Ogrody dla osób z dysfunkcją wzroku w świetle ich oczekiwań

(1)

Wprowadzenie

Introduction

&HOHP SUDF\ E\äR SRUÑZQD- QLH WU]HFK LVWQLHMñF\FK Z3ROVFH

RJURGÑZSU]\VWRVRZDQ\FKGRRVÑE

]G\VIXQNFMñ Z]URNX QD SRGVWDZLH

DQNLHW\SU]HSURZDG]RQHMZĈUÑGRVÑE

QLHZLGRP\FK LQLHGRZLG]ñF\FK

Wyniki przedstawiono w artykule SWe$QDOL]DRF]HNLZDþRVÑE]G\V- IXQNFMñZ]URNXZREHFFHFKLIXQNFML

RJURGÑZuF],s

:F]öĈFLEDGDZF]HMQLQLHMV]HM

SUDF\ RSLVDQR QDVWöSXMñFH RELHNW\

przystosowane do zwiedzania przez RVRE\ QLHZLGRPH LQLHGRZLG]ñFH

2JUÑG '\GDNW\F]Q\ $UERUHWXP

Z%ROHVWUDV]\FDFK NRäR 3U]HP\ĈOD

2JUÑG%RWDQLF]Q\u&HQWUXP=DFKR- ZDQLD 5ÑĔQRURGQRĈFL %LRORJLF]QHM

3ROVNLHM$NDGHPLL1DXNZ3RZVLQLH

RUD] ĈFLHĔNö G\GDNW\F]Qñ Z2JUR- G]LH %RWDQLF]Q\P /HĈQHJR 3DUNX

Kultury i Wypoczynku w Bydgoszczy u0\ĈOöFLQNX

2JUÑG '\GDNW\F]Q\ GOD RVÑE

QLHSHäQRVSUDZQ\FK ]RVWDä Z\EXGR- wany na terenie Arboretum w Bo- OHVWUDV]\FDFK Z U >3LÑUHFNL

@

=QDMGXMñF\ VLö Z:DUV]DZLH

SRPLöG]\3RZVLQHPD.ODU\VHZHP

2JUÑG %RWDQLF]Q\ ]DäRĔRQ\ ]RVWDä

Z U 2G U UR]SRF]öWR

stopniowe przystosowywanie go do ]ZLHG]DQLD SU]H] RVRE\ ]UÑĔQ\PL

dysfunkcjami wzroku.

ćFLHĔNDG\GDNW\F]QD]DSURMHNWR- ZDQD]P\ĈOñRRVREDFKQLHZLGRP\FK

LQLHGRZLG]ñF\FK]RVWDäD]EXGRZD- na na terenie Ogrodu Botanicznego, /HĈQHJR3DUNX.XOWXU\L:\SRF]\QNX

Z0\ĈOöFLQNX Z U >.DäXĔQD

@

Opis ogrodów

Description of gardens

Wygl¹d ogólny General appearance

:HMĈFLHGRRJURGXG\GDNW\F]- QHJR GOD RVÑE QLHSHäQRVSUDZQ\FK

w Bolestraszycach, nazywanego 2JURGHP 6HQVXDOQ\P XV\WXRZDQH

]RVWDäR SU]\ JäÑZQ\P ZHMĈFLX GR

$UERUHWXP=ZLHG]DMñF\RJUÑGPRJñ

Z\EUDèMHGQñ]NLONXWUDV&HQWUDOQñ

F]öĈè RJURGX VWDQRZL NRPSR]\FMD

URĈOLQZRGQ\FK1DMFLHNDZV]HRND]\

]RVWDä\ ]JURPDG]RQH LZ\HNVSR- nowane w przyjaznej przestrzeni, GRVWöSQHM LEH]SLHF]QHM ]DUÑZQR

GODRVÑEQDZÑ]NDFKLQZDOLG]NLFK

MDN LGOD RVÑE ]G\VIXQNFMñ Z]URNX

SRUXV]DMñF\FK VLö VDPRG]LHOQLH

ćFLHĔNL RUÑĔQ\FK IDNWXUDFK WZRU]ñ

SU]\MD]Q\GR]ZLHG]DQLDODELU\QW3R

REX VWURQDFK ĈFLHĔHN QD VSHFMDOQLH

]DSURMHNWRZDQ\FK SRGZ\ĔV]RQ\FK

UDEDWDFK URVQñ URĈOLQ\ NWÑUH VZR- ERGQLH PRĔQD GRWNQñè .ROHNFMD

URĈOLQ REHMPXMH JDWXQNL DWUDNF\MQH

SRG Z]JOöGHP ]DSDFKRZ\P LGR- tykowym.

:RJURG]LH Z3RZVLQLH SR- F]ñWNRZR GOD RVÑE QLHZLGRP\FK

SU]\VWRVRZDQR V]NODUQLö e=LHORQ\

O gr o d y d la o só b z d ys fu nk cj ¹ w zr o ku w œ w ie tle ic h o cz ek iw a ñ A ni ta W oŸ ny , A nn a L a ud a

Gardens for

People with Visual Disfunction in

Comparison with their Expectations

Standardy

(2)

5DMs 5RN SÑĒQLHM Z\FKRG]ñF QD

przeciw potrzebom poznawczym RVÑE QLHSHäQRVSUDZQ\FK SRGMöWR

G]LDäDQLD PDMñFH QD FHOX GRVWRVR- ZDQLH FDäHJR RJURGX 3U]\ NDĔGHM

URĈOLQLH ZV]NODUQL LZH ZV]\VWNLFK

NROHNFMDFK QD WHUHQLH RJURGX VWRMñ

tablice z podstawowymi informacja- PL QD WHPDW GDQHJR RND]X .DĔGD

WDEOLF]NDMHVWSU]\ZLñ]DQDGRURĈOLQ\

V]QXUNLHPWDNDE\]ZLHG]DMñF\QLH

PLHOLSUREOHPÑZ]MHM]QDOH]LHQLHP

Na terenie ogrodu ustawiono plany V\WXDF\MQHZLHONRSODQV]RZHSU]HG- VWDZLDMñFHRJÑOQ\SODQFDäHJRWHUHQX

3U]H]QDF]RQH Vñ GOD ZV]\VWNLFK

]ZLHG]DMñF\FKSRQLHZDĔZ\NRQDQH

]RVWDä\ ]DUÑZQR ZGUXNX SäDVNLP

MDN LZSLĈPLH %UDLOOHqDZSHäQL

GRVWöSQ\PGRW\NRZRGODRVÑEQLH- widomych.

