u karpi pospolitych wykazujących obja- wy letargu w Anglii (8). Obecność wiru- sa CEV u klinicznie zdrowych karpi koi sprowadzonych do Anglii z Izraela i Japo- nii stwierdzono w 2013 r. W tym samym roku obecność tego wirusa stwierdzono w Holandii u karpi koi wykazujących obja- wy śpiączki oraz charakterystyczne zmia- ny patologiczne w skrzelach skórze (4, 6).
Jego obecność u importowanych karpi koi w Niemczech stwierdzono w 2014 r., przez Jung-Schroers i wsp. (9). Według Lewisch i wsp. (3) wirus CEV jest już obecny w Cze- chach i Austrii.
Analiza sekwencji nukleotydów euro- pejskich izolatów wirusa wykazała ponad 96% podobieństwa do sekwencji izolatów japońskich (9). Badania w mikroskopie elektronowym TEM wykazały u karpi koi z pozytywnym wynikiem badania metodą PCR w kierunku obecności kwasu nukle- inowego wirusa CEV równocześnie obec- ność wirionów o strukturze charaktery- stycznej dla pokswirusów w komórkach na- błonka skrzeli (2, 6, 7). Na uwagę zasługuje fakt, że obecność wirusa CEV stwierdza się niekiedy u klinicznie zdrowych karpi koi, między innymi importowanych do Europy z Japonii oraz Izraela. Bezobjawowe nosi- cielstwo tego wirusa bardzo utrudnia za- pobieganie i zwalczanie choroby, którą ten wirus wywołuje. Kliniczna postać choro- by pojawia się zwykle po wystąpieniu nad- miernej reakcji stresowej u ryb.
Dotychczas za najgroźniejszą choro- bę karpi w Europie uważano zakażenie herpeswirusem karpia koi. Na podstawie
posiadanej wiedzy można sądzić, że ta najnowsza choroba może powodować nie mniej poważne straty ekonomiczne. Zdo- byte doświadczenie w trakcie śledzenia rozprzestrzeniania się po Europie pocho- dzącego z Izraela wirusa CyHV-3 nie przy- czyniło się do przeciwdziałania wprowa- dzenia wirusa obrzęku karpia do Europy.
Jung-Schroers i wsp. (9) po stwierdzeniu licznych przypadków obecności tego wi- rusa w Niemczech apelują o powszechne monitorowanie zakażenia tym wirusem nie tylko u ozdobnych karpi koi, ale również u pospolitych karpi we wszystkich krajach europejskich. Akcję należy podjąć, zanim śpiączka karpi opanuje znaczną część go- spodarstw rybackich, jak to się stało z za- każeniem KHV. Z powodu zbyt późne- go monitoringu zakażeń KHV w Europie i braku energicznego zwalczania tej cho- roby ogniska zakażeń tym wirusem wy- stępują w bardzo wielu obiektach hodow- lanych, między innymi również w Polsce.
Według Olesena (10) na 10 403 gospodar- stwa karpiowye zarejestrowane oficjalnie w Europie, w 2012 r. badanie wirusolo- giczne w kierunku obecności wirusa KHV (CyHV-3) przeprowadzono jedynie w 5%
gospodarstw! Śledząc historię pojawia- nia się nowych chorób ryb w Polsce (11), można zaobserwować pewną prawidło- wość, a mianowicie, że wszystkie jednostki chorobowe występujące w Niemczech ze względu na sąsiedztwo, podobną techno- logię hodowli karpi oraz podobny klimat – wkrótce pojawiają się w Polsce; tak też będzie prawdopodobnie ze śpiączką karpi!
Piśmiennictwo
1. Murakami Y.: Studies on mass mortality of juvenile carp:
about mass mortality showing edema. Bull. Hiroshima Fresh Water Fish Exp. Station. 1976, 19–33.
2. Ono S., Nagai A., Sugai N.: A histopathological study on juvenile colorcarp, Cyprinus carpio, showing edema. Fish.
Pathol. 1986, 21, 167–175.
