Badania ratownicze na stanowisku Milejowice, pow. Wrocław, w latach 1999-2001

INSTYTUT ARCHEoLoGII UNIWERSYTETU WROCŁAWSKIEGo

SLĄSKIE SPRAW 0ZD'ANIA

ARCHEOLOGICZNE

XLTV

UNIWERSYTET

WROOTAWSI(I

!]{STYTUT

_\

_{_..}

_I

ARCHEOLOGII

J

J

Wrocław

2002

zEsPoŁ REDAKCYJ}.IY

Stanisław P azda, l{lzy snof Wachowski, Włodzimierz Wojciechowski (przewodniczący)

SEKRETARZ REDAKCJI Jan Michał Burdukiewicz

opiniowała do druku

Prof. dr hab. Anna Kulczycka-Leciejewiczowa okładkę projektował Henryk Grocholski Przekład streszczeń Bańłomiej Madejski Redakcja techniczna Kamilla Limisiewicz Przemysław Guszpit Rycina na okładce

Fragment figurki żeńskiej z osady kultury lendzielskiej w Księginicach Wielkich, pow. Strzelin

@ Copyright by Instytut Archeologii (Jniwersytetu Wrocławskiego, Wrocląw 2002

rsBN 83-91s048-7-5

Skład i łamanie

AKME _ Zdzisław Wiśniewski 50-056 Wrocław, ul. Wierzbowa 3

lnr

Druk i oprawa: ZakładMałej Poligrafii mgr inż. Marek Batycki ul. M' Sępa Szarryiskiego 46l|

SPIS TREŚCI

BADANIA TERENOWE

A' w i ś n iew sk i, B. Ku f e l' Dalszebadaniastanowiska środkowopaleolirycznegoprzy ul. Ha|lerawe

Wrocławiu 9

T. Wiszniowska, K. stefaniak, P. Socha,Wstępnewyniki badańszczątkówkostnychzwierząt ze stanowiskaśrodkowopaleoliĘcznegoprzyul. Hallerawe Wrocławiu '.... ' ' 2| T. Pł on ka, A. Wiśn i ew ski,Nowedanenatemat stanowiskagórnopaleolitycznegoHenryków 15,

pow' Ząbkowice Śląskie' w świetle badań w 200l roku 2.7 A. T r a c zy k, Z, J a r y, Wykształcenie i wiek'utworów pokrywowych w rejonie stanowiska

paleolitycz-nego w Henrykowie 15, pow Ząbkowice Sląskie 39 B. Ginter, M. Połtowicz, BadaniaarcheologicznewDzierżysławiupow.cfubczycew2001 roku. 4.7 J. M. B u rd uk ie w ic z, A. S zy n k iew ic z, Badaniaarcheologiczne ipaleogeograficzne stanowiska

Ł ę g o ń , p o w . W s c h o w a ' . ' . 5 7 M. M a lk iew icz.Ana|iza pa|inologicznaosadów jeziornych w rejonie stanowiskaŁęgoń. pou,'

W s c h o w a . . . . . . . ' 7 9 , Nowe ślady osadnictwa schyłkowopaleolitycznego w Kot|inie Gorzolvskiej . . . . 87 ' obozowisko Trzebicz Młyn 2 (Kotlina corzowska) w świetle badań w roku 200 | . . 97 , Wyniki dalszych badań obozowiska mezolitycznego GościIn 23 (Kot|ina Gorzowska) l l1 B a g n i e w s k i|, obozort'isko nlagleInoskie Trzebicz MĘn l w Kot|inie Corzowskiej . . 1 2 5

i. u;gnTe ws-n , Neolityczne obozowisko pasterskie Gościm 23a (KotIina Gorzowska)

W. Fabis iak. P. Ch o le w a,Zbadańurykopaliskowych osadykultury lendzielskiej w KsięglnicachWiel-kich. pow. Strzelin. rł'latach l999.2000

W. F abis ia k. P. C h o Ie w a. Plastykaantropomorficzna zosady kultury lendzielskiej w Księginicach Wielkich, pow. Strzelin. . . .

W . W o j c i e c h o w s k i , P . C h o l e w a ' A . L i n l i s i e w i c z , W y n i k i r o z p o z n a n i a l e r e n o \ Ą ' e g o ibadań u,ykopaliskowych rnegalitycznego grobowca kujawskiego w rejonie Henrykowa' pow Ząbko-wice Sląskie

P' C h o le u'a, W. W o j c ie c h o u,s k i' Wyniki badań na osadzie kultury pucharów |ejkowatych przy u| Czekoladou,ej ue Wrocłarr'iu .

P . P a r u z e l . W . W i t k o u , s k a , J w ó j c i k . W y n i k i b a d a ń r a t o u , n i c z y c h r ł ' T r u s k o l a s a c h . p o r t , ' K ł o b u c k . . . . ' .

I . L a s a k , J B a r o n , B K r u k i e r ł , i c z . B a d a n i a p e r y f e r y j n e j , p ó | n o c n o u . s c h o d n i e j s t r e f y c m e n t a -rzyska w Miłosławicach. porv MiIicz

r35 147 l l l 1 7 7 t 8 7 t97 B a s n i e w s k i B a s n i e w s k i a g n l e w s a q n r e w s 205

4 Spis treści

P . D ą b r o w s k i , J ' S z c z u r o w s k i , P o c h ó w k i c i a ł o p a l n e z c m e n t a r z y s k a k u l t u r y ł u ż y c k i e j w Miłosławicach, pow. Milicz 2|5 E . B u g a j ' B ' G e d i g a , A K o s i c k i , R S z w e d , L ' Z y e a d ł o , B a d a n i a r a t o w n i c z e n a s t a n o .

wiskuMile.;owice,pow.Wrocław,wlatach 1999.200|. '.. . '. . ' f35 A. Bła żej e wski,Ratowniczebadaniawykopa|iskowewNiezgodzie,pow. Trzebnica .... 253 G' D o m ań s k i, Badania ratownicze naw Bykowie' pow. Wrocław, w latach2000-200l f59 A. J a s trzę bs ki, M L en a rc ik, Badaniaarcheologicznenarogu ulicy Szewskiej i Wita Stwosza

we Wrocławiu 269

K . J a w o r s k i , M . P a t e r n o g a , G r o d z i s k o z p r z e ł o m u I X i X w i e k u w G i l o w i e k o ł o N i e m c z y . B a d a n i a w 2 O 0 l r o k u . . . . . 2 ' 7 9 C . B u ś k o ' P . J a n c z e w s k i , J . N i e g o d a , B a d a n i a a r c h e o l o g i c z n o a r c h i t e k t o n i c z n e p r z y u | . S z e w

-skiej 74 iKurzym Targu7 we Wrocławiu ' . 29| P. J an c Z e w sk i,Zmianyw zagospodarowaniuprzestrzeni dawnej działki mieszczańskiej przy ul.

