Rola karagany w kształtowaniu pokrywy glebowej suchego stepu Centralnej Mongolii

ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE T. XXXI, N r 2, WARSZAWA 1980

ALOJZY KOWALKOWSKI

ROLA K A R A G A N Y W K SZ T A Ł T O W A N IU PO K R Y W Y G LEBOW EJ

SUCHEGO ST E PU C ENTRALNEJ MONGOLII

Zakład G leboznawstw a i Nawożenia Instytutu Badawczego Leśnictw a,

W arszawa-Sękocin

WSTĘP

W su ch ych i p ółp u styn n ych stepach k rzew y karagany tw orzą m o­

zaiki i plam y. Na przykład Caragana p y g m a e a zajm uje od 3 do 30% po­

w ierzch n i, co odpow iada od 400 do 800 krzew om na hek tar [

8

]. U dział

tej karagany w całk ow itej bioprodukcji w y n o si 25-30% .

Prócz istotn ego znaczenia w dostarczaniu paszy k rzew y karagany

ograniczają i regu lu ją działanie czyn n ik ów egzogen iczn ych na g leb y

oraz a k ty w n ie w p ływ ają na k ształtow an ie ich w łaściw ości. C elem ba­

dań realizow an ych w roku 1978 b yło poznanie zw iązków m ięd zy k rze­

w am i karagany a m ozaiką p ok ryw y gleb k asztan ow ych oraz n iek tó ry ­

mi w łaściw ościam i gleb p orośn iętych krzew am i.

OBIEKT I METODY BADAŃ

Badania zlokalizow ano w su ch ym step ie obszaru G urw an T uruu

(profile 053, 096, 097, 098, 105, 106 z Caragana m ic r o p h y lla ) p ołożon e­

go w zachodniej części falisto-p agórk ow atej R ów n in y S rod kow och ał-

chaskiej oraz w strefie p ółp u styn n ego stepu (profile 100 i 104 z C araga­

na Bungei) w m asyw ie Ikhe N art w chod zącym w skład p ółn ocn ogob ij-

skiej p agórk ow ato-k otlin ow atej rów n in y [

10

].

W e w stęp n ej fazie badań określono p raw id łow ości p rofilow ej budo­

w y kopców ak u m u lacyjn ych w ew n ątrz krzew ów , w ed łu g J u n a t o w a

[3] eoliczn ych bugrów , w celu u stalen ia m etod y k i pobierania próbek do

analiz laboratoryjnych. Stw ierdzono rów nież, że k rzew y tego sam ego

gatu n ku karagany w yk azu ją n iezależn e od ich w iek u różnice w e w zroś­

cie, a także w zabarw ieniu liści. B arw y ich b ow iem m ieśc iły się w k

Rys. 1. Rozm ieszczenie obszarów badań w Centralnej Mongolii

Layout of areas under study in the Central Mongolia

lorach ос! fio letow ozielon ego do ch lorotyczn ożółtego. P rzyjm u jąc, że

przyczyną tego zróżnicow ania je st dostępność sk ładników pokarm ow ych,

w ytyp ow a n o do badań k rzew y o norm aln ym w zroście in ten sy w n ie zie­

lone i k rzew y o zaham ow anym w zroście z liśćm i jasn ozielon ym i.

W zw iązku z ch a rak terysty czn ym udziałem Caragana m i c r o p h yl l a

w zbiorow iskach suchego stepu badania zlokalizow ano na transekcie

G urw an T uruu z gleb am i k asztan ow ym i w ytw o rzo n y m i z różnych skał

m acierzystych .

P róbki pobrano z p oszczególnych organicznych i m in eraln ych w a rstw

kopców a k u m u lacyjn ych , a także z gleb pod kopcam i i obok nich. O zna­

czono w nich u ziarn ien ie frakcji < 0 ,1 m m m etodą areom etryczną i

frakcji gru b szych za pom ocą sit, С organ iczn y określono w ed łu g T iu-

rina, N ogółem w ed łu g K jeld ah la, pH m etodą p oten cjom etryczn ą przy

u życiu elek trod y szk lanej, C aC 03 w ed łu g S ch eiblera. G ęstość g leb y, po­

jem n ość w odną kapilarną m ak sym aln ą (PW K maks.) oraz połow ą po­

jem n ość w odną (PPW ) oznaczono w próbkach o n atu ralnej strukturze.

Ciężar w ła ściw y oznaczono m etodą p ik n om etryczną w próżni, p orow a­

tość obliczono z gęstości i ciężaru w łaściw ego gleb y. M aksym alną h i-

groskopijność (MHy) oznaczono w ed łu g N ikołajew a.

W początku sierpnia 1978 r. w fazie dojrzałości ow oców pobrano z

ok reślon ych pow ierzch ni próbki pędów n adziem n ych karagany, d zie­

ląc je na tegoroczne i starsze. W pędach oznaczono suchą m asę oraz

zbadano skład ch em iczn y po sp aleniu w k w asie siark ow ym (c.w. 1,84).

M asę sk ład n ików m in eraln ych pobranych przez ro ślin y w sezonie w e g e ­

ta cy jn y m 1978 r. obliczono na p ow ierzch ni 1 m 2 oraz 1 hektara, bio­

rąc za podstaw ę ak tu aln e pokrycie teren u i w yn oszą ce m ak sym aln ie

40%.

T a b e l a 1 W ystępow anie i m asa n a d z ie m n y c h c z ę ś c i k a r a g a n y d r o b n o l i s t n e j C a ra g a n a m i c r o p h y ll a / P a l l . / Lam.

O c c u rre n c e an d m a ss o f a b o v e g ro u n d p a r t s o f s m a l l - l e a v e d c a r a g a n a (C a ra g a n a m i c r o p h y ll a / P a l l . / Lam^ Hr p u n k tu P o in t Ho. S k a ła m a c ie r z y s t a P a r e n t ro c k Typ g le b y S o i l ty p e K ara g a n a o l i ś c i a c h C a ra g a n a k in d s ś r e d n i a w ysokość Mean h e i g h t om P o k r y c ie ś w ie ż a m asa - kg/ra^ F r e e h m a t t e r S u ch a m asa - kg/m ^ D ry m a t t e r C o v era g e % P§dy s t a r e z e o l d e r s h o o ts P“ dy młode young s h o o ts ogółem t o t a l P fd y s t a r s z e o l d e r s h o o ts p ędy młode young s h o o ts ogółem t o t a l 096 m e ta m o r fic z n a - m e tam o rp h ic k a s z ta n o w a - c h e s t n u t s o i l c ie m n o z ie lo n y c h d a r k g r e e n - l e a v e d j a s n o z i e lo n y c h b r i g h t g r e e n - l e a v e d 3 5 ,7 2 3 ,4 36 4 0 ,9 3 0 ,3 1 3 ,4 3 1 ,4 6 4 ,4 6 1 ,7 7 0 ,6 6 0 ,1 9 1 ,4 6 0 ,5 9 2 ,1 2 0 ,7 3 097 b a z a l t y - b a s a l t s

с iem noka s z t anowa

o ie rc n o z ie lo n y c h d a r k s r e e n - l e a v e d 3 2 ,9 16 0 ,8 9 3 ,0 5 3 ,9 4 0 ,7 4 1 ,4 5 2 ,1 9 d a r k c h e s t n u t s o i l j a s n o z i e l o n y c h b r i g h t g r e e n - l e a v e d 3 1 ,6 5 1 0 ,8 0 1 ,6 9 2 ,4 9 0 ,6 2 0 ,7 4 1 ,3 6 106 p r o lu w iia i m e ta m o rfic z n y c h p ro lu v iu m c f m e tam o rp h ic r o c k s c ie m n o z ie lo n y c h d a r k g r e e n - l e a v e d 2 7 ,7 32 0 ,5 7 2 ,0 3 2 ,6 0 0 ,3 5 0 ,8 6 1 ,2 1 с ie m n o k a s z tan o w a d a r k c h e s t n u t s o i l b r i g h t e r e e r .- le a v e dj a s n o z i e l o n y c h 2 9 ,2 3 0 ,6 2 1 5S3 2 ,4 5 0 ,3 8 Of 76 1 ,1 4 105 o sa d y a l u w i a ln e a l l u v i a l s e d im e n ts c ie rc n o k a sz ta n o w a d a r k c h e s t n u t s o i l c i e r .n o z ie lo n y c h d a r k g r e e n - l e a v e d 3 1 ,3 5 1 ,0 7 4 ,2 2 5 ,2 9 0 ,7 7 2 ,1 1 2 ,8 8 0 53 o sa d y a lu w i a ln e a l l u v i a l s e d im e n ts c ie m n o k a s z ta n o w a d a r k c h e s t n u t s o i l c h l o r o ty c z n y c h c h l o r o t i c 2 3 ,6 r 0 ,3 1 2 ,3 2 3 ,1 3 0 ,6 2 1 ,1 2 1 ,7 4 ś r e d n i o r o ś l i n y mean f o r p l a n t s c ie m n o z ie lo n e d a r k g r e e n - le a v e d j a s n o z i e l o n e b r ig li t g r e e n - l e a ve d 3 1 .9 2 6 .9 -0 ,8 8 0 ,6 3 3 ,1 9 1 ,в 2 4 ,0 7 2 ,4 5 0 ,6 3 0 ,4 5 1 ,4 7 0 ,8 0 2 ,1 0 1 .2 5

00

СЛ

K

ar

ag

an

a

w

k

sz

ta

łt

o

w

a

n

iu

gle

b

su

ch

eg

o

st

e

p

u

WYSTĘPOWANIE I MASA C A R A G A N A M I C R O P H Y L L A

P ok rycie p ow ierzch ni gleb karaganą jest uzależn ion e od sk ały m a­

cierzystej gleb (tab.

