Badanie wpływu impregnacji Vinoflexem MP-400 na właściwości techniczne drewna wystroju rzeźbiarskiego wież pałacu w Wilanowie

Jerzy Ważny

Badanie wpływu impregnacji

Vinoflexem MP-400 na właściwości

techniczne drewna wystroju

rzeźbiarskiego wież pałacu w

Wilanowie

Ochrona Zabytków 23/2 (89), 83-88

JERZY WAŻNY

BADANIE WPŁYWU IMPREGNACJI VINOFLEXEM MP-400

NA WŁAŚCIWOŚCI TECHNICZNE DREWNA WYSTROJU RZEŹBIARSKIEGO

WIEŻ PAŁACU W WILANOWIE

P ra ce k on serw ato rskie w p ałacu w ilanow ­ skim w w ielu przy p adkach poprzedzone b yły badaniam i, pozw alającym i na w łaściw y dobór i ocenę p ro jek tow an y ch rozw iązań. Jed n y m z istotnych problem ów b y ła ocena m etod za­ proponow anych dla kon serw acji rzeźb w ień­ czących w ieże pałacow e. W ystrój rzeźbiarski hełm ów tych wież (w ykonany w d rew n ie d ę ­ bowym ), stano w i in te resu jąc e dzieło snycerki barokow ej [1]. S k ła d ają się n ań, na każdej wie ży c z te ry sp ływ y w olutow e w postaci festo- nów ow ocow o-kw iatow ych i konsol z b a ra n i­ m i głowami, zdobiące naroża hełm ów, oraz c z te ry m aszkarony z p a ra m i kw iatonów (il. il. 1, 2). W okresie b aro k u cały w y stró j p o k ry ty był złotą i żółtą farbą. Na sk u te k działania czynników atm osferycznych farb a została zm y­ ta, a drew no rzeźb uległo zniszczeniu o róż­ n ym c h a ra k te rz e i stopniu. Po zdem ontow a­ n iu w y strojów i przeprow adzeniu ich dokład­ nych oględzin stw ierdzono, że pow ierzchnia rzeźb jest uszkodzona w ok. 80%, a s tru k tu ra w ew nętrzn a w ielu p a rtii zniszczona; dolne seg m en ty spływ ów za trac iły na sk utek znisz­ czeń swoje fo rm y plastyczne.

Ze w zględu n a dużą w artość zabytkow ą i a r ty ­ styczną w y stro ju postanow iono pozostawić m ożliwie najw iększą liczbę elem entów orygi­ nalnych. W tym celu zaproponow ano p rze p ro ­ w adzenie ich d ezynfekcji roztw orem 5-chloro- fenolu w tró jch lo ro ety len ie i im pregnacji ży­ wicą sy n tety czn ą V inoflex MP-400 oraz w y­ konanie w d rew n ie dębow ym uzupełnień elem entów zniszczonych i w ypełnienie u b y t­ ków tw orzyw em złożonym z trocin dębowych i żyw icy sy n tety czn ej [2].

O pisane poniżej badania m iały na celu u sta le ­ nie czynników , k tó re spow odow ały zniszczenie rzeźb o raz ocenę techniczną zaproponow anych zabiegów konserw atorskich. W ydaje się, ” że uzyskane w yniki mogą znaleźć zastosow anie rów nież p rzy p ro jek to w an iu zabiegów k o n ser­ w atorskich innych drew n ian ych obiektów za­ bytkow ych.

PR Z Y C ZY N Y Z N ISZC Z EŃ W Y STR O JU R ZE Ź BIA R ­ SK IEG O W IEŻ

Dla stw ierd zen ia przyczyn zniszczeń d rew n a rzeźb p o b ran o pró b k i z różnych elem entów , sta ra ją c się uzyskać rep rezen tację w szystkich ew en tu aln y ch czynników niszczących. B ada­ nia p rzeprow adzono m etodam i m akro- i mi­ kroskopow ą o raz m etodą czystych hodow li in vitro.

W w y n ik u an a lizy zm ian s tru k tu ra ln y c h tk a n ­ ki d rzew n ej oraz w oparciu o m orfologię i po­ m iary grzÿ bn i stw ierdzono, że elem en ty rzeź­ b iarsk ie b y ły niszczone przez kom pleks czyn­ ników, tj. przez: czy nn iki atm osferyczne (tzw. w ietrzenie), g rzy b y rozkładu pleśniow ego (sza­ rego) g rzy by ro zkład u b ru n atn eg o , grzyby roz­ kład u białego, ow ady.

