FINANSE PUBLICZNE

FINANSE PUBLICZNE

Prof. dr hab. Elżbieta Chojna-Duch

Finanse publiczne są kategorią ekonomiczną mającą złożony,

obiektywny charakter, tworzącą wielorakie skutki ekonomiczne i społeczne. Dlatego też określenie finansów publicznych, choć

powszechnie stosowane, jest trudne i budzi w nauce finansów i prawa

finansowego kontrowersje.

Finanse publiczne są określane jako:

formy i metody posługiwania się pieniądzem na cele publiczne,

zjawiska i procesy pieniężne,

pieniężna forma podziału dochodu narodowego,

lustosunki społeczne powstające w związku z gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych,

metoda podziału dochodu narodowego, dokonywanego przez państwo za pomocą gromadzenia i wydatkowania środków

pieniężnych,

formy i metody posługiwania się pieniądzem oraz metodę osiągania celu, której istotą jest posługiwanie się gromadzeniem i

wydatkowaniem środków pieniężnych, zasoby pieniężne, operacje oraz normy

prawne ich dotyczące,

rodzaje stosunków społecznych, które występują w scentralizowanych oraz

zdecentralizowanych procesach gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych,

proces gromadzenia i rozdziału zasobów

pieniężnych, a w potocznym rozumieniu tego pojęcia — same zasoby pieniężne, którymi dysponują publiczne i prywatne podmioty gospodarcze.

Finanse publiczne należy odróżnić od finansów prywatnych. Finanse publiczne w

tradycyjnym ujęciu:

są tworzone na podstawie władztwa

finansowego (przymusu prawnego) podmiotu publicznego (państwa lub samorządu

terytorialnego) i podporządkowania, a nie równorzędności,

to metody wykorzystywane przy zarządzaniu publicznymi środkami finansowymi właściwe trybowi politycznemu i procedurom

administracyjnym, a nie metodom

rynkowym, związanym ze stosunkami umownymi,

skierowane są na realizację interesu

publicznego (ogółu społeczeństwa) i jego

ochronę, zaspokajanie potrzeb społecznych, a nie na maksymalizację zysku; ochrona

tego interesu następuje z urzędu w formie zastosowania przymusu państwowego,

podstawowym dążeniem publicznej działalności finansowej powinno być

utrzymanie równowagi finansowej w skali państwa oraz wartości pieniądza krajowego, rozmiarami swymi w skali kraju

przewyższają z zasady zasoby i środki pieniężne podmiotów prywatnych,

wielkości i strukturę publicznych środków pieniężnych ustalają i

kontrolują organy stanowiące władzy publicznej (przede wszystkim

parlamentarne).

Od pojęcia finansów

publicznych należy odróżnić pojęcie systemu finansów

publicznych oraz systemu

publicznego prawa finansowego.

System finansów publicznych może być określany jako ogół zasad i instytucji stanowiących podstawę dokonywania

publicznych operacji finansowych.

Funkcje finansów publicznych

Funkcje = zadania:

Ekonomiczne

Polityczne

Funkcje ekonomiczne

f. fiskalna (dostarczanie podmiotom publicznym środków na realizację ich zadań)

f. redystrybucyjna (redystrybucja środków)

f. stymulacyjna (oddziaływanie na stosunki społeczne) - +/-

f. ewidencyjna i kontrolna

(ewidencja, kontrola procesów gospodarczych)

Kategorie środków publicznych

 Środkami publicznymi są:

 1) dochody publiczne;

 2) środki pochodzące z budżetu Unii

Europejskiej oraz niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA);

 3) środki pochodzące ze źródeł

zagranicznych niepodlegające zwrotowi, inne niż wymienione w pkt 2;

Kategorie środków publicznych

 4) przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek

sektora finansów publicznych pochodzące:

 a) ze sprzedaży papierów wartościowych,

 b) z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego,

 c) ze spłat pożyczek i kredytów udzielonych ze środków publicznych,

 d) z otrzymanych pożyczek i kredytów,

 e) z innych operacji finansowych;

 5) przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł.

Kategorie środków publicznych

Dochody --- Wydatki Przychody --- Rozchody (fin. potrzeby pożyczkowe)

Przychody jednostek ---Koszty

(wydatki)

SEKTOR FINANSÓW

PUBLICZNYCH

System ESA 95 a sektor finansów publicznych

Rozporządzenie Rady Nr 2223/96 z dnia 25 czerwca 1996 r. w sprawie

Europejskiego Systemu Rachunków Narodowych i Regionalnych (Dz. Urz.

WE L 310 z 30 listopada 1996).

Jest to system określający metodologię sprawozdawczości, krajowy sektor

finansów publicznych nie musi w pełni odpowiadać ESA 95, powoduje to

jednak potrzebę doatkowej sprawozdawczości.

Stosownie do metodologii ESA 95 poza sektorem znajdują się podmioty takie jak instytuty badawcze oraz ARR, w sektorze są otwarte fundusze

emerytalne.

