ÎIOCZNIK I GLEBOZNAW CZE T. X X X lII, NH 1/2, WARSZAWA 1982
HENRYK DOMŻAŁ, ANNA SłOW IŃSKA-JURKIEW ICZ, MIECZYSŁAW PALIKOT
WPŁYW WILGOTNOŚCI GLEBY W MOMENCIE PRZYGOTOWANIA PRÓBEK NA WYNIKI OZNACZEŃ NIEKTÓRYCH WŁAŚCIWOŚCI
FIZYCZNYCH
In sty tu t Gleboznawstwa i Chemii Rolnej AR w Lublinie
Doświadczalnie stwierdzono, że zmienność niektórych fizycznych właściw ości gleby uprawnej (gęstości, porowatości, właściwości wodno- powietrznych) jest często uzależniona nie tylko od takich czynników, jak uprawa i użytkowanie, ale także od stanu wilgotności gleby w momen cie pobierania próbek do analizy [3]. Zdaniem De L e e n h e e r a [2] nieporównywalność warunków w ilgotnościowych podczas pobierania próbek zupełnie uniem ożliwia prowadzenie dynam icznych pomiarów wodno-powietrznych właściw ości gleb.
Trudności m etodyczne związane z badaniami fizycznych właściwości gleb występuje także w czasie prowadzenia doświadczeń wazonowych. Osiadanie lub pęcznienie gleby spowodowane nawilżaniem uniemożliwia
często utrzymanie założonych stanów gęstości i porowatości [5, 8]. Zmia
ny objętościowe gleby, zachodzące w czasie procesu nawilżania próbek glebowych, utrudniają również prawidłowe obliczenie wyników. Pod jęto zatem próby ustalenia sposobów przeliczeń na wartości porówny walne [9].
W ymienione efekty nie obejmują całości w ystępujących zjawisk. W prowadzonych badaniach m odelowych stwierdzono, że stan wilgotności w momencie przygotowywania próbek może w yw ierać również pewien w pływ na uzyskiwane wartości gęstości i wodno-powietrznych w łaści wości gleby, a w konsekwencji na wyciągane wnioski [4]. Stało się za tem konieczne szersze zajęcie się przedstawionym zagadnieniem.
METODYKA
Do badań wybrano następujące gleby, zróżnicowane pod względem
składu mechanicznego i innych właściw ości (tab. 1):
4 H. Domżał i in.
T a b e l a S kład m echaniczny i n ie k tó ro vh«: ;c-l\roćci Ъълг'.пуъЪ giń o
M öohanioal c o m p o sitio n and вате рз oi‘ -jhù s o i l s lriv eefeig ated
Qleba - S o i l F rak c jo m echaniczno, % M echanical f r a c t i o n s , # Wodotrwełe a g re g a ty s tr u k tu r a ln o о *у - n ia r a c h 1 0 -0 ,2 5 am Z w iązkip ró c h n ic z -1 -0 ,-1 тмя 0 ,1 -0 ,0 2 паа < 0 ,0 2 на <С,С02 W eterp ro o f s t r u c t u r a l a g g ro g a te s o f 1 0 -0 ,2 5 -"un i n d ia % nô Humus compounds % Globa b ru n a tn a wy tw orzona г lft G B U
Brown e o i l d ev elo p ed from ic. £» 3U
1 57 42 18 14,6 1,26
i Gleba b ru n a tn a wytworzona s ß lin y
Brown c o i l dev elo p ed f r e a lOOJB
45 55 3 0 10 8 3 ,0 2,11
Rętlnina w łaśoiw a wytworzo n a z B a r g l i kredoTrych T y p ic a l re u d z in a a o i l de velo p ed from e re ta c e o u s n a r la
42 21 37 4 59,6 2 ,0 7
C zarn o ziea lo i n o - з topowy wytworzony z le s s u F o r e s t- s te p p e chernozem d eveloped from lo e e a
1 58 43 17 1 0,4 1 ,8 3
C zarn o ziea le śn o -ste p o w y wytworzony z l e s s u - s t a nowisko pod la s e n F o r e s t- s te p p e c h e r n o z o n dev elo p ed r r o a lo e s s - s i t e f o r e s t 1 6 2 37 б b ra k danyeh no d a ta 3,5 9
— gleba brunatna wytworzona z gliny,
— rędzina właściwa wytworzona z m argli kredowych, — czarnoziem leśno-stepow y w ytworzony z lessu.