Niszczące działanie czynników atm osferycz­ nych zlokalizow ane było na pow ierzchni obiek­ tów. Na sk u te k procesów u tlen iający ch i h y - d rolitycznych, katalizow an ych przez prom ie­ niow anie u ltra fio le to w e i chem iczne zanieczy­ szczenia pow ietrza, oraz w w yniku nierów no­ m iernego pęcznienia i kurczenia się błon ko­ m órkow ych d re w n a pod w pływ em skokowych zm ian w ilgotności i te m p e ra tu ry pow ierzchnia rzeźb uległa sp ęk an iu poprzecznem u i podłuż­ nem u i rozp adła się na dro b n e pryzm aciki, z jednoczesną zm ianą zabarw ienia na szaro­ b ru n a tn ą [3]. W arstw a zniszczeń tego ty pu w y­ nosiła od 1 do 1 0 m m i obejm ow ała praw ie całą zew n ętrzn ą pow ierzchnię rzeźb.

R ozkład pleśn iow y w y stęp u je zazw yczaj łącz­ nie z w yżej op isan y m zniszczeniem ty pu w ie­ trzenia, nie je s t zatem łatw e w yróżnienie stref działania obu tych czynników . Zazwyczaj p rz y jm u je się, że drew n o zostało zniszczone przez grzyb y rozkładu pleśniow ego po udo­ w odnieniu ich obecności w tkance drzew nej. W p rzy p ad k u d rew na rzeźb w W ilanow ie w y ­ stępow anie głów nego spraw cy rożkładu pleś­ niow ego — grzyba C haetom ium globusum 83

1.2. W i la n ó w , pałac, f r a g m e n t y w y s t r o j u r z e ź b i a r s k i e g o w i e ż , stan p r z e d k o n s e r w a c j ą 1.2. W i la n ó w , R o y a l Pa- laoe — F r a g m e n t s of sc u lp tu ra l a d o r n m e n ts in t o w e r s in th e i r s ta te p rio r to p r e s e r v a ti o n .

K unze — stw ierdzono głów nie w ty ch p a r­ tiach, W fktórych na sk u tek u k ształto w an ia p la­ stycznego pow ierzchni zatrzy m y w ała się w o­ da opadów atm osferycznych. P orażenie m iało c h a ra k te r języków w chodzących w głąb d re w ­ na, niekiedy na kilka cen ty m etró w , i stan o­ wiło przedłużenie zniszczeń pow ierzchniow ych.

Przyczyną rozkładu ty pu d estru k c y jn e g o oka­ zał się grzyb D aedalea qu ercin a (L.) Fr. rozw i­ jają cy się w w ew n ętrzn y ch p a rtia c h elem en­ tów rzeźb. Pod w pływ em jego działan ia tk an k a drzew na zostaje pozbawiona celulozy i rozpada się na pry zm aty czne klocki k o lo ru b ru n a t­ nego [4].

Często obok stre f d rew n a porażonych przez grzyb D aedalea quercina, a niek ied y w n a j­ bliższym ich sąsiedztw ie, w ystępow ał grzyb

3.4. P r z e k r o j e p o p r z e c z n e f r a g m e n t ó w r z e ź b y : a) d r e w n o z d r o w e , b) z n i s z c z o n e p r z e z c z y n n i k i a t m o s f e r y c z n e , c) z n iszc z o n e p r z e z g r z y b y r o z k ł a d u p le ś n io w e g o , d) zn iszczone p r z e z g r z y b y r o z k ła d u b ru n a tn eg o , e) z n i s z ­ czo ne p r z e z g r z y b y r o z k ł a d u białeg o

3.4. Cross sectio ns of s c u l p tu r e fr a g m e n ts : (a) u n a f f e c te d w o o d m a t e r i a l , (b) w o o d m a t e r i a l d e s t r o y e d b y w e a th e r i n g , (c) w o o d m a t e r i a l a f f e c t e d b y s o f t - r o t fungi, (d) w o o d m a t e r i a l a f f e c te d b y b r o w n - r o t fungi, (e) w o o d m a t e r i a l a f f e c t e d b y w h i t e - r o t fu n g i

rozkładu białego P o ly stictu s vesicolor F r. P o ­ w oduje on w d rew n ie zanik zarów no celulozy jak i ligniny, na sk u tek czego tk an k a rozpada się na cienkie bibułk o w ate płatki-blasziki. W w ielu m iejscach rzeźb rozkład d rew n a byl bardzo d u ży tak, że z czasem w ew n ątrz ele­ m entów rzeźbiarskich p o w stały p u ste p rz e ­ strzenie o n iere g u la rn y ch zarysach.