:0\ĈOöFLQNX WUDVD ĈFLHĔNL

RGäXJRĈFL P SURZDG]RQD MHVW

äDJRGQ\PLäXNDPLQDSäDVNLPWUDZLD- stym terenie. Kierunek zwiedzania wyznacza balustrada ze stali nie- UG]HZQHMXV\WXRZDQDQDZ\VRNRĈFL

FP 5RĈOLQ\ ]RVWDä\ SRVDG]RQH

Z]GäXĔSRUöF]\*DWXQNLRVLñJDMñFH

ZLöFHM QLĔ PHWU Z\VRNRĈFL URVQñ

ZJUXQFLH 1DWRPLDVW URĈOLQ\ QLVNR

URVQñFH]LHOQHLVH]RQRZHZ\HNVSR- QRZDQHVñQDVWRäDFKFRXPRĔOLZLD

swobodny z nimi kontakt.

Nawierzchnia Pavement

W opisywanych ogrodach za- VWRVRZDQR UÑĔQH QDZLHU]FKQLH

ĈFLHĔHNLSODFÑZ:%ROHVWUDV]\FDFK

DOHMH Z\äRĔRQH Vñ ]UÑĔQLFRZDQ\P

PDWHULDäHPPLQVSHFMDOQLHZ\SUR- ILORZDQñ NRVWNñ EUXNRZñ ZVND]X- MñFñGURJö]ZLHG]DMñF\P-XĔVDPR

GRWNQLöFLHSRGäRĔDSR]ZDODRVRERP

QLHSHäQRVSUDZQ\PQD]RULHQWRZDQLH

VLö ZNWÑU\P PLHMVFX VLö ]QDMGXMñ

LMDNLH QDSRWNDMñ URĈOLQ\ OXE SU]H- szkody.

:3RZVLQLH QDZLHU]FKQLD

]PLHQLDVLöZ]DOHĔQRĈFLRGPLHMVFD

:MHGQHM V]NODUQL SRGäRJD Z\äRĔR- QD MHVW WHUDNRWñ ZGUXJLHM ĈFLHĔNL

Z\NRQDQHVñ]GUREQHJRĔZLUX1D

]HZQñWU] ZRJURG]LH ]QDMGXMñ VLö

DOHMNL EHWRQRZH ĔZLURZH RUD] SR- wierzchnie trawiaste.

:0\ĈOöFLQNX SRZLHU]FKQLD

FDäHJRRJURGXREVLDQD]RVWDäDPLH- V]DQNñWUDZLDVWñ

Opisy roœlin Plant’s description

Tabliczki informacyjne w Bo- OHVWUDV]\FDFK LZ3RZVLQLH SU]\- JRWRZDQR ZSRGREQ\ VSRVÑE 6ñ

to tablice formatu A4, wykonane ]DOXPLQLXP 2SLV URĈOLQ ]RVWDä

Z\WäRF]RQ\ DOIDEHWHP %UDLOOHqDQD

SU]HĒURF]\VWHM SOHNVML 3RG QLñ QD

ĔÑäW\P WOH F]DUQñ SRZLöNV]RQñ

F]FLRQNñZ\NRQDQRRSLV\GODOXG]L

VäDERZLG]ñF\FK VWDUV]\FK DWDNĔH

GODRVÑEZSHäQLVSUDZQ\FKIL]\F]- QLHU\F7DEOLFHXPLHV]F]RQHVñ

na metalowych postumentach, na Z\VRNRĈFL FP SRG VSHFMDOQLH

GREUDQ\P NñWHP XPRĔOLZLDMñF\P

korzystanie z informacji wszystkim ]ZLHG]DMñF\P =DUÑZQR RVRE\ QD

ZÑ]NDFK LQZDOLG]NLFK QLHZLGRPL

MDN LZSHäQL VSUDZQL PRJñ VZR-

5\F7DEOLFHZ\NRQDQHZSLĈPLH

%UDLOOHqDu3RZVLQIRW$/DXGD )LJ7KHSODWHPDGHLQ%UDLOOHu3RZVLQ

SKRWRE\$/DXGD

(3)

ERGQLH NRU]\VWDè ]WUHĈFL Z\HNVSR- QRZDQ\FK QD WDEOLFDFK 1D NDĔGHM

z nich umieszczono podstawowe informacje oraz ciekawostki na temat GDQHMURĈOLQ\

7DEOLFHQDP\ĈOöFLþVNLHMĈFLHĔ- FH G\GDNW\F]QHM Z\NRQDQH Vñ LQQñ

PHWRGñ %H]SRĈUHGQLR QD PHWDOR- ZHM WDEOLF]FH Z\WäRF]RQ\ MHVW RSLV

GDQHM URĈOLQ\ ZSLĈPLH %UDLOOHqD

8PLHV]F]RQH Vñ RQH QD PHWDORZHM

EDOXVWUDG]LH QD Z\VRNRĈFL FP

2SLV\ZGUXNXSäDVNLP]QDMGXMñVLö

QD WDEOLF]NDFK ZELW\FK Z]LHPLö

U\F

Roœlinnoœæ Vegetation

2JUÑG VHQVXDOQ\ Z%ROHVWUD- V]\FDFK RNUHĈODQ\ MHVW SU]H] MHJR

WZÑUFÑZ PLDQHP eRJURGX ZSLJXä- FHs:LöNV]RĈèJDWXQNÑZURVQñF\FK

QDWHUHQLHFDäHJR$UERUHWXP]RVWDäD

UÑZQLHĔ SRVDG]RQD ZF]öĈFL GR- VWRVRZDQHM GOD RVÑE QLHZLGRP\FK

LQLHGRZLG]ñF\FK 1D V]F]HJÑOQñ

XZDJö ]DVäXJXMH FLHV]ñF\ VLö QDM- ZLöNV]ñSRSXODUQRĈFLñVWDZ]URĈOL- nami wodnymi. Na granicy ogrodu VHQVXDOQHJR SRVDG]RQH ]RVWDä\ UR- ĈOLQ\RZLöNV]\FKUR]PLDUDFKF]öĈè