Materiał glebow y do badań został pobrany z poziomów próchniczych gleb uprawnych, a w przypadku czarnoziemu — dodatkowo ze stano wiska pod lasem. Gleba leśna odznacza się, w porównaniu z uprawny mi, odmiennym typem struktury, większą próchniczością, a w związku z tym znacznie wyższą pojemnością wodną. Wilgotność gleby w momen cie pobierania była zbliżona do optymalnej wilgotności uprawowej. Przed przystąpieniem do formowania próbek nie rozcierano gleby, lecz roz- kruszano większe bryły.
W celu zróżnicowania wilgotności m ateriał glebow y podzielono na
trzy części (tab. 2):
— gleba powietrznie wysuszona;
— gleba o wilgotności aktualnej; pobrana gleba przetrzymywana była w plastykow ych pojemnikach w celu zabezpieczenia przed parowaniem i wysychaniem;
— gleba o wilgotności bliskiej polo we j pojemności wodnej. Stan ten uzyskano przez intensyw ne zroszenie, a następnie um ożliwienie od cieku nadmiaru wody z gleby.
Wilgotność gleby stabilizowana była przez 24 godziny. Zróżnicowane w ten sposób stany zawartości wody charakteryzowały praktycznie
peł-T a b e l a 2 Z ró żn ico w a n ia z a w a r t o ś c i wody w b a d an y ch g le b a c h p o d c za s p rzygotow yw ania p ró b e k
V a te r c o n te n t d i f f e r e n t i a t i o n i n th e s o i l i n v e s t i g a t e d d u rin g p r e p a r a t i o n o f sam p les
G leba - S o i l
Polowa pojem ność o d p o w ia d ając a pP 2 , 2 , % wag*
F i e l d w a te r c a p a c i t y c o rre s p o n d in g w ith pP 2 . 2 , w e ig h t %
W ilg o tn o ść g le b y w m oaencie p rzygotow yw ania p ró b e k S o i l m o is tu r e a t th e moment o f p r e p a r a t i o n o f s o i l s % w z g l. w sto su n k u do polow oj p o je m n o ści w odnej i n % o f f i e l d w a te r c a p a c i t y 1 2 3 % wag,. - i n w e ig h t % 1 2 3 1 2 3
G leba b ru n a tn a w ytw orzona
z l e s s u
Brown s o i l d e v e lo p e d from l o e s s
3 1 ,0 2 9 ,0 2 8 ,7 6 ,0 1 6 ,5 2 4 ,6 1 9 ,4 5 5 ,9 8 5 ,0
G leby b r u n a tn a w ytw orzona z g l in y
Brown s o i l d e v e lo p e d from 1ош*
2 5 ,7 2 2 ,4 2 0 ,2 5 ,2 1 4 .8 2 0 ,9 2 0 ,2 6 6 ,0 1 0 3 ,5
B ęd zin a w ytw orzona z m a r g li kredowych T y p ic a l r e n d z in a s o i l d ev e lo p e d from c r e t a c e o u s m a rls 1 7 ,7 1 6 ,5 17 ,6 2 ,6 1 0 ,8 17 ,3 1 4 .7 6 5 ,5 9 8 ,1 C zarnoziem l e ś n o - s te p o ^ y wy tw ó r son у z l e s s u F o r e s t - s t e p p e ohernozom d ev e lo p e d from lo o s e 2 7 ,8 2 2 ,4 2 4 ,3 3 ,9 1 4 ,6 2 3 ,8 1 4 ,0 G3,2 97,1
C zarnoziem l3 Ś n o -step o 7 /y wy tw orzony z l a s s u - stan o w isk o pod lasem
F o r e u t- s te p p e chem ozam d ev e lo p e d from l o e s s - e i t e u n d e r f o x s s t