W szeregu elem entach rzeźb stw ierdzono rów ­ nież, obok grzybów , chodniki larw a ln e owada X estobium rufovillosum Deg. (kołatek dębo­ wy), a na d rew n ie silnie zniszczonym przez grzyby owada L e p tu ra sp.

P rz y k ła d y rozm ieszczenia stre f d ziałania po­ szczególnych czynników niszczących w y stro je rzeźbiarskie podają il. 3 i 4. 1

M ETO DY K A B A D A Ń

B adania przeprow adzono na próbkach drew n a pobranych k o m isy jnie z o ry g in aln y ch elem en­ tów w y stro jó w rzeźbiarskich. R ep rezentow a­ ne b y ły n astęp u jące ich sta n y zachow ania: A — d rew n o zdrow e (porów naw czo-kontrol- ne); В — drew n o zniszczone przez czynniki atm osferyczne i rozkład pleśniow y, czyli przez tzw. w ietrzenie; С — d rew n o śred n io zniszczo­ ne przez grzyby; D — d rew n o silnie zniszczo­ ne przez grzyby.

Ze w zględów zrozum iałych ilość drew n a była bardzo ograniczona. W szystkie oznaczenia przeprow adzono trz y - lub cztero k ro tn ie, sta ­ rając się w ykonać na tych sam ych próbkach m ożliw ie najw ięcej różnych oznaczeń.

W celu zbadania w pływ u im pregnacji na w łas­ ności d rew n a część p róbek poddano w PK Z n asyceniu w podciśnieniu 110 m m Hg, sto su ­ jąc żywicę Vimoflex MP-400 w roztw orze chlorku etylenu. Pod w zględem chem icznym V inoflex stanow i kopolim er ch lo rk u w inylu i eteru izobutylow inylow ego.

P rzeprow adzone zostały oznaczenia n a stę p u ją ­ cych w łasności technicznych: ciężaru w łaści­ wego, nasiąkliw ości, higroskopijności, w y trzy ­ m ałości na ściskanie rów nolegle do w łókien o raz tw ardości [5].

C iężar w łaściw y oznaczono na próbkach o w y­ m iarach 2 X2X2 cm, w stan ie całkow icie su­ chym . Objętość p róbek określano p rzy pom o­ cy objętościom ierza rtęciow ego. Ciężar w łaści­

w y obliczano wzorem : G0

у = — G/cm3

v o

gdzie: у — ciężar w łaściw y w G /cm3 Go — ciężar pró bki w G Vo — objętość p ró b k i w cm3

N asiąkliw ość i higroskopijność oznaczano ró w ­ nież na próbkach o w y m iarach 2X2X2 cm.

P ró b k i k lim aty zow an e b y ły przez 2 tygodnie dla w yrów nania ich w ilgotności, w ażone z do­ kładnością do 0,001 G i w kładane do naczyń z wodą desty lo w an ą lub do ko m o ry o w ilgot­ ności w zględnej pow ietrza 100%. W chw ili rozpoczęcia b ad a ń w ilgotność ich w ynosiła 3,5 °/oi. O znaczanie nasiąkliw ości p rzepro w a­ dzono po 2 godzinach, 1, 2, 3, 4, 5, 10 i 15 do­ bach, a higroskopijności w tych sam ych o kre­ sach, z w y ją tk ie m 2 godzin. Po każdym z okresów próbki w yjm ow ano, osuszano ze­ w n ę trz n ie bibułą filtra c y jn ą i p ow tórnie w a­ żono. Ilość pochłoniętej w ody lub p a ry w odnej obliczano w zorem :

s = G V Gp -100%

gdzie: S — sorbcja w ody lub p a ry w odnej w p ro cen tach ciężaru drew na Gd — ciężar pró bk i przed badaniem

w G

G k — ciężar pró bk i po odpow iednim okresie p rzeby w an ia w wodzie lu b p arze w odnej w G