1

). N ajw ięk sze pokrycie (do 40%) stw ierd zon o na

gleb ach w y tw o rzo n y ch ze skał m etam orficzn ych i ich p roluw iów . Na

gleb ach w ytw orzon y ch z bazaltów i na aluw iach pokrycie jest m ałe —

do 5%, choć w zrost karagany jest b ujny. W yraźne różnice w y stęp u ją

m ięd zy średnią w ysok ością, liczbą pędów na

1

m

2

i m asą karagany

ciem nozielonej i jasn ozielon ej. K aragana ciem nozielona jest średnio 1,2

raza w yższa i posiada 1.7-raza w ięk szą m asę. B ieżące p rzyrosty m asy

u k aragany ciem nozielonej są 2,3-raza w ięk sze od m a sy pędów star­

szych, u jasn ozielon ej natom iast — 1,7-raza, co w sk azu je na słabszy

w zrost tej ostatn iej. R easum ując, masa k aragany drobnolistnej na po­

w ierzch n i

1

m

2

krzew u jest najm n iejsza na p roluw iach skał m etam or­

ficzn ych , n ajw ięk sza — na osadach alu w ialn ych , n iezależn ie od rozw oju.

BUDOWA I WŁAŚCIWOŚCI KOPCÓW AKUMULACYJNYCH

P łask ie pagórki pod k rzew am i k aragany drobnolistnej m ają w y so ­

kość od k ilk u do 20-30 cm (rys. 2). Są one zazw yczaj pokryte

rozdrob-Rys. 2. Suchy step karaganowy C aragana m i c r o p h y l la wiosną w obszarze Gurwan

Turuu

Aridic caragana steppe (C aragana m i c r o p h y lla ) in spring in the Gurvan Turuu

territory

Karagana w kształtow aniu gleb suchego stepu

137

n ion ym d etry tem roślin n ym O lf, na k tórym le ż y w arstw a 10-20 cm

w w ia n y ch n ie rozdrobnionych d etrytem roślin n ym O lf, (rys. 3).

105 G urrnn Turuu

Caragana Microphylla (Pall.) Lam.

104- Ikhe N a rt

Caragana Bungei Ledeb.

Rys. 3. Przekroje i profilowa budowa kopców akum ulacyjnych w krzewach ka-

ragany na podłożu gleby kasztanow ej m ączystow ęglanow ej suchego stepu (punkt

105) oraz gleby burej podścielonej skałam i granitow ym i w półpustynnym stepie

(punkt 104)

Sections and profile structures of accum ulation mounds in caragana bushes on

the base of chestnut m eal-carbonate soil in the arid steppe (point 105) and of

burozem underlain by granite rocks in the sem i-desert steppe (point 104)

Obok k aragany drobnolistnej w y stę p u je m iejscam i w ysok a i lep iej

k rzew iąca się karagana k arłow ata lub karagana B unga (rys. 4). Pod n im i

pow stają n ieregu larn e w y p u k łe pagórki w ysok ości 40-60 cm . Ich bu­

dowa je st jednak podobna do kopców pod karaganą drobnolistną (rys. 3).

Jednakże w szy stk ie gatu n ki k aragany z ch lo rotyczn ym i lub ja sn ozie­

lon ym i liśćm i m ają słabo w yk ształcon e kopce ak um ulacyjne.

Skład m ech an iczn y kopców (poziom Aeol) jest n ieza leżn ie od g a ­

tunku karagany podobny do znajdującej się pod n im i su b fosyln ej g leb y

kasztanow ej (poziom k A k ) oraz do gleb k asztan ow ych (A k ) w n ajb liż­

szym otoczeniu (tab. 2). M n iejszy udział w m asie m in eraln ej kopców

karagany drobnolistnej frakcji p y ło w y ch i sp ła w ialn ych , a w ięk szy

frak cji piasku drobnego i średn iego je st rezu lta tem seg reg acji w odnej

i eolicznej zw iązanej z b lisk im transportem m ateriału. N atom iast w

kopcach karagany B unga m ateriał m in eraln y jest w yraźn ie p

rzesegre-Rys. 4. Karagana Bunga w półpustynnym stepie m asywu Ikhe Nart

Caragana Bungei in the sem i-desert steppe of the Ikhe Nart plateau

gow any i zawiera dużo frakcji piaskowych z dalekiego tra n s p o rtu eolicz-

nego.

Na powierzchni gleb w otoczeniu krzew ów k a ra g a n y znajd uje się

zazwyczaj gruboziarnista p okryw a (w arstw a

eol).

Udział części szkiele­

towych i piasku jest w niej zróżnicowany w zależności od aktualnego

źródła zaopatrzenia lub składu mechanicznego m ate ria łu glebowego

(tab. 2).

Kopce w k rzew ach k a ra g a n y są więc zbudowane z glebowych m a ­

teriałów ak um ulacji eolicznej, przesegregow anych w transporcie eolicz-

n y m i wodnym . Są one jedn a k znacznie wzbogacone w próchnicę w sto­

su nku do zasypanych gleb (tab. 3).

S u bstan cja organiczna w eolicznym m ate ria le kopców z reguły jest

uboga w azot, a więc słabiej zhumifikow ana. W yrazem tego jest sto ­

sunek С : N w poziomie

A c o l

w porów naniu z półkopalnym poziomem

k A k .

O bojętn y lub alkaliczny odczyn m ateriałów glebowych, z pH w KC1

od 6,5 do 8,2, jest związany z k lim ate m suchego stepu.

O kres w e getacyjny trw a tu zaledwie 141 dni od m aja do września

przy opadach wynoszących w ciągu roku niecałe 250 mm. P o nad 90%

o p a d ó w ‘przypada na ókreś od czerwca do września [1], co . jed n a k

umóż*-U z i e m i e n i e g l e b s u c h e g o s t e p u z kar ag an q, d r o b n o l i s t r . r ç v; p r o c e n t a c h f r a k c j i G r a n u l a t i o n o f e o i l s i n t h e a r i d e a t e p p e w i t h s n a i l - l e a v e d c a r a f ja n a , i n p e r c e n t o f f r a c t i o n s T a b e l a 2

Kara

gan

a

w

k

sz

ta

łt

o

w

a

n

iu

gle

b

su

ch

eg

o

st

ep

u

1

3

9

p r o f i l u Poziom G łę bok oś ć ^ S k e l e t a l2p a r t i c l e s , mm* F r a k c j e ziem ist e- - г ш - E a r t h y p a r t i c l e s