św. Mikołaia f5-26 we Wrocławiu

P G u szp i t, R. M r u c z ek, Wyniki badań archeologiczno-architektonicznychpołudniowej części działki mieszczańskiej przy ulicy św' Mikołaja'/Rzeźniczej we Wrocławiu ' ' 3l5 P. K r a u s, Badania ratownicze na ulicy Kużniczej we Wrocławiu 327 P. G u s z p i t, R M r u c z e k, Badania archeologiczno.architektoniczne przy ulicy Inowrocławskiej

we Wrocławiu-Szczeotnle 333

A' B i l iń s k a' Średniowieczne i nowożytne materiaĘ ceramiczne zparce|i przy ulicy Białoskórniczej w e W r o c ł a w i u . .' ' ' ' 3 4 ] ' A ' j a s t r z ę b s k i ' W s t ę p n e w y n i k i b a d a ń r a t o w n i c z y c h n a u l i c y P i o t r a S k a r g i w e W r o c ł a w i u . . . ' 3 5 3 J . L o d o w s k i , G r ó d e k p ó Ź n o ś r e d n i o w i e c z n y w o s t r a w i e , p o w G ó r a . . . ' . . . ' 3 ó 3 G C i a r a , P . K o n c z e w s k i , R . M r u c z e k . M S t e f a n o w i c z , B r a m a Z i ę b i c k a w S t r z e l i n i e ' 3 7 5

MATERIAŁY I RoZPRAWY

M. M a so jć,Z badań stanowiskschyłkowopaleolitycznychnadJezioremKunickim, koło Legnicy.... 393 D. N o w a k o w s k i, Zamek w Ryczeniu w świetle badań archeologicznych z lat l 980- l 98 | ' . . ' 409 T B o r k o w s k i, P. J a ry sz, Badania archeologiczne na terenie KępyMieszczańskiej we Wrocławiu

w 1 9 9 9 r o k u . . . . . 4 f 3 P G u s z p i t . R M r u c z e k . J . P i e k a l s k i , S r o d a S l ą s k a . Z a p l e c z e t a r g u m a ł e g o m i a s t a ś r e d n i o w i e c z

-n e g o . . . . 4 3 1

J. D u rb a.; ł o, D. K a r st,Zbad'ańmurów obronnych średniowiecznej Swidnicy 449 M Furma nek' S. K u lp a,Kościół św.KlzyŻaw WodzisławiuSląskimw świetledorychczasowych

badań archeologicznych 4s9

KOMTINIKATY

E F o 1ty n, Liściakahrensburski z Samborowic na Gómym S|ąsku. 469 J . M B u r d u k i e w i c z , N e o l i t y c z n a s i e k i e r k a k a m i e n n a z S i e d l n i c y , p o w W s c h o w a 4 1 3 T. G r a l a k, l W o d e j k o, J W y s zy ńs k a, Zespół ciężarków tkackich kultury fużyckiej ze

Ścina-wicy, pow. Kłodzko 4'77

T G r a I a k, M. o p a I i ń s k a - K w a ś n i c a, J W y s z y ń s k a, Wyniki badań weryfikacyjnych w R u d z i e . Z m i g r o d z k i e j , p o w T r z e b n i c a . . . . 4 8 1 l L a s a k , S l a d y o s a d n i c t w a ł u ż y c k o - p o m o r s k i e g o w C o ś c i m i u ( K o t l i n a G o r z o w s k a ) ' ' ' ' 4 8 5 M B e d n a r e k. A J ó ze f o w s k a, Weryfiku.1ące badania archeologiczne na stan' l4 w Smolcu, pow

Wrocław 495

M Bednarek,Kolejneśladyhutnictwaze|azanastan. l2wMiechowicachoławskich,pow.Strzelin 50l M B o h r. Cmentarzysko z okręsu wpływów rzymskich w Parkoszowie, pow. Bolesławiec 505 M B e d n a re k, osada zokresu rvędrówek ludów w Miechowicachoławskich, pow Strzelin 513 T . G r a l a k ' l W o d e j k o , J . W y s z y ń s k a ' W y n i k i b a d a ń s t a n o w i s k a z p r z e ł o m u p ó Ź n e g o o k r e s u

wpĘwów rzymskich iwędrówek ludów w Kłodzku. ' . 5l9 S P a z d a,Zagadkowa figurka (szachowa?) z Radłowic, pow. oława . 525 A . F a b i s i a k , R M r u c z e k ' P r z y c z y n e k d o z n a j o m o ś c i ś r e d n i o w i e c z n y c h m u r ó w o b r o n n y c h

3 0 1

Spis treści

K. K w a ś n i c a, ReliĘ średniowieczrrych urządzeń hydrotechniczrrych, przy ulicach Henryka Pobożnego i N i e m c e w i c z a w e W r o c ł a w i u . ' . ' . . . ' 5 3 3 C . B u ś k o , J . N i e g o d a , K a p l i c a ś w . W o j c i e c h a w o p o l u . ' ' . . . ' . . 5 3 9 J. Lo d o w sk i, Późnośredniowieczne siedzibyobronnew Polanowie iWierzowicach Wielkich'pow.

G ó r a . . . . . . 5 4 . l

W . G r a b o w s k i , G . J a w o r s k i , M . Ł e s i u k , M . s a Ę i e l a k , Z b a d a ń r a t o w n i c z o -zabezpieczających w piwnicach Ratusza Miejskiego we Lwówku Slą.skim . . . 553 M. F u r m a n e Ł S. K u l p ą Badania archeologiczne prry ulicy Kraszewskiego i Staszica w Rybniku . . . . 56l

Z . B a s . n i e w s

VARTA

, Z działalności InsĘńufu Archeo|ogii Uniwersytetu Wrocławskiego w roku 200l . ' . Wspomnienie o Profesorze Zbigniewie Bagniewskim

Wspomnienie o Piotrze Gierczaku ( l 9óó.2002) . . . . .

569 5?'l 5 8 r

SLĄSKIE SPRAWoZDANIA ARCHEoLoGICZNE

Tom 44, s.235-251 Wrocław 2002

EwA BUGAJ' BOGUSŁAW GEDIGA, ANDRZEJ KoSICKI' RoBERT SZWED' LESZEK ZYGADŁO

BADANIA RATOWNICZE NA STANOWISKU MILEJOWICE,

Pow. wRoCŁAw w LATACH 1999-200|

Stanowisko Milejowice l9, pow. Wrocław, położone jest między l65+950 a |66+450 kilometrem autostrady A-4' w odległości 900 m na południowy zachód od zabudowań wsi Milejowice i 700 m na pofudniowy wschód od wsi Krajków (ryc. |).