B adanie w ytrzym ałości na ściskanie wzdłuż w łókien przeprow adzono rów nież na próbkach o w ym iarach 2 X 2 X 2 cm. P ró b k i doprow adza­ no do jednolitego poziom u wilgotności, m ierzo­ no pow ierzchnię ich p rzek ro ju, a n astęp nie obciążano na u n iw ersaln ej 4-tonow ej m aszy­ n ie w ytrzym ałościow ej A m slera, stosując p rz y ro st siły 1200— 1800 kG /m in. W ytrzym a­ łość obliczano w g w zoru:

P

Rc = — kG/cm2 Г

gdzie: Rc — w ytrzym ałość na ściskanie w k G /cm2

P — siła niszcząca w kG

F — pow ierzchnia p rze k ro ju próbki w cm2

T w ardość oznaczono na próbkach o w ym iarach 5 X 5 X 5 cm. Badaniom poddano pow ierzchnie p rze k ro ju podłużnego, gdyż one w łaśnie są w elem entach rzeźb n a jb ard ziej narażone na d ziałanie czynników niszczących. O znaczenie przeprow adzono m etodą Jan ki, stosując kulkę stalow ą o śred n icy 11,284 m m, k tóra d a je p rzy w ciskaniu na głębokość prom ienia czaszę o po­ w ierzchni rzu tu 1 cm 2. Za liczbę tw ardości p rz y ję to siłę od czytaną na siłom ierzu m aszy­ n y w ytrzym ałościow ej A m slera. Dokonano po 4 odciski dla każdej próbki.

Dla celów porów naw czych w szystkie oznacze­ nia b y ły przeprow adzone rów nież na prób­ kach nieim pregnow anych.

W Y N IK I B A D A Ń

W yniki badań ciężaru właściw ego drew na w y­ s tro ju rzeźbiarskiego wież pałacu w W ilano-85

w ie podaje tabela 1 i il. 5. D rew no zniszczone p rzez grzyby (grupa С i D) m iało ciężar w ła­ ściw y niższy od ciążaru drew n a zdrow ego o 52,3 i 69,0°/». D rew no zniszczone przez w ie­ trz e n ie (gruipa B) w ykazyw ało ty lk o nieznacz­ nie m niejszy ciężar w łaściw y. Im p reg n acja V inoflexem w płynęła na ciężar w łaściw y w różnym stopniu. D rew no g ru p y В zw ięk­ szyło ciężar o 20,5%, d rew n o o śre d n im stop­ n iu rozkładu (grupa С) o 114,2%, drew no o silnym stopniu rozkładu o 97,5%. C iężar w łaściw y drew na niezniszczonego podw yższył się pod w pływ em im p regn acji o 3,7%. Pod w zględem w ielkości bezw zględnej ciężar w ła­ ściw y d rew n a g ru p y В po im preg nacji p rze­ w yższał w artość dla d rew n a zdrowego, co nie je s t objaw em pożądanym . W p rzy p ad k u d re w ­ na g ru p y С w artość ta była zbliżona do w a r­ tości dla drew na zdrowego, a dla g ru p y D niższa.

Ciężar właściwy drewna po nasyceniu Vinoflexem MP—400 Tabela 1

Ciężar w łaściw y w G /cm 3 _{Zm iana}

Drewno nie- im pregno­ PO

im pregno-wane impregnacji wane w % A — zdrowe (kontrolne) 0,672 0,697 - V В — zniszczon e przez „ w ietrzen ie” 0,662 0,798 20,5 С — średnio zniszczone przez grzyby 0,281 0,602 114,2 D — siln ie zniszczone przez grzyby 0,208 0,411 97,5

nasiąkliw ość była nieco gorsza niż dla drew na zdrowego. D rew no silnie zniszczone (grupa D) pod w pływ em V inoflexu popraw iło sw oją n a ­ siąkliwość o 61,4%, była ona jed n ak gorsza od w artości dla d rew n a zdrowego.

G/cm1 ОД 0.7 > 5 G '1Л < jj 5 ać < •NI Uf 0,6 0.5 0.A 0.3 0Д 0.1 »mpr hieinrtpr.