P r o f i l e H o r iz o n Depth 7 ^ Г | 2 0 - 1 0 I 1 0 - 5 5- 2 2 -1 7 ^ 5 °Jj>% % % l ^ o S X ™ % % 5 2&?ggi | ^ > 002 0 9 6 Ae ol 2 - 0 0 0 , 3 0 , 8 2 , 3 7 , 0 1 2 , 8 1 9 , 1 3 0 , 9 9 , 0 6 , 3 3 , 6 2 , 7 5 , 4 k A k 0 - : 0 0 0 , 3 0 , 7 1 , 2 4 , 6 9 , 7 1 8 , 6 2 4 , 8 1 1 , 2 1 4 , 0 4 , 7 3 , 7 6 , 5 0 9 7 Aeol 3- 0 0 0 0 s i . 2 , 0 2 9 , 0 2 6 , 5 2 0 , 8 3 , 8 2 , 9 2 , 0 1 , 0 6 , 3 k A k 0 - 1 0 0 0 , 6 1 , 1 1 , 1 3 , 2 1 0 , 3 1 7 , 6 2 5 , 7 1 6 , 9 5 , 6 4 , 7 3 , 8 9 , 5 - ' •к C - 2 0 0 0 1 , 3 1 0 , 5 1 1 , 1 1 3 , 2 2 3 , 2 1 1 , 5 1 1 , 5 4 , 4 4 , 4 8 , 3 058 Aöc-1 6 - 0 0 1,4 2 , 7 2 , 3 7 , 1 1 0 ,4 1 3 , 0 2 4 , 2 l 4 y7 5 , 2 4 , 3 1 , 7 6 , 9 V..*k 0 -1 0 0 0 0 , 9 1 , 3 1 , 9 13 ,4 1 3 ,2 22 ,1 1 5 , 3 8 , 6 4 ,9 3 ,8 9 , 6 0 - 2 0 1 , 6 3,1 5 , 3 5 , 8 1 0 ,7 13.-6 12 ,6 15, 1 9, 3 7 , 6 2 , 5 6 , 7 105 А з е : ; :• g o о 0 ,5 13, 6 25, 3 16, 9 1 0, 2 3, 6 6,9 3,4 2, 6 6,0 kAk 3-10 0 0 0 1 , 2 1 1 , 3 2 1 , 3 1*1,7 2 0 , 4 ; 2 , 2 3 , 5 4 , 4 2 , 6 7 , 9 s o l 0 0 0 0 , 3 9 , 2 6 0 , 3 2 2 , 7 4 , 8 1 , 2 С 0 0 0 0 ‘, 0 6 A e o l 5 - 0 О 0 0 , 5 1 , 2 4 , 3 1 2 , 5 1 5 , 3 2 6 , 5 1 Г , 2 7 , 5 ! 5 , 6 3 , 8 6 , 6 М:.- 3 - 1 0 0 6 , 6 5 , 5 6 , 4 9 , 4 1 2 , 6 1 2 , 6 1^,1 7 , 2 ! 8 , 7 ! 5 , 7 3 , 6 6 , 5 \ ; e o l ! 0 1 4 , 8 3 8 , 9 2 6 , 6 1 0 , 2 6 , 6 1 , 8 1 , 0 * , 1 i С : О О л * ; Û - 1 0 О 4 , 7 3 , 8 4 , 2 6 , 5 10, 9 1 5 , 2 2 4 , 0 6 , 5 ! 6 , 5 7 , 3 2 , 4 8 , 1

i

!

' 0 0 ! О ; О О I ö l , 0 , 1 4 , 0 3 5 , 4 2 3 , 0 1 0 , 4 3 , 8 j 3 , 6 1 , 9 1 , 9 4 , 8 A e o l j 6 - О ; O ’ i ] . 0 , 3 1 , 8 1 4 , 7 2 6 , 9 3 2 , 8 1 1 , 8 j 2 , 9 2 , 0 2 , 0 4 , 9 k A l : j 0 - 1 С О I 0 â l . 0 , 4 3 , 9 1 0 , 5 2 2 , 4 3 5 , 9 1 2 , 4 3 , 3 2 , 9 1 , 9 5 , 7 1 0 4 A e o l 2 0 - 3 0 О О 3 1 . 0 , 1 0 , 2 1 , 0 1 1 , 2 С 3 , 5 7 , 0 7 , 0 2 , 0 1 , 0 2 , 0 к А к 5 0 - 6 0 О 0 , 6 1 , 0 4 , 2 0 , 7 3 , 1 2 4 , 8 4 1 , 2 1 5 , 9 3 , 7 1 , 9 0 , 9 1 , 9

T a b e l a 3

rtażniej

6

Zó chemiczne właściwości-gleb

Some important chemical prouerticc of 3oils

Nr p r o f i l u P r o f i l e N o. P oziom H o r iz o n G łę b o k o ś ć cm D e p th cm С o r g % N /0 C:N ph o aCO^ KC1 h2o 0 96 A e o l 2 - 0 3 ,3 0 0 , 2 6 1 2 ,9 6 , 9 7 ,1 0 kAk 0 - 1 0 2 ,1 1 0 ,1 8 1 1 ,6 6 , 5 7 , 0 0 0 9 7 A e o l 5 -0 1 ,7 5 0 , 1 6 1 1 ,1 7 ,0 7 , 2 0 kAk 0 - 1 0 1 ,2 9 0 ,1 4 9 , 4 6 , 7 7 , 4 0 0 9 8 A e o l 6 - 0 1 ,9 2 0 ,1 8 1 0 ,6 6 ,1 6 , 6 0 kAk 6 - 1 0 1 ,6 9 0 , 1 6 1 0 ,7 6 , 6 7 , 2 0 105 A e o l 5 - 0 3 ,1 4 0 , 2 7 1 1 ,8 6 , 2 6 , 5 0 kAk 5 -1 0 1 ,3 5 0 , 1 7 1 1 ,0 6 , 3 6 , 8 0 e o l 0 0 ,1 9 0 ,0 3 5 , 4 6 , 8 7 ,6 0 106 A e o l 5 -0 2 ,6 6 0 ,2 1 1 2 ,8 6 , 9 7 , 6 0 kAk 3 -1 0 1 ,8 4 0 , 1 7 1 1 ,0 7 , 0 8 , 0 0 , 0 3 e o l 0 1 ,1 7 0 ,1 1 1 1 ,0 7 , 0 8 , 2 0 Ak 0 - 1 0 1 ,1 8 0 , 1 3 8 , 9 7 ,1 8 , 2 0 100 0 1 ,2 6 0 , 1 2 1 0 ,2 6 , 9 7 , 6 0 A e o l 6 - 2 0 , 7 7 0 , 0 9 8 , 5 7 ,1 8 , 3 0 kAk 0 - 1 0 0 ,6 9 0 ,0 3 9 , 0 7 , 7 8 , 3 0 104 A e o l 2 0 -3 0 0 ,4 9 0 ,0 6 0 , 7 7 , 3 7 , 9 0 kAk 5 0 -6 0 0 ,2 2 0 , 0 5 4 , 5 7 , 0 7 , 9 0

liw ia m ezoeu k serofiln ej karaganie drobnolistnej w y tw o rzy ć w ciągu

kilku tygod n i stosu nk ow o dużą m asę organiczną (tab.

1

).

D uże zapotrzebow anie w od y przez in ten sy w n ie rozw ijającą się roś­

lin ę pow oduje zm n iejszen ie w ilgotn ości g leb y w obrębie kopca i w

g leb ie leżącej pod nim w porów naniu z glebą obok k rzew u (średnio

9,6-11,8% w obec 14,3%).

K aragana ma jednak sw oistą zdolność regulacji czy n n ik ó w w aru n ­

k ujących reten cję w od y w gleb ie, dzięki czem u kopiec ma znacznie

w yższą porow atość całk ow itą niż gleba obok kopca (tab. 4). R ów nież

w kopcu je st stosu nk ow o niższa połow a pojem ność w odna, a także w y ż ­

sza kapilarna pojem ność w odna, co u łatw ia in filtra cję w ód pochodze­

nia opadow ego. W okresach su ch ych w łaściw ości te, łączn ie z pokryw ą

organiczną Ol i O lf oraz m asą nadziem ną k rzew u zm niejszają n iepro­

d u k tyw n e w yp arow an ie w o d y z gleb.