3. Lewisch E., Gorgoglione B., Way K., El-Matbouli M.: Carp edema virus/Koi sleepy diseases: an emerging disease in Central-East Europe. Transbound. Emerg. Dis. 2015, 62, 6–12.
4. Haenen O., Way K., Stone D., Engelsma M.: Koi sleepy disease (KSD) door „Carp edema virus”: Erste detectie in Nederlandse koi. Aquacultuur 2013, 5, 27–29.
5. Haenen O., Way K., Stone D., Engelsma M.: First case of koi sleepy disease (KSD) by carp edema virus (CEV) in the Netherlands. Report on the 18-th Annual Meeting of the national Reference Laboratories for Fish Diseases. Co- penhagen, Denmark 2014, June 3–4.
6. Oyamatsu T.N., Yamada H. K., Fukuda H.: Am etiologi- cal study on mass mortality of cultured color carp juve- niles showing edemas. Fish. Pathol. 1997, 21, 167–175.
7. Miazaki T., Issahiki T., Katsuyuki H.: Histopathology and electron microscopy studies on sleepy disease of koi Cy- prinus carpio koi in Japan. Dis. Aquat. Organ. 2005, 65, 197–207.
8. Way K., Stone D.: Emergence of carp edema virus-li- ke (CEV – like) disease in the UK. CEFAS Finfish News.
2013, 15, 32–34.
9. Jung-Schroers V., Adamek M., Teige F., Hellman J., Berg- man M.S., Schütze H., Kleingeld D.W., Stone D., Runge M., Keller B., Hesami Sch. Waltzek T., Steinhagen D.: Ano- ther potential carp killer?: Carp edema virus disease in Germany. BMC Vet. Res. 2015, 11, 114.
10. Olesen N.J., Vendamin N., Nikolajsen N.: Overview of the disease situation and surveillance in Europe in 2012.
Report on the 17-th Annual Meeting of the national Refe- rence Laboratories for Fish Diseases. Copenhagen, Den- mark 2013, 11–13.
11. Antychowicz J.: Przyczyny pojawiania się nowych chorób ryb oraz rozprzestrzeniania się mikroorganizmów cho- robotwórczych i dużych pasożytów. Komunikaty Rybac- kie. 2015 (w druku).
Prof. dr hab. Jerzy Antychowicz, e-mail: jerzy.antychowicz@gmail.com
C
horoby stawu ramiennego są częstą przyczyną kulawizny u psów. Z po- wodu silnie rozwiniętych mięśni okolicy obręczy barkowej określenie stopnia na- silenia bólu w czasie badania palpacyjne- go lub stwierdzenie obecności zwiększo- nej ilości mazi stawowej nierzadko nasu- wa duże trudności. W celu postawienia rozpoznania należy przeprowadzić peł- ny wywiad, badanie ortopedyczne oraz neurologiczne. Po zawężeniu źródła pro- blemu do stawu ramiennego należy wy- konać zdjęcia przeglądowe co najmniejw dwóch projekcjach: przyśrodkowo-bocz- nej oraz AP. Zdjęcia w projekcji przy- środkowo-bocznej ocenia się pod kątem obecności ubytków cienia kości na tylnej powierzchni głowy kości ramiennej, nie- regularnej powierzchni guzka nadpanew- kowego, osteosklerozy przyśrodkowego grzebienia bruzdy międzyguzkowej, wap- nienia tylnego brzegu panewki, osteoar- tozy stawu oraz zwapnień okolic ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego. Ponieważ zdjęcia rentgenowskie dostarczają ogra- niczoną ilość informacji na temat stawu
Artrografia stawu ramiennego – czy to wciąż aktualne badanie?
Arkadiusz Olkowski
1, Piotr Kowalczyk
2, Piotr Trębacz
2, Marek Galanty
2z Kliniki Weterynaryjnej Auxilium w Milanówku
1oraz Katedry Chorób Małych Zwierząt z Kliniką Wydziału Medycyny Weterynaryjnej w Warszawie
2Shoulder arthrography – is it still valid study?