□

N asiąkliw ość d rew n a rzeźb przed staw io n a zo­ stała na il. 6. D rew no zniszczone w ykazyw ało przed im pregnacją znacznie w iększą nasiąk li­ wość niż drew no zdrowe. Po 15-dniow ym okresie badaw czym nasiąkliw ość d rew n a g ru ­ p y В była większa o 100,6%, g ru p y С o 112,4%, g ru p y D aż o 492,1%. N asycenie V inoflexem spowodow ało znaczne zm niejsze­ nie nasiąkliw ość i. D rew no g ru p y В obniżyło sw oją nasiąkliw ość o 43,0% u zyskując w a r­ tość lepszą niż d rew n o zdrow e. Dla drew n a g ru p y С obniżenie w ynosiło 31,4%, jednakże

6. N a s ią k l iw o ś ć d r e w n a po i m p r e g n a c j i V in o f l e x e m M P—400: A — d r e w n o z d r o w e , В — z n iszc z o n e p r z e z „ w i e t r z e n i e ”, p r z e d n a s y c e n i e m , Bi — po n asycen iu , С — ś r ed n io zn iszc z o n e p r z e z g r z y b y , p r z e d n a s y c e ­ n ie m , Ci — po n asycen iu , D — silnie z n iszc z o n e p r z e z g r z y b y , p r z e d n a s y c e n i e m Di — po n a sy c e n iu 6. W o o d p e r m e a b i l i t y a ft e r s a tu ra tio n w i t h „ V in o ­ f l e x M P -4 0 0 ”: A — u n a f f e c te d w o o d , В — w o o d d e ­ s t r o y e d b y w e a th e r i n g , p rior to s a tu r a tio n w i t h p r e s e r v a t i v e , Bi — a f t e r s a tu ra tio n , С — m o d e r a t e l y a f f e c te d b y fungi, prio r to sa tu ra tio n , Ci — a fter sa tu ra tio n , D — se r io u s l y a f f e c t e d b y fu ngi, prior to sa tu ra tio n , Di — a ft e r saturation.

7. H ig ro sk o p ijn o ś ć d r e w n a po n a s y c e n i u V in o f l e x e m M P —400: A — d r e w n o z d r o w e , В — zn iszc z o n e p r z e z „ w i e t r z e n i e ” p r z e d n a s y c e n i e m , Bi — po n asycen iu , С — średnio zn iszc z o n e p r z e z g r z y b y , p r z e d n a s y c e ­ niem , Ci — po n a sycen iu , D — silnie zn iszc z o n e p r z e z g r z y b y , p r z e d n a s y c e n i e m , Di — po n a sycen iu 7. W o o d h y g r o s c o p ic it y a f t e r s a tu r a tio n w i t h „Vino- f l e x M P -4 00”: A — u n a f f e c te d w o o d , В — w o o d d e ­ s t r o y e d b y w e a th e r i n g , p rio r to sa tu ra tio n , Bi — a f t e r satu ra tio n , С — m o d e r a t e l y a ff e c te d b y fungi, p r io r to satu ra tio n , Ci — a f t e r satu ration , D — s e ­ ri o u s ly a ff e c te d b y fu ngi, p r io r to satu ra tio n , Dt — a f t e r s a tu ra tio n 8. W y t r z y m a ł o ś ć na ściskan ie d r e w n a po i m p r e g n a ­ c j i V in o f l e x e m M P — 400: A — d r e w n o z d r o w e , В — zn iszc z o n e p r z e z „ w i e t r z e n i e ”, С — śr edn io z n i s z c z o ­ ne p r z e z g r z y b y , D — siln ie z n iszc z o n e p r z e z g r z y b y 8. Crushing s t r e n g th in w o o d s a t u r a te d w i t h „Vin o- f l e x M P -400”: A — u n a f f e c te d w o o d , В — w o o d d e ­ s t r o y e d b y w e a th e r i n g , С — m o d e r a t e l y d e s t r o y e d b y fu ngi, D — s e r io u s l y d e s t r o y e d b y fungi.

W yniki 'badań higroskopijności przedstaw ia il. 7. Zniszczone drew no rzeźb w ykazyw ało przed im p regnacją większą higroskopijność niż d re w ­ no zdrow e. Po 15-dniow ym okresie badaw czym drew n o g ru p y В chłonęło o 3,0% w ięcej, g ru ­

p y С o 19,1%, g ru p y D o 42,4% w porów naniu z drew n em k o n tro lny m . N asycenie V inoflexem pow odow ało znaczne zm niejszenie higrosko­ pijności. P o praw a w ynosiła dla d rew n a gru p y В 52,9%s dla g ru p y С — 27,1%, dla g ru p y D — 48,9% w stosunku do w artości przed im ­ pregnacją. W e w szystkich p rzypadkach chłon­ ność p a ry w odnej z pow ietrza przez drew no zniszczone poddane zabiegow i nasycenia była m niejsza, a więc k orzystniejsza niż w p rzy ­ padku d rew n a zdrowego.

