BEZPODSTAWNE WZBOGACENIE
„Kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości (art. 405 k.c.)
odrębne zdarzenie prawne, kreujące
stosunek zobowiązaniowy
Przesłanki roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia
wzbogacenie jednego podmiotu
zubożenie drugiego podmiotu
związek między wzbogaceniem a zubożeniem
bezpodstawność wzbogacenia
Ad 1) wzbogacenie
uzyskanie jakiejś korzyści majątkowej
wszelkie polepszenie sytuacji prawnej
uwarunkowane interesem ekonomicznym
nie jest wymagane „ubycie” korzyści w jednym majątku i jej przejście do
drugiego majątku
wątpliwości budzi posiadanie;
według SN ma ono charakter majątkowy Ad 2) zubożenie
w postaci majątkowej
Ad 3) korzyść majątkowa uzyskana „kosztem innej osoby”
współwystępujące zjawiska kauzalnie uzależnione od innych zdarzeń, nie związek przyczynowy
różnego rodzaju zdarzenia zależne albo niezależne od woli człowieka:
a) działania zubożonego
b) działania wzbogaconego c) działania osoby trzeciej
d) zdarzenia nie będące działaniem ludzkim
możliwy jest transfer przez cudzy majątek
Ad 4) bezpodstawność wzbogacenia
brak podstawy prawnej, którą może stanowić
czynność prawna, orzeczenie sądowe, decyzja
administracyjna bądź inne zdarzenie prawne
Nienależne świadczenie – art. 410 k.c.
szczególny przypadek bezpodstawnego wzbogacenia
4 przypadki:
1) brak zobowiązania – condictio indebiti 2) odpadnięcie podstawy prawnej
świadczenia – condictio causa finita 3) nieosiągnięcie celu świadczenia –
condictio causa data, causa non secuta 4) nieważność czynności prawnej –
condictio sine causa
Roszczenie o wydanie wzbogacenia
przy spełnieniu przesłanek zubożony może żądać od
wzbogaconego zwrotu korzyści
majątkowej, jaką ten uzyskał jego kosztem (art. 405 k.c.)
roszczenie mierzone jest wartością
mniejszą
zwrot korzyści powinien co do zasady nastąpić w naturze (art. 405 k.c.)
„Obowiązek wydania korzyści obejmuje nie tylko korzyść bezpośrednio
uzyskaną, lecz także wszystko, co w razie zbycia, utraty lub uszkodzenia
zostało uzyskane w zamian tej korzyści albo jako naprawienie szkody”
(art. 406 k.c.) - surogaty
gdyby zwrot w naturze nie był możliwy, wzbogacony powinien zwrócić wartość korzyści wyrażonej w pieniądzach
(art. 405 k.c.)
„Zobowiązany do wydania korzyści może żądać zwrotu nakładów
koniecznych o tyle, o ile nie znalazły pokrycia w użytku, który z nich
osiągnął. Zwrotu innych nakładów może żądać o tyle, o ile zwiększają wartość
korzyści w chwili jej wydania; może
jednak zabrać te nakłady, przywracając stan poprzedni” (art. 408 § 1 k.c.)
„Kto czyniąc nakłady wiedział, że
korzyść mu się nie należy, ten może
żądać zwrotu nakładów tylko o tyle, o
ile zwiększają wartość korzyści w chwili
jej wydania” (art. 408 § 2 k.c.)
„Jeżeli żądający wydania korzyści jest zobowiązany do zwrotu
nakładów, sąd może zamiast wydania korzyści w naturze nakazać zwrot jej wartości w
pieniądzu z odliczeniem wartości nakładów, które żądający byłby obowiązany zwrócić”
(art. 408 § 3 k.c.)
„Jeżeli ten, kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, rozporządził korzyścią na rzecz osoby trzeciej bezpłatnie, obowiązek wydania korzyści przechodzi na tę osobę trzecią” (art. 407 k.c.)
„Obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją
powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu” (art. 409 k.c.)
aktualne wzbogacenie
wzbogacenie trwa nadal, jeżeli ten, kto uzyskał bez podstawy prawnej pieniądze kosztem innej osoby, zużył je na spłacenie własnego długu (SN, K.
Pietrzykowski)
Podmioty
zobowiązany do zwrotu jest bezpodstawnie wzbogacony albo jego następcy pod tytułem ogólnym, np. spadkobiercy
gdy bezpodstawnie wzbogacony bezpłatnie rozporządził uzyskaną korzyścią na rzecz
osoby trzeciej, obowiązek wydania korzyści przechodzi na tę osobę (art. 407 k.c.)
problem tego, czy bezpodstawnie
wzbogacony zostaje zwolniony w razie
bezpłatnego rozporządzenia korzyścią na
rzecz osoby trzeciej wówczas, gdy powinien
był się liczyć z obowiązkiem zwrotu
Przedawnienie