Sektor finansów publicznych

 Organy władzy publicznej, organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej, i ochrony prawa, sądy i trybunały, jednostki samorządu terytorialnego i ich związki

 Jednostki budżetowe (państwowe i samorządowe),

 Samorządowe zakłady budżetowe (do końca 2010 r. państwowe i samorządowe),

 Do końca 2010 gospodarstwa pomocnicze jednostek, budżetowych (państwowe i

samorządowe),

 Fundusze celowe (państwowe i samorządowe)

 Państwowe szkoły wyższe,

Sektor finansów publicznych - cd

 Samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej,

 Państwowe i samorządowe instytucje kultury,

 Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zarządzany przez niego Fundusz Ubezpieczeń Społecznych,

 Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i zarządzany przez nią Fundusz,

 Narodowy Fundusz Zdrowia,

 Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne,

 Państwowe lub samorządowe osoby prawne

utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych

 Projektuje się włączenie do sektora PGL Lasy Państwowe

Nie należą do

sektora finansów publicznych

 Do sektora finansów publicznych nie należą:

 Banki w tym NBP,

 Przedsiębiorstwa,

 Instytuty badawcze (d. jednostki badawczo rozwojowe)

 Spółki prawa handlowego

Państwowe lub samorządowe

 Jako państwowe albo samorządowe (tzn.

utworzone przez ministra kierownika urzędu centralnego wojewodę albo jednostkę

samorządu ter.) mogą występować:

 Jednostki budżetowe,

 Fundusze celowe (samorządowe podlegają likwidacji),

 Instytucje kultury,

 Zakłady opieki zdrowotnej,

 Niektóre osoby prawne wykonujące zadania publiczne

Organy władzy publicznej

 organy władzy publicznej, (Sejm, Senat)

 organy administracji rządowej, (Rada

Ministrów, Komisja Nadzoru Finansowego)

 organy kontroli państwowej, i ochrony

prawa (NIK, Rzecznik Praw Obywatelskich, KRRiTV, prokuratury, policja)

 sądy i trbunały (sądy powszechne,

wojewódzkie sądy administracyjne, NSA, SN, TK),

 jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiaty, województwa) i ich związki,

Jednostki budżetowe

 Jednostki budżetowe są jedną z wielu form

jednostek sektora finansów publicznych. Jednostki w zasadzie pokrywają wszystkie wydatki z budżetu a pobrane dochody odprowadzają do budżetu.

 Jednostki budżetowe państwowe

- ministerstwa, kancelaria sejmu, Kancelaria Senatu, sądy, samorządowe kolegia odwoławcze, regionalne izby obrachunkowe, izby skarbowe, urzędy skarbowe.

 Jednostki budżetowe samorządowe

- urzędy jednostek samorządu terytorialnego (np. urząd gminy), szkoły średnie i podstawowe, żłobki

Nowa ustawa o finansach publicznych – model docelowy

likwidacja gospodarstw pomocniczych,

likwidacja państwowych zakładów budżetowych

likwidacja samorządowych funduszy celowych

likwidacja niektórych państwowych funduszy celowych

zmiany w zakresie formy niektórych państwowych funduszy celowych

Likwidacja rachunków dochodów własnych

Utworzone przez jednostki budżetowe wydzielone rachunki dochodów własnych mogą funkcjonować zgodnie z dotychczasowymi przepisami, z jednoczesnym regulowaniem zobowiązań i ściąganiem należności, do dnia 31 grudnia 2010 r.

Po upływie powyższego terminu:

1)   nieściągnięte należności i nieuregulowane zobowiązania przejmuje jednostka budżetowa, przy której funkcjonowały rachunki dochodów własnych;

2)   środki pieniężne podlegają odprowadzeniu na rachunek

pomocniczy odpowiednio

państwowej jednostki budżetowej albo samorządowej jednostki budżetowej.

Środki pieniężne jednostek budżetowych, przekazane na rachunek pomocniczy, mogą być wykorzystane na dotychczasowe cele do dnia 30 czerwca 2011 r.

Środki pieniężne niewykorzystane w powyższym terminie państwowe jednostki budżetowe przekazują na dochody budżetu państwa, a samorządowe jednostki budżetowe przekazują na dochody budżetu jednostki samorządu terytorialnego

Wydzielone rachunki dochodów placówek

Państwowe jednostki budżetowe mające siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, nadzorowane przez ministra właściwego do spraw zagranicznych, mogą gromadzić na wydzielonym rachunku bankowym dochody uzyskiwane z:

1)   odszkodowań i wpłat za utracone lub uszkodzone mienie będące w zarządzie bądź użytkowaniu jednostki budżetowej;

2)   wpływów z najmu, dzierżawy lub sprzedaży składników majątkowych;

3)   tytułu odsetek od środków zgromadzonych na rachunku.

Dochody, są przeznaczane na sfinansowanie wydatków bieżących i inwestycyjnych związanych z remontami i odtworzeniem mienia państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej.

Wydatki mogą być dokonywane do wysokości kwot zgromadzonych dochodów, w ramach planu finansowego obejmującego bieżące dochody i pozostałości środków z okresów poprzednich.

Środki pieniężne gromadzone na wydzielonym rachunku bankowym, w zależności od potrzeb wskazanych przez ministra właściwego do spraw zagranicznych mogą być przekazywane na wydzielony rachunek bankowy  do innej jednostki budżetowej mającej siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, podległej temu ministrowi.

Dochody samorządowych jednostek oświatowych

Samorządowe jednostki budżetowe prowadzące działalność określoną w ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty gromadzą na wydzielonym rachunku dochody określone w uchwale przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, pochodzące w szczególności:

1) ze spadków, zapisów i darowizn w postaci pieniężnej na rzecz jednostki budżetowej;

2) z odszkodowań i wpłat za utracone lub uszkodzone mienie będące w zarządzie albo użytkowaniu

jednostki budżetowej.

Wydatki z rachunku dochodów, mogą być dokonywane do wysokości kwot zgromadzonych dochodów, w ramach planu finansowego.

Środki finansowe pozostające na rachunku dochodów, na dzień 31 grudnia roku budżetowego, podlegają odprowadzeniu na rachunek budżetu jednostki samorządu terytorialnego w terminie do dnia 5 stycznia następnego roku.