4 7 ,5 4 0 ,7 3 8 ,9 3 ,7 2 8 ,2 4 1 ,2 7 ,3 6 9 ,3 105,1
1 - g le b a p o w ie tr z n ie su ch a a i r - d r y s o i l
2 - g le b a o w i l g o t n o ś c i a k t u a l n e j b l i s k i e j o p ty m a ln e j w i l g o t n o ś c i upraw ow ej - s o i l w ith c u rre n t m o is tu r e a p p ro x im a tin g t i l l a g e m o is tu re optimum 3 - g le b a o w il g o t n o ś c i b l i s k i e j p o lo w ej p o je m n o ś c i w odnej - o o i l w ith m o is tu r e a p p ro x im a tin g f i e l d w a te r c a p a c i t y
СЛ Z aw ar toś ć H 20 w g le b ie a oznac za nie je j w ła śc iw o śc i fi z y c z n y c h
б Н. Domżał i in.
ny zakres w ilgotności w ystępujących podczas przygotowywania próbek do badań laboratoryjnych.
Przygotowaną glebę zagęszczano (w zestawie dwu cylindrów o obję
tości 100 cm3 każdy) za pomocą prasy śrubowej. Górny cylinder służył
jako prowadnica stem pla ugniatającego. Nadmiar gleby obcinano, uzy skując zagęszczone próbki o objętości 100 cm3. Stosowano naciski jedno
stkowe: 0, 0,25, 0,50, 0,75, 1,0, 2,0, 5,0, 10,0 kG/cm2 (0, 24,5, 49,0,
73,5, 98,1, 196,2, 490,5, 981,0 kN /m 2). W szystkie serie próbek wykonano w sześciu powtórzeniach.
W przygotowanych próbkach oznaczono pojemności wodne odpowia dające sile ssącej pF: 1,0, 1,5, 2,0, 2,2, 2,5, 2,7. Pom iary były prowa dzone w komorach niskociśnieniowych na porowatych płytach ceramicz nych [4]. Z otrzym anych w yników wyliczono gęstość, pojemność po wietrzną w poszczególnych stanach wysycenia gleby wodą oraz poro watość różnicową. Oznaczenia uzupełniające zostały wykonane za po mocą metod powszechnie stosowanych w gleboznawstwie.
Uzyskane wyniki przedstawiono graficznie w postaci wykresów obra zujących zależność m iędzy naciskiem wyw ieranym na glebę a jej gę stością, porowatością ogólną i porowatością dyferencjalną. Jako materiał uzupełniający i przykładowy dołączono niepełne krzywe pF (w zakresie wartości wyznaczonych doświadczalnie) oraz wykresy zależności pojem ności wodnych i zawartości grup porów od gęstości gleby zagęszczonej w różnych stanach wilgotności, sporządzone na podstawie danych otrzy m anych dla użytkowanego rolniczo czarnoziemu wytworzonego z lessu.
OMÓWIENIE WYNIKÓW
Uzyskane w yniki badań potwierdziły wstępne założenia dotyczące w pływ u stopnia nawilżenia gleby w momencie ugniatania na niektóre właściwości fizyczne. Z próbek glebowych przygotowanych z gleby po wietrznie suchej otrzym ywaliśm y zdecydowanie wyższe w yniki pojem ności wodnej niż z próbek sporządzanych z gleby o średniej wilgotności (rys. 1). Różnice są większe przy niższych wartościach siły ssąsej i zmniejszają się,- choć w różnym stopniu, przy wzroście siły ssącej.
