R O C Z N I K I G L E B O Z N A W C Z E T . IX , z. 1, W A R S Z A W A 1960
BOHDAN DOBRZAŃSKI
PO STA N O W IEN IA K O N FE R E N C JI K O O R D Y N A C Y JN EJ K R A JÓ W D EM O K R A C JI LU D O W EJ DOTYCZĄCE M ETODYKI
BADANIA FIZYCZNY CH W ŁAŚCIW O ŚCI GLEB
W czerw cu 1958 r. w L en in g rad zie odbyła się k o n fere n c ja w spraw ie k o o rd y n acji bad ań naukow ych i u jed n olicenia m eto d y k i oznaczania fi
zycznych w łaściw ości gleb, z udziałem p rzedstaw icieli B ułgarii, Czecho słow acji, NRD, Polski, W ęgier i Zw iązku Radzieckiego.
W ygłoszone re fe ra ty dotyczyły:
a) m eto dy ki b ad an ia sk ła d u m echanicznego i agregatow ego gleb, b) m etod yk i oznaczania ciep ln ych w łaściw ości i obliczania bilansu cieplnego gleb,
c) m eto d y k i bad an ia w odoodpornej s tr u k tu ry gleb, d) m eto d y k i b ad an ia w odnych w łaściw ości gleb,
e) s ta n u badań fizycznych w łaściw ości gleb i opracow ania nowej m e todyki w poszczególnych k ra ja c h uczestniczących w K onferencji.
K o n feren cja u chw aliła n a stę p u ją c e zalecenia:
W zakresie skła du m echanicznego:
Do oznaczania sk ład u m echanicznego gleb należy używ ać m etody opisanej p rzez N. A. K aczyńskiego w czasopiśm ie „Poczw ow iedienie” n r 6/1956, z k tó rą n ależy porów nać m eto dy stosow ane w poszczególnych k raja ch .
Do k o n tro li zaleca się m etody opisane przez prof. M. M. G odlina w b ro szu rce ,,0 m ech an icznym i agregow anym składzie gleb ” , K ijów 1958. J e d nocześnie w k ażdy m z k rajó w należy prow adzić b ad an ia w celu udosko nalen ia i stw o rzen ia k lasy fik acji m echanicznych elem entów gleby oraz u stalen ia k lasy fik acji gleb w edług skład u m echanicznego. W ażne je st stw orzenie m ożliwości d la ok reślen ia zaw artości w glebie cząstek o śre d nicy m niejszej od 0,0005 i 0,0001 m m . Jed nocześnie zaleca się prow adzić p race n a d u doskonaleniem m eto d o k reślan ia p ow ierzchni w łaściw ej gleby.
146 В. D o b r z a ń s k i
W zakresie m eto d określania wodoodporności agregatów g leb o w y ch :
1. Dla b adań porów naw czych zaleca się n astęp u jące m etody przygo
tow ania pró bek glebow ych do oznaczania w odoodporności agregatów : a) nasycenie kap ilarn e,
b) nasycenie w odą po w yparciu pow ietrza z próbki,
c) szybkie w łożenie p ró b ki do wody (m om entalne zwilżenie),
d) k a p ila rn e zw ilżenie p ró b ki z długim p rze trz y m an ie m próbki w kon tak cie z wodą.
2. P rzy g o to w an e próbki rozsiew a się w wodzie na sitach. M etodyczne
w skazów ki o sposobie usunięcia p ow ietrza z próbki prześle d r K ulm an (NRD), a dla innego rod zaju przygotow ania — p a trz B iu lety n po A gro- nom iczeskoj Fizykie n r 3, w p racy P. W. W ierszinina, I. B. R ew uta.
3. K o n feren cja zaleca rów nież zbadanie n astęp ującego zagadnienia:
a) w odoodporność poszczególnych fra k c ji gleb (7— 5, 5— 3, 3— 1 mm),
b) m etody oznaczania w odoodporności agregatów d la przepuszczalno ści gleb (w próbk ach o nie n aruszon ej i n aruszonej stru k tu rz e ),
c) m etodę oznaczania w odoodporności agregatów w edług J a n a M ie- czyńskiego (Polska).