Samorządowe zakłady budżetowe

Państwowe i samorządowe:

 Zakład budżetowy musi wykonywać zadania

odpłatne, ponieważ ustawa ogranicza wysokość dotacji dla zakładu. Nie ma też przeszkód, aby taka samą działalność prowadziła jednostka

budżetowa. Gdy wysokość dotacji musiałaby przekroczyć dopuszczalny limit, zakład należy zlikwidować albo przekształcić w jednostkę

budżetową.

W formie zakładów działają m.in.:

 Zakłady komunikacji miejskiej,

 Teatry, operetki, filharmonie,

Gospodarstwa pomocnicze (do 2010)

 Gospodarstwa pomocnicze

jednostek, budżetowych (państwowe i samorządowe). Działają tylko przy jednostkach budżetowych. Działają podobnie jak przedsiębiorcy

świadcząc odpłatne usługi.

 Przykłady: warsztaty samochodowe (np. przy kancelarii Prezesa Rady

Ministrów, domy wczasowe, hotele, stołówki, kasyna)

Państwowe fundusze celowe

Fundusze celowe tworzone są tylko w drodze ustawy, np.:

 państwowe np. Państwowy Fundusz

Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Fundusz Termomodernizacji, Fundusz Pracy, Narodowy Fundusz Ochrony

Środowiska i Gospodarki Wodnej

Państwowe szkoły wyższe

 Państwowe szkoły wyższe (obecnie

„uczelnie publiczne”)

 np. Uniwersytet Warszawski,

Uniwersytet Jagielloński, Politechnika Świętokrzyska

Zakłady opieki zdrowotnej

Zakład opieki zdrowotnej jest wyodrębnionym organizacyjnie zespołem osób i środków

majątkowych utworzonym i utrzymywanym w celu udzielania świadczeń zdrowotnych i promocji

zdrowia. Zakład opieki zdrowotnej może być również utworzony i utrzymywany w celu:

 prowadzenia badań naukowych i prac badawczo- rozwojowych w powiązaniu z udzielaniem

świadczeń zdrowotnych i promocją zdrowia,

 realizacji zadań dydaktycznych i badawczych w powiązaniu z udzielaniem świadczeń zdrowotnych i promocją zdrowia.

Zakłady opieki zdrowotnej

Zakład opieki zdrowotnej jest oddzielną formą organizacyjną, ale w niektórych przypadkach może on być prowadzony w formie jednostki budżetowej lub zakładu budżetowego.

 Przykłady ZOZ-ów:

szpital, pogotowie ratunkowe, zakład opiekuńczo-leczniczy, zakład pielęgnacyjno-opiekuńczy, sanatorium, prewentorium, inny nie wymieniony z nazwy zakład przeznaczony dla osób, których stan zdrowia wymaga udzielania całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych w odpowiednim stałym pomieszczeniu, przychodnia, ośrodek zdrowia, poradnia, medyczne laboratorium diagnostyczne, pracownia protetyki stomatologicznej i

ortodoncjizakład rehabilitacji leczniczej, żłobek, ambulatorium lub ambulatorium z izbą chorych jednostki wojskowej, Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej, Biura Ochrony Rządu, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz jednostki

organizacyjnej Służby Więziennej, stacja sanitarno-

epidemiologiczna, wojskowy ośrodek medycyny prewencyjnej, jednostka organizacyjna publicznej służby krwi.

Zakłady opieki zdrowotnej

 Funkcję organów założycielskich pełnią dla ZOZ m.in.

- jednostki samorządu terytorialnego (gł. powiaty – dla „zwykłych

szpitali”), województwa (dla niektórych szpitali

specjalistycznych),

minister zdrowia

Uczelnie wyższe (dla szpitali klinicznych)

ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o

zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 91, poz. 408 z późn. zm.)

Instytucje kultury

 Instytucje kultury są tworzone przez:

ministrów,

kierowników urzędów centralnych,

jednostki samorządu terytorialnego.

Przykłady instytucji kultury: teatry, opery, operetki, filharmonie,

orkiestry, instytucje filmowe, kina, muzea, biblioteki, domy kultury,

ogniska artystyczne, galerie sztuki oraz ośrodki badań i dokumentacji.

ustawa z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (tekst jedn. Dz. U. z 2001 r. Nr 13, poz. 123 z późn. zm.).

ustawa z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (Dz. U. z 1997 r. Nr 5, poz. 24 z późn. zm.), ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. Nr 85, poz. 539 z późn.

zm.),

ustawa z dnia 16 lipca 1987 r. o państwowych instytucjach filmowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 58, poz. 513 z późn. zm.)

ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o

kinematografii - Dz. U. Nr 132, poz. 1111).

Państwowe lub samorządowe osoby prawne

Państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu

wykonywania zadań publicznych

 Np.: Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,

-      Agencja Nieruchomości Rolnych - ustawa z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (tekst jedn. Dz. U. z 2004 r. Nr 208, poz. 2128 z późn. zm.), -      Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa -

ustawa z dnia 29 grudnia 1993 r. o utworzeniu Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (tekst jedn.

Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 264 z późn. zm.),

-       Wojskowa Agencja Mieszkaniowa - ustawa z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r.

Nr 41, poz. 398 z późn. zm.),

-       Agencja Mienia Wojskowego - ustawa z dnia 30 maja 1996 r. o gospodarowaniu niektórymi składnikami mienia skarbu Państwa oraz o Agencji Mienia Wojskowego (tekst jedn. Dz. U. z 2004 r. Nr 163, poz. 1711 z późn. zm.),

-      Agencja Rezerw Materiałowych - ustawa z dnia 30 maja 1996 r. o rezerwach

państwowych oraz o zapasach

obowiązkowych paliw (tekst jedn. Dz. U. z 2003 r. Nr 24, poz. 197 z późn. zm.),

-      Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości - ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (Dz. U. Nr 109, poz. 1158 z późn. zm.)