Znajduje się ono na wysoczyźnie morenowej Równiny Wrocławskiej, na wysokości l33,00. |33,,75 m n.p.m. Wysoczyzna zbudowana jest głównie ze zwał.ow piasków i żwl-rów oraz gł,azów, a miejscami z g|in zwałowych, na których zalega cienka pokrywa utworów lessopodobnych o średniej miąższości 0,4-0,8 m. Usunięta warstwa orna miała charakter piasków pyłowo-ilastych o genezie deluwialnej , tworzących w połączeniu z dodatkami organicznymi dobre gatunkowo gleby bonitacyjne. Woda podziemna wy-stępuje w tym miejscu od czasów pradziejowych na niewielkiej głęb., _{tj. ok' l ,5-2,0 m,} ajej poziom,zewzg|ędu na słabo przepuszczalne gliniaste podłoże, podnosi się okreso-wo. Studia geomorfologiczne, realizowane w ramach grantu Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej ,,Trakt'' przez dr. H. Chmala' wykazaĘ, iŻ badany archeologicznie obszar na stanowisku Milejowice l9 jest miejscem, gdzie wysoczyzna morenowa ma postać mię-dzyrzecza wobec dwóch zbiegających się pa|eokoryt Małej Zurawki. Przebleg dawnych koryt jest dobrze czytelny na mapach topograficznych i zdjęciach lotniczych. Szczegól-nie wyraźSzczegól-nie zaznacza się prawa (główna) odnoga rzeki, która, najprawdopodobSzczegól-niej w okresie halsztackim, pĘnęła w odległości ok' l00 m na północ od krawędzi poddane-go badaniom terenu. Następnie koryto uległo przesunięciu mniej więcej o l00-200 m w kierunku północnym i w postaci dzikiej, meandrującej, egzystowało do II wojny świa-towej. Mał'aŻurawka jest obecnie skanalizowana, a większość niedawnych zako|i zosta-ła całkowicie zasypana (Chmal 200l).

Prace wykopaliskowe na stanowisku Milejowice l9' finansowane przez Agencję Budowy i Eksploatacji Autostrad, prowadzone byĘ * latach 1999-2001 i będą konĘ-nuowane w roku przyszłym. Relikty osadnictwa pradziejowego zostaĘ odkryte w tym

] Także wszystkie inne specjalistyczne ekspertyzy (dendrochronologiczne, datowania metodą C-l4, archeozoologiczne, petrograficzne, paIeobotaniczne) zostaĘ wykonane w ramach grantu Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej,,Trakt"

f36 \

Milejowicei

-

" -;\

KrajkÓw ;

Ryc 1 Milejowice 19, pow. Wrocław. Lokalizacja stanowiska. Skala l :25000

miejscu przez mgr. E. Drużyłowskiego podczas inspekcji prac ziemnych zwięanych z budowąautostrady A-4 w 1999 r. Podjęte w trybie naĘchmiastowym badania ratowni-cze w obrębie budowanego póhrocnego pasa autostradowego fwały od 03.08. dof.7 '08.1999 r. W rezultacie przeprowadzonych wówczas prac odsłonięto obszar ołącznej powierzchni ponad 24 arów, na którym zarejestrowano 25 obiektów osadniczych związanych z lud-nością kultury łużyckiej oraz wieloosobniczy pochówek szkieletowy ludności kultury unietyckiej. MateriaĘ zabytkowe pozyskane z obiektów osadniczych' to przede wszyst-kim ceramika, typowa dla inwentarzy kultury tużyckiej z V okresu epoki brązu i okresu halsztackiego.

Podjęte w 1999 r. prace wykopaliskowe uzmysłowiły w sposób jednoznaczny ko-nieczność kontynuacji badań na terenie zaprojektowanych W tym miejscu' po obydwu stronach autostrady, _{Miejsc obsługi Podróżnych (MoP: ,,Krajków I'' i ,,Krajków I} Połu-dnie'') obejmujących obszar ok. 20 ha. W celu dokładnego określenia zasięgu nowo odkrytego stanowiska przeprowadzono wówczas na polach prz1|egających do inwesĘ-cji prospekcje powierzchniowe. Na ich podstawie oraz uwzględniając wyniki badań ra. towniczych zaplanowano na 2000 r. szerokopłaszczyznowe prace wykopaliskowe, do których wytypowano wstępnie powierzchnię 400 arów'

W 2000 r. badania terenowe prowadzono w okresie od czerwca do początku grudnia (Gediga i in. 2001, s. 153-154). Pracami w terenie, wykonywanymi z ramienia Instytutu

Badania na stanowisku Mileiowice w latacb 1999-2001 23'l

Archeologii i Etnologii PAN, oddział we Wrocławiu, kierowała dr E. Bugaj z InsĘtufu Prahistońi Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu' pod opieką merytorycz-ną prof. dr' hab. B. Gedigi. Nadzór nad przebiegiem prac sprawowali dr L' Zygadlto i mgr A' Kosicki zZespołu Badań Ratowniczych IAiE PAN, oddziafu we Wrocławiu. Ponadto w pracach terenowych uczestniczyty liczne zespoły badawcze, składające się w sumie z l l archeologów, kierujących eksploracją na poszczęgólnych wykopach oraz ponad l50 pracowników2. W pracach laboratoryjno-gabinetowych brali też udział stu-denci i absolwenci kierunku archeologii z Uniwersytetu Wrocławskiego]' Klasyfikację chronologiczno-kulturową materiałów zabytkowych pozyskanych w trakcie badań prze-prowadził prof. dr hab. G. Domański.

Analogicznie zorganizowane byĘ badania w 2001 r.' a pracami w terenie, na zIece-nie i we współpracy z Zespołem Badań Ratowniczych IAiE PAN pod merytoryczną opieką prof. dr. hab. Bogusława Gedigi, kierował dr Robert Szwed. Tak jak w sezonie poprzednim do prac włączyło się też |iczne grono archeologów i studentówo ponadto zatrudniano do l00 pracowników flzycznych'

Ratownicze prace wykopaliskowe prowadzone byty * trakcie obu sezonów, równo-cześnie w pofudniowej i północnej części obszaru objętego inwesĘcją który przecinaĘ dwie jezdnie autostrady A-4' Ze względu nabezpieczeństwo ekip pracujących postano-wiono wykonywac nieza|eżnie _{dokumentację rysunkowąi fotograficznądla obydwu części} stanowiska z zachowaniem oddzie|nej numeracji obiektów. W 2000 r. w części północ-nej, oznaczonej jako stanowisko Milejowice l9, pas N, konĘnuowano prace wykopali-skowe już tylko w obrębie MoP-u ,,Krajków I''. Natomiast w części potudniowej, na-zwanej Milejowice l9, pas S, badania koncentrowaĘ się najpierw na pasie terenu prze-znaczonęgo bezpośrednio pod budowę jezdni południowej, a w drugiej fazie na obszarze MoP-u ,,Krajków I Potudnie''. w 2001 r. wykopaliska na stanowisku odbywaĘ się już Ęlko w obrębie planowanych MoP-ów (ryc.2,3).

W trakcie przeprowadzonych w latach 2000-2001 prac wykopaliskowych badania-mi objęta została powierzchnia zajmująca łącznie ponad 8,5 ha terenu, na którym zare-jestrowano i wyeksplorowano ok. f660 obiektów archeologicznych. Uzyskane wyniki

potwierdziĘ zaobserwowanąjuż w l999 r. atrybucję kulturową zabytków.

W zachodniej części stanowiska, zarówno na pasie S, jak i N, znajdowała się nekro-polia, w obrębie której odkryto l0 pochówków (ryc.4).Wystą:iły one na zwartejprze-strzeni, a odległości między skrajnymi grobami wynosiĘ ok. 70-80 m. odkryte i zbada. ne groby stanowią część roz|eglejszego cmentarzyska, które swym zasięgiem wykacza w kierunku zachodnim poza linię rozgraniczającą inwestycję. Charakter oraz wyposa-żenie grobów, w postaci naczyit glinianych, fragmentu wyrobu brązowego (pierścion-ka?), przęślika, zabytków krzemiennycb oraz naszyjnika z kłów zwierzęcych' uzasad-niają łączenie ich z ludnością kultury unieĘckiej z wczesnej epoki brązu.