W yniki b ad a ń w ytrzym ało ści d rew n a rzeźb na ściskanie podaje tabela 2 i il. 8. Na sku tek działania czynników niszczących w y trzy m a ­ łość uległa pow ażnem u obniżeniu w stosunku do w artości dla d rew n a zdrowego. Dla d re w ­ na g ru p y В zm niejszenie w ytrzym ałości w y ­ nosiło 35,2%, dla g ru p y С — 41,2% i aż 93,2% dla gru py D. Im p regn acja V inoflexem zw ięk­ szyła w y d atn ie w ytrzym ałość. U zyskano po­ p raw ę w ynoszącą 44,1% w grupie B, 41,2% w grup ie С i 45% w g ru p ie D. W stosunku do drew na zdrow ego d rew n o g rup y В osiągnęło w artość zbliżoną do w arto ści dla d rew n a zdro­ wego, g ru p y С m niejszą, n ato m iast w y trzy ­ małość g ru p y D — m im o znacznej popraw y — nadal była bardzo niska.

Wytrzymałość drewna na ściskanie po nasyceniu Vinoflexem MP—400 Tabela 2 D rew no W ytrzym ałość na ściskanie w k g/cm 2 Zm iana po impregnacji w % nie-im pregno­ wane im pregno­ wane A. — zdrowe (kontrolne) 568 602 5,9 В — zniszczone przez „ w ietrzen ie” 367 529 44,1 С — średnio zniszczone przez grzyby 233 329 41,2 D — siln ie zniszczone przez grzyby 2 11 450,0

Tw ardość zniszczonego d rew n a rzeźb przed i po nasyceniu V inoflexem M P-400 podaje ta ­ bela 3 i il. 9. W w y nik u działania czynników niszczących rów nież uległa ona w stosunku do drew na zdrow ego pow ażnem u obniżeniu. Tw ardość drew na g ru p y В była niższa o 68,4%, w gru pie С o 85,1% i w g rupie D o 94,8%. N asycenie V inoflexem zwiększyło w y d atn ie tw ardość d rew n a, p rzy czym dla g ru p y В po p raw a w yniosła 59,4%, dla g ru py С — 133,6% i dla g ru p y D — 192,3%. Mimo znacznej popraw y tw ardość d rew n a zniszczo­ nego była po im pregnacji niższa od tw ard o ­ ści drew na zdrowego.

Twardość drewna po nasyceniu Vinoflexem MP—400 Tabela 3 Drew no Twardość nie-im pregno­ wane w k G /cm 2 im pregno­ wane Z m iana po impregnacji w % A — zdrowe (kontrolne) 640 _ _ В — zniszczone przez , .w ietrzenie” 202 322 59,4 С — średnio zniszczone przez grzyby 95 222 133,6 D — siln ie zniszczone przez grzyby 13 38 192,3 OM ÓW IENIE W YNIK ÓW

N asycenie drew na rzeźb V inoflexem ]\IP-400 p rzy zastosow aniu podciśnienia w y d atn ie po­ praw iło jego w łasności techniczne. B ardzo do­ bre re z u lta ty uzyskano dla drew n a zniszczo­ nego w stre fie pow ierzchniow ej p rzez w ie­ trzenie, a także dla d rew n a o śre d n im stopniu zniszczenia przez grzyby. D rew no o silnym stopniu zniszczenia, m im o dużej p o p raw y swo­ ich własności technicznych, znacznie odbiega­ ło ich poziom em od w artości p rz y ję ty c h dla drew na zdrowego. W w y nik u im pregnacji V inoflexem uzyskano pow ażne zm niejszenie nasiąkliw ości i higroskopijności drew na, zw ięk­ szenie ciężaru w łaściw ego tw ardości i w y trz y ­

małości n a ściskanie. W szeregu przypadkach w łasności te dorów nyw ały w łasnościom d rew ­ na zdrow ego a niekiedy n aw et je p rzew yż­ szały.

