste van alle mogelijke werelden te leven; het geloof in het bestaan van een harmonieuze natuurlijke orde verdween. Na Katrina zou de aandacht zich moeten concentreren op de door de mens gecreëerde wanorde. Het schadelijke effect van de waterrampen wordt immers in hoge mate bepaald door verkeerd menselijk handelen, zoals onverantwoorde ruimtelijke ordening of bodemdaling door wateronttrekking.
Het is goed dat Katrina en New Orleans op ons netvlies blijven staan. Dan heeft deze ramp ook nog een positief effect.
Ik ben daarom blij met het verschijnen van dit boek. Het geeft niet alleen een beeld van de materiële schade, maar ook van de sociale en psychische ontwrichting die door over-stromingen wordt veroorzaakt. Het is goed dat van daaruit een parallel wordt getrokken met de situatie in Nederland. Ook al is het waterbeheer hier veel beter georganiseerd en de veiligheidssituatie beter dan elders ter wereld, de verleiding tot veronachtzaming van de verantwoordelijkheden en roekeloos politiek gedrag is groot; dat heeft ooi< onze eigen geschiedenis afdoende bewezen.
Ik vertrouw erop dat dit boel< zijn weg vindt onder het grote publiek en in bestuurlijk Nederland.
Dr. Sybe Schaap
1
Inleiding
1 .1 Aanleiding en doel
Orkaan Katrina heeft één van de meest verwoestende natuurrampen uit de geschie-denis van de Verenigde Staten veroorzaakt. De omvang van de schade is ongekend. De economische verliezen langs de Amerikaanse Golfkust bedragen naar schatting $ 125 miljard, waarvan$ 45 miljard is verzekerd in de private markt [1].
Nederland ligt net als New Orleans grotendeels beneden de zeespiegel. Daarom is het interessant om de gevolgen van de overstroming in New Orleans te onderzoeken. Ook in Nederland kan immers een catastrofale overstroming plaatsvinden als water-keringen langs de kust, rivieren of meren doorbreken.
Deze uitgave geeft de resultaten van een onderzoek naar de gevolgen van een groot-schalige overstroming. Het doel van dit onderzoek is om inzicht te krijgen in de effecten van de overstroming en de omvang van de schade, zodat een betere basis ontstaat voor politieke besluitvorming over de bescherming tegen overstromingen in Nederland.
Figuur 1: Ligging van New Orleans. Het overstroomde gebied is in rood omlijnd. Het over-stroomde gebied bestaat globaal uit drie polders: Orleans (1); Orleans East (2) en St. Bernard (3)
1.2 New Orleans
New Orleans ligt in het zuidoosten van Louisiana, in de delta van de rivier de Mississippi (zie figuur 1 ). De stad heeft een landoppervlakte van 468 km2. Vóór Katrina had New Orleans ongeveer 500.000 inwoners. De stad wordt van verschillende kanten bedreigd door overstromingen: vanuit de rivier de Mississippi, het Lake Pontchartrain in het noorden en de Golf van Mexico in het oosten. Sinds de stichting van de stad in î 7î 8 is New Orleans vele malen getroffen door overstromingen, veroorzaakt door zowel orkanen als extreme afvoeren van de Mississippi. Belangrijke orkanen die het gebied hebben getroffen zijn orkaan Betsy in î 965 en Orkaan Camille in î 969 [4]. Orkaan Katrina trof de stad Louisiana eind augustus 2005.
Deze beschouwing gaat over de drie gebieden die tijdens Orkaan Katrina zijn over-stroomd: het centrale deel van de stad (Orleans), New Orleans East en St. Bernard (zie figuur î ). Om een beeld te krijgen van de omvang van het studiegebied is in Figuur 2 het centrale deel van New Orleans op dezelfde schaal weergegeven als de stad Amsterdam.
1.5 m or meer boven zeeniveau 0 tot 1.5 m boven zeeniveau 0 tot 1.5 m beneden zeeniveau
tiARAHAK
1.5 mor meer beneden zeeniveau _ AVlHOALE {~) ~ l~tf,r:o
Figuur 2: Oppervlakte Orleans East Ban!< in vergelijking met oppervlakte Amsterdam [20}
1.3 Overeenkomsten New Orleans en Nederland
lUUOIIII
•1,21ed ·llfKt O .. StKt 0.6fte1 O.Heet Uhllll UIW_I IJ.H.u
Figuur 3: Doorsnede door het centrum van New Orleans [20} langs de lijn "abc", zoals aangegeven in Figuur 2
1 .4 Leeswijzer
Het onderzoek is beperkt tot de effecten van de overstroming in New Orleans door orkaan Katrina. De schade door orkaanwind is niet meegenomen. Ook de schade in andere gebieden die door overstromingen zijn getroffen, zoals de golfkust in de staten Mississippi en Alabama en de gebieden ten noorden van Lake Pontchartrain, is buiten beschouwing gelaten.
De effecten van de overstroming zijn afgeleid uit beschikbare bronnen. Daarbij is zoveel mogelijk gebruik gemaakt van officiële en openbare evaluatierapporten van overheden en verzekeraars. In enkele gevallen zijn ook artikelen van de pers gebruikt.
2
Orkaan Katrina en
New
Orleans
2.1 Orkaan Katrina
Een orkaan of hurricane is een tropische depressie met hevige stormwinden. Orkanen ontwikkelen zich boven warme delen van de oceanen. Bij het naderen van de kust kunnen orkanen water tegen de kust opduwen (stormopzet of storm surge) waardoor kustgebieden kunnen overstromen. Ook de hoge windsnelheden en lokale overstro-mingen door hevige regenval kunnen schade veroorzaken. De kracht van orkanen wordt uitgedrukt in vijf categorieën op de schaal van Saffir-Simpson, waarbij orkanen uit categorie 5 de sterkste zijn (zie Tabel î ). Voor het fenomeen orkaan zijn wereldwijd verschillende namen in gebruik. In de Verenigde Staten en het Caribische gebied spreekt men van hurricanes, op het zuidelijk halfrond van cyclonen en in Azië van tyfonen.
Orkanen bereiken windsnelheden tot boven de 200 km/uur. De meest extreme stormen in Nederland veroorzaken aanzienlijk lagere windsnelheden, tot î 20 km/uur (windkracht î 2).
In Nederland kunnen orkanen niet voorkomen omdat de temperatuur van het zee-water te laag is en omdat de afstand tot de evenaar te groot is (nabij de evenaar is er voldoende roterende corioliskracht om het draaiende patroon van de orkaan te veroor-zaken). Orkanen trekken relatief snel over een gebied, stormen op de Noordzee blijven relatief lang hangen en kunnen daarom veel opstuwing veroorzaken
Categorie Windsnelheid (km/uur) Schade
(1 minuut gemiddelde)
1 Tussen 118 en 152 Lichte schade
2 Tussen 153 en 176 Dak-en vensterschade, belangrijke schade aan bomen en gewassen
3 Tussen 177 en 208 Grote schade met uitgebreide vernielingen aan gebouwen
4 Tussen 209 en 248 Daken worden weggeblazen, waterschade en schade aan gebouwen
5 Groter dan 248 Vrijwel alles wordt weggeblazen, grote schade aan gebouwen en infrastructuur
Tabel 1: Categorie-indeling van orkanen volgens de schaal van Saffir-Simpson
categorie 1-orkaan in Florida bij Hallande Beach aan land gekomen. Daar heeft de orkaan veel schade en elf slachtoffers veroorzaakt. Vervolgens heeft Katrina het vasteland nabij de zuidelijke punt van Florida verlaten en zich op de Golf van Mexico verder ontwikkeld. Figuur 4 geeft een overzicht van het verloop van de orkaan. De kleuren geven de orkaancategorie aan (geel: 3, oranje: 4, rood: 5).
Figuur 4: Verloop van Orkaan Katrina
Boven het warme water van de Golf van Mexico is kracht van de storm toegenomen. Katrina heeft zich daar snel ontwikkeld tot een categorie 5-orkaan, met een maximale gemiddelde windsnelheid van 281 km/uur en vlagen met snelheden tot 340 km/uur. Op 29 augustus om 6:10 uur 's ochtends is Katrina als een categorie 3-orkaan in Louisiana aan land gekomen, nabij Buras. Figuur 5 toont een satellietopname van Katrina ten oosten van New Orleans.
Figuur 5: Katrina komt aan land ten oosten van New Orleans (bron http://en.wikipedia.org)
2.2 Overstroming van New Orleans
New Orleans wordt beschermd door een systeem van "hurricane levees", water-keringen met een lengte van ruim 500 km (zie Figuur 6). Het systeem is ontworpen om bescherming te bieden tegen de stormopzet en de golven die een categorie 3-or-kaan
veroorzaakt.