ZHZQöWU]Qñ Z\SHäQLDMñ JDWXQNL

QLVNLH NDUäRZH RUD] OLF]QH E\OLQ\

äñF]QLH RNRäR JDWXQNÑZ RUD]

GU]HZLNU]HZÑZ

:3RZVLþVNLHMV]NODUQL]QDMGXMH

VLöSRQDGJDWXQNÑZLRGPLDQ

6ñWRURĈOLQ\NOLPDWÑZUÑZQLNRZHJR

zwrotnikowego i podzwrotnikowego WURSLNDOQHJR LVXEWURSLNDOQHJR

7H RVWDWQLH Z]EXG]DMñ QDMZLöNV]H

]DLQWHUHVRZDQLH ZĈUÑG ]ZLHG]DMñ- F\FK]ZäDV]F]DZFKRG]ñFHZVNäDG

NROHNFMLF\WUXV\>3XFKDOVNL*DZU\Ĉ

@2SUÑF]URĈOLQHJ]RW\F]Q\FK

]QDMGXMñF\FK VLö ZV]NODUQLDFK QD

WHUHQLHFDäHJRRJURGXUR]PLHV]F]RQH

VñSRV]F]HJÑOQHNROHNFMHPLQUDED- WD G\GDNW\F]QD JDWXQNL ]DJURĔRQH

LFKURQLRQH URĈOLQ\ ĒUÑGOLVNRZH

WUDZLDVWHZRGQHLJÑUVNLH1DWHUHQLH

RJURGX]QDMGXMHVLöUÑZQLHĔ$UERUH- WXPZNWÑU\PPRĔQDREHMU]HèNDUäR- ZHZROQRURVQñFHGU]HZDLNU]HZ\

LJODVWH FLV\ D]DOLH UÑĔDQHF]QLNL

MDäRZFHZU]RV\ZU]RĈFHRUD]PD- JQROLH 1DMZLöNV]ñ F]öĈè RJURGX

]DMPXMH G]LDä URĈOLQ XĔ\WNRZ\FK

LR]GREQ\FK NWÑU\ VNäDGD VLö ]NR- OHNFMLGU]HZLNU]HZÑZRZRFRZ\FK

ogrodu warzywnego.

ćFLHĔNDG\GDNW\F]QDZ0\ĈOö- cinku, najmniejszy z opisywanych RELHNWÑZPDWHĔQDMPQLHMV]ñOLF]Eö

URĈOLQ=JURPDG]RQRWDPRNRäR

WDNVRQÑZXäRĔRQ\FKZSRU]ñGNXV\V- WHPDW\F]Q\PZHGäXJ$GROID(QJOHUD

>%DOFHUNLHZLF] .RUF]\þVNL @

=JURPDG]RQH URĈOLQ\ GREUDQR SRG

NñWHPUR]SR]QDZDQLDGRW\NRZHJR

ELRUñFSRGXZDJöUÑĔQRURGQRĈèFHFK

PRUIRORJLF]Q\FK >'ñEURZVNL 3X- FKDOVNL@6ñZĈUÑGQLFKJDWXQNL

Z\VWöSXMñFHSRZV]HFKQLHRUD]FKD- rakterystyczne tylko dla wybranych UHJLRQÑZ NUDMX .ROHNFMD REHMPXMH

URĈOLQ\VWDQRZLñFHR]GREöSROVNLFK

RJURGÑZ LSDUNÑZ DOH UÑZQLHĔ JD-

WXQNL Z\VWöSXMñFH ZQDV]\P NUDMX

VSRUDG\F]QLH>6]F]HSDþF]\N@

Dodatkowe udogodnienia Supplementary improvements

W ogrodzie w Bolestraszycach ]ZLHG]DMñF\P]G\VIXQNFMñZ]URNX

VäXĔñ SRPRFñ Z\NZDOLILNRZDQL

SU]HZRGQLF\ u MHGQD ]SUDFRZQLF

$UERUHWXP VNRþF]\äD VWXGLD SRG\- SORPRZHSU]\JRWRZXMñFHGRSUDF\

z osobami niewidomymi.

$UERUHWXPL2JUÑGZ3RZVLQLH

RSUÑF] RJURGX ZQDWXU]H SRVLDGD

RJUÑGZLUWXDOQ\1DVWURQDFKLQWHU- QHWRZ\FK]QDMGXMñVLöRSLV\NDĔGHM

]URĈOLQ ]QDMGXMñF\FK VLö ZeRJUR- G]LH ]P\VäÑZs 2VRE\ QLHZLGRPH

LVäDERZLG]ñFHZFHOXX]\VNDQLDMDN

QDMSHäQLHMV]HJRGRVWöSXGRLQIRUPD- FML]DUÑZQRZSU]\SDGNX]ZLHG]DQLD

IL]\F]QHJR MDN LZLUWXDOQHJR PDMñ

PRĔOLZRĈè NRU]\VWDQLD ]LQIRUPDFML

GRW\F]ñF\FK HNVSR]\FML ]DZDUW\FK

ZZHUVMLDXGLR0RĔQDMHZ\VäXFKDè

QD Sä\WDFK &' ZZ\SRĔ\F]DOQL QD

miejscu, na terenie ogrodu albo przed ]ZLHG]DQLHPSREUDè]HVWURQ\LQWHU- QHWRZHM RJURGX SOLNL IRUPDWX PS