-      Agencja Rynku Rolnego - ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o Agencji Rynku Rolnego i organizacji niektórych rynków rolnych (Dz. U.

Nr 42, poz. 386 z późn. zm.),

Tzw „pogranicze sektora”

NFRZK

Fundusze zarządzane przez BGK Fundusz Kościelny

Zmiany w zakresie sektora finansów publicznych:

-wyłączenie z sektora jednostek badawczo- rozwojowych

- nowe formy organizacyjne: agencje wykonawcze, instytucje gospodarki budżetowej

Nowa ustawa o finansach publicznych – model docelowy

likwidacja gospodarstw pomocniczych,

likwidacja państwowych zakładów budżetowych

likwidacja samorządowych funduszy celowych

likwidacja niektórych państwowych funduszy celowych

zmiany w zakresie formy niektórych państwowych funduszy celowych

Likwidacja rachunków dochodów własnych

Utworzone przez jednostki budżetowe wydzielone rachunki dochodów własnych mogą funkcjonować zgodnie z dotychczasowymi przepisami, z jednoczesnym regulowaniem zobowiązań i ściąganiem należności, do dnia 31 grudnia 2010 r.

Po upływie powyższego terminu:

1) nieściągnięte należności i nieuregulowane zobowiązania przejmuje jednostka budżetowa, przy której funkcjonowały rachunki dochodów własnych;

2) środki pieniężne podlegają odprowadzeniu na rachunek pomocniczy odpowiednio państwowej jednostki budżetowej albo samorządowej jednostki budżetowej.

Środki pieniężne jednostek budżetowych, przekazane na rachunek pomocniczy, mogą być wykorzystane na dotychczasowe cele do dnia 30 czerwca 2011 r.

Środki pieniężne niewykorzystane w powyższym terminie państwowe jednostki budżetowe przekazują na dochody budżetu państwa, a samorządowe jednostki budżetowe przekazują na dochody budżetu jednostki samorządu terytorialnego

Wydzielone rachunki dochodów placówek (ambasad, konsulatów RP)

Państwowe jednostki budżetowe mające siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, nadzorowane przez ministra właściwego do spraw zagranicznych, mogą gromadzić na wydzielonym rachunku bankowym dochody uzyskiwane z:

1) odszkodowań i wpłat za utracone lub uszkodzone mienie będące w zarządzie bądź użytkowaniu jednostki budżetowej;

2) wpływów z najmu, dzierżawy lub sprzedaży składników majątkowych;

3) tytułu odsetek od środków zgromadzonych na rachunku.

Wydzielone rachunki dochodów placówek

Dochody, są przeznaczane na sfinansowanie wydatków bieżących i inwestycyjnych związanych z remontami i odtworzeniem mienia państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej.

Wydatki mogą być dokonywane do wysokości kwot zgromadzonych dochodów, w ramach planu finansowego obejmującego bieżące dochody i pozostałości środków z okresów poprzednich.

Środki pieniężne gromadzone na wydzielonym rachunku bankowym, w zależności od potrzeb wskazanych przez ministra właściwego do spraw zagranicznych mogą być przekazywane na wydzielony rachunek bankowy do innej jednostki budżetowej mającej siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, podległej temu ministrowi.

Dochody samorządowych jednostek oświatowych

Samorządowe jednostki budżetowe prowadzące działalność określoną w ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty gromadzą na wydzielonym rachunku dochody określone w uchwale przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, pochodzące w szczególności:

1) ze spadków, zapisów i darowizn w postaci pieniężnej na rzecz jednostki budżetowej;

2) z odszkodowań i wpłat za utracone lub uszkodzone mienie będące w zarządzie albo użytkowaniu

jednostki budżetowej.

Dochody samorządowych jednostek oświatowych

Wydatki z rachunku dochodów, mogą być dokonywane do wysokości kwot zgromadzonych dochodów, w ramach planu finansowego.

Środki finansowe pozostające na rachunku dochodów, na dzień 31 grudnia roku budżetowego, podlegają odprowadzeniu na rachunek budżetu jednostki samorządu terytorialnego w terminie do dnia 5 stycznia następnego roku.

Likwidacja państwowych zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych

Z dniem 31 grudnia 2010 r. zakończeniu ulega likwidacja:

1) państwowych zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych państwowych jednostek budżetowych;

2) gminnych, powiatowych i wojewódzkich zakładów budżetowych prowadzących działalność w zakresie innym niż określony w art. 14 ustawy, o której mowa w art. 1;

3) gospodarstw pomocniczych gminnych, powiatowych i wojewódzkich jednostek budżetowych.

Likwidacja zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych.

W przypadku zakończenia likwidacji państwowych jednostek organizacyjnych przed dniem 31 grudnia 2010 r. minister właściwy do spraw finansów publicznych dokona zmian w wydatkach budżetu państwa na wniosek dysponenta części, w szczególności mając na względzie zapewnienie odpowiednich środków na wynagrodzenia

Likwidacja funduszy motywacyjnych

W związku z likwidacją funduszy motywacyjnych wykreślono możliwość ich gromadzenia w szeregu ustaw szczegółowych:

art. 7 ustawy z dnia 21 czerwca 1996 r. o urzędach i izbach skarbowych,

art. 13 ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. o Żandarmerii Wojskowej i wojskowych organach porządkowych,

art. 9a ustawy z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu,

Likwidacja funduszy motywacyjnych

art. 13a ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r.

o Policji,

art. 11a ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej.