"
'
.
.
/<
..
r
1 ZI.D0
Mississippi levee ~ Hurricane levee Secundaire kering 11th I trilt Cm IFiguur 6: Waterl<eringsysteem New Or/eans [4}
".
Clulmel\e vlJ!S) (J ~ uu...
"'
'"
Vcrrelvan Mexico opgestuwd tegen het oosten van de stad. Het water is daar over de 'hurricane levees' gestroomd met als gevolg de overstroming van New Orleans East en St. Bernard.
De oostelijke wind boven de orkaan heeft het water vanuit de Golf van Mexico het Lake Pontchartrain in gestuwd. Figuur 7 geeft de windrichting tijdens het passeren van de orkaan en de maximale waterstanden bij de stad aan, zoals voorspeld door het LSU hurricane center.
Figuur 7: Kaart van maximale berekende stormopzet {9}. De pijlen geven de richting van de wind weer, en de grootte van de pijl is een indicatie van de omvang van de windsnelheid. Oe kleuren geven de waterstanden weer.
Vervolgens is het water in het opgevulde Lake Pontchartrain opgestuwd tegen de stad. De afwateringskanalen in het centrale deel van New Orleans staan rechtstreeks in verbinding met dit meer en daarom is ook het waterpeil in deze kanalen gestegen. Op enkele plaatsen zijn de waterkeringen langs deze afwateringskanalen doorgebroken terwijl het water nog onder de kruin van de dijk stond (17th Streel Canal, London Avenue Canal en het lndustrial Canal). Hierdoor zijn grote delen van de centrale stad tot aan de hoger gelegen gronden langs de Mississippi onder water komen te staan. Figuur 8 geeft een overzicht van de doorbraak nabij 17th Streel canal [1 0].
Figuur 8: Doorbraal<locatie 17th Streel Canal [19}
Uiteindelijk zijn op vele locaties bressen ontstaan en zijn grote delen van de stad tot vele meters diep ondergelopen. Figuur 10 toont een satellietfoto van het overstroomde gebied. Het heeft meer dan veertig dagen geduurd voordat al het overstromingswater uit het gebied was gepompt. Het overstromen van deze door waterkeringen beschermde polders heeft catastrofale gevolgen gehad.
3
Twee
persoonlijke verhalen
De overstroming in New Orleans heeft tot grote maatschappelijke ontwrichting geleid. Zo'n 400.000 mensen zijn hun huis en bezittingen grotendeels kwijtgeraakt. De persoonlijke verhalen zijn vergelijkbaar met de ervaringen van Nederlanders die de watersnood van 1953 hebben meegemaakt. Het leven bestaat voor deze mensen uit twee perioden: vóór en ná de ramp.
Een overstromingsramp verandert het leven ingrijpend. Twee persoonlijke verhalen, van Georgia en Muriel ('Mini'), maken dat duidelijk. Beide vrouwen zijn op tijd vóór de overstroming uit New Orleans geëvacueerd. Zij hebben de overstroming overleefd, maar zijn wel zwaar getroffen. Nu proberen zij hun leven weer op te pakken. Georgia vertelt haar eigen verhaal, het verhaal van Mini wordt verteld door Ezra Boyd, een vriend van haar dochter.
Figuur 11 Georgia (links) en Mini (rechts) [bron: Georgia en Ezra Boyd]
3.1 Het verhaal van Georgia
Het is 8 uur, dinsdag 30 augustus 2005. Ik ben net wakker geworden in de Oakwood lnn in Oakdale, Louisiana. Ik ben hierheen geëvacueerd, de reis duurde 1 0 uur in plaats van de normale 2,5 uur. Ik zet de televisie aan en hoor dat New Orleans veel schade
heeft door de orkaan maar ook dat het oog van de orkaan New Orleans heeft gemist. Dan komt er een extra nieuwsbulletin met het bericht dat een waterkering is
door-gebroken in de wijk Lower Ninth Ward. Ik ben compleet van de kaart, want mijn huis staat daar! De hele wijk staat onder water. Enkele uren later blijkt dat bijna de hele stad
onder water staat. Bij het kijken naar de televisie dringt de realiteit tot me door: de stad
is grotendeels verwoest en velen hebben het niet overleefd. Ik realiseer me de omvang
van de problemen en begin contact te zoeken met familie en vrienden om te vragen of
ze veilig zijn. Maar communicatie is letterlijk onmogelijk. De telefoons doen het niet meer, het enige wat we kunnen doen is sms-berichten sturen. Familieleden seinen vanaf daken om maar gered te kunnen worden. Velen hebben de mobiele telefoon in het water verloren en dat maakt sms-berichten zinloos.
Na een paar dagen hoor ik dat het water bij mijn huis t·uim 3 meter hoog staat. De hele benedenverdieping en de eerste halve meter van de eerste verdieping staan onder water. Het water heeft ruim 2,5 week in mijn huis gestaan voordat het weggepompt
werd. Ik heb begrepen dat de pompen niet goed werkten. Later, na het passeren van orkaan Rita, is mijn huis nog eens tot een meter diep overstroomd.
Ik ben geëvacueerd met twee vriendinnen. De eerste 14 dagen hebben we in een hotel
doorgebracht, maar dat konden we niet meer betalen. Daarna hebben we met ons
drieën een appartement gevonden in Alexandra (Louisiana) voor$ 500,-per maand.
Op 31 december 2005 ben ik naar Kenner verhuisd, dat op een afstand van ongeveer 25 km vanaf New Orleans ligt. De huur voor een éénkamerappartement was eerst $ 550,-per maand, en na zes maanden is de huut· verhoogd tot$ 600,-per maand. De FEMA heeft de huur in de periode januari-juni 2006 betaald. Dat is samen met nog
eens tweemaal $ 2000,- compensatie alles wat ik heb ontvangen heb. Ik heb altijd geleerd om dankbaar te zijn als je iets krijgt.
Mijn buren en ik zijn slachtoffer geworden van een orkaan en we hebben allemaal onze
huizen en andere aardse bezittingen verloren. Maar het meest verschrikkelijke is dat mensen uit mijn buurt hun leven hebben verloren. Mijn linker buurman is in zijn bed
verdronken. Een straat verderop is iemand dood in de keuken gevonden bovenop de
wasmachine. Een vriendin van mijn overleden moeder is dood gevonden op de vlie -ring, vijf maanden na de orkaan. Ze woonde alleen en was 95 jaar oud. Haar broer en
zus dachten beiden dat de ander haar opgehaald had bij de evacuatie. Anderen
hebben het overleefd. Mijn overbuurman is naar de dijk gezwommen en gered door de
Coast Guard. De achterbuurvouw is met haar drie kinderen van het dak gered na een
De orkaan heeft mijn leven volledig op zijn kop gezet. Ik heb me nooit kunnen voor-stellen dat ik na elf maanden nog steeds niet terug in mijn huis zou zijn. Mijn verzeke-raar en ik zijn in overleg maar we zijn er nog niet uit. Hun aanbod voor compensatie was nog niet voldoende om het dak en de dakgoten te repareren! Ik ben zeer
teleur-gesteld in mijn verzekeraar. De waarde van mijn huis was voor Katrina
$
î 90.000,-. Ik heb$
225.000,- schade, en mijn polis vergoedt maximaal$
îOO.OOO,-. Omdat mijnwoning in een 'no flood zone' stond, was ik niet verplicht een verzekering af te sluiten.
Maar ik heb van orkaan Betsy in î 965 geleerd en daarna altijd een overstromingspolis
gehad. Omdat ik nu veel schade heb gehad, moet ik mijn huis een meter ophogen. Als
gepensioneerde met aan vast inkomen weet ik echt niet meer hoe ik dat moet beta-len.
Ik heb mijn wijk een aantal keren bezocht. De enorme ravage en het langzame
herstel-proces maken het moeilijk om het leven weer op te pakken. Het wakker worden uit
deze nachtmerrie is een langzaam proces. Maar ik geloof in God en ben vastbesloten om vol te houden. Mijn huurcontract heb ik verlengd tot 3î december 2006. Ik hoop
dat ik mijn huis kan herbouwen of een ander huis kan kopen van mijn pensioen. Ik
word ontzettend boos als ik hierover nadenk vanwege de vele fouten van het Army Corps of Engineers. Er is een groot verschil tussen een 'act of God' en 'errors of man'.
Maar ondanks alles zal ik standvastig zijn, levend vanuit mijn geloof in de Heer".