LSU]\JRWRZDèVLöPHU\WRU\F]QLHGR

samego zwiedzania. Opisy ekspono- ZDQ\FK URĈOLQ SU]\JRWRZDQR WDNĔH

ZZHUVML SOLNÑZ WHNVWRZ\FK GRF

UWIRUD]W[WNWÑUHPRĔQDSREUDè]H

VWURQ\LQWHUQHWRZHMRJURGX'EDMñF

RVZRERGö SROLVHQVRU\F]QHJR SR- znania ekspozycji, wszystkie trzy RJURG\Z\GDä\NVLñĔNLQDWHPDWURĈOLQ

(4)

]QDMGXMñF\FKVLöQDLFKWHUHQLHZSL- ĈPLH%UDLOOHqD

:3RZVLQLH]P\ĈOñRRVREDFK

QLHGRZLG]ñF\FK SU]\JRWRZDQR QD

Sä\FLH&'SU]HZRGQLNIRWRJUDILF]Q\

]H]GMöFLDPLHNVSRQRZDQ\FKURĈOLQ

3U]HZRGQLNWHQPRĔQDZ\SRĔ\F]\è

QD PLHMVFX OXE SREUDè ]H VWURQ\

LQWHUQHWRZHM RJURGX =GMöFLD RGX- ĔHM UR]G]LHOF]RĈFL PRJñ E\è SU]H]

RVRE\ VäDERZLG]ñFH SRZLöNV]RQH

na ekranach domowych kompute- UÑZZFHOXOHSV]HJR]DSR]QDQLDVLö

]NRQNUHWQ\PLURĈOLQDPL

Stan aktualny

opisywanych ogrodów a oczekiwania osób z dysfunkcj¹ wzroku

Present state of description gardens and expectations of people with visual disfunction

Wyniki ankiety przeprowa- G]RQHM ZĈUÑG RVÑE QLHZLGRP\FK

LQLHGRZLG]ñF\FK QDOHĔñF\FK GR

3ROVNLHJR =ZLñ]NX 1LHZLGRP\FK

RGG]LDäZ%\GJRV]F]\SU]HGVWDZLR- QRZDUW\NXOH:RĒQ\L/DXG\>@

%DGDQLDWHSR]ZROLä\SR]QDèFHFK\

jakimi powinien zdaniem pytanych FKDUDNWHU\]RZDèVLöRJUÑGSU]H]QD- F]RQ\GODRVÑEQLHSHäQRVSUDZQ\FK

3RGNUHĈODOL RQL LVWRWQñ UROö RVRE\

RSURZDG]DMñFHM SR RJURG]LH OXE

GRVWöSGRDXGLRSU]HZRGQLNÑZ1LH- stety, tylko w jednym z omawianych

RJURGÑZ DPLDQRZLFLH Z%ROHVWUD- V]\FDFK]DWUXGQLRQDMHVWRVREDNWÑUD

SRVLDGD Z\NV]WDäFHQLH ZNLHUXQNX

SUDF\ ]QLHSHäQRVSUDZQ\PL LSHäQL

WDPIXQNFMöSU]HZRGQLND=ZLHG]D- MñF\RJUÑGVHQVXDOQ\Z%ROHVWUDV]\- FDFKLRJUÑGERWDQLF]Q\Z3RZVLQLH

PDMñPRĔOLZRĈèNRU]\VWDQLD]DXGLR- SU]HZRGQLNÑZ2GZLHG]DMñF\E\G- JRVNñĈFLHĔNöGODQLHZLGRP\FKQLH

PRJñVNRU]\VWDè]WDNLFKUR]ZLñ]Dþ

W badaniach ankietowani ZMHGQR]QDF]Q\ VSRVÑE Z\SRZLD- GDOLVLö]DFHORZRĈFLñSU]\JRWRZDQLD

RGSRZLHGQLFKPDNLHWRJURGÑZLWD- EOLF ]RSLVDPL URĈOLQ ZSLĈPLH %UD- LOOHqD>:RĒQ\ /DXGD @ 6WRVR- ZDQLHWDNLFKUR]ZLñ]DþZRELHNWDFK

XĔ\WHF]QRĈFLSXEOLF]QHMF]\QLIXQN- FMRQRZDQLH RVÑE ]XV]NRG]RQ\P

Z]URNLHPGXĔRäDWZLHMV]\P'REU]H

SU]\JRWRZDQH PDNLHW\ ]XNäDGDPL

ĈFLHĔHNRUD]]SRV]F]HJÑOQ\PLHOH- PHQWDPL GDQHJR RJURGX Vñ EDUG]R

SRPRFQH ZSÑĒQLHMV]\P RGQDMG\- ZDQLXVLöZWHUHQLH0DNLHW\SRZLQ- Q\PLHèRGSRZLHGQLHZ\PLDU\1LH

PRJñE\è]E\WGXĔHDE\PRĔQDMH

E\äRREMñèUöNRPDQLHUXV]DMñFVLö

]PLHMVFD=E\WPDäHPRJñVWDèVLö

QLHF]\WHOQH =GDQLHP .öG]LHUVNLHM

>@ RSW\PDOQ\ UR]PLDU WDNLHM

PDNLHW\WR[FP

6SRĈUÑGRSLV\ZDQ\FKRJURGÑZ

MHG\QLHĈFLHĔNDG\GDNW\F]QDZ0\- ĈOöFLQNX QLH ]RVWDäD SU]HGVWDZLRQD

ZSRVWDFLPDNLHW\:SHäQLGRVWöSQ\

GRW\NRZR SODQ FDäHJR RJURGX XV\- WXRZDQ\ SU]\ ZHMĈFLX GR RELHNWX

SRSUDZLäE\ ]SHZQRĈFLñ RULHQWDFMö

w terenie.