SKŁAD CHEMICZNY NADZIEMNYCH CZĘŚCI C A R A G A N A M I C R O P H Y L L A

P ęd y m łode z liśćm i zaw ierają średnio 63 do 70% w ięcej sk ła d n i­

ków mineralnych^ n iż p^dy starsze (tab. 5). Są one b ogatsze w azot

: fosfor w p rzyb liżen iu dw u krotnie, w potas czterokrotn ie, w m agnez

ponad trzyk rotn ie, m angan p ółtorakrotnie, zaw ierają n atom iast m niej

T a b e l a 4 N ie k t ó r e w o d n o fiz y c z n e w ł a ś c i w o ś c i g le b - Some h y d r o l o g i c o - p h y s i c a l p r o p e r t i e s o f s o i l s Nr p u n k tu P o i n t N o. G łę b o k o ś ć cm D ep th cm Poziom H o r iz o n C i ę ż a r w ła ś c iw y S p e c i f i c g r a v i t y G /cm ^ G ę s to ś ć D e n s i t y g /m l P o r o w a to ś ć c a ł k o w i t a T o t a l p o r o s i t y P % K a p il a r n a po­ je m n o ść wodna m aksym alna KPW Maximum c a ­ p i l l a r y w a te r o a p a c i t y KPW M aksym alna h y - g r o s k o p i j n o ś ć MHy Maximum h i - g r o s c o p i c i t y MHy Polow a po­ je m n o ść wodna PPW F i e l d w a te r c a p a c i t y 'PPW W ilg o tn o ś ć a k t u a l n a WA A c tu a l m o i s t u r e l e v e l WA KPW w % P KPW i n % o f P % 096 2 _ _{0 A eo l 2 ,5 5 1 ,1 4 5 5 ,3 4 5 ,8 2 ,8 2 6 ,7} 1 1 ,0 8 2 ,8 0 - 5 kAk 2 , 6 0 1 ,3 3 4 8 , Ь 4 4 ,7 2 ,6 2 6 ,2 8 , 9 9 1 ,9 0 - 5 Ak 2 ,6 4 1*39 4 7 ,3 4 1 ,7 3 ,3 3 2 ,4 1 5 ,9 8 8 ,2 0 9 7 5_ _{0 A eo l 2 ,5 7 1 ,0 4 5 7 ,6 5 1 ,5 2 ,1 3 1 ,1 9 ,5} 8 9 ,4 0 - 10 kAk 2 ,5 9 1 ,3 0 4 9 ,8 4 4 ,0 2 ,6 2 9 ,3 1 2 ,3 8 8 ,4 0 - 10 Ak 2 ,6 4 1 ,4 8 4 4 ,0 3 7 ,6 3 ,4 2 8 ,8 2 0 ,7 8 5 ,5 098 6 _ _{0 A eo l 2 ,6 0 0 ,7 8 7 0 ,0 5 1 ,8 2 ,4} 2 1 ,8 8 , 5 7 4 ,0 0 - 10 kAk 2 ,5 5 1 ,1 1 5 6 ,6 5 1 ,5 3 , 2 3 4 ,5 9 , 2 9 0 ,9 0 - 10 Ak 2 ,6 7 1 ,4 1 4 7 ,2 3 6 ,6 2 ,6 2 9 ,0 1 9 ,3 7 7 ,5 105 5- _{0 A eo l 2 , 6 1 1 ,1 9 5 4 ,4 4 3 ,8 2 , 7 2 2 ,4 2 0 ,5} 8 0 ,5 5 - 10 kAk 2 ,5 2 1 ,2 1 5 2 ,0 4 2 ,5 3 ,1 2 1 ,6 8 , 3 8 1 ,7 0 - 10 Ak 2 ,6 7 1 ,4 0 4 7 ,5 3 8 ,7 - 2 0 ,8 1 7 ,1 8 1 ,5 1Q6 5 - _{0 A eol 2 ,5 3 1 ,0 9 5 6 ,9 4 8 ,9} 3 ,0 2 2 ,1 8 , 6 8 5 ,9 3 - 10 kAk 2 ,5 7 1 ,3 3 4 8 ,2 4 4 ,0 3 ,0 2 3 ,0 9 ,5 9 2 ,9 0 - 10 Ak 2 ,5 4 1 ,4 6 4 2 ,5 3 9 ,7 3 ,2 2 4 ,7 8 , 8 9 3 ,4 Ś r e d n io A eo l _ _{1 ,0 6 5 8 ,8} 4 0 , 3 2 ,6 2 4 ,8 1 1 ,6 8 2 ,1 He a n kAk - 1 ,2 6 5 1 ,0 4 5 ,5 2 , 9 2 6 ,9 9 , 6 8 9 ,2 Ak - 1 ,4 3 4 5 ,7 3 8 ,9 3 ,1 2 7 ,1 1 4 ,3 8 5 ,1

Kara

gan

a

w

k

sz

ta

łt

o

w

a

n

iu

gle

b

su

ch

eg

o

st

e

p

u

C o n t e n t o f m i n e r a l e l e m e n t s I n a b o v e g r o u n d p a r t s o f s s a l l - l e c v e d c a r a g a n a ( C a r a g a n a m i c r o p h y l l a / P a l l . / L a m . J

Nr

p r o f i l u P r a f i l e

Bo.

C z ę ś ć r o ś l i n y P a r t a o f p l a n t N

*

*

C a M g A l F e

М

л

C u

Zn

F o p i ć ł

%

F o r m

%

p p m A s h %

096

с л о . т г . о z i e l o n a » o a r k r / i e e n -p ę d y a t a r g z e o l d s : : s h o o t a 1 ,8 9 0,0$ 0 , 2 5

1,16

0,06

240 310 1 1 , 0 4 2 , 0 3 1 , 0 3, 1 1 - l e a v e d p ^ d y m ł o d e y o u n g s h o o t u 3 , 7 5 C ,1 3

1 - 36

1 , 4 4 0 , 2 7 34 150 1 9 , 0 3 1 , 0 3 1 , 0 6 , 0 9 J a s n o z i e l o n a b r i g h t g r e e r . -p ę d y s t a r s z o o l d e r s h o o t fi 2 , 1 7

0,06

0 , 4 3 1 , 3 4 0

,

11

3S0

440 18 ,0 6 , 4 1 9 , 0

4,24

- J . e a v e а p ę d y m ł o d e y o u n g s h o o t s 3 V 35 0 , 1 3 2 , 1 3 0 ,9 1 0 t 24 6 C 95 1 8 , 5 7 , 3 2 5 , 0 6,20 097 c i o : : m o z . i e I o n a d a r k j t ' r e e n -p ę d y е й а г з г е o l d e r s h o o t s 2 , 3 5

0,06

0,26 1, 6 0 0 , 0 7 290 300 1 3 , 0 3 0 , 0 2 3 , 0 4 , 8 2 - l e a v e d p ę d y i n > o d e y o u n g s h c o f c s 3 , 3 6 0 , 1 4 1 , 5 0 1,51 0 , 3 6 8 4 130 1 9 , 0 8 ,0

16,0

6 , 2 8 . i n s n o z i e 1 o n a b r i ^ n t g r e e n -p ^ d y s t c ' S Z Q o l d e r r n i o o t s 1 ,7 5 0 , 0 5 0 , 3 1 1 , 3 3 0 , 0 9 570 425 1 2 , 6 4 5 , 0 6 2 , 5 3 , 7 5 - l e a v e d p ę d y m ł o d e y o u n g E i n o o t s 3,60 0 , 1 7 1 , 3 9 1 , 3 0 0 , 3 5 84 140 2 3 , 0 7 , 0

16,0

5 , 7 9 106 с i e : a r . o z i e l o n a d a r k g r e e n -p ę d y s t a r s z e o l d e r s h o o t e 2,2 1 0 , 1 3 0 , 5 4 1,06 0 , 1 3 420 375 1 3 , 8 2 1 , 4 3 1 , 5 4 , 6 0 - l e a v e d p ę d y m ł o d e y o u n g s h o o t s 3, 3 8 0 ,2 0 1 , 5 4 1,52 0 , 3 1 62 87 2 4 , 5 8 , 5 6 2 , 0 7 , 1 8 j a s n o z i e l o n a b r i ^ h t ç r e e n -h ç d y s t a r s z e o l d e r s h o o t a 1, 98 0 , 0 3 0 , 4 3

i »S3

0,10

730 550 1 3 , 3 3 7 , 5 3 1 , 5 5 , 3 3 - l e a v e d p ę d y m ł o d e y o u n g s h o o t s 3, 76

0,16

1 , 5 8 1 , 7 5 0 , 3 3 62 136 27 ,0 9,1 3 2 , 0 8,01 105 c i e m n o z i e l o n a d a r k g r e e n -p ę d y s t a r s z e o l d e r e h o o t e 1,9 2 0 , 0 7 0 , 4 3 2 , 0 5 0 , 0 9 250 370 1 4 , 5 1 4 ,3 4 7 , 0 4 , 1 2 - l e a v e d p ę d y m ł o d e y o u n g s h o o t e 3 , 2 7 0 , 1 8 1 , 6 6 1 , 5 5 0 , 3 5 90

100

2 5 , 5 7 , 3 3 2 , 0 6 , 6 5 053 c h l o r o t y c z n a c h l o r o t i c p ę d y s t a r s z e o l d e r s h o o t s 1 ,8 2 0 , 0 7 0 , 4 8 1 . 1 7 0 , 0 9 320 440 1 3 , 0 5 , 5 10 ,0 4 , 9 4 p ę d y m ł o d e y o u n g s h o o t s 2 ,9 1 0 , 1 5 1 , 7 4 1,06 0 , 3 3 62 2400 1 8 , 0 9, 1 1 0 , 4 6 , 7 4 Ś r e d n i o

JVan

c i e m n o z i e I o n a d a r k g r e e n -p ę d y s t a r s z e o l d e r s h o o t s 2 , 0 9 0 , 0 3 0 , 3 8 1 , 4 7 0 , 0 9 300 338 1 3 , 0 2 6 , 9 3 3 , 1 4 , 1 6 - l e a v e d p ę d y m ł o d e y o u n g s h o o t s 3 , 4 4

0,16

1 , 5 2 1,51 0,32 80 117 22,0 1 3 ,7 3 5 , 2 6 , 5 5 j a s n o z i e l o n a b r i g h t g r e e n - l e a v e d p ę d y s t a r s z e o l d e r s h o o t s p ę d y m ł o d e y o u n g e h o o t s 1 , 9 2 3 , 4 0 0 , 0 7 0 , 1 5 0 , 4 1 1,71 1 , 3 4 1 , 2 5 0 , 1 0 0 , 3 1 500 67 463 124 1 4 ,2 2 1 , 6 2 3 , 6 8 , 1 3 0 . 7 2 0 . 8 4 , 7 2 6 , 6 8

A

.