3.2 Het verhaal van Muriel - 'Mini' (geschreven door Ezra Boyd)
"Mini is de moeder van mijn vriendin, ze is 81 jaar oud en weduwe. Haar belangrijkste inkomen is de
$
900 per maand die ze krijgt van de Social Security. Haar huis staat in een buitenwijk in Lakeview en dit was haar enige bron van financiële zekerheid. Het verhaal begint op zaterdag 27 augustus 2005. Ik kwam om 1 0 uur 's ochtends aan bij Mini's huis om haar op te halen. Zij stond al klaar met haar twee huisdieren. Haar tas was ingepakt met kleren voor twee dagen, een aantal juwelen en haar verzeke-ringspapieren. We brachten de tuinspullen naar binnen en vertrokken naar Slidell, naar het huis van mijn vriendin Penny, de dochter van Mini. Wij zijn ruim voor de files weg-gegaan, volgens ons eigen evacuatieplan. Bij Penny hebben we eerst haar huis op orde gebracht (platen voor de ramen, zandzakken). Daarna zijn we met zijn drieën en onze vijf huisdieren naar het huis van mijn ouders gegaan. We zijn daar zondagmiddag om 6 uur aangekomen. Ik wilde graag doorrijden naar mijn oom in het noorden, maar dat was nog zo'n zes uur rijden. ledereen was moe van de voorbereidingen op de orkaan, dus we zijn we niet verdergegaan.Op maandag 29 augustus regende het veel en de wind raasde om het huis. En zoals op zoveel plekken viel de elektriciteit uit en de telefoons deden het niet. Er was ook geen gas meer. Maar we hadden radio en luisterden de hele dag. De storm passeerde New Orleans en het huis waarin wij zaten. Op maandagmiddag leek het ergste voor-bij. We bleven naar de radio luisteren voor berichten uit New Orleans en Slidell. Het klonk een stuk beter dan we hadden gevreesd. Maar het belangrijkste was dat we het hadden overleefd en niet gewond waren geraakt.
Het was al dinsdagochtend toen we op de radio hoorden: 'het water stijgt nog steeds in New Orleans'. Voor mijn vader was het duidelijk: 'een bres in de dijk'. De rest van de dag luisterden we naar nieuwe berichten en we maakten ons zorgen om het huis van Mini. Was haar huis overstroomd? En zo ja, hoe hoog zou het water staan? Mini's huis was inderdaad overstroomd. Het water stond op straat ruim 2 meter hoog en in het huis tot 1 ,5 meter boven de vloer.
Ik zal nooit die middag in oktober vergeten. Haar antieke sofa werd naar buiten gebracht, haar matras en haar bed. Een kraan pakte de inboedel en gooide de spul-len in de grote afvalbak. Het huis kan worden gerepareerd, meubels kunnen opnieuw worden gekocht, maar kan zij wel terugkeren?
Wat betekent dat voor Mini? Dakloos voor de rest van haar leven? Afhankelijk van haar
kinderen? Wat gebeurt er als ze ernstig ziek wordt en veel kosten moet maken die de
verzekering niet dekt? Mini is nu gezond maar op 81 jarige leeftijd kan dat elke dag
veranderen. Hoe kan ze onverwachte medische rekeningen betalen zonder het waar-devolle bezit van haar huis?
Ik vertel het verhaal van Mini omdat ik het zo goed ken, en ik noem de medische reke-ningen, omdat ik daar het meest over inzit. Katrina heeft veel oude mensen getroffen.
Voor veel van hen was het bezit van het huis de enige bron van financiële zekerheid. Zolang New Orleans niet veilig is, is dat bezit niets waard.
In 2004 woonden er in New Orleans meer dan 50.000 inwoners ouder dan 65 jaar.
Door Katrina hebben 40.000 inwoners boven de 65 jaar hun woning, bezittingen en
financiële zekerheid verloren. Nog eens 15.000 ouderen buiten New Orleans verkeren
in dezelfde omstandigheden. Er moet een oplossing komen voor deze mensen. De belangrijkste problemen in New Orleans zijn:
1. Ziekenhuizen. Er zijn nu 2 ziekenhuizen open, en deze ziekenhuizen zijn overvol.
Hoe kan een 81-jarige naar huis teruggaan terwijl de ziekenhuizen niet op orde zijn
in tijd van nood?
2. Vervuiling. De overheid zegt dat de bodem en lucht schoon zijn, maar onafhank
e-lijke onderzoeksgroepen vertellen ons wat anders. Feit is dat we het niet weten.
Nogmaals, hoe kan een 81-jarige terugkeren als ze blootgesteld wmdt aan gevaarlijke stoffen?
3. Waterkeringen. Als New Orleans weer wordt getroffen, zullen al die waterkeringen
falen die nog niet gefaald zijn en zal de stad opnieuw overstromen. Dit land moet
besluiten om Zuidoost Louisiana te beschermen tegen cle dodelijke en vernieti-gende stormen door de waterkeringen op orde te brengen en de kust te
herbou-wen.
Ik kan Mini's huis herstellen. Maar zolang de dijken niet hersteld zijn, is New Orleans
niet veilig. Onze stad is zo goed als failliet. We kunnen New Orleans niet veilig maken zonder de hulp van de rest van ons land. Wij in Louisiana verwaarlozen onze ouderen
niet, maar dit land lijkt besloten te hebben dat Mini en de andere 55.000 ouderen niet
4
Overstromingsschade
in New
Orleans
4.1 Schade bij overstroming
De gevolgen van een overstroming zijn in te delen in verschillende schadetypen, zie
tabel 2 voor een overzicht [21]. De gevolgen zijn in te delen in geprijsde en
niet-geprijsde schade. Geprijsde schade is schade aan producten of activiteiten waar de markt een prijs aan toekent. Niet-geprijsde schade is schade die niet via de markt in geld wordt uitgedrukt en daarom op een andere manier moet worden vastgesteld.
Ook is onderscheid te maken in directe en indirecte schade. Onder directe schade is hier de schade verstaan die het hoogwater in het overstroomde gebied heeft veroor-zaakt. Indirecte schade omvat de schade buiten het overstroomde gebied,
bijvoor-beeld schade bij toeleverende en afnemende bedrijven vanwege het wegvallen van
bedrijvigheid. Voor bepaalde partijen kan een overstroming ook baten opleveren, bijvoorbeeld voor bedrijven die extra bedrijvigheid krijgen omdat de overstroomde
bedrijven geen producten kunne leveren, en bedrijven die schoonmaak- en
recon-structiewerkzaamheden in het getroffen gebied uitvoeren.
Geprijsd Niet-geprijsd
0 Woningen 0 Slachtoffers
0 Inboedel 0 Gewonden
0 Voertuigen 0 Dode dieren
0 Kapitaalgoederen 0 Wegvallen van wegverbindingen
ü 0 Landbouwgewassen 0 Uitval I doorsnijding nutsvoorzieningen [!!
i:5 0 Infrastructuur en communicatieverbindingen
0 Bedrijfsuilval en productieverlies 0 Cultuurhistorische objecten (binnen overstroomde gebied) 0 Landschap, natuur en milieu
0 Waterkeringen 0 Gerechtelijke stappen
0 Evacuatie en hulpverlening
ü 0 Schade bij toeleverende en afnemende 0 Maatschappelijke ontwrichting [!! bedrijven (buiten overstroomde gebied) 0 Schade voor de overheid
u
.f: 0 Tijdelijke herhuisvesting
Tabe/2: Overzicht schadetypen {21]
Hieronder is de omvang van de schade in New Orleans voor verschillende
schade-typen beschreven. In Tabel 3 zijn deze schadecomponenten in beelden uitgedrukt. Paragraaf 4.2 geeft een beschrijving van de processen die tijdens de overstroming de
verschillende typen schade hebben veroorzaakt. Paragraaf 4.3 geeft waar mogelijk een
Tabel 3 (vervolg): Beelden van de schade in New Orleans
4.2 Beschrijving van de schade
Bij de overstmming in New Orleans zijn grote delen van de stad metersdiep onder water komen te staan. Dit heeft op veel plaatsen geresulteerd in beelden zoals op foto
1 van Tabel 3. Nu nog herinneren de "waterlijnen" op de zijkanten van gebouwen en auto's aan de hoogst opgetreden waterstand. In de stad stonden veel houten huizen
van slechts één verdieping hoog. De inboedel is daar vaak compleet verloren gegaan {foto 2). In de muren is vocht getrokken waardoor na korte tijd schimmels zijn ontstaan (Figuur 11). Bij de herbouw is het daardoor vaak noodzakelijk gebleken de houten
wanden geheel te vervangen.
Toen het water was weggetrokken, bleek de onderkant van struiken vaak bruin gekleurd, terwijl de bovenkant er groen tegen afstak. Reddingsteams die door buurten reden die net waren drooggevallen hadden vaak het idee dat ze naar een televisie-scherm keken waarvan het beeld onder het waterniveau verstoord was [îO).