Likwidacja funduszy motywacyjnych

Z dniem 30 czerwca 2010 r. ulegają likwidacji fundusze motywacyjne gromadzące dochody uzyskiwane z tytułu przepadku rzeczy lub korzyści majątkowych pochodzących z ujawnieni

przestępstw i wykroczeń przeciwko mieniu oraz przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych.

Po upływie tego terminu,:

1) nieściągnięte należności i nieuregulowane zobowiązania przejmuje jednostka budżetowa, która gromadziła środki na rachunku funduszu motywacyjnego;

2) środki pieniężne zlikwidowanego funduszu motywacyjnego podlegają odprowadzeniu na rachunek pomocniczy jednostki budżetowej, która gromadziła środki na rachunku funduszu motywacyjnego.

Środki pieniężne, zlikwidowanego funduszu motywacyjnego, są przeznaczane na regulowanie zobowiązań przejętych przez jednostkę budżetową.

Likwidacja zakładów budżetowych i gosp.

pomocniczych

Nowa ustawa o finansach publicznych nie przewiduje dalszego funkcjonowania zakładów budżetowych i gosp.

pomocnicznych za wyjątkiem:

okresu przejściowego oraz

samorządowych zakładów budżetowych, które będą mogły działać w ściśle określonych sferach zadań publicznych

Likwidacja zakładów budżetowych i gosp.

pomocniczych

Z dniem 31 grudnia 2010 r. zakończeniu ulega likwidacja:

1) państwowych zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych państwowych jednostek budżetowych;

2) gminnych, powiatowych i wojewódzkich zakładów budżetowych prowadzących działalność w zakresie innym niż określony w art. 14 ustawy o fin publ;

3) gospodarstw pomocniczych gminnych, powiatowych i wojewódzkich jednostek budżetowych.

Likwidacja zakładów budżetowych i gosp.

pomocniczych

W przypadku zakończenia likwidacji państwowych zakładów budżetowych lub gospodarstw pomocniczych przed dniem 31 grudnia 2010 r. minister właściwy do spraw finansów publicznych dokona zmian w wydatkach budżetu państwa na wniosek dysponenta części, w szczególności mając na względzie zapewnienie odpowiednich środków na wynagrodzenia.

Likwidacja zakładów budżetowych

Zakłady budżetowe likwidują:

1) ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie oraz inne organy działające na podstawie odrębnych przepisów - państwowe zakłady budżetowe;

2) organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego - gminne, powiatowe lub wojewódzkie zakłady budżetowe.

Likwidacja zakładów budżetowych

Likwidując zakład budżetowy, właściwy organ określa przeznaczenie mienia znajdującego się w użytkowaniu zakładu;

w przypadku państwowego zakładu budżetowego decyzja o przeznaczeniu tego mienia jest podejmowana w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa.

Likwidacja zakładów budżetowych

Pozostałe po likwidacji środki pieniężne, należności i zobowiązania zlikwidowanego zakładu budżetowego przejmuje organ, który przeprowadza likwidację, albo nowo utworzona jednostka organizacyjna. Przejęcie następuje na podstawie protokołu zdawczo- odbiorczego.

Samorządowe zakłady budżetowe

Zakłady budżetowe pozostaną tylko na szczeblu samorządu, a będą mogły działać jedynie w zakresie zadań określonych ustawą:

1) gospodarki mieszkaniowej i gospodarowania lokalami użytkowymi,

2) dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,

3) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,

4) lokalnego transportu zbiorowego, 5) targowisk i hal targowych,

6) zieleni gminnej i zadrzewień,

7) kultury fizycznej i sportu, w tym utrzymywania terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,

8) utrzymywania różnych gatunków egzotycznych i krajowych zwierząt, w tym w szczególności prowadzenia hodowli zwierząt zagrożonych wyginięciem, w celu ich ochrony poza miejscem naturalnego występowania,

9) cmentarzy

Likwidacja gospodarstw pomocniczych

Gospodarstwo pomocnicze państwowej jednostki budżetowej likwiduje kierownik jednostki budżetowej, przy którym funkcjonowało gospodarstwo.

Likwidacja gospodarstw pomocniczych

Gospodarstwo pomocnicze gminnej, powiatowej i wojewódzkiej jednostki budżetowej likwiduje kierownik jednostki budżetowej, po uzyskaniu opinii dotyczącej terminu rozpoczęcia i zakończenia likwidacji:

1) wójta, burmistrza lub prezydenta miasta - w przypadku gospodarstw pomocniczych gminnych jednostek budżetowych albo

2) zarządu powiatu lub województwa – w przypadku odpowiednio gospodarstw pomocniczych powiatowych i wojewódzkich jednostek budżetowych.

Wymóg uzyskania opinii nie dotyczy likwidacji gospodarstwa pomocniczego działającego przy jednostce budżetowej, której kierownikiem jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta.

Pozostałe po likwidacji składniki majątkowe, należności i zobowiązania zlikwidowanego gospodarstwa pomocniczego przejmuje jednostka budżetowa, przy której funkcjonowało gospodarstwo. Przejęcie następuje na podstawie protokołu zdawczo-odbiorczego.

Likwidacja gospodarstw pomocniczych

Pozostałe po likwidacji składniki majątkowe, należności i zobowiązania zlikwidowanego gospodarstwa pomocniczego zakładu poprawczego lub schroniska dla nieletnich przejmują warsztaty szkolne prowadzone przez szkołę lub zespół szkół, działających przy zakładzie poprawczym lub schronisku dla nieletnich.