Olkowski A.1, Kowalczyk P.2, Trębacz P.2, Galanty M.2, Veterinary Clinic Auxilium in Milanowek1, Department of Small Animal Diseases with Clinic, Faculty of Veterinary Medicine, Warsaw University of Life Sciences – SGGW2
This article aims at the presentation and discussion on the diagnostic value of contrast radiography of a joint. Shoul- der is the region around the large joint between the hu- merus and the scapula. Shoulder arthrography is a sim- ple and reliable test to identify biceps brachii lesions, os- teochondritis dissecans (OCD) flap and calcification at the caudal rim of the glenoid cavity. By adding a local anaesthetic to the contrast medium one can confirm shoulder joint pain. This procedure may be of particu- lar importance in cases of one limb elbow and shoulder diseases. Arthrography also helps to determine wheth- er a dog should be treated conservatively or surgically.
Keywords: arthrography, shoulder, dog.
ramiennego, nierzadko stosowaną proce- durą jest artrografia stawu. Staw ten jest najczęściej badanym za pomocą kontrastu stawem u psa (1). Artrografia umożliwia ocenę takich wewnątrzstawowych struk- tur, jak chrząstka stawowa, błona mazio- wa czy ścięgno mięśnia dwugłowego ra- mienia (2). U psa i konia artrografia po raz pierwszy opisana została w celu roz- poznania osteochondrozy stawu ramien- nego (2). Z wykorzystaniem pozytywne- go środka kontrastowego z około 88-proc.
skutecznością umożliwia rozpoznanie nie- zwapniałego płata chrząstki w przebiegu oddzielającej martwicy kostno-chrzęstnej (osteochondrosis dissecans – OCD) stawu (3). Ma to szczególne znaczenie w przy- padkach obustronnej oddzielającej mar- twicy kostno-chrzęstnej stawów ramien- nych. Zastosowanie artrografii w takich przypadkach w stawie niedającym obja- wów klinicznych uzasadnia obustronne leczenia choroby w trakcie jednej proce- dury (1, 3). W przypadku patologii ścię- gna mięśnia dwugłowego ramienia badanie to umożliwia ocenę powierzchni ścięgna,
stwierdzenie obecności ubytków w jego przebiegu czy też stopnia wypełnienia pochewki ścięgna przez środek kontra- stowy (4). Artrografia ma również zasto- sowanie w rozpoznawaniu i ocenie zwap- nień oraz fragmentacji w okolicy tylnego brzegu panewki (5). Chociaż skuteczność metody jest wysoka, zdarzają się również przypadki fałszywie ujemne, w których po- mijana jest obecność przerwania ciągło- ści chrząstki stawowej lub myszy stawo- wej w przebiegu oddzielającej martwicy kostno-chrzęstnej lub przerwanie ciągło- ści ścięgna mięśnia dwugłowego. Ostatecz- ne rozpoznanie stawiane jest na podsta- wie artroskopii stawu ramiennego, któ- ra umożliwia bezpośrednią wizualizację struktur wewnątrzstawowych i szczegó- łową ocenę stopnia zmian patologicznych.