3RGF]DV ]ZLHG]DQLD RJURGX

przez osoby z uszkodzonym wzro- NLHP EDUG]R ZDĔQñ UROö ZSURFH- VLH SR]QDZDQLD SRV]F]HJÑOQ\FK

JDWXQNÑZ URĈOLQ RGJU\ZDMñ WDEOL- FH LQIRUPDF\MQH 0XV]ñ E\è RQH

pomocne dla wszystkich odwie- G]DMñF\FK ]DUÑZQR QLHZLGRP\FK

VäDER ZLG]ñF\FK DOH LZLG]ñF\FK

QRUPDOQLH:%ROHVWUDV]\FDFKL3R- ZVLQLHVñRQHZ\NRQDQHZSRGREQ\

VSRVÑE 8PLHV]F]RQH QD WHM VDPHM

Z\VRNRĈFLuFP]DZLHUDMñLQIRU- PDFMöZSLĈPLH%UDLOOHqDRUD]GUXNX

SRZLöNV]RQ\P :\JOñGDMñ EDUG]R

HVWHW\F]QLH LVñ Z\JRGQH ZXĔ\FLX

7DEOLF]NLXPLHV]F]RQHSU]\ĈFLHĔFH

G\GDNW\F]QHMZ0\ĈOöFLQNXQLHVñWDN

IXQNFMRQDOQH3LVPR%UDLOOHqDZ\WäR- czone na metalowej powierzchni nie MHVW SU]\MHPQH ZGRW\NX 'OD RVÑE

ZLG]ñF\FKZELWRZ]LHPLöGRGDWNR- we tabliczki. Niestety, druk na nich nie jest zbyt czytelny, co najpraw- dopodobniej wynika z wieloletniego G]LDäDQLDUÑĔQ\FKF]\QQLNÑZDWPRV- IHU\F]Q\FKWDNLFKMDNGHV]F]VäRþFH

QLVNDLZ\VRNDWHPSHUDWXUD6SRVÑE

umocowania jest niewygodny w od- F]\W\ZDQLX LQIRUPDFML MDN UÑZQLHĔ

QDUDĔDWDEOLF]NLQDXV]NRG]HQLD

Wielu z nas, w tym osoby nie- SHäQRVSUDZQH SU]HG MDNñNROZLHN

SRGUÑĔñ VWDUD VLö ZMDN QDMOHSV]\

VSRVÑE SU]\JRWRZDè GR Z\MD]GX

'RW\F]\ WR JäÑZQLH Z\FLHF]HN G\- GDNW\F]Q\FK3RZVWöSQ\PPHU\WR- U\F]Q\P]DSR]QDQLXVLö]WHPDWHP

EöGñF ZWHUHQLH MHVWHĈP\ ZVWDQLH

]DSDPLöWDèGXĔRZLöFHM:G]LVLHM- V]\P ĈZLHFLH ZV]\VF\ NRU]\VWDP\

(5)

],QWHUQHWXuRVRE\QLHZLGRPHUÑZ- QLHĔuGODWHJRGREU]HSU]\JRWRZDQD

VWURQD LQWHUQHWRZD ]PRĔOLZRĈFLñ

X]\VNDQLDLQWHUHVXMñF\FKLQIRUPDFML

QDWHPDWSRV]F]HJÑOQ\FKJDWXQNÑZ

]QDMGXMñF\FKVLöQDWHUHQLHRJURGX

MHVWSRPRFQDSRGF]DVSÑĒQLHMV]HJR

]ZLHG]DQLD :ĈUÑG WU]HFK RSLV\- ZDQ\FK RJURGÑZ QDOHĔ\ ]ZUÑFLè

XZDJöQDZDG\ĈFLHĔNLG\GDNW\F]QHM

w Bydgoszczy. Obiekty w Bolestra- V]\FDFK LZ3RZVLQLH PDMñ EDUG]R

GREU]H SU]\JRWRZDQñ VWURQö LQWHU- QHWRZñ ]PRĔOLZRĈFLñ SR]\VNDQLD

LQIRUPDFMLZIRUPLHSOLNÑZPSOXE

W[W 6WZRU]HQLH VWURQ\ LQWHUQHWRZHM

ĈFLHĔNL G\GDNW\F]QHM Z0\ĈOöFLQNX

]DSHZQH]ZLöNV]\äRE\SRSXODUQRĈè

LOLF]EöRGZLHG]DMñF\FK

=ZF]HĈQLHMV]\FK EDGDþ SU]H- prowadzonych przez autorki wy- QLND ĔH OXG]LH FKöWQLH RGZLHG]DMñ

RJURG\QLHW\ONRZLRVQñLODWHPDOH

SU]H] FDä\ URN GODWHJR FLHV]\ IDNW

LĔZV]\VWNLHRPDZLDQHRELHNW\XGR- VWöSQLRQHVñGOD]ZLHG]DMñF\FKSU]H]

PLHVLöF\ZURNX3U]\VWöSXMñFGR

]DNäDGDQLDEñGĒSU]HEXGRZ\WDNLFK

RJURGÑZ ZDUWR SDPLöWDè RJDWXQ- NDFK NWÑUH SR]RVWDMñ GHNRUDF\MQH

SU]H]FDä\URNQLHW\ONRZVH]RQLH

ZHJHWDF\MQ\P %öGñF Z2JURG]LH

%RWDQLF]Q\P Z3RZVLQLH V]F]H- JÑOQñ XZDJö SU]\FLñJD V]NODUQLD

]URĈOLQDPLFLHSäROXEQ\PLWURSLNDO- nymi i subtropikalnymi. Wszyscy DQNLHWRZDQL MHGQRP\ĈOQLH Z\UD]LOL

FKöèRGZLHG]DQLDWHJRW\SXRELHNWX

>:RĒQ\ /DXGD @ :3RZVLQLH

V]NODUQLHFLHV]ñVLöROEU]\PLP]DLQ- WHUHVRZDQLHP RVÑE ]ZLHG]DMñF\FK

1LHVWHW\ZSR]RVWDä\FKGZÑFKRJUR- GDFKQLHPDPRĔOLZRĈFLREHMU]HQLD

URĈOLQSRFKRG]ñF\FK]FLHSOHMV]\FK

stref klimatycznych.