Dla oznaczania ciężaru objętościow ego (porowatości) gleby zaleca się
przy jęcie cy lin d ra o pow ierzchni podstaw y 100 cm2 i wysokości 100 cm.
K onieczne jest dalsze opracow anie m etody oznaczania zm ienności agregató w glebow ych (ciężaru objętościow ego), w szczególności now ych m etod, pozw alających przep ro w ad zić p o m iar zwięzłości i porow atości m ikroagregató w < 0,5 m m.
Do b ad ania ciężaru objętościow ego (porowatości) agregatów poleca się m etodę p arafin o w an ia w edług Polskiego.
W zakresie w od n ej gospodarki g leb :
Z ebran i uw ażają, że w ilgotność gleb pow inna być w y ra ż an a nie tylko w ab so lutny ch w agow ych, ale i objętościow ych procentach. P rz y cha ra k te ry s ty c e w ilgotności w dan y ch p u n k tac h zaleca się 3— 4 -k ro tn e po w tórzenie w ierceń.
K o n feren cja u zn aje za celow e opracow anie m etody jednoczesnego su szenia i w ażenia do stałej w agi, a tak że m etod próżniow ych suszenia pro m ieniam i podczerw onym i.
Szczególnie ak tu a ln e je st zagadnienie opracow ania m etod badan ia d y nam ik i w ilgotności gleby bez n aru sz a n ia jej u k ład u. O becnie m ożna za lecić trz y m etody:
a) m etodę bloków z ró żnych m ateriałów , b) m eto d y gam m oskopow e,
K o n f e r e n c j a k o o r d y n a c y j n a m e t o d y k i b a d a ń 147
H ydrologiczna c h a ra k te ry sty k a gleb pow inna obejm ow ać:
a) hydroskopow ą w ilgotność gleby, oznaczoną p rzy te m p e ra tu rz e 20°C i w zględnej w ilgotności pow ietrza 50— 60% ,
b) m ak sy m aln ą hygroskopow ość gleby oznaczoną na ró w n i z rozpo w szechnionym i m eto dam i (M itscherlicha, M ikołajew a), także m etodą F ra n - cessona (opublikow ana w czasopiśm ie ,,Sow ieckaja A gro no m ia” n r 7/1951).
In te resu jąc a jest rów nież m etoda oznaczania m ak sym alnej hydrosko- powości gleb, opisana w „B iuletynie po A gronom iczeskoj Fizikie” n r 4/1958
(m etoda R astegajew a).
Podkreślono, że p rzy b a d an iu polowej pojem ności w odnej w ażne jest nie tylko oznaczanie sta n u w ilgotności przez określoną ilość dni po za laniu poletek, ale i d y n am ik a procesu w siąk ania wilgoci.
K o n feren cja uw aża, że w przyszłości d la zbadania b ilansu cieplnego będzie b ra n e pod uw agę sum ary czne parow anie. W zw iązku z ty m zebrani prosili kierow nictw o W. A. S. Ch. N i L. o zorganizow anie produk cji ko niecznej dla ty ch b adań a p a ra tu ry , o pracow anej w naukow o-badaw czym in sty tu cie agrofizycznym .
Dla poznania składników b ilansu w odnego pokład u glebow ogrunto- wego w In sty tu c ie H ydrologicznym Zw iązku R adzieckiego używ a się specjalnych ew aporom etrów glebow ych. P rz y rz ą d y tego ty p u mogą słu żyć jako w zorce p rzy oznaczaniu podstaw ow ych składników b ilansu w od nego dla k rótkiego okresu czasu.
K o n feren cja uw aża za w skazane, aby w k ażd ym k ra ju znajdow ała się jed na ta k a in stalacja dla prow adzenia stan d ard o w y ch pom iarów . P rz y jęto do w iadom ości, że ZSSR bierze n a siebie zaopatrzen ie innych k rajó w * w konieczną d o k u m en tację techniczną ty c h przyrządów .