Artrografia jest stosunkowo prostą pro- cedurą i wiąże się z niewielką ilością po- wikłań, które przy zachowaniu odpowied- niej techniki i aseptyki operacyjnej można zmniejszyć do minimum (5). Badanie prze- prowadzane jest w znieczuleniu ogólnym z wykorzystaniem medetomidyny w za- lecanej przez producenta dawce. Miejsce punkcji należy przygotować zgodnie z za- sadą pełnej aseptyki chirurgicznej. Najczę- ściej wykorzystywana jest punkcja bocz- na do stawu ramiennego za pomocą igły 25 mm 22-G (ryc. 1). Niektórzy preferu- ją punkcję przednią do stawu. Do bada- nia wykorzystywane są niejonowe środ- ki kontrastowe – najpowszechniejszym środkiem kontrastowym jest Omnipa- que (Iohexol) o stężeniu 350 mg/ml. Za- stosowanie Iohexolu do iniekcji dosta- wowych opisane zostało jako bezpiecz- ne i związane w niewielu przypadkach ze słabo nasilonym zapaleniem błony ma- ziowej (5). Środek kontrastowy przed po- daniem należy rozcieńczyć do stężenia 100 mg/ml w wodzie do iniekcji lub wy- mieszać w stosunku 1:1 z 2-proc. mepi- wakainą w przypadku zastosowania jed- noczesnego znieczulenia diagnostycznego stawu. Badanie rentgenowskie wykonywa- ne jest około 2 minut po podaniu 3–6 ml
środka kontrastowego w projekcji przy- środkowo-bocznej oraz tylno-przedniej z pełnym wyprostowaniem kończyny. Po wykonaniu zdjęć rentgenowskich w celu oceny skuteczności znieczulenia diagno- stycznego należy zastosować atipamezol w celu zniesienia działania medetomidy- ny. Działanie mepiwakainy rozpoczyna się od 2–15 minut od podania i utrzymu- je ok. 2 godzin. Skuteczność znieczulenia diagnostycznego oceniana jest jako pozy- tywna w przypadku zmniejszania stopnia kulawizny o co najmniej 2 stopnie w skali 10-stopniowej. Skuteczność znieczule- nia diagnostycznego dowiedziona została w przypadku oddzielającej martwicy kost- no-chrzęstnej stawu ramiennego oraz pa- tologii ścięgna mięśnia dwugłowego. Nie oceniano jej pod kątem skuteczności ni- welowania objawów związanych z niesta- bilnością stawu ramiennego (5).
Osteochondroza (osteochondrosis – OC) wynika z zaburzenia kostnienia śród- chrzęstnego, co prowadzi do pogrubienia chrząstki i zwiększenia podatności na ura- zy. Osteochondrosis dissecans jest formą osteochondrozy, w której dochodzi do przerwania ciągłości chrząstki i utworze- nia płata chrząstki najczęściej z przylega- jącym fragmentem warstwy podchrzęst- nej kości. Rozpoznanie osteochondrozy odbywa się na podstawie stwierdzenia ubytku cienia na tylnej powierzchni ko- ści ramiennej w przeglądowym badaniu radiologicznym (ryc. 2). W przypadku po- wstania pęknięcia chrząstki choroba prze- chodzi w kliniczną postać, w której ból wynika z kontaktu mazi stawowej z pod- chrzęstną warstwą kości (ryc. 3; 3). Artro- grafia stawu ramiennego ma szczególne zastosowanie w przypadkach oddzielają- cej martwicy kostno-chrzęstnej, w których dochodzi do powstawania niezminerali- zowanego płata chrząstki niewidocznego w przeglądowych badaniach radiologicz- nych. Artrografia dzięki obecności kon- trastu pod oddzielonym płatem umożli- wia uwidocznienie szczeliny w chrząstce stawowej, a także stwierdzenie obecności Ryc. 1. Punkcja boczna stawu ramiennego stosowana podczas wykonywania
artrografii
Ryc. 2. Ubytek cienia na tylnej powierzchni głowy kości ramiennej wskazujący na OC/OCD tego stawu
Ryc. 3. Artrografia stawu ramiennego
u 7‑miesięcznego cane corso – widoczne wnikanie środka kontrastowego w ubytek na tylnej powierzchni głowy kości ramiennej z wolnym płatem chrząstki przytwierdzonym w miejscu ubytku. Prawidłowy artrogram ścięgna mięśnia dwugłowego ramienia
myszy stawowej w okolicy tylnego zachył- ka stawu lub pochewce ścięgna mięśnia dwugłowego. Pomaga również w rozpo- znaniu przypadków obustronnej OCD, w której jedna strona daje wyraźne ob- jawy, a w drugim stawie objawy są słabo zaznaczone. Stwierdzenie w artrografii subklinicznej postaci oddzielającej mar- twicy kostno-chrzęstnej drugiego stawu uzasadnia podjęcie decyzji o jednocze- snym artroskopowym leczeniu obu sta- wów. W przeprowadzonym przez Vande- velde i wsp. (3) badaniu wśród 20 przypad- ków OCD potwierdzonej artroskopowo, w 18 z nich stwierdzono obecność wol- nych płatów chrząstki za pomocą artro- grafii. W badaniu tym w dwóch przypad- kach artrografia nie wykryła dużych myszy stawowych w pochewce ścięgna mięśnia dwugłowego, co stwierdzono za pomocą badania ultrasonograficznego. W 4 przy- padkach drobnych myszy stawowych ul- trasonografia okazała się skuteczniejsza.