$QNLHWDSU]HSURZDG]RQDZĈUÑG

RVÑEQLHZLGRP\FKLQLHGRZLG]ñF\FK

Z\ND]DäDĔHGODZLöNV]RĈFLUHVSRQ- GHQWÑZEH]Z]JOöGXQDSäHèZLHN

LG\VIXQNFMö Z]URNX QDMZDĔQLHMV]D

MHVW Z\JRGD LEH]SLHF]HþVWZR SR- UXV]DQLD VLö SRGF]DV ]ZLHG]DQLD

RJURGX>:RĒQ\/DXGD@-DNR

GUXJLHOHPHQWZVNDOLZDĔQRĈFLDQ- NLHWRZDQLZ\ELHUDOLäDWZRĈèGRVWöSX

GR WDNLHJR PLHMVFD 0QLHMV]ñ ZDJö

SU]\ZLñ]XMñ GR UÑĔQRURGQRĈFL JD- WXQNRZHMLZLHONRĈFLRJURGX

-HGQ\P]QDMZDĔQLHMV]\FKHOH- PHQWÑZ ZRJURGDFK GOD RVÑE QLH- SHäQRVSUDZQ\FK MHVW ]DVWRVRZDQD

QDZLHU]FKQLD 1D WHUHQLH ĈFLHĔNL

G\GDNW\F]QHM Z0\ĈOöFLQNX QLH PD

ĔDGQ\FKFKRGQLNÑZDQLDOHMHN&Däñ

SRZLHU]FKQLöRJURGXSRNU\ZDWUDZ- nik. Jak wynika z przeprowadzonych EDGDþ GOD RVÑE VäDERZLG]ñF\FK

MHVWWRGREUHUR]ZLñ]DQLHOHF]QLH- ZLGRPL QLH F]XMñ VLö NRPIRUWRZR

ZWDNLFK ZDUXQNDFK 0LöNND WUDZD

jest znacznie gorsza od utwardzonej nawierzchni w czasie zwiedzania SU]\XĔ\FLXODVNL

W Bolestraszycach wszystkie FLñJLNRPXQLNDF\MQHZ\NRQDQHVñ]H

specjalnie wyprofilowanej kostki bru- NRZHM]DSHZQLDMñFHMSHäQHEH]SLH- F]HþVWZRGOD]ZLHG]DMñF\FK2JUÑG

Z3RZVLQLH]RVWDäSU]\VWRVRZDQ\GR

zwiedzania przez osoby niewidome LQLHGRZLG]ñFH G]LöNL ]PLDQRP

GRNRQDQ\P ZMXĔ LVWQLHMñF\P ]D-

äRĔHQLX 0RĔQD Z\UÑĔQLè WX NLOND

URG]DMÑZQDZLHU]FKQL1DMZLöNV]\P

]DJURĔHQLHPGODRVÑEQLHZLGRP\FK

MHVWWHUDNRWD]QDMGXMñFDVLöZMHGQHM

]HV]NODUQL-HVWWRĈOLVNDQDZLHU]FK- QLDPRJñFDSRZRGRZDèXSDGNL

&HFKñ FKDUDNWHU\VW\F]Qñ GR- brze zorganizowanego ogrodu dla QLHSHäQRVSUDZQ\FK MHVW äDWZRĈè

GRVWöSX 2JURPQñ ]DOHWñ ĈFLHĔNL

G\GDNW\F]QHMZ0\ĈOöFLQNXMHVWGR- godny dojazd do tego miejsca. Do /HĈQHJR3DUNX.XOWXU\L:\SRF]\QNX

PRĔQDGRWU]Hè]DUÑZQRDXWREXVHP

MDN LWUDPZDMHP =DSDUNRZDQLH

GXĔHM OLF]E\ VDPRFKRGÑZ UÑZQLHĔ

QLHVWDQRZLSUREOHPX=QDMGXMñFVLö

w centrum Ogrodu Botanicznego, ZäDWZ\ VSRVÑE PRĔQD GRMĈè GR

ĈFLHĔNL G\GDNW\F]QHM GOD QLHZLGR- P\FKSU]HPLHV]F]DMñFVLöSREHWR- QRZ\FKDOHMNDFKNWÑUHVñFDäNRZLFLH

EH]SLHF]QHLQLHVWZDU]DMñĔDGQ\FK

WUXGQRĈFL/HĈQ\3DUN.XOWXU\L:\- SRF]\QNXWRRJURPQH]DäRĔHQLHQD

NWÑUHJRWHUHQLHRGE\ZDVLöFRURF]QLH

PQÑVWZRLPSUH]URG]LQQ\FK-HVWRQ

atrakcyjnym miejscem nie tylko dla QLHSHäQRVSUDZQ\FK DOH WDNĔH GOD

ich rodzin.

Na terenach rekreacyjnych SU]H]QDF]RQ\FK GOD RVÑE QLHSHä- QRVSUDZQ\FK ZW\P ]G\VIXQNFMñ

Z]URNXURĈOLQQRĈèSRZLQQDGRVWDU- F]Dè ZLHOX SR]\W\ZQ\FK ZUDĔHþ

LSREXG]Dè ]P\Vä\ >0LOOHU @

1LHPRĔHVWDQRZLèEDULHUPXVLE\è

]DWHPZSU]HP\ĈODQ\VSRVÑE]DSUR- jektowana i wyeksponowana.

2PDZLDQH RELHNW\ UÑĔQLñ VLö

SRG Z]JOöGHP ]DVWRVRZDQHJR

(6)

XNäDGX URĈOLQ 2JURG\ Z%ROHVWUD- V]\FDFK LZ0\ĈOöFLQNX E\ä\ RG

SRF]ñWNX SURMHNWRZDQH ]P\ĈOñ

RQLHZLGRP\FK :NDĔG\P ]DVWR- VRZDQRLQQñPHWRGöHNVSRQRZDQLD

URĈOLQ :2JURG]LH 6HQVXDOQ\P

Z%ROHVWUDV]\FDFK URĈOLQ\ SRVD- G]RQRQDSRGZ\ĔV]RQ\FKUDEDWDFK

WDNDE\EH]VFK\ODQLDPÑFGRWNQñè

SRV]F]HJÑOQ\FKRND]ÑZ-HVWWREDU- G]RGREU\VSRVÑESRGZDUXQNLHP

ĔH UDEDW\ EöGñ PLDä\ RGSRZLHGQLH

Z\PLDU\ %DOXVWUDGD Z]GäXĔ NWÑUHM

URVQñURĈOLQ\]QDMGXMñFHVLöZ0\- ĈOöFLQNXWRPQLHMWUDIQHUR]ZLñ]DQLH

1LHZLGRP\SR]QDMñF\SRV]F]HJÑOQH

JDWXQNLLGñFSRZ\]QDF]RQHMĈFLHĔ- FHWU]\PDMñFVLöSRUöF]\QDSRW\ND

QDZ\VWDMñFHJDäö]LHGXĔ\FKGU]HZ

0RĔH WR E\è EDUG]R QLHSU]\MHPQH

doznanie. Aby temu zapobiec, wy- VWDUF]\äDE\V\VWHPDW\F]QDSLHOöJQD- FMDURĈOLQSROHJDMñFDQDGHOLNDWQ\P