W wytłum aczeniu opisanego efektu pomocne wydają się być prace B o l t a i K o e n i g s a oraz S t r o o s n y d e r a i K o o r e v a a r a [1,
6, 7]. W ym ienieni autorzy podają, że przy szybkim nawilżaniu agrega
tów glebowych następuje niszczenie struktury przez powietrze zamknię te w m ałych porach. Przy oznaczaniu pojemności wodnej i innych zwią zanych z nią właściw ości gleby, proces ten występuje najprawdopodob niej w momencie stawiania na podsiąk suchych próbek glebowych. Szybkie wtargnięcie wody powoduje w pierwszym etapie zamykanie powietrza w najdrobniejszych porach, a następnie ich rozrywanie. W rezultacie zwiększa się objętość porów średniej wielkości, zdolnych do
Zawartość H20 w glebie a oznaczanie, jej właściwości fizycznych 7..
Fragm enty krzywych pF uzyskane z próbek przygotowanych w różnych stanach wilgotności gleby. Czarnoziem leśnostepowy wytworzony z lessu
a — gleba luźna, b — gleba zagęszczona z siłą 10 kG/cm* (981,0 kN /m 2), 1 — gleba po w ietrzn ie
sucha, 2 — gleba o w ilgotności b liskiej o p ty m aln ej w ilgotności u p raw o w e j, 3 — gleba o w il gotności bliskiej polow ej pojem ności w odnej
Fragm ents of pF curves obtained from samples prepared at different soil m oisture states. Forest-steppe chernozem developed form loess
a — loose soil, b — soil pressed w ith th e pow er of 10 kG /cm 2 (981.0 KN/m*); 1 — a ir-d ry
soil, 2 — soil w ith m o istu re a p p ro x im a tin g tillage m o istu re o ptim um , 3 — soil w ith m o istu re a p p ro x im atin g field w a te r cap acity
utrzymania wody, co w yw ołuje wzrost pojemności wodnej w porówna niu z glebą umiarkowanie wilgotną, w której takie zjawisko nie zacho dzi. Jest to dobrze widoczne w glebach odznaczających się mało wo doodporną strukturą, na przykład w utworach pyłowych.
Za główną przyczynę obserwowanego szczególnie wyraźnie w czar- noziemie w pływ u wysokiej wilgotności gleby na w yniki pomiarów po jemności wodnej należy zapewne uznać pęcznienie koloidów, prowa dzące do pęcznienia całej m asy glebowej i zmian w strukturze porów. Szczególnie silnie zagęszczone próbki gleby czarnoziemnej, sporządzone przy wilgotności początkowej bliskiej polowej pojemności wodnej, w y kazyw ały wyższą pojemność wodną niż próbki przygotowywane przy średniej wilgotności (rys. 1). Obserwacje te są zbieżne z wynikam i wcześniejszych badań dynamicznych, przeprowadzonych na tej samej glebie w oparciu o próbki pobierane z zachowaną naturalną budową [3]. Próbki pobierane w terminach, w których wilgotność czarnoziemu była wysoka, w ykazy w a ły . podczas oznaczeń laboratoryjnych również wyższe wartości pojemności wodnej. Podobne obserwacje zawiera praca De L e e n h e e r a [2]; Autor ten zaleca naw et pobieranie próbek glebo w ych tylko wiosną, przy polowym w ysyceniu gleby wodą. Jak wiadomo jednak, w naszych warunkach glebowo-klim atycznych nie zawsze w y stępuje w tym okresie podobny stan wysycenią gleby, przez co prak tycznie byłoby nieuzasadnione stosowanie się do tych zaleceń.
Zmiany przebiegu krzyw ych desorpcji wody, związane z różnym stanem wilgotności gleby w m om encie. przygotowywańia próbek w
la-8 H. Domżał i in.