Likwidacja gospodarstw pomocniczych

W przypadku państwowych jednostek budżetowych wykonujących zadania realizowane dotychczas przez gospodarstwo pomocnicze państwowej jednostki budżetowej lub finansowane ze środków gromadzonych na rachunku dochodów własnych, mogą zostać zwiększone wydatki budżetowe proporcjonalnie do przyrostu uzyskiwanych dochodów.

Kwestie pracownicze

Stosunki pracy z pracownikami likwidowanych zakładów i gospodarstw wygasają z dniem zakończenia likwidacji, najpóźniej z dniem 31 grudnia 2010 r., jeżeli na 30 dni przed terminem zakończenia likwidacji albo nie później niż z dniem 30 listopada 2010 r. nie zostaną im zaproponowane przez właściwy organ, albo kierownika jednostki budżetowej, nowe warunki pracy lub płacy na dalszy okres albo w razie ich nieprzyjęcia w terminie 15 dni od dnia złożenia propozycji.

Propozycja nowych warunków pracy lub płacy może obejmować nawiązanie stosunku pracy na stanowisku urzędniczym, w rozumieniu ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej w urzędzie obsługującym organ, w innej jednostce budżetowej podległej temu organowi lub w macierzystej jednostce budżetowej gospodarstwa pomocniczego, jeżeli charakter pracy wykonywanej w likwidowanej jednostce jest podobny do charakteru pracy wykonywanej na stanowisku urzędniczym.

Pracodawca jest obowiązany powiadomić na piśmie pracowników o zmianach, jakie mają nastąpić w zakresie ich stosunków pracy, w tym o skutkach nieprzyjęcia nowych warunków pracy lub płacy.

Przepisy art. 23¹ § 4 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy stosuje się odpowiednio

Wcześniejsze rozwiązanie stosunku pracy przez pracodawcę z pracownikami likwidowanych podmiotów może nastąpić za wypowiedzeniem.

Z dniem następującym po dniu zakończenia likwidacji, najpóźniej z dniem 1 stycznia 2011 r., pracownicy likwidowanych podmiotów stają się pracownikami właściwych jednostek budżetowych o ile ich stosunki pracy nie ulegną wygaśnięciu.

W przypadku wygaśnięcia stosunku pracy lub wypowiedzenia, pracownikom przysługują świadczenia przewidziane dla pracowników, z którymi stosunki pracy rozwiązuje pracodawca z przyczyn niedotyczących pracowników.

Agencje wykonawcze

Agencja wykonawcza jest państwową osobą prawną tworzoną ustawowo w celu realizacji zadań państwa.

Agencja wykonawcza prowadzi gospodarkę finansową na zasadach określonych w ustawie o finansach publicznych oraz ustawie będącej podstawą jej utworzenia.

Podstawą gospodarki finansowej agencji wykonawczej jest roczny plan finansowy, obejmujący:

1) przychody z prowadzonej działalności;

2) dotacje z budżetu państwa;

3) zestawienie kosztów:

a) funkcjonowania agencji wykonawczej,

b) realizacji zadań ustawowych, z wyszczególnieniem kosztów realizacji tych zadań przez inne podmioty

4) wynik finansowy;

5) środki na wydatki majątkowe;

6) środki przyznane innym podmiotom;

7) stan należności i zobowiązań na początek i koniec roku;

8) stan środków pieniężnych na początek i koniec roku.

Projekt rocznego planu finansowego agencji wykonawczej ustala jej właściwy organ w porozumieniu z ministrem sprawującym nadzór nad agencją wykonawczą. Po zatwierdzeniu przez ministra sprawującego nadzór projekt jest przekazywany Ministrowi Finansów, w trybie i terminach określonych w przepisach dotyczących prac nad projektem ustawy budżetowej.

W ramach projektu planu finansowego sporządza się plan dochodów i wydatków agencji wykonawczej ujmowanych w terminie ich zapłaty.

W planie dochodów i wydatków agencji wykonawczej planowane wydatki nie powinny być wyższe od planowanych dochodów. Planowane wydatki mogą przekraczać planowane dochody za zgodą ministra sprawującego nadzór nad agencją wykonawczą, wydaną w porozumieniu z Ministrem Finansów.

W planie finansowym agencji wykonawczej mogą być dokonywane zmiany przychodów i kosztów po uzyskaniu zgody ministra sprawującego nadzór nad agencją, wydanej po uzyskaniu opinii sejmowej komisji właściwej do spraw budżetu, z zastrzeżeniem ust. 6. O dokonanych zmianach należy niezwłocznie powiadomić Ministra Finansów.

Zmiany planu finansowego agencji wykonawczej nie mogą powodować zwiększenia zobowiązań agencji ani pogorszenia planowanego wyniku finansowego agencji, chyba że odrębne ustawy stanowią inaczej.

Agencja wykonawcza jest obowiązana, co do zasady, corocznie wpłacać do budżetu państwa, na rachunek bieżący dochodów państwowej jednostki budżetowej obsługującej ministra sprawującego nadzór nad tą agencją, nadwyżkę środków finansowych ustaloną na koniec roku, pozostającą po uregulowaniu zobowiązań podatkowych

Z dniem 1 stycznia 2012 r. agencjami wykonawczymi stają się:

1) państwowe agencje:

a) Agencja Nieruchomości Rolnych, b) Wojskowa Agencja Mieszkaniowa, c) Agencja Mienia Wojskowego,

d) Agencja Rezerw Materiałowych,

e) Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, f) Agencja Rynku Rolnego,

g) Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, 2) Narodowe Centrum Badań i Rozwoju

Instytucje gospodarki budżetowej

Instytucja gospodarki budżetowej jest jednostką sektora finansów publicznych tworzoną przez Radę Ministrów, w drodze zarządzenia, dla realizacji zadań publicznych, która:

1) odpłatnie wykonuje wyodrębnione zadania;

2) pokrywa koszty swojej działalności oraz zobowiązania z uzyskiwanych przychodów.