K

o

w

a

lk

o

w

sk

i

Karagana w kształtow aniu gleb suchego stepu

₁₄₃

glin u 4-7 razy, żelaza ponad 3, a m ied zi ponad

2

razy. Z aw artość w a p ­

nia k szta łtu je się różnie i je st praw dopodobnie u zależniona od d ostęp ­

n ości tego składnika w glebach. O gólnie biorąc zaw artość sk ład n ików

m in eraln y ch je st nieco m n iejsza w m asie karagany ciem nozielonej n iż

w jasn ozielon ej. Jednak karagana ciem nozielona je st bogatsza w azot,

fosfor, w apń, m ied ź i cyn k , uboższa n atom iast w potas, g lin i żelazo.

J ed y n ie zaw artość m agn ezu i m anganu je st zbliżona w obu grupach

roślin.

Ilościow e stosu n k i b adanych sk ład n ik ów w m asie roślin są zróżni­

cow an e, g łó w n ie zależn ie od w iek u części roślin, znacznie m niej od k o ­

loru ich liści:

karagana ciem nozielona:

m łode p ęd y — N > K > C a > M g > P > F e > A l > Z n > M n > C u ,

starsze p ęd y — N > C a > K > M g > P > F e > A l > Z n > C u > M n

S tosu n k i te użładają się bardzo podobnie w m łod ych i starszy ch pędach

karagany jasn ozielon ej.

N ajw ięk sza m asa sk ład n ików p okarm ow ych je st zw iązana w ro śli­

nach karagn y na osadach alu w ia ln y ch , m n iejsza k olejn o na bazaltach,

sk ałach m etam orficzn ych i na p rolu w iu m skał m etam orficzn ych (tab.

6

).

W yraźnie zarysow u ją się ilościow e różnice m ięd zy roślin am i ciem ­

n ozielon ym i i ja sn ozielon ym i. Te ostatn ie w iążą b ow iem na p ow ierzch ni

1 m

2

od 48,5 do 56% N, P , Ca, Mg, Zn i Cu zw iązanego w roślinach

ciem n ozielo n ych , n atom iast w p od w yższon ych ilościach od 60 do 93%

K , A l i Fe.

Z akładając, że roślin y jasn ozielon e m ogą być n ied o żyw ion e, a ich

m asa je st obniżona w stosu n k u do m ożliw ości p rod u k cy jn ych danych

sied lisk , obliczono m asę zw iązan ych sk ład n ików m in eraln y ch na po­

w ierzch n i hektara w roślin ach ciem n ozielon ych przy a k tu aln ym po­

k ryciu p ow ierzch ni oraz przy p okryciu 40%. D aje to pogląd, jak duże

ilo ści sk ład n ików m in eraln ych m ogą być w y c zerp yw an e z g leb y przy

m ak sym aln ym zarośnięciu step u karaganą (tab. 7).

Z pun k tu w id zen ia ży w ien ia roślin isto tn e znaczenie ma zapotrze­

bow anie d ostęp n ych sk ład n ik ów m in eraln ych na w yp rod u kow an ie b ie­

żącego przyrostu. W roku 1978 w b ieżącym p rzyroście m asy n adziem ­

nej znajdow ało się 79-87% N , 79-87% P, 87-92% K, 65 -7 8% Ca i

85-91% Mg w stosu n k u do całk ow itej ilości tych sk ład n ików m in eral­

n ych zaw artych w n ad ziem n ych organach k aragn y (tab. 7).

Jeśli p rzyjąć, że z ogólnej zw iązanej m asy N ,-P,--K , Ca, Mg, w ah a­

jącej się na p oszczególn ych sied lisk ach od 239,2 do 591,9 kg/h a, śred ­

nio 409 kg/ha, w w y n ik u w y p a su n ie w róci do g leb y np. 30%, będzie to

w yn o siło w sk ali rocznej około 136,5 kg sk ład n ików m in eraln ych . S tra ty

te nie są w y ró w n y w a n e przez ak um ulację w w ie w a n y c h resztek roślin

i próchnicy gleb ow ej. W sk ali stu leci pasterskiej gospodarki p ow staje

Masa s k ła d n ik ó w m in e r a ln y c h z w ią z a n y c h w c z ę ś c i a c h n a d z iem n y c h C a ra g a n a m i c r o p h y ll a w g n a 1 m p o w ie r z c h n i pod krzewem Г.'азэ o f m i n e r a l e le m e n ts f i x e d i n a b o v e g ro u n d p a r t s o f C a ra g a n a m i c r o p h y l l a , i n g p e r 1 m^ o f th e a r e a u n d e r b u sh " r jjur.kt л Г o i n t :;o . Forma lo rm C zęść r o ś l i n y P a r t s o f p l a n t P o p ió ł Ash N P К Ca Ив A l Ре Un Zn Cu 1 2 '5 4 5 fc Y 8 3 10 11 12 13 14

096 c::eo jrio zielo r.a tio. 'f g r e e n

-pędy s t a r s z e o l d e r s h o o ts

2 0 ,5 2 1 2 ,4 7 0 ,4 0 1 ,6 5 7 ,6 6 0 ,4 0 0 ,1 5 8 0 ,2 0 4 0 ,0 0 7 0 ,0 2 1 0 ,0 2 8 -1.5;:ved _{pędy m łode}

young s h o o ts 8 8 ,9 1 5 4 ,7 5 1 ,9 4 1 9 ,8 6 2 1 ,0 2 3 ,9 4 0 ,1 2 3 0 ,2 1 9 0 ,0 2 8 0 ,0 4 5 0 ,0 4 5 ogółem t o t a l 1 0 9 ,4 3 6 7 ,2 2 2 ,3 4 2 1 ,5 1 2 8 ,6 8 4 ,3 4 0 ,2 7 8 0 ,4 2 3 0 ,0 3 5 0 ,0 6 6 0 ,0 7 3 j a s n o z i e l o n a b r i g h t g r e e n - pęd y s t a r s z e o ld e x s h o o ts 6 ,0 6 4 ,1 2 0 ,1 2 0 ,5 4 2 ,5 5 0 ,2 1 0 ,0 7 2 0 ,0 8 4 0 ,0 0 3 0 ,0 0 4 0 ,0 0 1 - l e a v e d _{pędy m łode} young s h o o ts 3 6 ,5 8 1 9 ,7 6 0 ,7 5 1 2 ,5 7 5 ,3 7 1 .5 2 0 ,0 3 5 0 ,0 5 6 0 ,0 1 1 0 ,0 0 4 0 ,0 0 4 ogółem t o t a l 4 4 ,6 4 2 3 ,8 8 0 ,8 7 1 3 ,1 1 7 ,9 2 1 ,6 3 0 ,1 0 7 0 ,1 4 0 0 ,0 1 4 0 ,0 0 8 0 ,0 0 5 097 cie m n o z ie d a r k g r e e n - pędy a t a r 3 z e o l d e r s h o o ts 3 5 ,6 7 1 7 ,3 9 0 ,4 4 1 ,9 2 1 1 ,8 4 0 .5 2 0 ,2 1 5 0 ,2 2 2 0 ,0 1 0 0 ,0 1 7 0 ,0 2 2 - le a v e d _{pędy młode} young s h o o ts 9 1 ,0 6 4 8 ,7 2 2 ,0 3 2 1 ,7 5 2 1 ,9 0 5 ,2 2 0 ,1 2 1 0 ,1 8 9 0 ,0 2 8 0 ,0 2 3 0 ,0 1 2 ogółem t o t a l 1 2 6 ,6 3 6 6 ,1 1 2 ,4 7 2 3 ,6 7 3 3 ,7 4 5 ,7 4 0 ,3 3 7 0 ,4 1 1 0 ,0 3 8 0 ,0 4 0 0 ,0 3 4 j a s n o z i e l o n a b r i g h t g r e e n -p ędy s t a r s z e o l d e r s h o o ts 2 3 ,2 5 1 0 ,8 5 0 ,3 2 1 ,9 2 8 ,2 5 0 ,5 6 0 ,3 5 3 0 ,2 6 4 0 ,0 0 8 0 ,0 3 8 0 ,0 2 8 - le a v e d _{p ędy m łode} young s h o o ts 4 2 ,6 4 2 6 ,6 4 1 ,2 6 1 0 ,2 9 9 ,6 2 2 ,5 9 0 ,0 6 2 0 ,1 0 4 0 ,0 1 7 0 ,0 1 2 0 ,0 0 5 ogółem t o t a l 6 6 ,0 1 3 7 ,4 9 1 ,5 8 1 2,21 1 7 ,8 7 3 ,7 5 0 ,4 1 5 0 ,3 6 8 0 ,0 2 5 0 ,0 5 0 0 ,0 3 3

A

.