SU]\FLQDQLXSöGÑZ

2JUÑGZ3RZVLQLHGRSLHURSR

20 latach od momentu powstania ]DF]ñä E\è VWRSQLRZR SU]\VWRVR- Z\ZDQ\GRSRWU]HERVÑEQLHSHäQR- VSUDZQ\FK:LöNV]RĈèURĈOLQ]GñĔ\äD

RVLñJQñèMXĔ]QDF]QHUR]PLDU\=D- VWRVRZDQRSURVWñPHWRGöSRZLñ]DQLD

V]QXUNLHP URVQñF\FK URĈOLQ LQRZR

postawionych tabliczek z opisem ZSLĈPLH %UDLOOHqD :WHQ VSRVÑE

niewidomy nie ma problemu z od- QDOH]LHQLHPZäDĈFLZHMURĈOLQ\-HVWWR

GREUHUR]ZLñ]DQLHSRGZDUXQNLHP

ĔHSLOQXMHVLöDE\V]QXUNLSR]RVWDä\

nieuszkodzone.

2JUÑGGODQLHZLGRP\FKLQLH- GRZLG]ñF\FK SRZLQLHQ E\è WDN

]DäRĔRQ\ E\ ]ZLHG]DMñF\ PRJOL

RGF]XZDè SU]\URGö ]P\VäDPL NWÑ- UH ]DVWöSXMñ LP ZSHZQHM PLHU]H

utracony wzrok, tj. dotykiem, po- ZRQLHQLHP F]\ VäXFKHP 6]F]HJÑO- QHJR ]QDF]HQLD QDELHUDMñ ]DSDFK\

NV]WDäW\ LIDNWXUD ]DVWRVRZDQ\FK

JDWXQNÑZ :RJURGDFK GOD QLHZL- GRP\FK LQLHGRZLG]ñF\FK URĈOLQ\

SRZLQQ\ Z\UÑĔQLDè VLö VSHF\ILF]- Qñ VLOQñ ZRQLñ =DSDFK\ QLRVñ ]H

VREñ ZLHOH LQIRUPDFML GRVWDUF]DMñF

SU]\MHPQ\FKRGF]Xè,FKERJDFWZR

MHVW RJURPQH 3DFKQLHè PRJñ FDäH

URĈOLQ\DOERSRV]F]HJÑOQHLFKF]ö- ĈFLOLĈFLHNZLDW\SöG\F]\RZRFH

=GDQLHP 0LOOHU >@ eRELHNW\

SU]\VWRVRZDQH GOD RVÑE QLHSHäQR- VSUDZQ\FKSRZLQQ\E\èERJDWHZUR- ĈOLQ\FKDUDNWHU\]XMñFHVLöZ\VRNLPL

walorami plastyczno-dekoracyjnymi LLQIRUPDF\MQ\PLs :ĈUÑG RSLV\ZD- Q\FK RJURGÑZ ]DäRĔHQLD Z3RZVL- QLH L%ROHVWUDV]\FDFK FHFKXMñ VLö

ERJDWV]ñ ZSRUÑZQDQLX ]H ĈFLHĔNñ

G\GDNW\F]Qñ Z0\ĈOöFLQNX RIHUWñ

SUH]HQWRZDQ\FKURĈOLQ

W przeprowadzonych przez autorki badaniach ankietowani jed- QRP\ĈOQLH VWZLHUG]LOL ĔH SRE\W

ZRJURGDFKSR]\W\ZQLHZSä\ZDQD

]ZLHG]DMñF\FKLPRĔHE\èLQVSLUDFMñ

GRZ]URVWX]DLQWHUHVRZDQLDĈZLDWHP

URĈOLQ5RĈOLQ\ZSä\ZDMñEDUG]RNR- U]\VWQLHQD]GURZLHSV\FKLF]QHF]äR- ZLHND:\QLNLZLHOXEDGDþSRND]XMñ

LĔ EH]SRĈUHGQL NRQWDNW ]SU]\URGñ

XäDWZLDRVRERPQLHSHäQRVSUDZQ\P

i starszym psychiczne przystosowa- QLHVLöGRQLHSHäQRVSUDZQRĈFLIL]\F]- QHM :HGäXJ 1RZDN >@ RSLHND

QDGURĈOLQDPLF]öVWR]DVWöSXMHSUDFö

VWZDU]DSRF]XFLHSU]\GDWQRĈFLLUR]- ZLMDNUHDW\ZQRĈè

Wnioski

Conclusions

$QDOL]D RF]HNLZDþ RVÑE QLH- ZLGRP\FK LQLHGRZLG]ñF\FK RUD]