Rys. 2. Zmiany objętości porów o 0 > 300 цш w yw ołane działaniem nacisku na glebę o zróżnicowanej w ilgotności
A — g le b a b r u n a tn a , w y t w o r z o n a z le s s u , В — g le b a b r u n a tn a w y t w o r z o n a z g lin y , С — r ę d z in a w y t w o r z o n a z m a r g li k r e d o w y c h , D — c z a r n o z ie m l e ś n o - s t e p o w y w y t w o r z o n y z le s s u ,
E — c z a r n o z ie m l e ś n o - s t e p o w y w y t w o r z o n y z le s s u , s t a n o w is k o p o d la s e m , 1 — g le b a p o
w ie t r z n ie s u c h a , 2 — g le b a o w i l g o t n o ś c i b l i s k i e j o p t y m a ln e j w i l g o t n o ś c i u p r a w o w e j , 3 — g le b a o w i l g o t n o ś c i b l i s k i e j p o lo w e j p o j e m n o ś c i w o d n e j
Volume changes of pores of > 300 ц т in dia, caused by the pressure on soil w ith different m oisture content
A — b r o w n s o il d e v e lo p e d fr o m lo e s s , В — b r o w n s o i l d e v e lo p e d f r o m lo a m , С — r e n d z in a
s o i l d e v e lo p e d fr o m c r e t a c e o u s m a r ls , D — f o r e s t - s t e p p e c h e r n o z e m d e v e lo p e d fr o m lo e s s ,
E — f o r e s t - s t e p p e c h e r n o z e m s d e v e lo p e d f r o m lo e s s , s i t e u n d e r f o r e s t , 1 — a ir - d r y s o il, 2 —
s o il w i t h m o is tu r e a p p r o x im a t in g t i l l a g e m o is tu r e o p t im u m , 3 — s o i l w i t h m o is t u r e a p p r o x i m a t in g field water capacity
Zawartość H20 w glebie a oznaczanie jej właściwości fizycznych 9
boratorium, znajdują także odbicie w innych charakterystykach, w y znaczonych na podstawie uzyskanych wyników. Jako przykład mogą słu żyć krzywe charakteryzujące w pływ nacisku na strukturę porów gle bowych (rys. 2— 4). Przebieg ich, dla próbek o różnej w ilgotności po czątkowej, chociaż podobny, nie jest jednak identyczny. Największe róż nice otrzym aliśm y w objętości porów o średnicy 300 - 30 \im. W prób kach z rędziny i gleby czarnoziemnej różnice przekraczały naw et 10% wartości bezwzględnej (rys. 3). Objętość porów o średnicy < 30 \im nie zależy już tak silnie od stanu gleby w momencie przygotowania prób (rys. 4).
K rzywe zależności innych cech gleby od nacisku jednostkowego w y kazują również niejednakowy przebieg, uwarunkowany wilgotnością po czątkową. Silnie są zwłaszcza zróżnicowane krzywe obrazujące zależność gęstości i porowatości ogólnej od wyw ieranego nacisku (rys. 5, 6). Jest
Rys. 3. Zmiany objętości porów о ф 300-30цт w yw ołane działaniem nacisku na glebę o zróżnicowanej w ilgotności
o b jaśn ie n ia ja k n a ry s. 2
Volume changes of pores of 300-30 ц т in dia, caused by the pressure on soil w ith different m oinsture content
10 H. Domżał i in.
Rys. 4. Zmiany objęstości porów o 0 < 30 цш wywołane działaniem nacisku na glebę o zróżnicowanej wilgotności
o b jaśn ie n ia ja k n a rys. 2
Volume changes of pores of < 30 ц,т in dia, caused by the pressure on soil w ith different m oisture content
Zawartość H20 w glebie a oznaczanie jej właściwości fizycznych Ц
Rys. 5. Zmiany gęstości w yw ołane działaniem nacisku na glebę o zróżnicowanej w ilgotności
o b j a ś n i e n ia Jak n a r y s . 2
Soil density changes, caused by the pressure on soil w ith different m oisture content