K

o

w

a

lk

o

w

sk

i

cd. t a b e l i 6 1 ... - ' 2 " 1 ... 3 J - - _{■ ' " Г “" ”} Ь ■ ■ -7 -" ' Ö ... 9 ... . 1(5- ' ■■ - I V - " 4 2 - " Ï 3 - ... i r -106 c i e m n o z ie lo n a d a r k g r e e n - p ędy B ta r s z e o ld e r s h o o te 16 ,10 7 ,7 3 0 ,4 6 1 ,8 9 3 ,7 1 0 ,4 6 0 ,1 4 7 0 ,1 3 1 0 ,0 0 5 0 ,0 1 1 0 ,0 0 7 - l e a v e d _{pęd y m łode} young s h o o ts 6 1 ,7 5 2 9 ,0 7 1 ,7 5 1 3 ,2 4 1 3 ,0 7 2 ,6 7 0 ,0 5 3 0 ,0 7 5 0 ,0 2 1 0 ,0 0 5 0 ,0 0 7 ogółem t o t a l 7 7 ,8 5 3 6 ,8 0 2 ,2 1 1 5 ,1 3 1 6 ,7 8 3 ,1 3 0 ,2 0 0 0 ,2 0 6 0 ,0 2 6 0,016 0 ,0 1 4 ja s n o z i e l o n a b r i g h t g r e e n - o l d e r o h o o tepędy s t a r s z e 2 2 ,7 2 7 ,4 5 0 ,3 2 1 ,6 3 5 ,8 1 0 ,3 8 0 ,2 7 7 0 ,2 0 9 0 ,0 1 0 0 ,0 1 2 0 ,0 0 3 - le a v e d _{pędy młode} young G h o o ts 6 0 ,8 7 2 8 ,5 8 1 ,2 5 12,01 1 3 ,3 0 2 ,5 1 0 ,0 4 7 0 ,1 0 3 0 ,0 2 0 0 ,0 2 4 0 ,0 0 7 ogółem t o t a l 8 3 ,5 9 3 6 ,0 3 1 ,5 7 1 3 ,6 4 1 9 ,1 1 2 ,8 9 0 ,3 2 4 0 ,3 1 2 0 ,0 3 0 0 ,0 3 6 0 ,0 1 0 10? c i e m n o z ie lo n a d a r k g r e e n - pędy s t a r s z e o l d e r s h o o ts 3 1 ,7 2 1 4 ,7 8 0 ,5 7 3 ,7 0 1 5 ,7 8 0 ,6 9 0 ,1 9 2 0 ,2 8 4 0 ,0 1 1 0 ,0 3 6 0 ,0 1 1 - le a v e d _{pędy m łode} young s h o o ts 1 4 0,31 6 8 ,9 9 3 ,7 6 3 5 ,0 3 3 2 ,7 0 7 ,3 9 0 ,1 8 9 0 ,2 1 1 0 ,0 5 3 0 ,0 6 8 0 ,0 1 5 ogółem t o t a l 1 7 2 ,0 3 0 3 ,7 7 4 ,3 3 3 3 ,7 3 ^ 8 , 4 8 8 ,0 8 0 ,3 8 1 0 ,4 9 5 0 ,0 6 4 0 ,1 0 4 0 ,0 2 6 053 c h l o r o t y c z r a c h l c r o t i c pędy s t a r s z e o l d e r 3 h o c ts 3 0 ,6 3 1 1 ,4 7 0 ,4 6 2 ,9 S 7 ,2 5 0 ,5 6 0 ,1 9 8 0 ,2 7 3 0 ,0 0 8 0 ,0 0 6 0 ,0 0 3 pędy m łode young s h o o ts 7 5 ,4 9 3 2 ,5 9 1 ,6 8 1 9 ,4 9 1 1 ,8 7 3 ,7 0 0 ,0 6 9 2 ,6 8 8 0 ,0 2 0 0 ,0 1 2 0 ,0 1 0 ogółem t o t a l 1 0 6 ,3 2 4 4 ,0 6 2 ,1 4 2 2 ,4 7 1 9 ,1 2 4 ,2 6 0 ,2 6 7 2 ,9 6 1 0 ,0 2 8 0 ,0 1 8 0, 0 13 Ś r e d n io f tja n c ie m n o z ie lo n a d a r k g r e e n -p ędy s t a r s z e o l d e r s h o o ts 2 6 ,2 0 1 3 ,0 9 0 ,4 7 2 ,2 9 9 ,7 4 0 ,5 2 0 ,1 7 8 0 ,2 1 0 0 ,0 0 6 0 ,0 2 1 0 ,0 1 7 - le a v e d p ędy m łode young s h o o ts 9 5 ,5 1 5 0 ,3 8 2 ,3 7 2 2 ,4 7 2 2 ,1 7 4 ,8 1 0 ,1 2 1 0 ,1 7 3 0 ,0 2 6 0 ,0 3 5 0 ,0 2 0 ogółem t o t a l 121,51 6 3 ,4 7 2 ,8 4 2 4 ,7 6 3 1 ,9 1 5 ,3 3 0 ,2 9 9 0 ,3 8 3 0 ,0 3 4 0 ,0 5 6 0 ,0 3 7 j a s r o z i e ł o n a b r i g h t g r e e n -pędy s t a r s z e o l d e r s h o o ts 2 1 , 1 6 8 ,4 7 0 ,3 1 1 ,7 7 5 ,9 7 0 ,4 3 0 ,2 2 5 0 ,2 0 7 0 ,0 0 7 0 ,0 1 5 0 ,0 1 0 - le a v e d pędy m łode young s h o o ts 5 3 ,9 5 2 6 ,8 9 1 ,2 3 1 3 ,5 9 1 0 ,0 4 2 ,5 5 0 ,0 5 3 0 ,0 8 8 0 ,0 1 4 0 ,0 1 3 0 ,0 0 7 ogółem t o t a l 7 5 ,1 0 3 5 ,3 6 1 ,5 4 15 ,3 6 16 ,01 2 ,9 8 0 ,2 7 8 0 ,2 9 5 0 ,0 2 1 0 ,0 2 8 0 ,0 1 7

K

or

a

g

an

a

w

k

sz

ta

łt

o

w

a

n

iu

gle

b

su

ch

eg

o

st

e

p

ü

Masa s k ła d n i k ó w m i n e r a l n y c h zw ią za n y ch w n ad zi em ny ch c z ę ś c i a c h k a r a g a n y d r o b n o l i e t n e j C a r a g a n a m i c r o p h y l l a / P a l l . / L a m . n a p o w i e r z c h n i 1 h e k t a r a w k i l o g r a m a c h w r o k u 1978

Mass o f m i n e r a l e l e m e n t s f i x e d i n ab o v e g ro u n d p a r t s o f s m a l l - l e a v e d c a r a g a n a , Cara.ç;ana m i c r o p h y l l a / P u l l . / Lam., i n kg p e r h e c t a r e i n ï978

Nr

p u n k tu m a c i e r z y s t aS k a ł a r o ś l i n yCzę ść P r zy a k t u a ln y m p o k r y c i u At a c t u a l c o v e r a g e P r zy założon ym p ol cr yci u 40% p o w i e r z c h n i At assumed c o v e r a g e o f 40% a r e a P o i n t No. P a r e n t r o c k P a r t s o f p l a n t c z ę ś c i po­ p i e l n e a s h e l e m e n t s

H

P К Ca

big

c . r ę ś c i p o-p io l r .o anh e l e m e n t s

Ï7

P К Ca Mg 096 шэi a m o r f i c z n e r.s Lemorphic pędy s t a r s z e o l d e r s h o o t s 8 2 , 0 8 4 9 ,8 8