LFKSRUÑZQDQLH]DNWXDOQ\PVWDQHP

RSLV\ZDQ\FK ZSUDF\ RJURGÑZ

SR]ZDOD X]QDè ]D QDMOHSLHM SU]\- VWRVRZDQ\ DMHGQRF]HĈQLH QDMEDU- G]LHM DWUDNF\MQ\ 2JUÑG 6HQVXDOQ\

w Bolestraszycach. Jest to obiekt QDMPäRGV]\RGSRGVWDZ]EXGRZDQ\

]P\ĈOñRWHMJUXSLHVSRäHF]HþVWZD

'DMH PRĔOLZRĈè VDPRG]LHOQHJR

LVZRERGQHJR SRUXV]DQLD VLö RVÑE

VWDUV]\FK]RJUDQLF]RQñ]GROQRĈFLñ

UXFKRZñ RUD] ]UÑĔQ\PL G\VIXQN- FMDPL Z]URNX 2JUÑG %RWDQLF]Q\

Z3RZVLQLH ]DVäXJXMH QD XZDJö ]H

Z]JOöGXQDRJURPQñOLF]EöLUÑĔQR- URGQRĈèSUH]HQWRZDQ\FKJDWXQNÑZ

1LHZñWSOLZñ DWUDNFMñ Vñ V]NODUQLH

]NROHNFMñ URĈOLQ HJ]RW\F]Q\FK

XGRVWöSQLDQHGR]ZLHG]DQLDUÑZQLHĔ

ZPLHVLñFDFK MHVLHQQR]LPRZ\FK

ćFLHĔND G\GDNW\F]QD Z0\ĈOöFLQNX

VSHäQLDSRGVWDZRZHZ\PRJLRELHNWX

przeznaczonego dla niewidomych LQLHGRZLG]ñF\FK MHGQDN ZFHOX

SRSUDZ\ EH]SLHF]HþVWZD LZ\JRG\

RGZLHG]DMñF\FK RUD] ]ZLöNV]HQLD

SRSXODUQRĈFL Z\PDJD QLHZLHONLHM

modernizacji.

1DĈZLHFLHSRZV]HFKQLHPÑZL

VLö RSRWU]HEDFK RVÑE QLHSHäQR- VSUDZQ\FK LNRQLHF]QRĈFL SU]\VWR-

(7)

VRZ\ZDQLD RELHNWÑZ XĔ\WHF]QRĈFL

SXEOLF]QHM GR WHM JUXS\ VSRäHF]Hþ- stwa. W naszym kraju, w sytuacji JG\]DUHMHVWURZDQ\FKMHVWSRQDG

W\VRVÑE]XV]NRG]RQ\PZ]URNLHP

V]F]HJÑOQLH RGF]XZDOQD MHVW PDäD

OLF]ED RELHNWÑZ ]DSHZQLDMñF\FK

NRQWDNW ]SU]\URGñ DMHGQRF]HĈQLH

przygotowanych do zwiedzania SU]H]RVRE\QLHSHäQRVSUDZQH&RUD]

F]öĈFLHMSRGHMPRZDQHVñG]LDäDQLD

PDMñFH QD FHOX SRSUDZö WHM QLHNR- U]\VWQHMV\WXDFML:ĈODG]D%ROHVWUD- V]\FDPL3RZVLQHPL%\GJRV]F]ñLGñ

LQQHSROVNLHPLDVWDVñMXĔSODQ\SR- ZVWDQLDeRJURGX]P\VäÑZsZ*G\QL

$QLWD:RĒQ\

Anna Lauda .DWHGUD5RĈOLQ2]GREQ\FKL:DU]\ZQ\FK 8QLZHUV\WHW7HFKQRORJLF]QR3U]\URGQLF]\

Z%\GJRV]F]\

'HSDUWPHQWRI2UQDPHQWDO3ODQWV

DQG9HJHWDEOHV

8QLYHUVLW\RI7HFKQRORJ\DQG/LIH6FLHQFHV

LQ%\GJRV]F]

/LWHUDWXUD

1. %DOFHUNLHZLF]6.RUF]\þVNL0

3U]HZRGQLN2JUÑG%RWDQLF]- Q\ /HĈQHJR 3DUNX .XOWXU\ L:\SR- F]\QNX Z%\GJRV]F]\0\ĈOöFLQNX

Bydgoszcz.

2. 'ñEURZVNL.3XFKDOVNL-

ODWG]LDäDOQRĈFL2JURGX%RWDQLF]- QHJR/HĈQHJR3DUNX.XOWXU\L:\SR- F]\QNXZ%\GJRV]F]\>Z@%LXOHW\Q

2JURGÑZ %RWDQLF]Q\FK 0X]HÑZ

L=ELRUÑZ:DUV]DZDQUu

.öG]LHUVND - 7XU\VW\ND

RVÑE QLHZLGRP\FK LVäDER ZLG]ñ- F\FK >Z@ 7ZRU]HQLH LGRVWRVRZ\-

ZDQLH SURGXNWÑZ WXU\VW\F]Q\FK GR

SRWU]HE RVÑE QLHSHäQRVSUDZQ\FK

)RUXP7XU\VWNL5HJLRQÑZ6]F]HFLQ

4. .DäXĔQD.2JURG\ERWD- niczne Bydgoszczy. Bydgoszcz.

0LOOHU . 3DPLöWDMFLH

RRJURGDFK>Z@,QWHJUDFMD

1RZDN - :Sä\Z URĈOLQ

QD]GURZLHF]äRZLHND>Z@=HV]\W\

3UREOHPRZH3RVWöSÑZ1DXN5ROQL- F]\FK:DUV]DZDQUu

3LÑUHFNL - $UERUHWXP

%ROHVWUDV]\FH3U]HZRGQLN%ROHVWUD- szyce.

3XFKDOVNL - *DZU\Ĉ :

2JUÑG%RWDQLF]Q\u&HQWUXP=DFKR- ZDQLD 5ÑĔQRURGQRĈFL %LRORJLF]QHM

3ROVNLHM $NDGHPLL 1DXN Z:DUV]D- ZLH>Z@2JURG\%RWDQLF]QHZ3RO- sce, Warszawa.

6]F]HSDþF]\N * %RWD- QLF]QDĈFLHĔNDG\GDNW\F]QDGODQLH- ZLGRP\FK/HĈQ\3DUN.XOWXU\L:\- SRF]\QNX0\ĈOöFLQHN%\GJRV]F]

10. :RĒQ\ $ /DXGD $

$QDOL]DRF]HNLZDþRVÑE]G\VIXQN- FMñ Z]URNX ZREHF FHFK LIXQNFML

RJURGÑZ F] , >Z@ $UFKLWHNWXUD

.UDMREUD]X:URFäDZ