12 H. Domżał i in.
Rys. 6. Zmiany porowatości ogólnej w yw ołane działaniem nacisku na glebę o zróż nicow anej w ilgotności
o b jaśn ie n ia ja k n a rys. 2
Total porosity changes caused by the pressure on soil w ith different m oisture content
Rys. 7. Zależność pojemności w odnych od gęstości gleby czarnoziemnej
A — p o j e m n o ś ć w o d n a o d p o w ia d a ją c a p F 1,0, В — p o j e m n o ś ć w o d n a o d p o w ia d a ją c a p F 1,5, С — p o j e m n o ś ć w o d n a o d p o w ia d a j ą c a p F 2,0, D — p o j e m n o ś ć w o d n a o d p o w ia d a ją c a p F 2,2, jE — p o j e m n o ś ć w o d n a o d p o w ia d a ją c a p F 2,5, F — p o j e m n o ś ć w o d n a o d p o w ia d a ją c a p F 2,7, 1 — g le b a p o w ie t r z n ie s u c h a , 2 — g le b a o w ilg o t n o ś c i b lis k ie j o p t y m a ln e j w ilg o t n o ś c i u p r a
w o w e j , 3 — g le b a o w il g o t n o ś c i b li s k i e j p o lo w e j p o j e m n o ś c i w o d n e j
D ependence of water capacity on the chernozem density
A — w a t e r c a p a c it y c o r r e s p o n d in g w i t h p F 1.0, В — w a t e r c a p a c it y c o r r e s p o n d in g w i t h pF* 1.5, С — w a t e r c a p a c it y c o r r e s p o n d in g w i t h p F 2.0, D — w a t e r c a p a c it y c o r r e s p o n d in g w i t h p F 2.2, E — w a t e r c a p a c it y c o r r e s p o n d in g w it h p F 2.5, F — w a t e r c o p a c it y c o r r e s p o n d in g w i t h p F 2.7, 1 — a ir -d r y s o il, 2 — s o i l w i t h m o is t u r e a p p r o x im a t in g t il l a g e m o is tu r e o p ti--.
14 H. Domżał i in.
Rys. 8. Zależność porowatości dyferencjalnej od gęstości gleby czarnoziemnej A — o b j ę t o ś ć p o r ó w o 0>3OQ ц т , В — o b j ę t o ś ć p o r ó w o 0300-30 ц т , С — o b j ę t o ś ć p o r ó w
o 030 -1 0 ц т , D — o b j ę t o ś ć p o r ó w o 0 1 0 -6 ц т , E — o b j ę t o ś ć p o r ó w о 0 < 6 ц т ; p o z o s ta łe o b j a ś n i e n ia ja k n a r y s . 7
Dependence of differentiated porosity on chernozem density
A — v o lu m e o f p o r e s o f > 300 ц т in d ia , В — v o lu m e o f p o r e s o f 300-30 ц т in d ia , С — v o lu m e o f p o r e s o f 30-10 ц т in d ia , D — v o lu m e o f p o r e s o f 10-6 ц т in d ia , JS — v o lu m e
o f p o r e s o f <6 ц т in dia
o t h e r e x p la n a t io n s a s in F ig . 7
to zrozumiałe, gdyż znany jest w pływ wilgotności na podatność gleby na deformację. Wydawać by się zatem mogło, że przyczyną opisanego powyżej zróżnicowania pojemności wodnej czy ' struktury porów jest niejednakowa gęstość, jaką uzyskuje się działając siłą na glebę różnie nawilżoną. Otrzymane w yniki przedstawiono więc w funkcji gęstości
gleby po ugnieceniu (rys. 7, 8). Okazało się'w ów czas, że tym samym
wartościom gęstości odpowiadają różne wielkości pojemności wodnej, zależnie od zawartości wody w glebie w momencie wywierania nacisku.
Zawartość H20 w glebie a oznaczanie jej właściwości fizycznych 15 W yniki pochodzące z poszczególnych serii stanowią odrębne zbiory, nie kiedy wyraźnie się różniące. Dotyczy to zwłaszcza w yników uzyska nych z próbek przygotow ywanych w stanie powietrznie suchym. A za tem różna gęstość, będąca następstwem ugniatania próbek o odmiennej wilgotności, nie jest jedyną przyczyną zmienności wyników, a wspom niany na początku pracy efekt, powstający podczas przygotowywania próbek o różnej wilgotności początkowej, znajduje jeszcze jedno potwier dzenie.