Gedurende de ramp zijn veel gasleidingen lekgeraakt Gasbranden waren aan de orde van de dag en leken op het oog uit het water te branden (zie figuur î 2). Ondanks de overvloedige aanwezigheid van water hebben deze branden complete huizen vernietigd.
Figuur 13: Modderafzetting Figuur 14: Zoeken naar slachtoffers
Naast de schade aan bedrijven, woningen, auto's en infrastructuur is ook directe schade ontstaan door schoonmaakkosten, de kosten van reddingsoperaties, evacu-aties en het herstel van de waterkeringen. Foto 3 geeft een voorbeeld van het afval dat verzameld, afgevoerd en verwerkt is om het straatbeeld en de huizen weer enigszins toonbaar te maken. Op veel plaatsen is l1et schoonmaken bemoeilijkt door een laag vervuilde modder die op de bodem is achtergebleven (zie Figuur î 3 en foto î î). Ook de inzet van ambulances en hulpverleners (foto î 0) heeft een flinke inspanning gekost.
Katrina heeft geleid tot meer dan 11 00 slachtoffers in de staat Louisiana. De meeste
van deze slachtoffers zijn in de wijken ('parishes') van New Orleans gevallen door het
snelstijgende water en de grote waterdieptes. Het snel stijgende water heeft veel
mensen gedwongen de bovenverdieping (veelal de vliering) van hun huis op te zoeken. Daar hebben mensen vaak lang opgesloten gezeten, ingeklemd tussen het water
beneden hen en het dichte dak boven. Figuur 14 toont hulpverleners die daken
open-breken en zolders afzoeken op zoek naar slachtoffers en eventuele overlevenden. Op zoek naar slachtoffers zijn de overstroomde gebieden systematisch doorzocht. De
doorzochte huizen zijn voorzien van een rood kruis (foto 8), waarmee onder meer werd
aangegeven of en zo ja, hoeveel slachtoffers er in het desbetreffende huis gevallen
waren.
Het instromende zoute zeewater heeft zich vermengd met huishoudelijke en co
mmer-ciële chemicaliën en oplosmiddelen in het gebied. Ook hebben auto's olie gelekt (zie foto 11 ). Grote gebieden zijn sterk vervuild door een dikke laag olie doordat grote o lie-opslagplaatsen het hebben begeven. Figuur 15 toont een woonwijk in de nabijheid van grote olieopslagplaatsen. De effecten van de vervuiling door olie en chemicaliën op de
volksgezondheid en het ecosysteem zijn nu nog moeilijk in te schatten.
Door de storm zijn veel vaargeulen in moerassen rondom de stad volgestroomd met
sediment en weggespoeld puin, waardoor deze niet meer bevaarbaar zijn
(Figuur 16). De bereikbaarheid van het gebied is daardoor slechter geworden. Dit is met name ongunstig voor de visserij in het gebied. De omgeving van New Orleans
staat bekend als een belangrijke broedplaats voor oesters, garnalen en andere sc
help-dieren en de visserij is een belangrijke bron van inkomsten.
Figuur 17: Uitval van communicatie Figuur 18: Pompen op elel<triciteit
Ongeveer een jaar na Katrina zijn de gevolgen van de overstroming nog in de hele stad
merkbaar. Veel getroffen wijken zijn nog niet hersteld en nog nauwelijks bewoonbaar. Een jaar na Katrina was de bevolking van New Orleans minder dan de helft van de
oorspronkelijke bevolking van de stad.
4.3 Kwantitatieve beschrijving schadecomponenten Algemeen
De economische effecten van Orkaan Katrina zijn groot. De totale economische ve rlie-zen worden nu geschat op
$
125 miljard. In de eerste dagen na de storm is de volle omvang en dimensie van de verliezen, zowel verzekerd als onverzekerd, zwaar onder-schat. De totale economische verliezen bedragen ongeveer 1 ,3% van het Bruto Nationaal Product van de Verenigde Staten. De verzekerde verliezen bedragen onge-veer 1 0% van de totale jaarlijkse premies die de Amerikaanse verzekeringsmarkt ontvangt [1]. Dit maakt Katrina tot de meest kostbare natuurramp uit de geschiedenis van de Verenigde Staten.Om de ervaringen van Katrina te kunnen evalueren is het noodzakelijk de verschillende schadecomponenten in geld uit te drukken. Dit is makkelijker gezegd dan gedaan. De moeilijkheid begint met het onderscheid tussen wind- en watergerelateerde schade. In dit onderzoek is alleen de schade die het water heeft veroorzaakt in beschouwing genomen. Ook is het lastig om de effecten van bedrijfsuitval en indirecte effecten buiten het overstroomde gebied te waarderen. Indirecte effecten kunnen betrekking hebben op veranderingen in vraag- en aanbod. Dergelijke effecten kunnen doordringen op nationale en zelfs mondiale schaal. Zo zijn bijvoorbeeld direct na Katrina olietekorten opgetreden wat de olie- en brandstofprijzen wereldwijd heeft beïnvloed. In een open economie zijn er bedrijven die (veel) schade ondervinden, maar er zijn ook bedrijven die er baat bij hebben.
Hieronder zijn voor zover mogelijk de kosten per schadecomponent weergegeven. De informatie is gebaseerd op literatuurstudie. De gevonden schadebedragen zijn volgens de indeling in tabel 2 gerangschikt. Directe schade is daarbij gedefinieerd als de kosten voor het in oude staat terugbrengen van een schadecomponent Het in geld waarde-ren van indirecte effecten is vaak niet mogelijk. Voor die effecten is daarom in een aantal gevallen volstaan met een beschrijving van waargenomen effecten en eventueel verwachte ontwikkelingen.
Schade aan infrastructuur
Type infrastructuur Miljoen$
Wegen, bestratingen en bruggen $890 tot $ 1119
Spoorwegen $48 tot $65
Regionale vliegveld faciliteiten $67 tot $73
Elektrisch distributienet $860 tot $980
Gasdistributienet $490 tot $515
Drainage, riolering en waterleiding netwerk $690 tot $740
Telecommunicatie netwerk $290 tot $320
Openbaar vervoer (Voertuigen en uitrusting) $690 tot $730
Vaartuigen $140 tot $170
Totaal $ 4165 tot $4712
Tabel 4: Schattingen van oversframingsschade aan infrastructuur [2}
Schade aan gebouwen, inventaris en voertuigen
IPET heeft onderzoek gedaan naar de directe economische schade aan gebouwen door Katrina. In de I PET analyse is de fysieke overstromingsschade aan eigendommen
en inventaris bepaald. Op het niveau van woonblokken is een inventaris gemaakt van
alle eigendommen in New Orleans. Deze eigendommen zijn ingedeeld naar het primaire type van gebruik en de fysieke kenmerken en zijn gewaardeerd op basis van
de verwachte gedevalueerde vervangingswaarde. Er zijn zeven categorieën
onder-scheiden: eengezinswoningen, meergezinswoningen en mobiele, commerciële, indus
-triële, publieke en landbouwkundige eigendommen. Voor woningen en andere gebou
-wen is ook de waarde van de inventaris berekend. Daarna is de schade per categorie geschat door gebruik te maken van schadefuncties. De schadefuncties leggen een
verband tussen de schade (als percentage van de vervangingswaarde) en de lokaal
opgetreden waterdiepte. De gebruikte schadefuncties zijn eind jaren negentig ontwik
-keld door USACE (US Army Corps of Engineers) voor het gebied rond New Orleans.
Figuur 19: Schade aan onroerende goederen Figuur 20: Schade aan huizen
De schadegetallen die berekend zijn met de schadefuncties zijn steekproefsgewijs
vergeleken met schadegetallen die verkregen zijn door visuele inspecties vanuit de heli
-kopter. Hieruit is gebleken dat de schadefuncties de werkelijke schade structureel
onderschatten. Daarom heeft USACE de schadefuncties structureel met 16%
verhoogd voor woningen en bedrijven en met 118% voor de overige schades [2]. IPET
heeft op dezelfde manier ook schade aan voertuigen geëvalueerd. De resultaten zijn
per getroffen gebied samengevat in tabel 7.