Instytucja gospodarki budżetowej uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego.

Instytucja gospodarki budżetowej może otrzymywać dotacje z budżetu państwa na realizację zadań publicznych, jeżeli odrębne ustawy tak stanowią.

Instytucja gospodarki budżetowej może być tworzona przez:

1) ministra lub Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, za zgodą Rady Ministrów, udzieloną na jego wniosek;

2) organ lub kierownika jednostki, o których mowa w art. 139 ust. 2, jako organu wykonującego funkcje organu założycielskiego

Instytucja gospodarki budżetowej może otrzymywać dotacje z budżetu państwa na realizację zadań publicznych, jeżeli odrębne ustawy tak stanowią.

Koszty instytucji gospodarki budżetowej mogą być ponoszone tylko w ramach posiadanych środków finansowych obejmujących uzyskane przychody oraz środki z poprzedniego okresu.

Nowo tworzonej instytucji gospodarki budżetowej może być przyznana jednorazowa dotacja na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe.

W planie finansowym instytucji gospodarki budżetowej mogą być dokonywane zmiany przychodów i kosztów w trakcie roku budżetowego po uzyskaniu zgody organu wykonującego funkcje organu założycielskiego, z tym że nie mogą one spowodować zwiększenia dotacji z budżetu państwa i pogorszenia planowanego wyniku finansowego.

O dokonanych zmianach należy niezwłocznie powiadomić Ministra Finansów

Instytucja gospodarki budżetowej w celu zaciągnięcia zobowiązania przewyższającego 30% rocznych przychodów jest obowiązana uzyskać zgodę organu wykonującego funkcje organu założycielskiego.

Instytucja gospodarki budżetowej może zbywać środki trwałe. Zbycie (najem, dzierżawa, użyczenie) aktywów może nastąpić wyłącznie na zasadach określonych przez organ wykonujący funkcje organu założycielskiego, z uwzględnieniem przepisów o gospodarce nieruchomościami.

Agencje wykonawcze, instytucje gospodarki budżetowej, dysponenci państwowych funduszy celowych oraz państwowe osoby prawne, sporządzają plany finansowe w układzie zadaniowym na rok budżetowy i dwa kolejne lata.

Zmiany w zakresie funduszy celowych:

Przewidziana ustawą forma państwowego funduszu celowego nie posiada osobowości prawnej

Tracą osobowość prawną:

Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych,

Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,

Likwiduje się samorządowe fundusze celowe:

1) wojewódzkie i powiatowe fundusze gospodarki zasobem geodezyjnym i kartograficznym,

2) Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych:

centralny i terenowe,

Nieściągnięte należności i nieuregulowane zobowiązania zlikwidowanych samorządowych funduszy celowych, przejmują jednostki samorządu terytorialnego, które realizowały wyodrębnione zadania poprzez fundusze celowe.

Środki pieniężne zlikwidowanych funduszy celowych, o których mowa w ust. 1, stają się dochodami budżetów odpowiednich jednostek samorządu terytorialnego.

Budżety publiczne

System budżetowy w Polsce tworzą formalnie niezależne od siebie

ogniwa:

Budżet państwa

Budżety jednostek samorządu terytorialnego

Budżet publiczny jest jednocześnie:

Planem finansowym,

Zasobem środków,

Aktem dyspozycji politycznej

Źródłem prawa (ustawa budżetowa, uchwała budżetowa w j.s.t.)

Zasady budżetowe

Charakter prawny zasad budżetowych Postulaty nauki pod adresem

ustawodawstwa i praktyki dotyczące prawidłowej organizacji i

funkcjonowania gospodarki

budżetowej w celu optymalnej realizacji jej zadań

Zasady budżetowe

Powszechności

Jedności,

Niefunduszowania (jadności w znaczeniu materialnym)

Szczegółowości

Równowagi

Jawności

Przejrzystości

Zasada powszechności

ew.zupełności, budżetowania brutto

Włączanie do budżetu dochodów i wydatków w pełnej wysokości, a nie

„wynikowo”

Odstępstwem są m.in. Zakłady

budżetowe, gospodarstwa pomocnicze, fundusze celowe, rachunki dochodów własnych

Zasada jedności

(w ujęciu formalnym)

Ujmowanie budżetu w jednym akcie prawnym

Zasada niefunduszowania (zasada jedności materialnej)

Zakaz przeznaczania środków

finansowych z określonych źródeł na imiennie wyodrębnione cele.

Wyjątkiem jest tworzenie funduszy celowych, niekoniecznie tych w rozumieniu ustawy o finansach publicznych

Zasada szczegółowości (specjalizacji) Uchwalanie budżetu ze szczegółowym

podziałem dochodów i wydatków.

Zasadę tę realizuje klasyfikacja budżetowa.

Instytucja układu wykonawczego

Klasyfikaja: podmiotowa,

przedmiotowa, podmiotowo- przedmiotowa, funkcjonalna.

W Polsce:

Części (tylko budżet państwa)

Działy

Rozdziały

---

Paragrafy

Zasada równowagi budżetowej

W ujęciu klasycznym rozumiana była bezzwzględnie jako nakaz równowagi dochodów i wydatków

W nowoczesnych teoriach rozumiana jest jako postulat bilansowania się budżetów w dłuższym horyzoncie czasowym

Zasada jawności

Zasada przejrzystości

Ustawa budżetowa

 Ustawa budżetowa jest podstawą gospodarki finansowej państwa w danym roku

budżetowym.