Zdecydowana większość obiektów odkryĘch na caĘm przebadanym obszarze sta-nowiska na|eżała do reliktów związanych z osadą ludności kultury fużyckiej ze schyłku

, W sk]ad ekipy badawczej wchodzili archeolodzy: mgr mgr J. Biszkont' M Grześkowiak, M. Kopeć, J. Kopiasz, M. Michnik, K Nowaczyk, L Nowaczyk, W. Nowaczyk, K. Skrzyńska i dr R. Szwed'

3 D. Bobak, I. Dolata' T. Drozd-Beżaniszwili, K. Gorek i J' Wajda.

a W roku 200l poszczególnymi odcinkami na stanowisku kierowali: dr E' Buga; orazmgI mgrM. Grześkowiak, M. Kopeó, J. Kopiasz, M Michnik, K. Nowaczyk i L. Nowaczyk.

FO { --e. { o { o NJ t\) UJ

D

&'

#-Ł

ffi-l

--3

_\

_o

tl

z

--L

\

Ryc. 3. Milejowice, stan. l9, pow Wrocław. Plan części wykopu na pasie S: l - studnia' 2 _ obszar zniszczony przeznowożytne wkopy, 3 _ kompleks obiektÓw związanych z warsztatem brązowniczym, 4 - granica wykopu. Rys. D. Bobak

f40 E Bugaj, B. Gediga, A. Kosicki, R. Szwed, L Zygadtto

epoki brązu i podokresu HaC wczesnej epoki Że|aza. Z jam, a takŻe z obecnej na więks z o ś c i więks t a n o w i więks k a w a r -stwy kulturowej, pozyskano przede wszystkim róznorod-ny materiał masowy, który stanowiła głównie ceramika (ryc. 5:2-7; 6:1-8, 12, 13), polepa oraz kości zwierzęce (Chrzanowska, Krupska 2000, 2001). Procztego wy-stąpiły przęś|iki, cięŻarki tkackie, Ężki gliniane, ka-mlenne rozcleracze otaz przedmioty wykonane z brą-zu (ryc. 5:1, 8; 6:9-1 l). Ma-teriał ten stanowi obecnie przedmiot szczegółowych analiz. Na podstawie wstęp-nego rozpoznania pozyska-nych zabyków' w Ęm głów-nie ceramiki, chronologię całej osady okreś|ic mozna przede wszystkim na pod-okres HaC. Takie datowanre potwierdzaj ą takze wyniki

anahz dendro lo gi c zny ch za-wierające się w przedziale od ok. (po roku) 680 do ok. 610 BC (Krąpiec 2001a, 200lb)

oraz próba kości zwierzęcych oznaczona metodą C-|4 na 2750 + 1 l0 BP (Pazdur 200l ). Szczególnie interesujące i cenne źródłowo okazaĘ się obserwacje, dotyczącerozpo-znania prawidłowoścl związanych z rozp|anowaniem przestrzennym osady. Przy re-konstrukcji odkrytych pozostałości zabudowy osady wzięto pod uwagę głównie wzajem-ne relacje i związki funkcjonalwzajem-ne ewidentnych śladów po słupach, ich wielkośc oraz rozstaw. Ponadto w tak wyodrębnionych układach analizowano korelacje między roz-miarami budynków i potencjalnymi sposobami wznoszenia ścian i dachów. Zdawac so-bie w tym wypadku trzeba tez sprawę, Że na moŻliwości interpretacyjne w tym zakręsie ogromny wpływ ma wiele uwarunkowafi, z których wymienić na\eŻy m. in. stopleń znlszczenia stanowiska przez intensywną orkę, prace melioracyjn e, rodzaj podłoza, a takze uzytkowanie tej samej przestrzeni w dłuzszym okresie czasu.

odsłonięte w części N stanowiska relikty osadnictwa, wypada zaliczyc do osady (osad?) stałej, otwańej, o dtugotrwaĘm okresie uzytkowania (ryc. 2),Wskazują na to odkryte pozostałości naziemnej zabudowy drewnianej typu słupowego i byc może

Ryc 4. Mi|e.;owice, stan l9. pas S' pow. Wrocław. obiekt 225-pochóu'ek szkieletowy ludności kultury unieryckiej' Fot' J Kopiasz

Badania na stanowisku Mileiowice w latach 1999-2001 241

z

ffi(D

Ryc. 5. Milejowice, stan' l9' pow. Wrocław. Wybór zablków - pas N: | -łyzkag|iniana,2-7 _naczynia gliniane, 8 _ p r z ę ś | i k . 1 _ o b . 5 3 0 ; 2 _ o b . 6 5 ; 3 - o b . 5 5 7 ; 4 _ o b 1 | 4 ; 5 - o b . 7 0 0 (o r a z 2 0 4 z p a s a S ) ; 6 o b 7 0 0 ;

7 - ob. 150; 8 - ob. 899. Rys. K. Gorek

0 _{_} locm _{0-. __5"t}

24f

--F-Fu

Ryc.6 Milejowice,stan. l9,pow.Wrocław.Wybórzabytków_pasN(2)ipasS(l,3-|2): I.8, l2' l3 _naczynia g l i n i a n e ; _{9 - l l _ o z d o b y z b r ą z u ( 1 , 7 , 8 _ o b ' 9 0 2 ; 2 - o b . 5 3 ; 3 - o b ' | f 6 ; 4 _ o b l4 9 3 ; 5 _ o b . 3 0 l ; 6 _ o b 2 6 5 ;}

9, I I - ob. 265; 12 - ob.246; l3 - ob. 74). Rys. K. Gorek

zrębowego oraz spore nagromadzenie różnorodnych jam o przęznaczeniu gospodar-czym, w tym trzy studnie, z których dwie posiadaĘ zachowane drewniane cembrowiny, atakże obecność warstwy kulturowej o miąższości nawet do 0,30 m'

W trakcie prac z lat 2000-2001' prowadzonych na pasie N, a także póŹniejszych studiów gabinetowych nad dokumentacją obrazującą rozmieszczenie odkryrych śladów wielu budynków ijam o rozmaitej funkcji, można było zaobserwować powtarzający się

A\-\

Badania na stanowisku Mileiowice w latach 1999-2001 243

.,.:i*1Ąfi tS-'