Zaletą ultrasonografii jest również lepsza ocena chrząstki stawowej w okolicy ubyt- ku OCD o charakterze chondromalacji, których to nie udaje się stwierdzić w ba- daniu kontrastowym stawu. Badanie to umożliwia także wykrywanie w 65–90%
przypadków obecność wolnych płatów chrząstki w stawie. Gorszą wykrywalność
tych zmian na poziomie 65% uzyskano u zwierząt badanych bez znieczulenia, u których ból ograniczał możliwość ro- tacji kończyny i przez co utrudniał uwi- docznienie ubytku w czasie badania ul- trasonograficznego (6).
W literaturze weterynaryjnej opisa- nych zostało kilka jednostek chorobowych związanych z patologią ścięgna mięśnia dwugłowego ramienia. Są to wapniejąca tendinopatia ścięgna, zapalenie ścięgna, przyśrodkowe zwichnięcie, częściowe lub całkowite przerwanie ścięgna, złamanie awulsyjne (na skutek oderwania) guzka nadpanewkowego, mysz stawowa na tere- nie pochewki ścięgna, bliznowacenie ścię- gna (7). Podejrzenie choroby ścięgna mię- śnia dwugłowego ramienia nasuwa dodat- ni test tego ścięgna, w którym bezpośredni ucisk w bruździe międzyguzkowej z jed- noczesnym zgięciem stawu ramiennego i wyprostowaniem stawu łokciowego po- woduje ból. W pracy opisującej 23 przy- padki patologii tego ścięgna u psów naj- częstszym problemem było częściowe lub całkowite przerwanie ścięgna w miejscu przyczepu do guzka nadpanewkowego (7). W badaniu artrograficznym środek kontrastowy wypełnia pochewkę ścię- gna dwugłowego, wychwytując wszelkie- go rodzaju odstępstwa od normy. Zmia- nami wskazującymi na patologię ścięgna są: nieregularna powierzchnia ścięgna,
zmniejszone wypełnienie pochewki ścię- gna związane ze zrostami i przewlekłym jego zapaleniem (ryc. 4). Wypełniające się kontrastem ubytki ścięgna wskazują na jego częściowe lub całkowite przerwanie (ryc. 5, 6). Niekiedy w badaniu kontrasto- wym udaje się wychwycić obecność my- szy stawowej w pochewce ścięgna. Opisa- ne zostały również przypadki przerwania pochewki ścięgna, w przebiegu którego środek kontrastowy wycieka do otacza- jących tkanek (4, 8).
Dosyć rzadką i nie do końca wyjaśnio- ną jednostką chorobową stawu ramien- nego jest obecność zwapniałych wolnych fragmentów w okolicy tylnej krawędzi pa- newki łopatki. W literaturze weteryna- ryjnej choroba po raz pierwszy opisana została w 1988 r. przez Mayrhofera jako dodatkowe centrum kostnienia. Od tam- tego czasu opublikowano kilka prac opi- sujących artroskopowe usunięcie zwap- niałych wolnych fragmentów w tej okoli- cy, po którym ustąpiły objawy kulawizny u znacznej części operowanych psów (9).
W części przypadków zmiany obejmowały również inne struktury stawu i traktowa- ne były jako zmiany współtowarzyszące.