Getroffen gebied Eensgezins- Meergezins- Mobiele Commer- lndus- Publiek Auto's Totaal
woningen woningen woningen cieel trieet
Jefferson East Bank 199 55 0.1 93 7 3 72 429
New Orleans East 3362 692 2.7 744 119 74 309 5302
Orleans East 5804 1638 2.3 955 187 91 733 9410
Saint Bernard 3951 462 50.7 501 112 47 315 5438
Totaal 13316 2847 54.7 2293 425 215 1429 20579
Tabel 5: Schattingen van directe overstromingsschade door Katrina per getroffen gebied in
miljoen dollars [2]
Uit tabel 5 volgt dat de totale directe schade ongeveer$ 20,6 miljard bedraagt. De
schade aan infrastructuur bedraagt zo'n$ 4,1 tot$ 4,7 miljard. IPET komt daarmee
op een totale overstromingsschade voor kapitaalgoederen, roerende en onroerende
goederen van ongeveer$ 25 miljard.
Schoonmaakkosten
Het U.S. Department of Homeland Security (FEMA) heeft een inventarisatie van de
kosten van Orkaan Katrina uitgebracht [6]. Op dat moment was meer dan 31 miljoen
m3 "debris" oftewel puin verwijderd van publieke en private eigendommen (ongeveer
21 keer de inhoud van het voetbalstadion De Kuip in Rotterdam). De FEMA heeft een
budget van meer dan één miljard dollar beschikbaar gesteld aan het U.S. Army Corps
of Engineers en de U.S. Coast Guard voor het verwijderen van debris [6].
IPET heeft een andere schatting van de schoonmaakkosten gemaakt. Deze organisa
-tie heeft zich gebaseerd op een schatting van USACE die uitgaat van ongeveer 27
miljoen m3 te verwijderen "debris" in New Orleans. De bijbehorende kosten schat I PET
op $ 716 tot $ 813 miljoen [2].
Ook het opruimen van de olievervuiling heeft tot grote schoonmaakkosten geleid [3].
Bij zes grote olielekken in het zuidoosten van Louisiana is naar schatting in totaal 26,5
uit de geschiedenis heeft veroorzaakt. De schoonmaakkosten die samenhangen met de Exxon Valdez zijn geschat op$ î ,25 miljard (prijspeil van î 989). Het opruimen van de olielekken die Katrina heeft veroorzaakt kunnen aanzienlijk meer kosten, omdat de olie verspreid is over verschillende bevolkingscentra langs de Golf van Mexico. Naar
schatting is zo'n 80% van de eigendommen in St. Bernards Parish vervuild met olie uit het vloedwater. Op plaatsen waar de olie in de grond is gezakt, moeten waarschijnlijk
in totaal ongeveer 4000 huizen vernietigd worden. Daarna moet een halve meter tot
een meter grond worden verwijderd om het gebied weer bewoonbaar te maken [3).
Herstel waterkeringsysteem (direct en waardeerbaar)
USACE en FEMA hebben kostenprognoses voor het herstel van het New Orleans 'hurricane proteetion system' uitgebracht [8). Hieruit blijkt dat het congres een bedrag
van
$
2,1 miljard heeft toegezegd om het systeem in oude staat terug te brengen. Ditbedrag dekt de algemene reparatiekosten van de schade die Katrina heeft veroorzaakt
en de kosten om de dijken op ontwerphoogte te brengen.
Daarnaast hebben de U.S. Army Corps en de FEMA prognoses gemaakt van de kosten die nodig zijn om het veiligheidsniveau te verhogen van circa î /30 tot î /î 00 per jaar. Een veiligheidsniveau van î /î 00 houdt in dat in elk willekeurig jaar de kans op
een overstroming één procent is. De geraamde additionele kosten om tot dit
veilig-heidsniveau te komen bedragen$ 4,î miljard.
Bedrijfsuitval
Bedrijfsuilval in het overstroomde gebied heeft naar verwachting aanzienlijke schade
veroorzaakt. Kapitaalgoederen en objecten zijn een bepaalde periode niet bruikbaar
geweest. De eerste bedrijven zijn drie weken na de storm begonnen met de terugkeer.
Veel bedrijven konden niet direct met de activiteiten doorgaan vanwege schade
veroor-zaakt door wind, regen, vloedwater, plundering, vervuiling en branden. De tweede evacuatie van personeel voor Orkaan Rita en het voor de tweede keer falen van enkele
dijken heeft de kosten van bedrijfsuilval vergroot en de terugkeer van bedrijven naar de
stad vertraagd [3).
Ook buiten het overstroomde gebied zijn bedrijven getroffen (indirecte schade). In New
Orleans hebben niet -overstroomde bedrijven schade ondervonden door de verplicht
gestelde evacuatie. Ook uitval van elektriciteitsvoorzieningen heeft significante verlie -zen voor niet-overstroomde bedrijven veroorzaakt. Daarnaast is sprake geweest van bedrijfsuilval door het wegvallen van belangrijke toeleveranciers.
Een deel van de verliezen door bedrijfsuilval is verzekerd via de eigendomsverzeke
rin-gen. In de loop van de tijd zal duidelijk worden in welke mate deze verliezen gedekt
Figuur 21: Plunderingen Figuur 22: Plunderaars
Verstoring productie elektriciteitscentrales
Op 31 augustus 2005 zijn meer dan 30 elektriciteitscentrales buiten productie gesteld om schade aan installaties te voorkomen. Andere installaties zijn uitgevallen door het falen van generatoren of transmissiesystemen. Grote centrales zijn overstroomd. Zo stond in de Entergy's Miehoud centrale in New Orleans (vermogen 959 Megawatt) meer dan 2,5 meter water.
Volgens schattingen is voor zo'n 1,3 miljoen residentiële en commerciële eige ndom-men de elektriciteit uitgevallen. Energiebedrijven hebben hun klanten gewaarschuwd voor een lange en moeilijke hersteloperatie. De elektriciteitsvoorziening van kritische faciliteiten zoals ziekenhuizen was binnen 24 uur hersteld en binnen een week beschikte bijna de helft van alle getroffenen weer over stroom. Drie weken na de storm zat ongeveer een kwart miljoen klanten nog zonder stroom. En meer dan een maand na de ramp was de elektriciteitsvoorziening in de zwaarst getroffen gebieden nog niet hersteld [3].
Figuur 23: Stad zonder elektriciteit Figuur 24: Geen drinkwater
Verliezen in havens en nautische transportsector en landbouw
Vrachtbedrijven hebben naar schatting zo'n
$
3à
4 miljoen per dag verloren toen dehavens gesloten waren. Kustwaterwegen waren vaak niet meer bruikbaar.
Binnenschepen en containers lagen tot een halve kilometer in het binnenland
verspreid. Er is geen gemakkelijke alternatieve scheeproute, zodat vrachten met trein
en vrachtwagen vervoerd moesten worden. Dat heeft de kosten verder opgejaagd.
U.S. Corn Exports, dat normaal zo'n 75% van zijn maïs via New Orleans distribueert,
is extra hard getroffen. Het merendeel van deze export vindt namelijk plaats in de
oogstmaanden augustus en september. De landbouwsector is getroffen door schade
aan gewassen op het veld. Suikerriet, katoen, sojabonen en maïs hebben geleden
onder de storm en de prijzen, vooral van suikerriet zijn significant gestegen. Het is de
verwachting dat ook de verliezen van vee en pluimvee significant zullen zijn (3].
Figuur 25: Bedrijfsuilval Figuur 26: Productiestilstand
Verstoring van de productie en distributie van olie en gas
Katrina heeft de energieproductie ontregeld in een gebied dat een kwart van de olie-en gasproductie van de Verenigde Staten voor zijn rekening neemt. Hierdoor zijn de energieprijzen toegenomen, tot een recordprijs van $ 70 per vat voor olie in de dagen direct na Katrina. Energieprijzen zijn opnieuw gestegen met het vooruitzicht van verdere schade door orkaan Rita, maar zijn weer enigszins gedaald toen de impact van
Rita minder groot bleek dan gevreesd. De verwachting was dat de hogere brandstof-prijzen invloed zouden hebben op de marktvraag, maar analisten denken dat deze invloed van korte duur is geweest. De economie van de Verenigde Staten is blijven
groeien met 3,5% in het jaar 2005 [3], howel in het derde kwartaal van 2005 een dip
te zien was.
Verliezen voor toerisme en luchtvaart
In 2004 spendeerden toeristen
$
5 miljard in New Orleans. Dit komt neer op de helftvan de toeristeninkomsten van de staat Louisiana. Door Katrina is het toerisme naar de stad afgenomen. Ook zakenconventies zijn naar andere steden verplaatst die grote groepen kunnen onderbrengen. De gokindustrie (drijvende casino's langs de kust van
Mississippi) is zwaar getroffen. Dertien drijvende casino's die eigendom zijn van de staat zijn beschadigd of vernietigd. De afname van het toerisme in New Orleans heeft
enig effect gehad op de luchtvaartindustrie, maar de grootste financiële gevolgen voor
de luchtvaartindustrie zijn waarschijnlijk veroorzaakt door de stijgende brandstofprijzen.