1 i J . I

s

Ryc. 7. Milejowice, s1an. l9, pas N, pow. Wrocław Slady budynków sfupowych. Fot. M. Kopeć

układ zabudowy koncentrującej się wokół wolnych przestrzeni wewnętrznych (ryc. 2)5. Generalnie na przebadanym obszarze moŻna wyróinic część osady, na której wystąpiła bardziej zwarta zabudowa oraz jej peryferie Z rozrzuconymi nieregularnie pozostało-ściami rozmaitych jam i ś|adami dołów posfupowych. W partiach osady wskazujących na koncentrację zabudowy, mozna z kolei wydzielić dwa wyraźnie zarysowane kom-pleksy skupione dookoła wolnych przęstrzenl- placów, które miaĘ wymiary ok. 20 x f0 m. Trudno na obecnym etapie badań stwierdzić czy na badanym stanowisku mamy do czynienia z Zab:udową równoczasow% czy tez z ko|ejnymi fazami funkcjonowania na tym terenie osad w podokresie HaC. W kaŻdym razie odnotowac można celowe' w mia-rę regulame zagospodarowanie przestrzenl osady' zorganizowanej dookoła wolnych od zabudowy placów. Pamiętać wypada o tym, że podokres HaC (a tak głównie, datowany jest prawie caĘ ruchomy materiał źródłowy z tego stanowiska) obejmuje ponad l50 |at' Natomiast rozmaite podejmowane szacunki dotyczące czasu funkcjonowania budynków drewnianych z reguĘ podająjako okres ich trwania ok. 30 |at, a wyjątkowo w przypad-ku solidnych budynków nawet 60 lat' Biorąc pod uwagę podobny schemat zabudowy' fakt ,,honorowania'' wolnej przestrzeni między oboma załoŻęniami, a takze daty uzy-skane z ana|iz drewnianych cembrowin studni, mozna by się przychy|ać ku hipotezie ich jednoczesnego funkcjonowania, przynajmniej w jakimś okresie'

Pierwszy ze wspomnianych dwóch kompleksów zabudowy na pasie N zarysował się w jego pofudniowo-wschodniej części. Układy jam posłupowych pozwalają na wydzie-lenie ok. 7-8 budow|i naziemnych, wzniesionych w konstrukcjach słupowych, które

{ . . q

MITELCIWCE

244 E. Bugaj' B. Gediga' A. Kosicki, R. Szwed, L' Zygadł'o

Zgrupowane byĘ wokoł wol-nej przestrzeni i zorientowa-ne do placu szczytami,bądź też dhlŻsrymi ścianami (ryc. f ,7). w obrębie tego skupi-ska, na wschód od dwóch usytuowanych na osi N-S re-gularnych budynków, zare-jestrowano kompleks jam ułożony paralelnie do nich. Ich kształty oraz charakter wypełnisk świadczą, ze mamy do czynienia z zaple-czem osady w postaci jam gospodarczych i obiektów powstałych w wyniku pobie-rania utworów lessopodob-nych o miąższości do 0'30 m' wykorzystywanych m.in. do obmazywania ścian budyn. ków (ryc. 8). Interesującym odkryciem była obecnośc w centrum jednej z jam,pła-skiego bloku narzutowego du-Ę ch r ozmiarów' o wym iarach ok. l,0 X 1,8 X 0,8 m' Wstęp-na aWstęp-naliza geomorfologi cz-na wykluczyła intencj ocz-nalne opracowanie powierzchni k a m i e n i a , n a t o m i a s t j e s t wysoce prawdopodobne, ie ów głaz ze swoim ,,praktycznym'' płaskim ksztattem mógł być wykorzyst}wany przez ludnośó osady, jako swoisĘ rodzaj,,stofu'' czy ,,podestu''' Być moze nie tylko aspekt praktyczny odgrywał tutaj rolę, ale blok ten mógł stuĄc równiez jakimś zabiegom kultowym.

Na pofudniowym skraju omawianego ciągu jam wybierzyskowych u|okowana była jedna ze studni, bez zachowanych elementów drewnianych (obiekt nr 150). Kolejna studnia (obiekt nr 280) wystąpiła w obrębie opisanego wyżej kompleksu budynków słu-powych, w jego części południowo-zachodniej (Gediga i in. 2001 ,I!C. 5, s. l54). Na poziomie warstwy wodonośnej zachowała się czworokątna konstrukcja drewnianej cem-browiny, na którą składał się pojedynczy wieniec ustawionych na sztorc dranic z zacio-sanymi wpustami umożliwiającymi łączenie naroży skrzyni Za pomocą połączeńV'rzy-zowych prostych, które stosowano również w średniowieczu (Wiśniewski l99l, s' l38, ryc. f9d).

Drugi wyraźnie zarysou'ujący się kompleks, w którym zarejestrowano analogiczną koncentrację obiektów nleruchomych, wystąpił na pasie N nieco na północny zachód od

Ryc 8' Milejowice, stan l 9, pas N, pow. Wrocław' Komplek.1am o charakterze wybierzyskowym z b|okiem kamiennym. Fot M Kopeć

Badania na stanowisku Mileiowice w latach 1999-f001

24s

poprzedniego (ryc. 2). Wśród obiektów dają się rozpoznać zarówno konstrukcje zagłę-bione w ziemię' jak i naziemne. W przypadku konstrukcji naziemnych ponownie zwra. ca uwagę przede wszystkim obecność ok. 14 budowli stupowych' Zgrupowanych wokół wolnego placu. Także w obrębie tego skupiska budynki ustawione byĘ do p|acu szczyla-mi, bądź teŻ dłuzszymi ścianami.

W części wschodniej i północnej, na obrzeŻach omawianego skupiska, uchwycono zarysy ptytkich rowków długości kilkudziesięciu metrów, które układały się równolegle do ścian budowli sfupowych' Prawdopodobnie sąto pozostałości ogrodzenia płotowego zamykającego pierwotnie to załoienie. W południowej partii tego zespołu osadniczego odkryto studnię (obiekt nr 53) z zachowaną cembrowiną drewnianą o podobnej kon-strukcjijak opisana wcześniej. W wypełnisku jej partii spągowych znajdowały się dwa niemal kompletne naczynia, w tym jedno z zachowanym fragmentem sznurka w uszku (ryc. 6:2). Z innych interesujących znalezisk wymienić na|eĘ wkopane w podłoże na-czynie wazowate (ryc. 5:f), najprawdopodobniej o charakterze oftary wotywnej, we-wnątrz którego znajdowaĘ się fragmenty wyrobów zbrązu (m.in. fragment siekierki) oraz surowiec brązowy (ob. nr ó5).

W części południowej stanowiska Milejowice 19 (pas S) odsłonięto iprzebadano teren pod jezdnię pofudniową autostrady oraz w całości obszar MoP-u ,,Krajków l Połu. dnie'' (ryc. 3). Wśród odkrytych obiektów nieruchomych dominowaĘ jamy posłupowe. Na podstawie przeprowadzonej ana|izy planigraftcznej mozna stwierdzić, że odsłonięte ślady dołów stupowych w wielu przypadkach byty pozostałościami zarówno budow|i' jak i ogrodzeń rozdzie|ających konkretne skupiska lub zagrody. Tworzyły one wyraźne

układy przestrzenne, w klórych skład wchodziły budynki i towarzyszące im róznorodne urządzenia gospodarcze oraz|icznejamy o charakterze gospodarczym, niejednokrotnie będące ęlementami sktadowymi wspomnianych budynków' Koncentracja reliktów tego typu wystąpiła w północno-zachodniej i południowo-wschodniej pańii przebadanego terenu.