W badaniu rentgenowskim u tych pacjen- tów stwierdzone są wolne zwapniałe frag- menty w okolicy tylnego brzegu panewki łopatki. Artrografia stawu umożliwia oce- nę stopnia hiperplazji tkanek niezminera- lizowanych związanych ze zwapnieniami Ryc. 4. Artrogram stawu ramiennego 9‑letniego
owczarka niemieckiego – widoczny brak wypełnienia przez środek kontrastowy pochewki ścięgna mięśnia dwugłowego wskazujący na przewlekłą patologię tego ścięgna. Osteofity okolicy tylnego brzegu panewki bez cech erozji chrząstki na tylnej powierzchni głowy kości ramiennej
Ryc. 5. Artrogram stawu ramiennego 1,5‑rocznego rottweilera – widoczne wnikanie środka
kontrastowego w przedniej części ścięgna mięśnia dwugłowego wskazujące na jego przerwanie, nieregularny obrys pochewki ścięgna
Ryc. 6. Artroskopia stawu ramiennego 1,5‑rocznego rottweilera potwierdzająca przerwanie ścięgna mięśnia dwugłowego ramienia
Ryc. 7. A. Rengenogram stawu ramiennego z niejednoznaczną oceną tylnej powierzchni głowy kości ramiennej u 3‑letniego owczarka niemieckiego. B. Tomografia komputerowa tego samego stawu ramiennego z wyraźnym ubytkiem podchrzęstnej warstwy kości okolicy tylnej powierzchni głowy kości ramiennej wskazujący na OCD tego stawu
A B
oraz obecności erozji chrząstki na przy- legającej powierzchni głowy kości ra- miennej (5). Ponieważ zmiany dotyczące tylnego brzegu łopatki nie zawsze są je- dynymi zmianami w stawie, w celu posta- wienia ostatecznego rozpoznania zaleca- na jest artroskopia stawu. Jest to również preferowana metoda usunięcia zwapnia- łych fragmentów, aczkolwiek opisana jest również metoda z zastosowaniem artro- tomii stawu (9).
Badanie za pomocą rezonansu ma- gnetycznego jest najlepiej ocenianą, ma- łoinwazyjną metodą diagnozowania cho- rób stawu ramiennego. Główną zaletą tej metody jest możliwość oceny zarówno struktur wewnątrz- jak i zewnątrzstawo- wych. W badaniu obejmującym 21 psów z potwierdzoną śródoperacyjnie patolo- gią stawu ramiennego skuteczność w roz- poznawaniu choroby ścięgna mięśnia dwugłowego wynosiła 90%, w przebiegu choroby ścięgna podłopatkowego 95%, a w przebiegu choroby więzadła obrąb- kowo-ramiennego przyśrodkowego 84%
(10). Badanie to wiązało się z ryzykiem niedoszacowania stopnia zmian na te- renie ścięgna mięśnia podłopatkowego, gdzie w czterech stawach zamiast częścio- wego przerwania stwierdzono zapalenie ścięgna. Z drugiej strony istnieje ryzyko nadinterpretacji zmian w ścięgnie mięśnia
nadgrzebieniowego, którego hiperinten- sywny obraz w badaniu rezonansu mylnie można potraktować jako jego patologię.
Zarówno rezonans magnetyczny, jak ba- danie ultrasonograficzne są głównymi me- todami rozpoznawania patologii ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego szczególnie w formach przebiegających bez zwapnie- nia na jego terenie. W badaniu rezonansu magnetycznego 35 stawów ramiennych ze stwierdzoną chorobą ścięgna mięśnia nad- grzebieniowego głównymi zmianami były powiększenie ścięgna (54%), zwiększe- nie ilości płynu (63%) oraz przyśrodkowe przemieszczenie ścięgna mięśnia dwugło- wego (60%). W badaniu ultrasonograficz- nym głównym objawem było powiększe- nie ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego, ale ponieważ jest to subiektywna ocena, dużą rolę w badaniu odgrywa doświadcze- nie radiologa. Przypuszcza się, że z uwagi na bezpośrednie sąsiedztwo ścięgna mię- śnia nadgrzebieniowego i ścięgna mięśnia dwugłowego dochodzi do mechaniczne- go ucisku i wtórnego zapalenia tego ścię- gna. W badaniu artroskopowym 20 sta- wów ramiennych ze stwierdzoną patolo- gią ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego w 3 przypadkach stwierdzono częściowe przerwanie ścięgna mięśnia dwugłowego ramienia oraz w 3 hiperplazję błony ma- ziowej. W pozostałych artroskopiach nie stwierdzono wewnątrzstawowych zmian w okolicy ścięgna mięśnia dwugłowego.