1,60

6, 6o

3 0 ,0 4 1 ,6 0 - - -

-

-pędy młode youns s h o o t s 3 5 5 , 6 4 21 9 , 0 0 7 , 7 6 7 9 , 4 4 8 4 , 0 3 15 ,7 6

-

-

-

- -

-ogółem t o t a l 4 37 ,7 2 26 3 ,8 8 9 ,3 6 3 6 , 0 4 1 14 ,72 1 7,3 6

“

-

-

“

- -097 b a z a l t y ba c -a lt s pędy s t a r s z e o l d e r s h o o t s 74, 51 36 ,5 2 0 , 9 2 4 , 0 3 2 4 , 8 6 1 , 0 9

142,68

6 9 ,5 6 1 ,7 6 7 , 6 8 4 7 ,3 6 2 ,0 8 pędy młode young s h o o t s 191 ,2 3 102,31 4 , 2 6 4 5 , 6 8

46,00

10 ,9 6

364,24

194,8 8 8 ,1 2 8 7 , 0 0 87,60 20 ,8 8 ogółem t o t a l 2 6 6 , 1 4 1 38 , 8 3 5 ,1 3 4 9, 7 1 7 0 , 8 6 1 2 ,0 5 50b 192 2 6 4 ,4 4 9,88 9 4 , 6 3 1 34 ,9 6 2 2 ,9 6

106

pro.luv/ium me­ t a m o r f i c z n y c h pędy s t a r s z e o l d e r s h o o t s 5 6 , 3 5 27,06

1,61

6 , 6 2 12 ,9 9

1,61

6 4 , 4 0 3 0, 92 1 , 8 4 7 , 5 6 1 4 ,8 4 1 ,8 4 s k a ł p r o lu v i u m o f m e tam or ph ic r o c k s pędy młode youńg s h o o t s ogółem t o t a l 2 16 , 1 3 2 72 ,4 3 10 1,7 4 12 8,8 0 6 , 1 3 7 , 7 4 4 6 , 3 4 5 2 ,9 6 4 5 , 7 5 58 , 7 4 9 ,3 5 10 ,9 6 2 4 7 , 0 0 3 1 1 , 4 0 116,2 8 147 ,20 7 , 0 0 8 , 8 4 52 , 9 6 6 0 , 5 2 5 2 ,2 8 6 7 ,1 2 10,6 8 12 ,52 105 osad y a l u w i a l n e a l l u v i a l s e d i m e n t s pędy s t a r s z e o l d e r s h o o t s pędy młode young s h o o t s 15, 86 7 0 , 1 5 7 , 3 9 3 4 ,5 0 0 , 2 9 1,88 1 ,3 5 1 7 ,5 2 7 , 8 5 1 6 ,3 5 0 , 3 5 3 , 6 9 1 2 6 , S8 5 6 1 , 2 0 5 9,1 2 2 7 6 , 0 0 2 , 3 2 1 5 , 0 4 1 4 ,8 0 1 40 ,16 6 3 , 1 2 1 3 0, 80 2 , 8 0 2 9 ,5 2 ogółem t o t a l 86,01 4 1 , 8 9 2 , 1 7 1 9 , 3 7 2 4 ,2 4 4 , 0 4 6 8 8 , 0 8 3 3 5, 12 1 7,3 6 1 5 4, 96 19 3,9 2 3 2 , 3 2

A

.

K

o

w

a

lk

o

w

sk

i

Koragana w kształtowaniu gleb suchego stepu

147

w ięc n arastający d eficy t sk ład n ików m in eraln ych w gleb ach step o w ych .

S zczególnie ostro zaznacza się on w w arunkach osuszania się k lim atu

w ostatn ich 4 tysią cleciach {2,

6

, 9] oraz zw iązanej z ty m m alejącej

ak um ulacji próch n icy [4].

WPŁYW C A R A G A N A M I C R O P H Y L L A NA WŁAŚCIWOŚCI GLEB

P rzed staw ion e w y n ik i badań zebrane w roku 1978 w yk azu ją, że

k rzew y k aragany drobnolistnej są isto tn y m czyn n ik iem ch ron iącym g leb y

przed erozją w ietrzn ą i w odną oraz ak um u lu jącym zw iew an e m ateriały

gleb ow e. D zięki w ięk szej p orow atości całk ow itej i kapilarnej w ew nątrz

k rzew ów p ow stają w arunki lepszej in filtra cji w ód opadow ych, szcze­

g óln ie podczas u le w n y ch deszczów w porze letn iej oraz grom adzenia

się opadów w postaci stałej (śnieg, grad), w porów naniu do zb itych ,

zlew n y ch i trudno p rzepu szczalnych gleb m ięd zy kępam i karagany.

In ten sy w n y w zrost karagany daje corocznie stosunkow o dużo m asy

roślin nej, w op tym aln ych w arunkach do 4-6 ton na hektar (tab.

8

).

W obrębie krzew u n astęp u je w y su szen ie gleb y oraz m ak sym aln e w y ­

k orzystan ie dostęp n ych składników pokarm ow ych. N iew ą tp liw ie w y so

-T a b e l a 3 Ś w ie ż a i s u c h a m asa k a r a g a n y d r o b n o l i s t n e j w w a ru n k a c h a k t u a l n e g o p o k r y w a n ia p o w ie r z c h n i i p r z y 40% p o k r y c i a w k i l o g r a m a c h r.a h e k t a r F r e s h a n d d r y m a t t e r o f c a r a g a n a m i c r o p h y l l a u n d e r c o n d i t i o n s o f a c t u a l a r e a c o v e r a g e a n d o f 40% o f a r e a c o v e r a g e i n kg p e r h e c t a r e W w a ru n k a c h a k t u a l n e g o p o k r y c i a U n d er c o n d i t i o n s o f a c t u a l a r e a c o v e r a g e Nr TM 1 TÏ iff 11_{V U} S k a ł a m a c i e r z y s t a ś w i e ż a т а з а - f r e e l i n a t t e r s u c h a т а з а - d r y m a t t e l ' P o i n t N o. P a r e n t r o c k PÇdy s t a r s z e o l d e r s h o o t s p ęd y m ło d e y o u n g s h o o t s o g ó łe m t o t a l p ęd y s t a r s z e o l d e r s h o o t s p ęd y m ło d e y o u n g s h o o ta o ^ ó i o a t o t a l 096 m e ta m o r f i c z n e m e ta m o r p h ic 3920 13920 17840 2640 5940 8 4 8 0 0 9 7 b a z a l t y b a s a l t s 1689 6 4 0 5 8 2 7 4 1554 3045 4 5 9 9 106 p ro lu w iu m m e ta m o r f i c z n e p r o lu v i u m o f m e ta m o r p h ic 1995 71 0 5 9100 1225 ЗОЮ 4 325 105 o s a d y a l u w i a l n e a l l u v i a l s e d im e n ts 535 2 1 1 0 2 645 385 1055 1440 P r z y p o k r y c i u 40% p o w ie r z c h n i - A t 40% o f a r e a c o v e r a g e 0 9 7 b a z a l t y b a s a l t s 3560 12200 15760 29 6 0 5600 8 7 6 0 106 p ro lu w iu m m e ta m o r f i c z n e p r o lu v iu m o f m e ta m o r p h ic 2280 8 120 10400 1400 3440 48 40 195 o s a d y a l u w i a l n e a l l u v i a l s e d im e n ts 42 8 0 1688О 2 1 1 6 O 3080 8 4 4 0 11520

kie zapotrzebow anie karagany drobnolistnej na dostępne składniki po­

k arm ow e przyspiesza obieg sk ład n ików m in eraln ych w su ch ym stepie.

P rzy dużym stężen iu azotu w m asie bieżących p rzyrostów (średnio 3,4%)

są one w ażn ym źródłem tego składnika w środow isku stepu , jed n o­

cześn ie b ogatym w białko pokarm em dla zw ierząt.

P rzy sta ły m w yp asie g leb y są stopniow o w y ja ła w ia n e, co pow oduje

p ojaw ian ie się k rzew ów karagany o słabym w zroście z liśćm i ja sn o zie­

lonym i.

K aragana ma m ożliw ość czerpania skład n ików pokarm ow ych z g łę ­

bokich w a rstw g leb y za pom ocą silnego ponad 4-m etrow ego korzenia.

D latego n ależy przypuszczać, że głów ną przyczyną słabszego w zrostu

n iek tórych krzew ów k aragany m oże być brak kopca eolicznego. W edług

J u n a t o w a [3] n ajw ięk szą m asę nadziem ną w ytw a rzają w ie lo le tn ie

k rzew y z kopcam i eoliczn ym i. P otw ierd zają to rów nież nasze obser­

w acje w obszarze G urw an T uruu i Ikhe N art [5]. Prócz lep szej aku­

m u lacji w ód opadow ych gra tu rolę także kondensacja pary w od n ej.