Pięrwsze Wraźne skupisko obiektów wyodrębniło się w północno-zachodniej czę-ści pasa drogowego i MoP-u ,,Krajków I Południe''. ByĘ to reliĘ osady otwartej o bar-dziej rozproszonej zabudowie niż omawiane poprzednio załoŻenia w jej obrębie zre-konstruować mozna ok. l7 budynków sfupowych. Istotnym zagadnieniem ksztahowa. nia się osadnictwa w tym kompleksie jest równiez kwestia czasu jego trwania, relacja do innych skupisk odsłonięĘch na stanowisku oraz problem chronologii względnej wszyst-kich dających się odtworzyć budowli. TakŻe w tym przypadku pozyskany materlał za-bytkowy, w głównej mierzę ceramika, pozwa|a datować ogólnie omawiany zespół osad-nicry na podokres HaC. Nie stwarza to natomiast możliwości na bardziej precyzyjne ustalenie czasu użytkowania poszczególnych budowli. Argumentem przemawiającym za krótkotrwaĘm, jednofazowym charakterem odkrytej zabudowy jest brak ewident-nych pozostałości _{napraw' czy przebudowy budynków, jak też śladów przecinania się} i nachodzenia na siebie obiektów, co potwierd załoby ewentualną wielofazowość zabu-dowy. Przyjąc zatem mozna tezę, Że zarejestrowane obiekty pochodzić mogą z jednej fazy użytkowej.

Warto w tym miejscu nadmienic, Że część nieregularnych, ptytkich obiektów two-rzących wyraźne zgrupowanie położone w odległości do 50 m na południowy wschód od tej części osady, podobniejak podobnejamy wjednym ze skupisk w północnej części

f46 E Bugaj, B. Gediga, A. Kosicki' R. Szwed' L. Zygadło

-c f

Ryc 9. Milejowice, stan. l9, pas S, ':}J;;;:1:-1ilj;$1ff:r.źilTin., osady z widocznym przebiegiem stanowiska (pas N), powstały w wyniku wybierania ptzez Zamjeszkującą ludność pyło-watej pokrywy lessopodobnej. Częśćztych jamwykorzystanaZostał'apotem jako śmiet. niska' czego dowodem jest obecność w ich wypełniskach ułamków ceramiki i koścl

zwierzęcych.

Drugi wyraŹnie wyodrębniający się i wyjątkowo intęresujący kompleks zabudowy zarejestrowany został w pofudniowo-wschodniej części przebadanego obszaru, niemaI w centrum MoP-u ''Krajków I Pofudnię''. W trakcie badań uchwycono prawie caĘ jego zasięg w granicach inwesĘcji, a jedynie południowa peryferia zgrupowania obiektów w yW aczała poza l ini ę r ozgr aniczając ą i nw e sty c1 ę'

obiekty nieruchome, które moŻna interpretowac jako pozostałości ok. 18 budyn-ków słupowych oraz rozmaitych jam gospodarczych, znajdowaĘ się w obrębie pańll osady otoczonej ogrodzeniami. Stanowity je dwa, a we wschodniej części nawel trzy, pierścienie konstrukcji wspartej na wkopanych w podłoże słupach. W trakcie badań rozpoznano niemal caĘ przebieg założenia o kształcie zb|iionym do okręgu, którego zewnętrzna średn. osiągała ok. 85 m (ryc. 3' 9).

We wschodnlej części omawianego skupiska trzy rzędy jam postupowych przebie-gaĘ na większym odcinku niemal równolegle, by w części północnej zetknąć się ze sobą (ryc. 9) Miejsce styku wszystkich trzech ciągów wyznaczało w przybliŻeniu połowę

zewnętznego okręgu, w który wpisane było całe za,tozęnie. Maksymalna odległość mie-rzona między konstrukcjami zewnętrznąa środkową osiągnęła 10'5 m, natomiast mię-dzy środkową a wewnętrzną średnio 4.5 m. Przebieg zewnętrznego i środkowego clągu wyznaczały ślady po słupach rozmleszczonych najczęściej w odstępach l,2-1'8 m

Badania na stanowisku Mileiowice w latach | 999-2001 24',7

(minimalne 0,8 i maksymalne 2,4 m). Jezeli można by z jakimś prawdopodobieństwem uznać,ze owe sfupy nie stanowiĘ jedynego elementu omawianego ogrodzenia wówczas trzebaby przyjąÓ, iż był to rodzaj płotu łątkowego (Moszyński 1929, s. 560, ryc. 482:8) zbudowanego w technice sumikowo-łątkowej, na co mogą wskazywać znacznych roz. miarów średnice słupów. Specyficzny charakter miała najbardziej wewnętrzna linia ogro. dzenia, uchwycona jedynie we wschodniej części założenia. W odróznieniu od dwóch pozostaĘch ciągów dołów posfupowych powstała ona w oparciu o rów szer. od 0,4 do 0,6 m i głęb. ok. 0,4 m od stropu calca' w którym posadowione byty stupy. W jej północ-nej części zarejestrowano ślady po gęsto rozmieszczonych sfupach na obwodziezewnętrz. nym i znacznie rzadziej na wewnętrznym. Z przehojl podfuznego rowu fundamento-wego wynikało, ze na znacznych odcinkach czyte|ne byĘ ślady sfupów ustawianych jeden przy drugim, co Sugerowałoby _{konstrukcję Ępu palisadowego.}

Na wschód i zachód od opisanej, zamkniętej ogrodzeniem części osady, wystąpiły jamy będące śladami po wybieraniu pokrywy lessopodobnej. Ich głębokośc nie prze-Waczata na ogół 0,3 m, w przeciwieństwie do głębszych nowozytnych wybierzysk piasku i żwiru, które częściowo zniszczvĘ zachodniąpartię tego zaltozenia.

Ślady zabudowy wewnątrz całego owego kolistego zał,ozenia, a takjze niektórych budynków oraz jam przecinających wewnętrzny system ogrodzenia, sugerują ze w naj-starszej fazie było ono największe, a|e z czasem się zmniejszało. W centralnej części

za|ozeniausyruowane były dwa depozyĘ (ob. nr 90| j902),którezdużym prawdopodo-bieństwem mozna określić jako ofiary wotywne. Na depozyt z obiektu nr 90l składały się dwa naczynia włożone jedno w drugie oraz kości zwierzęce. W obiekcie ru 902 znajdowało się naczynie zasobowe przy|e4,te innym naczyniem' a we wnętrzu złozone zostaĘ misy, pod którymi wystąpiĘ kości zwierzęce (ryc. 6:7,7,8). Trzeci depozyt (ob. nr 442) pochodzi z pofudniowo-wschodniej części zał,ozenia, przy węwnętrznej linii stupów (Gediga i in. 200l ,tYC.4, s. 154). Między wewnętrznym a środkowym umocnie-niem zarejestrowano studnię (ob. nr 9|4) z zachowaną drewnianą konstrukcją cembro-winy (ryc.3, l0).

W obrębie stanowiska wydzielono kilkadziesiąt budynków wzniesionych w kon-strukcji sfupowej o powierzchni od ok. 8 m2do ponad l00 m2. Większe budynki inter-pretowaó można głównie jako załozenia mieszka|ne, zaś obiekty o relafywnie niewiel-kich rozmiarach oraz konstrukcje czterosfupowe pełniĘ raczej funkcje gospodarcze. Niewykluczone, że część z nich, na przykład układy czterosfupowe byĘ zadaszone, a|e pozbawione ścian. _{Tego Ępuurządzenia gospodarcze, określanejako brogi, znane sąze}

zródeł etnograficznych (Moszyński l929, s. 23|-232). Nie mozna tez odrzucić hipote-zy, ize zarejestrowane ślady stanowiły pozostałości spich|erzy w postaci platform palo-wych lub stołowatych prezentowanych w materiałach etnograficznych z kultury ludo-wej Słowian (Moszyński |9f9, s. f30-231). Ana|ogiczne budyŃi na palowych platfor-mach znane są rowniez z rytów naskalnych z Va| Camonica w północnej Italii (Anati

1987,ryc. 18, 19, 35) bardziej zblizone chronologiczne do osady z Milejowic.