De productie van luchtvaartbrandstof is met î 3% afgenomen en de prijs is met î 9%
gestegen. In een tijd waarin veelluchtvaartmaatschappijen het toch al zwaar hadden is deze prijsstijging hard aangekomen [3]. maar dit is van korte duur geweest. Kosten evacuatie
De kosten van evacuaties bestaan uit directe en indirecte kosten. De directe kosten
van evacuaties hangen samen met het vertrek uit het bedreigde gebied. Onder de indi-recte kosten vallen onder meer de kosten van het inkomen dat verloren gaat tijdens de
evacuatie en de kosten voor herhuisvesting.
Aangenomen wordt dat acht van de tien inwoners van New Orleans zijn geëvacueerd
[î î) en dat de kosten voor evacuatie$ 250 dollar per huishouden bedragen [7). Voor een bevolking van 500.000 inwoners komen de totale directe evacuatiekosten op
ongeveer
$
1 00 miljoen uit.Naast de directe kosten van evacuatie, zijn er ook indirecte effecten verbonden aan het verplaatsen van grote bevolkingsgroepen. Voor opvang van geëvacueerden was er een enorme behoefte aan opvangplaatsen in publieke schuilplaatsen, hotels en motels.
Vele gezinnen hebben maanden in hotels gewoond. Tot aan december 2005 heeft
FEMA bijna
$
4,4 miljard uitgegeven aan het verzorgen van zelfstandige woonruimte voor î ,4 miljoen ontheemde families. Als gevolg van deze inspanningen is het aantal evacués in hotels en motels significant gedaald. Toch waren in december 2005 nog meer dan 53.000 hotelkamers in gebruik door geëvacueerde families [î 5].Op î decembe1· 2005 is de FEMA gestart met een actiever programma om families te
verplaatsen naar onderkomens waar zij langere tijd konden verblijven. Tot dat moment heeft de FEMA meer dan $ 1 ,2 miljard "transitional housing assistance" verschaft aan
ongeveer 500.000 huishoudens, waarvan meer dan î 00.000 uit New Orleans. Deze fondsen zijn ingesteld om de getroffenen de vrijheid te geven om te kiezen waar ze hun
leven opnieuw willen opbouwen. Vanaf î december 2005 zouden evacués eigen
middelen moeten inzetten voor huisvesting in hotels, motels, appartementen en huur
-huizen [î 5). In Louisiana en Mississippi zijn echter grote delen van de woningvoorraad verwoest. In deze staten zijn de hulpprogramma's daarom verlengd en zijn de kosten na december 2005 nog verder opgelopen [î 5). Een compleet overzicht is nog niet beschikbaar.
Toename van de vraag
Door de overstmming neemt de vraag naar bepaalde diensten en materialen toe,
bijvoorbeeld de vraag naar schoonmaak- en reconstructieactiviteiten. Een dergelijke
'demand surge' (toename van vraag) is ook waargenomen bij andere grootschalige
catastrofes, maar de effecten van Katrina zijn waarschijnlijk significant groter. De
'demand surge' is me name terug te zien in scherpe stijgingen in de prijzen van
constructiematerialen en bouwactiviteiten [î 3]. Zorgen over beperkte capaciteit van
arbeid en materialen hebben de prijzen van reconstructies substantieel omhoog
gestuwd.
Gerechtelijke stappen en schadeclaims
Het wordt langzaam ook duidelijk dat Katrina een ongekend niveau van gerechtelijke
stappen zal voortbrengen. Schadeclaims zijn ingediend tegen verzekeraars,
vastgoed-makelaars, federale bureaus, ziekenhuizen, bejaardenhuizen en vele andere instanties. Het U.S. Chamber lnstitute for Legal Reform dat zich richt op wettelijke hervorming heeft gewaarschuwd dat de uitslag van processen de herstelinspanningen zal bemoei-lijken en vertragen voor honderdduizenden stormslachtoffers. Veel processen richten
zich op de dubbelzinnigheid tussen waterschade en het verzekerde bedrag. De
minis-ter van Justitie van de staat Mississippi (Jim Hood) is namens de staat een proces
begonnen om verzekeraars "miljarden dollars" te laten betalen aan huiseigenaren aan
wie vergoedingen voor overstromingsschade geweigerd zijn op basis van standaard clausules.
Aanklagers llebben ook een pmces in gang gezet met als inzet dat alle
overstro-mingsschade aan verzekerde eigendommen in New Orleans in aanmerking moet
komen vom ve1·goeding door verzekeraa1·s. Als argument hanteren zij de stelling dat
de overstromingen zijn veroorzaakt door menselijke onachtzaamheid en windschade
en niet door een zogenaamde "Act of God". Als dit proces succesvol is, kan dat
ver-strekkende gevolgen hebben vom verzekeraars [3].
Slachtoffers
Het is lastig om het aantal slachtoffers van Katrina te bepalen. Er zijn nog duizenden
personen. In veel gevallen bleek het moeilijk om vast te stellen of iemand door Katrina
was overleden of door een andere oorzaak.
Op 2 augustus 2006 waren ruim î î 00 slachtoffers van Katrina in de staat Louisiana
geïdentificeerd [22]. De meeste slachtoffers zijn gevallen in het overstroomde gebied
en staan direct in verband met de overstroming. Maar er zijn ook veel slachtoffers
gevonden buiten het overstroomde gebied, bijvoorbeeld in ziekenhuizen en schui
l-plaatsen voor evacués. Deze mensen zijn waarschijnlijk omgekomen door gebrek aan
medische behandeling, voedsel en water, of door stress (bijvoorbeeld hartaanvallen).
Onder de slachtoffers zijn veel ouderen [2, 22]. Een tragisch voorbeeld zijn de dertig
meters hoog komen te staan, zonder dat de oudere bewoners vooraf zijn geëva-cueerd. Er zijn op dit moment nog 135 officieel geregistreerde vermisten.
Samenvatting: overzicht schade
Tabel 6 geeft een overzicht van de schadebedragen voor de verschillende schad e-categorieën, zoals vastgesteld op basis van de beschikbare gegevens. Een belangrijke post is de bedrijfsuilval die is ontstaan doordat kapitaalgoederen en objecten in een
bepaalde periode niet te gebruiken waren. Op basis van de beschikbare gegevens is het helaas niet mogelijk deze schadepost te kwantificeren. Ook voor het bepalen van de indirecte schade bij toeleverende en afnemende bedrijven buiten het gebied en de substitutie-effecten zijn onvoldoende gegevens beschikbaar. Omdat dit naar verw ach-ting belangrijke schadeposten zijn, is verder onderzoek op dit terrein aanbevolen.
Schade categorie Miljard$
Direct -Woningen en inventaris 16,2
-Bedrijven en publieke gebouwen 2,9
-Autos 1,4 -Infrastructuur 4,5 -Schoonmaakkosten 0,8 - Reddingsoperaties, evacuatie 0,1 -Herstel waterkeringsysteem 2 -bedrijfsuilval p.m.
Indirect -Tijdelijke herhuisvesting 2,2
- Schade bij toeleverende en afnemende bedrijven p.m.
Totaal 30,1
5
O
ver
st
roming
sc
had
e
in
Nederland
5.1 Overstromingen in Nederland
Een overstroming in Nederland kan in verschillende vormen voorkomen. Figuur 27 geeft een overzicht van enkele verschillende overstromingstypen: wateroverlast door extreme neerslag, doorbraak van boezemkades en grootschalige overstroming door doorbraak van een primaire waterkering. Deze typen overstromingen verschillen sterk in beschermingssysteem, herhalingstijd en omvang van mogelijke schade en slacht-offers. Een overstroming zoals in New Orleans komt overeen met een doorbraak van een primaire waterkering, zoals een dijk of een duin. Dit kan leiden tot een grootscha-lige overstroming met grote waterdieptes en veel schade. In dit hoofdstuk vergelijken we de overstroming door Katrina in New Orleans met overstromingen door dijkdoor-braak in Nederland.
Extreme neerslag: buiten oevers treden van sloten, dieptes van enkele centimeters tot dec ime-ters, uiterst geringe kans op slachtoffers
Doorbraak boezemkade: overstroming vanuit boezem, dieptes van enkele decimeters en kleine
kans op slachtoffers bij niet tijdige evacuatie
D
Doorbraak primaire waterkering: overstroming vanuit grote rivier of zee, dieptes van meters en waarschijnlijk slachtoffers bij niet tijdige evacuatie
5.2 Watersnoodramp 1953 en New Orleans
Overstromingen zijn in het verleden veelvuldig in Nederland voorgekomen. De vele wielen langs de rivierdijken zijn de zichtbare littekens, maar deze zijn inmiddels opge-nomen in het landschap. De meest recente grootschalige overstroming is de Watersnood van 1953 waarbij grote delen van Zuidwest-Nederland zijn overstroomd, zie figuur 28.