Dla pom iarów porów naw czych zaleca się tak że zastosow anie m ikro- ew aporo m etró w opracow anych w G łów nym O bserw ato riu m G eofizycz n ym ZSRR.
Z ebranie p rz y jm u je do wiadom ości, że ZSRR b ierze na siebie obowią zek przygotow ania tak ich kom pletów m ik ro ew ap o ro m etró w d la każdego k raju .
Z ebranie zw raca szczególną uw agę n a konieczność opracow ania ilo ściowej m eto dy oznaczania w ielkości w ew n ątrzg lebo w ej kondensacji p a r y w odnej z zastosow aniem h y d rau liczn y ch ew aporom etrów , lizym etrów , k ondensatorów , a ta k ż e rachun k o w y ch m etod oznaczania kondensacji.
In te resu jąc e je s t poznanie w ysokości i szybkości k ap ilarn eg o podsią- kania. W związku z ty m zeb ranie uw aża, że c h a ra k te ry s ty k a k a p ila rn e j pojem ności, jako w ielkości zm iennej, nie jest dla badań szczególnie ciekaw a.
O m ów ienie zagadnienia w ilgotności w iędnięcia roślin odłożono d o n astęp n ej k o nferen cji.
148 В. D o b r z a ń s k i
Do b adań przepuszczalności gleb w w a ru n k a ch polow ych i la b o ra to ry jn y c h zaleca się n a stę p u jąc e m etody:
a) połową m etodę K lycznikow a, b) m etodę d r a Zaw adzkiego (Polska) i c) m etodę prof. Szajna.
Dla oznaczania przepuszczalności w glebach z a m arzn ięty ch zaleca się k o rzy stn ie z przedstaw io n ej na ty m posiedzeniu przez L. N. S tiepanow a m etody, opublikow anej w książce „W oprosy agronom iczeskoj fizy k i”
1957 r.
W zakresie gospodarki ciepln ej i bilansu cieplnego g le b y :
Dla p om iarów te m p e ra tu ry gleby zaleca się a p a ra ty półprzew odniko we, opisane w b iu le ty n ie ,,N auczno-techniczeskoj in fo rm acji po agrono m iczeskoj fizikie” n r 2/1957:
a) e le k tro te rm o m e try punktow e, b) e le k tro te rm o m e tr laskow y,
c) e le k tro te rm o m e tr laskow y k ró tk i,
d) „ te rm o p a ją k ” (dla po m iaru te m p e ra tu ry pow ierzchni gleby). O kreślenia c h a ra k te ry s ty k i ciep ln y ch w łaściw ości m ożna dokonać — poza m etodą rach u nko w ą — m etodą pły tko w ą lub m etodą kulkow ą. M e todę rachunkow ą zaleca się stosow ać przy b ra k u p rzy rządów specjaln ych . Do b ad an ia w a ru n k ó w p an u jący ch w przyziem nej w a rstw ie powie trz a poleca się używ ać:
a) odległościow e — e le k tro p sy c h ro m e try opisane w p ra c y M. A. K a- gana ,,W oprosy agronom iczeskoj fiziki” 1957 r.,
b) k o n tak to w e a n em o m etry ty p u Głów nego Geofizycznego L ab o rato riu m (Leningrad).
Z zagadnień gospodarki pow ietrzn ej:
K on feren cja zaleca do oznaczania w spółczynnika defuzji, jako bardzo w ażnej c h a ra k te ry s ty k i w y m ian y gazów w glebach, m etodę In sty tu tu A grofizycznego, p rzedstaw io n ą na ty m zeb ran iu przez N. P. Pojasow a.
Do po b ieran ia p róbek po w ietrza glebow ego p ro po nu je się dw ie m etody: a) m etodę r u r n a s ta łe um ieszczonych w glebie „W oprosy agronom i czeskoj fizik i” 1957 r.,
b) m etodę sp ecjaln ych igieł różnych k o n stru k cji.
B adania gazów m ożna prow adzić dow olną z istn iejący ch m etod, ale