Przytoczone wyniki dowodzą celowości, a nawet konieczności doko nania ścisłych ustaleń m etodycznych w badaniach, które oparte są o analizę wodno-powietrznych właściwości, na podstawie w yników uzyski wanych z krzywych pF. Warto w tym miejscu podkreślić, że różnice wyników, otrzym ywanych z próbek przygotowanych w różnych sta nach wilgotności, dotyczyły przede wszystkim wartości liczbowych, na tomiast przebiegi krzywych obrazujących zależność badanych cech od gęstości czy nacisku jednostkowego były podobne. Dowodzi to z jednej strony wartości samej m etody, z drugiej zaś — potrzeby ustalenia po równyw alnych warunków badań.
W św ietle uzyskanych w yników i przedstawionych rozważań naj mniej odpowiednim stanem do przygotowywania próbek do badań wod- no-powietrznych właściw ości gleb jest stan powietrznie suchy. W yniki uzyskane z takich próbek odbiegają często znacznie od pozostałych w y ników otrzymanych z próbek o większej zawartości wody. Wydaje się, że najbardziej odpowiedni dla tych celów jest stan umiarkowanej w il gotności, na przykład zbliżonej do optymalnej wilgotności uprawowej.
WNIOSKI
1. Wilgotność gleby w momencie przygotowywania próbek do ba dań laboratoryjnych fizycznych właściwości gleb wyw iera wyraźny w pływ na wielkość uzyskanych wyników zarówno w przypadku gleby luźnej, jak i silnie ugniecionej.
2. W yniki pojemności wodnej uzyskane z próbek przygotowanych z gleby suchej i bardzo wilgotnej są z reguły wyższe niż otrzymane z próbek o średniej wilgotności początkowej. Konsekwencją tego są od powiadające im zmiany innych wodno-powietrznych właściwości, w yli czonych na podstawie krzywych pF.
3. W pływ początkowego stanu wilgotności na w yniki fizycznych właś ciwości jest najsilniejszy w glebach o dużej zawartości koloidów m ine ralnych i organicznych.
4. Przygotowanie próbek glebowych, a także pobieranie próbek o na turalnej budowie do badań fizycznych właściwości gleby powinno się odbywać w stanie porównywalnej zawartości wody w glebie. Najodpo wiedniejszy do tych celów wydaje się stan wilgotności gleby zbliżony do optymalnej wilgotności uprawowej.
16 H. Domżał i iii. LITERATURA
{1] B o l t G. H., K o e n i g s F. F. R.: Physical and chemical aspects of the sta bility of soil aggregates. Mededel. Fakult. Landbouwwetenschappen, S tate
University, Ghent, Belgium, 37 (3), 1972.
[2] De L e e n h e e r L.: The influence of w eather, crop and sampling depth on the m easurem ent of pore size distribution in the arable layer of some culti vated silt soils. Soil Sei. 112, 1971, 2.
[3] D o m ż a ł H.: The influence of the m oisture of soil and its compactions at the moment of sampling on the results of air-w ater properties of soil. Zesz. probl. Post. Nauk roi. 220, 1980.
[4] D o m ż a ł H.: Wpływ zagęszczenia gleby na zawartość wody silnie związanej oraz retencję wody produkcyjnej i użytecznej. Rocz. glebozn. 30, 1979, 3. [5] I I i n I. R.: W egetacjonnyj mietod i fizika poczwy. Tieor. Wopr. Obrąb.,
Poczw. 2, 1969.
[6] K o e n i g s F. F. R.: P ractical aspects of structure deterioration due air explosion. Mededel. Fakult. Landbouwwetenschappen, S tate University, Ghent, Belgium, 37 (3), 1972.