W badaniu kontrolnym po średnio oko- ło 15 miesiącach stwierdzono ustąpienie kulawizny u 11 z 19 psów poddanych le- czeniu operacyjnemu za pomocą podłuż- nego nacięcia ścięgna nadgrzebieniowe- go, częściowego wycięcia tego ścięgna lub przecięcia więzadła ramiennego po- przecznego.
Rezonans magnetyczny jest najwyżej ocenianą, małoinwazyjną metodą roz- poznawania chorób stawu ramiennego, ale wymaga wyspecjalizowanego sprzętu, często dostępnego tylko w ośrodkach re- ferencyjnych. Dla porównania poza wyso- ką skutecznością w rozpoznawaniu OCD stawu ramiennego (ryc. 7a i b) oraz źródła mineralizacji struktur okołostawowych
(ryc. 8a i b) tomografia komputerowa ma ograniczone zastosowanie w rozpoznawa- niu pozostałych chorób stawu ramienne- go. W porównaniu do artrografii ustępuje w wykrywaniu patologii ścięgna mięśnia dwugłowego ramienia. W badaniu obej- mującym 51 psów z chorobą stawu ra- miennego za pomocą tomografii kompu- terowej mineralizację struktur okołosta- wowych stwierdzono w 31% przypadków.
Strukturą najczęściej ulegającą minerali- zacji było ścięgno mięśnia nadgrzebienio- wego. W badaniu tym korelacja pomię- dzy objawami klinicznymi a uzyskanym obrazem tomografii komputerowej była niejednoznaczna i trudna do oceny (11).
Artrografia jest badaniem łatwym do wykonania i niewymagającym specja- listycznego sprzętu. W porównaniu do badania ultrasonograficznego jest bar- dziej czuła w przypadkach zapalenia czy częściowego przerwania ścięgna mię- śnia dwugłowego, które stanowią niemałą część chorób stawu ramiennego (4). Sła- bością metody jest brak skuteczności w wykrywaniu niestabilności przyśrodko- wej, w przypadku której artroskopia sta- wu nadal pozostaje preferowaną metodą rozpoznawania (ryc. 9; 12). Nie może być również stosowana w celu rozpoznawa- nia patologii struktur zewnątrzstawowych stawu ramiennego (ścięgno mięśnia nad- grzebieniowego czy podgrzebieniowego), w których rozpoznawaniu bardziej przy- datny jest rezonans magnetyczny czy też badanie ultrasonograficzne. Wskazaniem do artrografii może być dodatni test ścię- gna mięśnia dwugłowego lub brak jed- noznacznego obrazu w badaniu radiolo- gicznym stawu ramiennego w przypadku podejrzenia OCD tego stawu. Może rów- nież dostarczać dodatkowych informacji w przypadku stwierdzenia zwapniałych wolnych fragmentów tylnego brzegu pa- newki, a w połączeniu ze znieczuleniem diagnostycznym stawu rozwiewać wątpli- wości w przypadku choroby kilku stawów tej samej kończyny. Artrografia w połącze- niu z ultrasonografią wciąż może stano- wić cenne uzupełnienie trudnych do dia- gnozowania chorób stawu ramiennego.
Ryc. 9. Artroskopia stawu ramiennego u 1,5‑rocznego rottweilera – fibrylacja oraz cechy częściowego naderwania ścięgna mięśnia podłopatkowego
Ryc. 8. A. Zwapnienie sugerujące patologię ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego w projekcji bocznej u 3‑letniego owczarka niemieckiego. B. Tomografia komputerowa tego samego stawu lokalizująca zwapnienie w okolicy zachyłka przyśrodkowego stawu ramiennego. W artroskopii stawu stwierdzono stan po przebytej OCD stawu bez widocznego płata chrząstki w dostępnych w badaniu częściach stawu.