W edług M a k k a w e j e w a

[7], oraz M a r i n o w a i P o p o w a [

8

]

na obszarach suchego k lim atu odgryw a ona istotną rolę w zaopatrzeniu

roślin w w odę.

*

A u to r w y r a ż a p o d z ię k o w a n ie dr A polon ii O s tr o w s k ie j i p. T o m a s zo ­

w i M a ty s ia k o w i za w y k o n a n ie analiz l a b o r a to r y jn y c h r o ślin .

LITERATURA

[1] B a d a r c z N.: Mongol orny urgam lya czijg changamżijn nutag dewsgerijn

jalgan. Mongol orny gazarzujn asuudal nr 14 1975, 75-82.

[2] G o l u b i e w a L. W.: R astitielnost siew iero-w ostocznoj M ongolii w plej-

stocene i golocene. The structure and dynam ics of main ecosystem s in

M.P.R. Leningrad 1976.

[3] J u n a t o w A. A.: Sem i-desert steppe of the Northern Gobi in the MPR.

Leningrad 1974.

[4] K o w a l k o w s k i A., P ę k a l a K., S t a r k e i L.: The role of clim ate

and m ans interference in shaping the relief and soils of the southern slope

of the Khangai Mts. Folia Quaternaria 49, 1977, 115-144.

[5] K o w a l k o w s k i

A.,

B o r z y s z k o w s k i

J.:

Topokatena

gleb

burych

krawędziowej części płaskowyżu Iche Nart. Raport M ongolsko-Polskiej Ekspe­

dycji Fizyczno-G eograficznej „Transmongolia 77”, K raków 1978, 326-331.

[6] K r i g e r I. N.: C zetw ierticznyje otłożenija Afriki i Pieriednej Azii. Mo­

skwa 1962.

[7] M a k k a w e j e w A. N.: Gidrołogiczeskije nabljudienija w K otłow inie Baj-

szantu Gobijskogo Altaja. Gidrogeołogija i m inieralnaja Geołogija 2, 1936.

[8]

M a r i n о V/ N. A., P o p o w W. N.: Gidrołogija Mongolskoj Narodnoj

Respubliki. Moskwa 1963.

[9] S t i e p a n o w I. N.:; Ekołogo-geograficzeskij analiz poczwiennogo pokrowa

Sriednej Azii. Moskwa 1975.

Karagana w kształtowaniu gleb suchego stepu

_{1 4 9}

[10] T s e g m i d Sz.: Fiziko-geograficzeskoje rajonirow anije MNR. Izw. AN SSSR

Spr. Geogr. 5, 1962.

А. КОВАЛЬКОВСКИ

РОЛЬ КАРАГАНЫ В ФОРМИРОВАНИИ ПОЧВЕННОГО ПОКРОВА СУХИХ

СТЕПЕЙ ЦЕНТРАЛЬНОЙ МОНГОЛИИ

Отделение почвоведения и удобрения, Исследовательский институт лесоводства,

Варшава — Сенкоцин

Р е з ю м е

Исследования, проведённые в 1978 году, показали, что кустарники караганы

в сухой и полулустынной степи являются весьма существенным фактором, хр а­

нящим почвы перед ветровой и водной эрозией.

В месте, где растут эти кустарники, аккумулируются сдуваемые ветром

почвенные вещества, абразуя холмы бысотой в 20 см в сухой степи под С а г а -

дапа m i c r o p h y l la ,

высотой до 60 тм в полупустынной степи под C aragana Bungei.

В разрезах этих холмов можно различить слой нанесённых растительных остат­

ков O l, размельчённого растительного детрита Olf, аккумуляционный слой A e o l ,

залегающих на полуископаемой почве каштановой к А к или бурой к А б (рис. 3).

Холмы сложены из эоловых почвенных материалов (табл. 2, 3). Благодаря обра­

зованию повышенной полной капиллярной пористости (табл. 4), внутри куста

имеются условия для лучшей фильтрации и ретенции воды атмосферных осад­

ков, по сравнению с плотными и связными труднопроницаемыми почвами вне

групп кустарников (табл. 4). Это имеет значение особенно во время ливневых

дож дей в летний сезон, а такж е при накоплении осадков в твердом состоянии.

В связи с интенсивным ростом и ежегодным производством большой расти­

тельной массы (табл. 1), в оптимальных условиях доходящ ей до 4-6 тонн на га

(табл. 8), на площадях покрытых кустарником происходит высушивание почвы

и значительное потребление питательных элементов. Текущие приросты массы

C a ra g a n a m i c r o p h y l l a

общем дифференцированы и у кустов с темнозелёной

окраской листьев они в 2-3 раза больше, чем масса старых побегов, а у кара­

ганы со светлозелёной окраской листьев эти приросты массы больше в 1,7 раза

(табл. 1). Это свидетельствует о более слабом росте кустов светлозелёной окрас

ки, а такж е о том, что животные съедают текущий прирост.

Несомненно, что тот факт, что карагана мелколистная нуж дается в большом

количестве доступных питательных элементов (табл. 5, 6) интенсифицирует кру­

говорот минеральных и органических элементов в сухой степи. При высокой

концентрации азота в массе текущих приростов, в среднем до 3,4% (табл. 5), они

являются не тлько важным источником этого элемента в степной среде, но

одновременно и богатым белками кормом для животных.

В условиях постоянного выпаса происходит постепенное истощение кашта­

новых почв, в результате чего появляются кустарники со слабым ростом и све­

тло-зелёной окраской листьев. Темпо-зелёпая карагана лучше обеспечена а зо ­

том, фосфором, кальцием, медью, цинком, но более бедна калием, алюминием

и ж елезом при сходном содержании магния и марганца (табл. 5, 6).

A. KOW ALKOW SKI

THE ROLE OF CARAGANA IN FORMING SOIL COVER OF THE

ARID STEPPE OF THE CENTRAL MONGOLIA

Department of Soil Science and Fertilization,

Forestry Research Institute, W arszaw a-Sękocin

S u m m a r y

The investigations carried out in 1978 have proved that the caragana bushes

in arid and sem i-desert steppe are significant factors protecting soil against wind

and water erosion. Soil m aterial drifted by wind accum ulates inside these bushes

forming aeolic mounds up to 20 cm in height in the arid steppe under Caragana

m i c r o p h y l l a

and up to 60 cm in height in the sem i-desert steppe under Caragana

B ungei.

In the profile of these m ounds the Ol layer of blown up plant residues,

the Olf layer of the com m inuted plant detritus and the accum ulation Aeol

layer, laying upon the subfossile chestnut soil k A k or burozem k A b in the base

(Fig. 3) can be distinguished. The mounds are built from aeolic soil m aterials

(Tabs 2, 3). Inside of the bush conditions for better infiltration and retention

of atm ospheric precipitation water occur owing to higher total and capillary

porosity, as compared w ith compact and puddled little permeable soils between

bush clusters (Tab. 4). It is visible particularly clearly during stormy rainfalls

in summer and in accum ulation of atm ospheric precipitation water in solid form.

In connection w ith an every-year intensive growth and production of a great

vegetal mass (Tab. 1) reaching under optimum conditions 4-6 tons per hectare

(Tab. 8), drying of soil and intensive utilization of nutrients take place w ithin

a bush. The current Caragana m i c r o p h y l la mass increm ents are different: 2.3-fold

higher than the m ass of older shoots ‘in bushes w ith dark-green leaves and

1.7-fold higher in bushes w ith brigth-green leaves (Tabl. 1). It proves weaker

growth of bright-green bushes and grazing up current fresh increm ents of shoots

by animals.

A high demand of the Caragana m i c r o p h y l la for available nutrients (Tabs. 5,

6) intensifies undubtedly the circulation of m ineral and organic elem ents in the

arid steppe. At a high nitrogen concentration in the mass of current increm ents,

am ounting on the average to 3.4°/o (Tab. 5), they are an important source of this

elem ent in the steppe environm ent and constitute sim ultaneously a rich source of

nutrient protein for animals.

At perm anent grazing a gradual im poverishing of chestnut soils is taking

place, resulting in occurrence of bushes w ith a weak growth and light-green

leaves. The dark-leaved caragana is richer than bright-leaved caragana in nitrogen,

phosphorus, calcium , copper and zinc and poorer in potassium, alum inium and

iron, at sim ilar m agnesium and m anganese content (Tab. 5, 6).

Doc. dr hah. A lo jz y K o w a lko w s ki

In s ty tu t B a d a w czy L eśn ictw a

w S ę ko c ln ie