 Ustawa budżetowa składa się z:

 1)   budżetu państwa;

 2)   załączników;

 3)   postanowień, których obowiązek

zamieszczenia w ustawie budżetowej wynika z niniejszej ustawy lub z odrębnych ustaw.

 Ustawa budżetowa jest uchwalana na okres roku budżetowego.

 Rokiem budżetowym jest rok kalendarzowy.

 Ustawa budżetowa nie może

zawierać przepisów zmieniających inne ustawy.

 Budżet państwa określa:

 1)   łączną kwotę prognozowanych podatkowych i niepodatkowych

dochodów budżetu państwa;

 2)   łączną kwotę planowanych wydatków budżetu państwa;

 3)   kwotę planowanego deficytu budżetu państwa wraz ze źródłami jego pokrycia;

 4)   łączną kwotę prognozowanych

dochodów budżetu środków europejskich;

 5)   łączną kwotę planowanych wydatków budżetu środków europejskich;

 6)   wynik budżetu środków europejskich;

 7)   łączną kwotę planowanych przychodów budżetu państwa;

 8)   łączną kwotę planowanych rozchodów budżetu państwa;

 9)   planowane saldo przychodów i rozchodów budżetu państwa;

 10)    limit zobowiązań z tytułu

zaciąganych kredytów i pożyczek oraz emitowanych papierów wartościowych.

 Dochodami podatkowymi i niepodatkowymi budżetu państwa są:

 1)   podatki i opłaty, w części, która zgodnie z odrębnymi ustawami nie stanowi dochodów jednostek samorządu terytorialnego,

przychodów państwowych funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów

publicznych;

 2)   cła;

 3)   wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek Skarbu Państwa;

 4)   wpłaty z tytułu dywidendy;

 5)   wpłaty z zysku Narodowego Banku Polskiego;

  

 6)   wpłaty nadwyżki środków finansowych agencji wykonawczych;

 7)   dochody pobierane przez państwowe jednostki budżetowe, o ile odrębne ustawy nie stanowią inaczej;

 8)   dochody z najmu i dzierżawy oraz z innych umów o podobnym charakterze,  dotyczące składników

majątkowych Skarbu Państwa, o ile odrębne ustawy nie stanowią inaczej;

 9)   odsetki od środków zgromadzonych na rachunkach bankowych państwowych jednostek budżetowych lub organów władzy publicznej, o ile odrębne ustawy nie stanowią inaczej;

 10)    odsetki od lokat terminowych ustanowionych ze środków zgromadzonych na centralnym rachunku

bieżącym budżetu państwa;

 pomiędzy ceną emisyjną a wartością nominalną zbywanych obligacji skarbowych.

 11)    odsetki od udzielonych z budżetu państwa pożyczek krajowych i zagranicznych;

 12)    grzywny, mandaty i inne kary pieniężne, o ile odrębne ustawy nie stanowią inaczej;

 13)    spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz Skarbu Państwa;

 14)    dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw, niestanowiące przychodów z prywatyzacji;

 15)    inne dochody określone w odrębnych ustawach lub umowach międzynarodowych;

 16)    środki europejskie i środki, bezzwrotne zagraniczne, po ich przekazaniu na rachunek dochodów budżetu państwa;

 17)    odsetki wykupywane przez nabywców obligacji skarbowych lub nadwyżka wynikająca z różnicy

Przeznaczenie środków budżetowych

   Wydatki budżetu państwa są przeznaczone w szczególności na:

 1)   funkcjonowanie organów władzy publicznej, w tym organów administracji rządowej, organów

kontroli i ochrony prawa oraz sądów i trybunałów;

 2)   zadania wykonywane przez administrację rządową;

 3)   subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego;

 4)   dotacje dla jednostek samorządu terytorialnego;

 5)   wpłaty do budżetu Unii Europejskiej, zwane dalej

„środkami własnymi Unii Europejskiej”;

 6)   subwencje dla partii politycznych;

 7)   dotacje na zadania określone odrębnymi ustawami;

 8)   obsługę długu publicznego;

 9)   wkład krajowy na realizację programów finansowanych z

udziałem środków europejskich lub środków, innych bezzwrotnych

zagranicznych.

Wynik budżetu

 Różnica między dochodami a

wydatkami budżetu państwa stanowi odpowiednio nadwyżkę budżetu

państwa albo deficyt budżetu państwa

Źródła finansowania deficytu

 Deficyt budżetu państwa oraz inne pożyczkowe potrzeby budżetu państwa mogą być sfinansowane przychodami pochodzącymi z:

 1)   sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym;

 2)   kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych;

 3)   pożyczek;

 4)   prywatyzacji majątku Skarbu Państwa;

 5)   kwot pochodzących ze spłat udzielonych kredytów i pożyczek;

 6)   nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych;

 7)   nadwyżki budżetu środków europejskich (na specjalnych zasadach);

 8) innych operacji finansowych.

Procedura budżetowa

Planowanie

Uchwalanie budżetu

Wykonywanie budżetu

Kontrola wykonania budżetu

Planowanie budżetowe

Minister Finansów przedstawia

Radzie Ministrów założenia projektu budżetu państwa na rok następny, uwzględniające ustalenia przyjęte w Wieloletnim Planie Finansowym

Państwa oraz kierunki działań

zawarte w przyjętym przez Radę Ministrów Programie Konwergencji

Planowanie budżetowe

Materiały do projektu ustawy budżetowej opracowują i

przedstawiają Ministrowi Finansów dysponenci części budżetowych, na podstawie rozporządzenia MF, tzw.

noty budżetowej.