[7] S t r o o s n y d e r L., K o o r e v a a r P.: A ir pressure w ithin soil aggregates during quick w etting and subsequent “explosion”. Mededel. Fakult. L and bouwwetenschappen, State U niversity, Ghent, Belgium, 37 (3), 1972.
[8] T r z e c k i S.: Zmiany objętościowe gleb o różnej zbitości pod wpływem n a w ilżania oznaczane zmodyfikowaną metodą Wasiliewa. Rocz. glebozn. 23, 1972,1. [9] U r b a n e k J.: Objemove zmeny wzorku, jejich m ereni a uziti pri staveno-
veni hodnot fizikalnych velicin. Meliorace, ab. UVTJ, 1, 1973.
Г. Д О М Ж А Л , А . С Л О В И Н Ь С К А -Ю Р К Е В И Ч , М . П А Л И К О Т . ВЛИЯНИЕ ВЛАЖНОСТИ ПОЧВЫ В МОМЕНТ ПОДГОТОВКИ ОБРАЗОВ НА РЕЗУЛЬТАТЫ ОПРЕДЕЛЕНИЯ НЕКОТОРЫХ ФИЗИЧЕСКИХ СВОЙСТВ. Институт почвоведения и агрохимии, Сельскохозяйственная академия в Люблине. Р е з ю м е Исследовали влияние содержания влаги в почве в момент подготовки образцов для анализа на величины некоторых ф изических свойств (плотность, порозность общая, порозность дифференцированная, влагоёмкость). Влажность почвы во время подготовки образцов оказы вает ясно вы ра женное влияние на величины получаемых результатов к ак в случае рыхлой почвы, так и сильно уплотнённой. К ак правило в пробах подготовленных из сухой почвы и сильно влажной получали более высокие результаты опреде ления влагоёмкости, чем в пробах со средней начальной влажностью. По следствием этого являю тся соответствующие им изменения других водно-воз- душных свойств вычисленных на основании кривы х pF. Влияние начального состояния влажности на результаты ф изических свойств проявляется наиболее сильно в почвах с высоким содержанием коллоидов минеральных и органи ческих. Подготовку почвенных образцов, а такж е отбор образцов с ненарушенным строением, для исследования ф изических свойств почвы следует в условиях сравнимого содержания влаги в почве. Наиболее соответственно для такой
Zawartość H20 w glebie a oznaczanie jej właściwości fizycznych 17 цели по мнению авторов является состояние влажности почвы близкое опти мальной агрикультурной влажности.
Н. DOMŻAŁ, A. SŁO W INSKA-JUHK IEW ICZ, М. PA LIK O T
SOIL MOISTURE EFFECT AT THE MOMENT OF PREPARATION OF SAMPLES ON DETERMINATION RESULTS OF SOME PHYSICAL
PROPERTIES
D epartm ent of Soil Science and A gricultural Chemistry, A gricultural University of Lublin
S u m m a r y
The effect of w ater content in soil at the moment of preparation of samples for analyses on the m agnitude of some physical properties (density, total nad differential porosity, w ater capacity) was investigated.
Soil m oisture effects distinctly during the preparation of samples the m agni tude of results obtained, in case of both loose and strongly pressed soil. From samples prepared from dry and very moist soil higher results concerning w ater capacity are obtained, as a rule, th an from samples of medium initial moisture. Consequently, changes of other w ater and air properties corresponding with them, calculated on the basis of pF curves, occur. The initial m oisture effect on phy sical properties is the strongest in soils w ith a high content of m ineral and organic colloids.
The preparation of soil samples and taking samples of n atu ral structure for the analyses of physical soil properties should occur at the state of com parable w ater content in soil. It is the soil m oisiture state approxim ating optim um moi sture of tillage, which seems to be the most suitable for these purposes. Doc. dr hab. H e n ry k D om żał
I n s ty tu t G leboznaw stw a i C hem ii R o ln ej A R L ublin, ul. L e szczyń skieg o 7