-OVERSTROOMD GEBIEO
1953
Figuur 28: Overstroomd gebied tijdens de Watersnoodramp van 1953 [Bron: Rijkswaterstaat DWW}
de overstroming te reduceren. Naar schatting is 80% van de inwoners van New
Orleans voor de overstroming geëvacueerd, bij de Watersnoodramp van 1953 vrijwel
niemand.
Watersnood 1953 New Orleans 2005
Aantal inwoners in getroffen gebied 250.000 500.000
Aantal getroffenen 250.000 100.000
Aantal slachtoffers 1836 1100
Overstroomd gebied 2000 km2 260 km2
Economische schade f 1 ,5 miljard $30 miljard
(in guldens 1953) (US$2006)
Aantal dijkdoorbraken 140 30
Tabel 7: Schade door de Watersnoodramp van 1953 in Nederland en de overstroming van New Orleans door orkaan Katrina (gegevens over New Orleans betreffen het overstroomde deel van de stad en schade door overstroming)
Er zijn ook belangrijke verschillen tussen de twee overstromingen. Zo heeft de
over-stroming in 1953 voorallandelijk gebied getroffen, terwijl in New Orleans vooral
stede-lijk gebied is overstroomd. Ook waren in 1953 de economie en de technologie minder
ver ontwikkeld dan nu.
Na de overstroming van New Orleans zijn vaak de volgende vragen gesteld: Wat zullen
tegenwoordig de gevolgen van een overstroming in Nederland zijn? Kan een overstro
-ming als in New Orleans ook in Nederland gebeuren? Met beschikbare kennis en
instrumenten is inzicht in deze vragen verkregen. Hydrodynamische modellen geven
de mogelijkheid om het verloop van een overstroming te simuleren. Oe resultaten
daar-van zijn met andere modellen te vertalen in een schatting van de omvang van de
schade en het aantal slachtoffers. Het aantal bressen dat in de waterkering ontstaat en
de locaties van de bressen laat zich vaak moeilijk voorspellen. Daarom worden in een
risicoanalyse vaak meerdere scenario's uitgewerkt die een beeld geven van het overs-tromingsverloop en de schade bij dijkdoorbraken op verschillende plaatsen.
5.3 Overstromingsscenario in het huidige Nederland
Gekozen is de gevolgen van een overstroming in Zuid-Holland te onderzoeken door uit
te gaan van een bres in de Alexanderpolder in het oosten van Rotterdam. Oe door
-braak wordt veroorzaakt door een combinatie van storm op zee en een hoge
rivieraf-voer. De Maeslantkering is in dit scenario niet gesloten. Aangenomen is dat de dijk
langs de Nieuwe Waterweg nabij de Brienenoordbrug doorbreekt (zie pijl in figuur 29
maatgevende omstandigheden die de dijk nog veilig moet kunnen weerstaan. Dit is niet het meest waarschijnlijke overstromingsscenario in Nederland, maar het geeft wel een indicatie van de gevolgen van een grootschalige overstroming.
Na de dijkdoorbraak blijft er lange tijd water uit de rivier het overstroomde gebied in
stromen. Dit komt omdat de rivier wekenlang veel water blijft aanvoeren. Er kan veel
water het gebied instromen doordat de polders achter de doorgebroken dijk diep zijn.
Door de hoge stroomsnelheden in de bres zal het dichten van de bres moeilijk zijn en meerdere dagen of zelfs weken duren. Dit scenario is weliswaar extreem, maar in de praktijk wel mogelijk.
Binnen één uur na de doorbraak van de dijk overstroomt Kralingen. Na twee uur is het
water de A20 en de A 16 gepasseerd en overstroomt ook Cappelle a/d IJssel. Het
water stroomt via viaducten onder de snelwegen door. Vier uur na de doorbraak
over-stroomt het centrum van Rotterdam. Na twaalf uur overstroomt Bergschenhoek en
staat in de Alexanderpolder lokaal al meer dan drie meter water. Na één dag bereikt
het water Zoetermeer en is een gebied van 10.000 ha overstroomd. Op dag twee over
-stroomt het gebied tussen Cappelle a/d IJssel en Gouda. Het vliegveld Zestienhoven
is vanaf dat moment niet meer bruikbaar. Op dag drie passeert het water de A 1 2 en
stroomt daar richting Boskoop. De A 12 is dan (deels) niet meer te gebruiken als vlucht
-of evacuatieroute. Het groene hart is op dat moment veranderd in een blauw hart.
Uiteindelijk, 14 dagen na de doorbaak, is een gebied van 37.000 ha overstroomd, op
sommige plekken tot dieptes van 3 á 4 meter. Tegen die tijd wordt het mogelijk het gat
in de waterkering te dichten, water weg te pompen en het herstel in gang te zetten.
De overstromingsschade voor dit scenario is berekend met de Schade- en Slachtoffermodule van het Hoogwater Informatie Systeem (HlS) [5]. Deze module gebruikt als invoer informatie over overstromingskenmerken en landgebruik. Schadefuncties leggen een verband tussen de schade en de optredende overstro-mingsdieptes. De schade wordt uitgedrukt als percentage van de totale waarde. Voor de doorbraak bij de Alexanderpolder is de totale schade geraamd op € 37,5 miljard. Het grootste deel van de schade treedt op in de plaatsen Rotterdam (Aiexanderpolder), Capelle a/d IJssel, Nieuwerkerk a/d IJssel en Zoetermeer, omdat hier de meeste bebouwing staat.
In het overstroomde gebied wonen in totaal ruim 500.000 mensen. Het aantal slacht-offers is afhankelijk van het aantal mensen dat in het overstroomde gebied aanwezig is, de waterdiepte en van de snelheid waarmee het water stijgt. Het succes van de evacuatie bepaalt hoeveel mensen tijdens de overstroming in het getroffen gebied zijn. Zonder enige evacuatie vallen er naar verwachting meer dan î 0.000 slachtoffers. Dit getal is te zien als bovengrens. Door tijdige en efficiënte evacuatie zijn mogelijk veel slachtoffers te voorkomen. Als de evacuatie 24 uur voor het moment van overstromen start en het verkeersmanagement effectief is, kan maximaal 65% van de bevolking preventief het gebied verlaten. Het aantal slachtoffers bedraagt dan circa 6000 mensen. De mogelijkheden voor een succesvolle evacuatie hangen af van de tijdigheid van de voorspelling, de snelheid van besluitvorming en beschikbaarheid van evacu-atieplannen. Tijdens de overstroming zullen al snel de belangrijkste vluchtwegen onder water lopen. Om slachtoffers te voorkomen is het van groot belang zo vroeg mogelijk te besluiten tot evacuatie.
5.4 Vergelijking met New Orleans
Tabel 8 geeft een overzicht van de effecten van het overstromingsscenario in Nederland en de gegevens over New Orleans. Het aantal getroffenen zijn de personen die tijdens de overstroming in het gebied aanwezig waren.
Overstroming Overstroming
New Orleans Alexanderpolder
(2005) (2006)
Aantal inwoners 500.000 500.000
Aantal geevacueerden 400.000 0-300.000
Aantal slachtoffers 1100 1000-6000
Overstroomd gebied 260 km2 370 km2
Economische schade $30 miljard € 38 miljard
Aantal dijkdoorbraken Ca. 30 1
De overstromingen in de Alexanderpolder (Zuid-Holland) en New Orleans leveren
vergelijkbare schadebeelden op. In beide gevallen overstroomt een dichtbevolkt en verstedelijkt gebied, soms tot grote waterdieptes. Het overstroomde oppervlakte en
het aantal getroffen personen heeft dezelfde orde van grootte. Het aantal slachtoffet·s zal in Nederland naar schatting groter zijn dan in New Orleans, maar dit hangt mede af van het succes van evacuatie. Het schadebedrag dat voor Zuid-Holland is berekend met de HlS Schade- en Slachtoffermodule heeft dezelfde orde grootte als de schade die in New Orleans is opgetreden.
Voor beide overstromingen is het interessant om de verdeling van de schade over de schadeposten na te gaan. Tabel 9 geeft een overzicht van verschillende schadetypen bij de overstroming van Zuid-Holland en New Orleans.