W przypadku zarysów budowli wyznaczonych przez sześc i więcej słupów mozna przyjąć, iż odpowiadające im budynki posiadaĘ zarówno ściany, jak tez zad,aszenja' Wszystkie załozenia o tym charakterze miaĘ zarysy zblizone do czworokąta, o dfug' ścian od ok. 2.5, a nawet l0 m. Ich ściany Zapewne wznoszone były w technice sumiko-wo-łątkowej, choć nie mozna wykluczyc także kombinacji tego systemu konstrukcyjnego

248 E. Bugaj, B. Gediga, A Kosicki, R. Szwed, L.Zygadto

r.,i:*S,

*f

<-Sr

ulFlo/rcF tq \ -- , " -: .'E

d

Ryc, l0 Milejorvice, stan 19, pas S, pow. Wrocław. obiekt 9l4 - drewniana cembrowina sfudni. Fot. L Zygadło

z techniką zrębową szczegó|nie w budynkach, gdzie nie stwierdzono obecności stupa naroznego. Ilość sfupów nośnych występującychwzdfuz ścian była bardzo zróżnicowa-na i wynosiła od ó do l6. DoĘ posfupowe byĘ najczęściej rozmieszczone w regulamych odstępach, a zastosowanie technologii sumikowo.łątkowej pozwalało na wznoszenle ścian o niemal dowolnej długości, ich rozmiar warunkowany był jedynie dfugością łątek w poszczególnych segmentach, Ze zrekonstruowanymi zarysami niektórych budynków moznałączyć przybudówki o mniejszych powierzchniach lub też pozostałości podcieni, a także ewentualnie podcienie, co jak podkreśla słusznie A. Niesiołowska-Hoffmann jest kwestią trudną do rozstrzygnięcia (Niesiołowska-Hoffinann 1963, s. 35), podobne problemy mamy równiez w odniesieniu do budownictwa z pózniejszych okresów (Piekalski 1988, s. 134).

Większośc rekonstruowanych na tym stanowisku budynkow zorientowana była po linii N-S ijeśli przyjąc sugestie pojawiające się w Iiteraturze, iz w budownictwie ludno-ści kultury łuĄckiej przeważajądomy słupowe wąskofrontowe (Niesiołowska-Hoffinann

l9ó3, s.50-53), to wejścia do chat wypadałoby ulokować w ścianach północnych |ub pofudniowych' a więc nie zawsze czołem do wewnętrznych placów.

Rekonstrukcja zadaszenia budynków należy do najtrudniejszych zagadnień (Niesiołowska-Hoffmann 1963, s. 53-55; Pyrgalta 79.72, s. l5l-l53; Barnycz-Głupie-nięc 19,7 _{4, s, 64-7 3; Jadczykowa l 981 , s. 209-214).} obecność śladów po sfupach umiesz-czonych pośrodku ścian szczytowych, a także występowanie układów dołów posłupo-wych we wnętrzu, w osi dtuzszej budynków wskazywać mogą jednak na zastosowanie konstrukcji socha-ślemię. W obiektaclr cl niezbyt duzej szerokości ścian szczytowych, w których najczęściej w dfuższych ścianach znajdowaĘ się także regularnie rozmieszczone

Badania na stanowisku Milejowice w latach I 999-2001 f49

$ . * " *

Ryc 1l Milejowice, stan l9, pas S, o"* *.";:I#"#;ljif ,". związanych z warsztatem brązowntczym sfupy' ślemię wspierało się najpewniej na półsochach (Piekalski l988, s. l28). Na poo-stawie zachowanych śladów mozna przyjąć równiez obecność łączenia obydwu syste-mów soch i półsoch.

Na koniec warto zwrócić uwagę, na jeszcze jeden niezwykle ciekawy aspekt po-znawczy,jakiego dostarczyła badana osada: na północny wschód od omówionego zało-zenia zamkniętego odkryto kompleks jam, związanych z funkcjonowaniem warsztatu btązowniczego (ryc. 3, l l). W trakcie jego eksploracji pozyskano m'in. fragmenty stl-rowca' form odlewniczych, odpadów produkcyjnych oraz gotowe wyroby w postaci gu-zów, guzów-krępulców i aplikacji, obejmujących głównie ozdoby rzędu końskiego (ryc. 6:9.1l). Analogiczne zabl,tkipojawiają się na szerszą skalę w Europie Środkowej w zna-leziskach grobowych począwszy od horyzontu kimmeryjskiego i występĄąprzez cały okres halsztacki (Chochorowskj 1993, s. 9.7-lr\f; Pravćkć 1993, s. 348, ryc' 229:.7-9, s.349, ryc.230:8, l0, 13). Wydaje się' ze elementy zdobnicze rzędu końskiego z Mile-jowic 19, łączyć na|ezy z oddziaĘwaniami kultur kręgu halsztackiego z terenów Czech i Moraw (Bukowski 1960, s. 237-238).

wpty*y kulturowe płynące w kierunku Sląska z kręgu kultury halsztackiej dotknę-Ę również przeobrazeń w zakresie struktury spotecznej, co zdaje się mieć pewne po-twierdzenie w socjotopografii osady w Milejowicach. Przesłankę ku interpretacją w zakre-sie tej problematyki stwarza z pewnością odkryty ogrodzony kręgami utworzonyml z sfupów fragment osady, choć nie mozna wykluczać równiez innego kierunku poszuki-wań interpretacyjnych np. w aspekcie kultury duchowej' Problem ten wymaga jednak jeszczebardzie1szczegołowych _{ana|iz w trakcie juz pełnego} opracowania wyników badań.

250 E Bugaj, B. Gediga, A. Kosicki, R. Szwed, L Zygadlo

Podobnie równiez kwestią dalszych studiów jest sprawa wytwórczości w obrębie odkry. tego warsztafu brązowniczego. Występujące w jego obrębie i w poblizu wyroby brązowe zdają się wskazywac na miejscowe naśladowanie _{naptywaj ących z kręgu halsztackiego} lub za jego pośrednictwem wzorców.

LITERATURA

A n a t i E, 1987, Capo di Ponte. Studi Camuni, t. I, Capo di Ponte, Brescia.

B a b i ń s k i L,2000,Analiza drewnianychcembrowin studnipochodzącychzbadańarcheologicznych prowadzonych przy budowie drogi A-4, ze stanowisk Śtęza I3, Nowy Śleszów 4, Milejowice 19, mps w archiwum Insq^ufu Archeologii i Etnologii PAN oddział we Wrocławiu.

B u k o w s k i Z ' 1 9 ó 0 ' K i l k a u w a g n a t e m a t f u n k c j i n i e k t ó r y c h o z d ó b g u z i k o w a t y c h k u l t u r y ł u ż y c k i e j , Archeologia Polski, t. 5, s. 197 -f41.