prof, dr habil. Jerzy W ażny

S zk oła G łów na G osp od arstw a W iejsk iego W arszaw a

9. T w a r d o ś ć d r e w n a ozn a cz o n a m e t o d ą J a n k i po i m ­ p r e g n a c j i V i n o f l e x e m M P — 400: A — d r e w n o z d r o ­ w e , В — zn iszc z o n e p r z e z „ w i e t r z e n i e ”, С — średnio z n iszc z o n e p r z e z g r z y b y , D — siln ie zn iszc z o n e p r z e z g r z y b y 9. W o o d h a rd n es s t e s t e d b y th e J a n k a m e t h o d after s a tu r a tio n w i t h „ V in o fle x M P -4 0 0 ”: A — u n a ff e c te d w o o d , В — w o o d d e s t r o y e d b y w e a t h e r i n g , С — m o ­ d e r a t e l y d e s t r o y e d b y fu ngi, D — s e r io u s l y d e s t r o y e d b y fu n g i B IB L IO G R A FIA [1] F i j a ł k o w s k i W., К i 1 i s z e к S., M e t o d y i s p o ­ s o b y k o n s e r w a c j i w y s t r o j u r z e ź b ia r s k ie g o , „O chrona Z a b y tk ó w ” X V , 3, 1962, s. 65— 77. [2] C z a j n i k M. , R u d n i e w s k i Р., T w o r e k D., N i e k t ó r e za g a d n ie n ia z prac n a d k o n s e r w a c j ą e l e m e n ­ t ó w d r e w n ia n y c h , „Ochrona Z a b y tk ó w ” X V , 3, 1962, s. 77— 86. [3] W a ż n y J., W s p ó łc z e s n e p o g l ą d y na r o z k ła d d r e w ­ na, „ S y lw a n ” 112, 10, 1968, s. 31— 39. [4] W a ż n y J., W s p ó łc z e s n e p o g l ą d y na r o z k ł a d d r e w ­ na w o b ie k t a c h z a b y t k o w y c h , „O chrona Z a b y tk ó w ” X X I, 1, 1968, s. 17— 20. [5] К r z y s i к Fr., N a u k a o d r e w n i e , W arszaw a I960, PW RiL.

INVESTIGATIONS OF EFFECTS OF ’ VINOFLEX MP-400” ON TECHNICAL PROPERTIES OF THE IMPREGNATED WOODEN CARVINGS IN TOWERS OF WILANÓW PALACE

In v estig a tio n s w ere carried out of te ch n ica l prop erties p ossessed by w ood carvin gs fo rm in g th e parts of a d ornm ents in tow ers o f R oyal P a la c e at W ilanów . T h e w ood m a teria l of th ese carvin gs h a s b een serio u sly destroyed as resu lt of w e a th e r action (s.c. “w e a th e ­ rin g ”) and also ow in g to d ev elo p m en t o f th ree sp ecies o f fu n gi, fin a lly due to d am ages cau sed by in sects w h ich a ll th e a b o v e factors co n sid era b ly d eteriorated th eir tech n ica l p roperties.

A lread y th e satu ration of w ood from w h ich the carvtings w ere m ade w ith sy n th etic resin “V in o fle x M P-400” w ith a sim u lta n eo u s ap p lica tio n of n eg a tiv e p ressu re ap p aren tly im p roved its te c h n ic a l prop erties. H ig h ly sa tisfa cto ry resu lts h a v e b een obtained for w ood m aterial dam aged by w e a th e r in g in su p erficia l

la y ers as w e ll as for th at sh o w in g th e m edium d egree of d estru ction by fu n gi. H ow ever, th e carvin gs sh o w ­ in g m ore seriou s d am ages, a lth ou gh a con sid erab le d egree of im p rovem en t as to th eir te ch n ica l p roperties has b een ob served , d iffered su b sta n tia lly as to the le v e l com pared w ith that of v a lu es ch aracteristic for u n a ffected w ood. In resu lt of satu ration w ith “V in o ­ f le x M P-400” an essen tia l red u ction o f w o o d p erm ea ­ b ility and h y g ro sco p icity has b een ach ieved b u t both th e im p rovem en t of its hard n ess and h eig h ten in g of cru sh in g stren g th w a s accom p an ied by an in crea se of sp ecific w eig h t.

In se v e r a l sa m p les th e above prop erties w e r e n earin g th o se ch a ra cteristic for u n a ffected w ood or even better.