Schade categorie New Orleans 2005 Zuid Holland miljard$ miljard €
Direct - Woningen en inventaris 16,2 26,4
- Bedrijven en publieke gebouwen 2,9 4,3
-Auto's 1,4 0,1 -Infrastructuur 4,5 3,1 -vliegvelden 0 1,3 -Schoonmaakkosten 0,8 -- Reddingsoperaties, evacuatie 0,1 - Herstel waterkeringsysteem 2 --Landbouw 0 1 -Bedrijfsuilval - 1,3
Indirect - Tijdelijke herhuisvesting 2,2 -- Schade bij toeleverende en afnemende - 0,3
bedrijven (buiten overstroomd gebied)
Totaal 30,1 37,5
Tabel 9: Schade per schadetype voor New Orleans (gemeten) en overstroming van een deel
van Zuid Holland (berekend)
Een aantal schadeposten die in New Orleans van belang waren zijn niet meegenomen in de HlS Schade- en Slachtoffermodule: schoonmaakkosten, kosten van
reddings-operaties, herstel van het waterkeringssysteem en kosten van tijdelijke huisvesting.
Daarmee lijkt de schade in Zuid-Holland te worden onderschat. Het is daarom aan te bevelen deze schadeposten toe te voegen aan de HlS Schade- en Slachtoffermodule.
6
S
l
o
tb
esc
houwing
Orkaan Katrina was een gebeurtenis met een grotere omvang en betekenis dan welke natuurlijke mmp dan ook in de westerse wereld in het laatste decennium. Op basis van literatuuronderzoek is een overzicht gemaakt van de schade die de overstroming van New Orleans heeft veroorzaakt.
Gevolgen van de overstroming in New Orleans
De gebeurtenissen tijdens en na de ramp laten zien wat het gevolg is als een modern stedelijk gebied, dat onder de zeespiegel ligt, onderloopt. Ondanks een massale evacuatie zijn in het overstroomde gebied meer dan 1000 slachtoffers gevallen. De ramp heeft geleid tot grootschalige maatschappelijke ontwrichting (honderdduizenden mensen dakloos, plunderingen, ontheemding, werkloosheid, ontbreken van medische zorg) en grote economische schade (honderdduizenden auto's, woningen en inboe-dels, bedrijven en publieke gebouwen). Grote delen van de stad zijn vervuild door olie -lekkages en voor lange tijd onbewoonbaar door de uitval van infrastructuur, elektriciteit en stromend water. Meer dan de helft van de inwoners is dan ook nog steeds niet teruggekeerd, en de vraag is of men terug kan keren. Een deel van de opgetreden schadetypen is in geld uit te drukken, op basis van schattingen. De totale econo-mische verliezen als gevolg van Katrina langs de Golfkust worden nu geschat op $ 125 miljard. Hierbij zijn veel indirecte effecten, zoals banenverlies en van vlies toegevoegde waarde, nog niet meegerekend. De schattingen gelden voor het hele gebied langs de golfkust en de schade door zowel wind als overstroming.
De directe schade in het overstroomde gebied in de stad New Orleans bedraagt volgens schatting circa$ 28 miljard [2]. In aanvulling daarop is aan herhuisvesting van evacués ongeveer$ 2 miljard besteed. Dat brengt de totale schade door de overstro-ming van New Orleans op circa$ 30 miljard. Het is niet goed mogelijk om schade dom bedrijfsuitval in het overstroomde gebied en indirecte schade buiten het gebied te kwantificeren op basis van de beschikbare bronnen. De verwachting is dat deze posten ook vele miljarden dollars zullen omvatten.
Vergelijking met Nederland
New Orleans is goed te vergelijken met Nederland: grote delen van de stad liggen onder de zeespiegel in een "badkuip". Beide gebieden zijn dichtbevolkt en herbergen grote economische waarde. Daarom is het interessant om zo nauwkeurig mogelijk vast te stellen of de opgetreden schade in New Orleans vergelijkbaar is met de mogelijke schade van een overstroming in Nederland.
opge-treden ook in Nederland tot enorme schade kan leiden. De omvang van schade zal vergelijkbaar of wellicht groter zijn.
Voor de vergelijking zijn de gevolgen geanalyseerd van een dijkdoorbraak bij Rotterdam. Hierbij overstroomt in enkele dagen een groot deel van Zuid-Holland (37.000 ha). De uiteindelijke schade aan woningen, bedrijven en infrastructuur en schade door bedrijfsuitval is geraamd op ongeveer € 37,5 miljard. Verdrinking, onder-koeling en andere oorzaken veroorzaken zeer waarschijnlijk een groot aantal slacht-offers. Afhankelijk van het succes van de evacuatie bedraagt het aantal slachtoffers meer dan enkele duizenden. De overstromingen in Zuid-Holland en New Orleans leve-ren vergelijkbare schadebeelden op. In beide gevallen overstroomt een ontwikkeld en verstedelijkt gebied, soms tot grote waterdieptes.
Aanbevelingen
Onderbouwde schattingen van de overstromingsschade die in Nederland kan optreden zijn van groot belang voor het beleid over overstromingsrisico's. Om de gevolgen van een overstroming in Nederland in te schatten is de Schade- en Slachtoffermodule ontwikkeld, als onderdeel van het Hoogwater Informatie Systeem (HlS) [5]. De schadegetallen uit New Orleans maken duidelijk dat een aantal belangrijke schadetypen in de Nederlandse HlS-module ontbreekt, waaronder de kosten van schoonmaak, redding en herstel van waterkeringen. Ook indirecte effecten zoals herhuisvesting zijn in de module in beperkte mate meegenomen. De HlS-module geeft daarom waarschijnlijk een onderschatting van de mogelijke schade. Aanbevolen wordt om de ervaringen in New Orleans te gebruiken om de Nederlandse schademodellen verder te verbeteren. De ramp in New Orleans biedt ook de mogelijkheid om meer inzicht te krijgen in indirecte economische effecten, zoals prijsstijging van bijvoorbeeld olie en uitval van vraag.
Referenties
[1] Münchener Rückversicherungs-Gesellschaft, "The 1906 earthquake and Hurricane Katrina, Similarities and ditlerences -lmplications lor !he insurance lndustry". 2006
[2] lnteragency performance evaluation taskforce (IPET), "Performance evaluation of the New Orleans and Southeast Louisiana Hurricane Proteetion System- Volume VIl-The consequences", draft final report 1 juni 2006
[3] Risk Management Solutions, lnc. "Hurricane Katrina: Profile of a Super Cat". Oktober 2005
[4] Government Accountability Office (GAO). Mittal, Anu. "History of the Lake Pontchartrain and Vicinity Hurricane Proteetion Project". Nov. 9, 2005.
http://www.gao.gov/new.items/d06244t.pdf
[5] Dienst Weg en Waterbouwkunde (DWW). "Gebruikershandleiding HlS-Schade en Slachtoffermodule Versie 2.1 ". November 2004. Auteurs: H .J. Huizinga, M. Dijkman, A.Barendregt en R. Waterman
[6] U.S. Department of Homeland Security (Fema). "Hurricane Katrina recovery update: week 36"
12 Mei 2006. http://www.fema.gov/news/newsrelease.
[7] East Carolina University, Department of Economics and Department of Sociology. "Estimating the casts of Hurricane Evacuation with hypothetical Storm Scenarios". November 1999. Door: K.T. Smith, J.C. Whitehead, J.R. Maiolo, B. Edwards, K. Wilson en M. Van Willigen
[8] U.S. Army Corps of Engineers, U.S. Department of Homeland Security (Fema).
"Fema release New Orleans Advisory Flood Data; U.S. Army Corps revises cos! estimates lor levees". 12 April 2006.
http://www.hq.usace.army.mil/cepa/releases/neworleanslevees.htm
[9] LSU Hurricane Research Center, 2005. http://hurricane.lsu.edu/floodprediction/ [1 0] National Science Foundation, "Preliminary Report on the Performance of the
New Orleans Levee Systems in Hurricane Katrina on August 29, 2005". Nov. 2, 2005. NSF, Berkeley Engineering, ASCE, Geo lnstitute.
[11] The Wall Sireet Joumal Online. Websiite: 17 mei 2006.
[12] U.S. Department of Homeland Security (Fema). "Current housing unit damage estimates,
Hurricanes Katrina, Rita and Wilma". 12 Februari 2006.
[13] Property & Portfolio Research, lnc. "Gulf Coast Hurricanes wil I impact construction casts". September 27, 2005
[14] FEMA, "Summary extracts from the National Emergency Management lnformation system (NEMIS) lor Regions IV & V". 2006
[15] FEMA. "Helping families into long-term housing, effort to reach everyone evacuated continues in long-term housing plan". 2005
[20] Times Picayune. "Levees' weakness well known befare breaches' Sept 2005 [21] Morselt T., Evenhuis E. (2006) Review standaardmethode schade- en slachtoffers,
RebeiGroup advisory in opdracht van Rijkswaterstaat DWW