C h m a l H ' 200l ' Charaherystyka geomorfologiczno-geologiczna stanowiską Milejowice 19, mps w archiwum Instytutu Archeologii i EtnoIogii PAN oddział we Wrocławiu.

C h o c h o r o w s k i J.' 1993' Elrspansja kimmeryjska na tereny Europy Srodkowej, Kraków

Chrzanowska W., Krupska A.,2000,Iłtlkowice8lł,ynikiekspertyzymateriałówkostnychora,ŚIęza stanowisko 1 3 i Milejowice stanowisko I 9, mps w archiwum InsĘtufu Archeo)ogii i Etnologii PAN oddział we Wrocławiu.

C h r z a n o w s k a W., K r u p s k a A ,2001, Wilkowice 8 wykop II lt/yniki ekspertyzy materialóv, kostnych z 2000/2001 oraz Ślęza stanowisko ] 3 i Milejowice stanowisko,/9, mps w archiwum Insqrfufu Archeologii i Etnologii PAN oddział we Wrocławiu

G e d i g a B . , B r o n o w i c k i J . , K o s i c k i A , Z y g a d t o L . , 2 0 0 1 , B a d a n i a w y k o p a l i s k o w e n a autostradzie A-4 w 2000 r, Sląskie Sprawozdania Archeologiczne, t.43, s |4? -163

Barnycz-Głupieniec k',19.74,DrewnianebudownictwomieszknlnewGdańskuwX-XIIIwieku'Gdańsk J a d c z y k o w a I. ' l 98 l ' Budownictwo mieszkalne ludności kultury przeworskiej na obszarze Polski, Prace

i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnografi cznego w Łodzi, t 28' s \09.246

K r ąp i e c M.,200|a,Badąniadendrochronologiczneprób drewnapozyskanych zprac archeologicznych mviązanychzbudowąautostradyA-4zestanowiskaMilejowice I9 (ob 53 i 280),mpsw archiwumInstyrutu Archeologii iEtnologii PAN oddział we Wrocławiu

K r ą p i e c M, 200lb' Anclliza dendrochronologiczna prób drewna pozyskanych podczas prac archeologicznych związanych z budową autostrady A-4 ze stanowiska Milejowice l 9 (ob. 914), mps w archiwum Instytutu Archeologii i Etnologii PAN oddział we Wrocławiu

M o s z y ń s k i K., 1929,Kultura ludowa Słowian,tom|,Kultura Materialna, Kraków

N i e s i o ł o w s k a - H o f _{f m a n A ' 1 9 6 3 ' Z e s t u d i ó w n a d b u d o w t l i c t w e m p l e m i o n k u l t u r y ł u ż 1 , c k i e 7 ,} S l a v i a Antiqua, t. 10, s. 25-130

P a z d u r A,200l, Sprawozdanie nr ]1/200] zwykonania oznaczeń v,ieku metodąC-]4 v. Laboratoriunl C-14 Instytutu Fizyki Politechniki Śląskiej w Gliwicacł, mps w archiwum Insty.turu Archeologii i Etnologrl PAN oddział we Wrocławiu.

P i e k a l s k i J , | 9 8 8 , o s a d a z o k r e s u w p Ę w ó w r z y m s k i c h v , N ę d z y , v , o j K a t o w i c e . S i l e s i a A n t i q u a ' t 3 0 ' s. 123-164

P r a v ć k ć = Pravćkć dejiny Moravy, l993' Brno

P y r g a ł a J., 19.72' Mikroregion osadniczy miedzy Wsłąa DolnąWrąw oh'esie rzymskim, Wrocław W i ś n i e w s k i Z , 1991 , Średniowieczna technika budowy studni w świetle badali terenowych na Nowym

Mieście we Wrocłav,iu przy ulicy Bernardyńskiej, Silesia Antiqua, t 33l34, s l05.l39

RESCUE EXCAVATIoNS IN SITE MILEJoWICE. NEAR WRoCŁAW IN l999-2001 S u m m a r y

Site M jlejowice l9 is situated on a moraine upland in the Wrocław Plain, 900 m south-west of the village of Milejowice and 700 m south-east of the village of Krajków (Fig 1)'

Theexcavationsin2000-2001 comprisedtheareaofoverS.5hectare,where2660objectswereexplored A necropolis was discovered in the site's western pań' both in zones S and N, where l0 Unćtica culture burials were found (Fig 4)

Badania na stanowisku Mileiowice w latach 1999-200 I f51 A great majonty of objects were Lusatran culture remains from the end of Bronze Age and the subperiod HaC of the early lron Age. Diversified mass material was obtained, mainly pottery (Fig. 5:2-1;6:l-8,12,13), pugging and animal bones Apart from these a whorl ofa spindle, weaver's weights, grinding stones and objects made from bronze (Fig 5:1, 8; 6:9-11). On the basis of the artefacts the chronology of the settlement may be determincd as the subperiod HaC, which is also confirmed by the results ofdendrochronological analyses and the sample of animal bones denoted with the C-14 method,

The remains discovered in part N of the site constituted the type of a permanent, open settlement (settlements'l) used for an extended period oftime (Fig. 2). The excavations from 2000-2001 canied out in zone N and the subsequent analysis ofrecords showing the arrangement ofthe discovered traces ofmany buildings and pits of variousfunctionsrevealedarecunentschemeofconstructioncentredaroundthefreeinnerspaces(Fig 2) The excavated area revealed the part ofthe settlement ofmore dense construction and its peripheries with inegularly arranged remains ofpits and traces ofpost holes. The parts ofthc setllemenl ofconcentrated construction reveal two, distinctly preserved complexes concentrated around free spaces - squares ofthe approximate size of 20 x 20 m. The southem _{part o f site Milej owice I 9 (zone S ) the discovered obj ects were predominated} by post holes (Fig. 3) The planigraphic analysis shows that the uncovered traces of post holes were in many cases the remains ofboth buildings and fences dividing concentrations and cottages They formed distinct spalial arrangements comprising buildings with the accompanying farm utensils and pits frequently constituting parts of the buildings mentioned above

The southem part ofthe site (Fig. 3) provided a distinct and cxceptionally interesting complex ofbuildings The excavations revealed its almost complete range, only with its eastern part extending beyond

lmmovable objects, interpreted as the remains of ca l8 post construction buildings and various pits, were situated within the part of the settlement surrounded by fences They were constituted by two, and in the eastern part even three, rings ofconstructions supported on post dug into the ground The excavations revealed ncarly complete arrangement of the shape approximating a circle of the outer diameter of ca 85 m

Twodepositsweresituatedinthecentralpart(objectsno 901 and902),whichwithaconsiderabledegreeof probability may identified as votive offerings, which included vessels and animal bones (Fig 6:l; 7, 8) A well (object no. 914) with prescrved wooden construction ofcasing (Fig 3, I 0) was recorded bctween the inner and middle structures , in the eastern part

To conclude, it should be mentioned that the southem section ofthe site provided a complex ofpits connected with a functioning bronze workshop (Fig 3, ll), which provided, among others, fragments of raw material, casting moulds, wasteS and finished products comprising mainly the decorations of a horse harness (Fig. ó:9- l 1)