A B
Piśmiennictwo
1. Van Bree H., Van Ryssen B., Desmidt M.: Osteochondro- sis lesions of the canine shoulder: correlation of positive contrast arthrography and arthroscopy. Vet. Radiol. Ul- trasound 1992, 33, 342–347.
2. Van Bree H., Verhaeghe B., Maenhout D.: Positive con- trast arthrography of the dog’s shoulder with meglumi- ne-sodium diatrizoate. J. Am. Vet. Med. Assoc. 1989, 36, 421–430.
3. Vandevelde B., Van Ryssen B., Saunders J.H., Kramer M., Van Bree H.: Comparision of the ultrasonographic appe- arance of osteochondrosis lesions in the canine shoulder with radiography, arthrography, and arthroscopy. Vet. Ra- diol. Ultrasound 2006, 47, 174–184.
4. Rivers B., Wallace L., Johnston G.R.: Biceps tenosynovitis in the dog: radiographic and sonographic findings. Vet.
Comp. Orthop. Traumatol. 1992, 5, 51–57.
5. Van Vynckt D., Verhoeven G., Samoy Y., Polis I., Van Bree H., Van Ryssen B.: Anaesthetic arthrography of the sho- ulder joint in dogs. Vet. Comp. Orthop. Traumatol. 2013, 26, 291–297.
6. Wall C.R., Cook C.R., Cook J.L.: Diagnostic sensitivity of radiography, ultrasonography and magnetic resonans imaging for detecting shoulder osteochondrosis/oste- ochondritis dissecans in dogs. Vet. Radiol. Ultrasound.
2015, 56, 3–11.
7. Wiemer P., Van Ryssen B., Gielen I., Taeymans O., Van Bree H.: Diagnostic findings in a lame free dog with com- plete rupture of the biceps brachii tendon. Vet. Comp. Or- thop. Traumatol., 2007, 20, 73–77.
8. Innes J.F., Brown G.: Rupture of the biceps brachii ten- don sheath in two dogs. Journal of Small Animal Practi- ce, 2004, 45, 25–28.
9. Olivieri M., Piras A., Marcellin-Little D.J., Borghetti P., Vezzoni A.: Accessory Caudal Glenoid ossification centre
as possible cause of lameness in nine dogs. Vet. Comp. Or- thop. Traumatol., 2004, 17, 131–135.
10. Murphy S.E., Ballegeer E.A., Forrest L.J., Schaefer S.L.:
Magnetic Resonance Imaging Findings in Dogs with Con- firmed Shoulder Pathology. Vet. Surg. 2008, 37, 631–638.
11. Maddox T.W., May C., Keeley B.J., McConnell J.F.: Com- parison between shoulder computed tomography and cli- nical findings in 89 dogs presented for thoracic limb la- meness. Vet. Radiol. Ultrasound 2013, 54, 358–364.
12. Devitt C.M., Neely M.R., Vanvechten B.J.: Relationship of Physical Examination Test of Shoulder Instability to Arth- roscopic Findings in Dogs. Vet. Surg. 2007, 36, 661–668.
Lek. wet. Arkadiusz Olkowski, e-mail: aolkowski@vp.pl
Z
apalenie ucha zewnętrznego (zapale- nie przewodu słuchowego zewnętrz- nego, otitis externa – OE) to stan zapalny obejmujący skórę wewnętrznej powierzch- ni małżowiny usznej oraz przewodu słu- chowego zewnętrznego, który jest częstym problemem u pacjentów lecznic wetery- naryjnych zajmujących się leczeniem ma- łych zwierząt. Szacuje się że 5–20% psów i 2–6% kotów trafiających do lecznic we- terynaryjnych z powodu problemów ze zdrowiem cierpi na zapalenie przewodu słuchowego zewnętrznego (1). Zmiany rozpoznaje się u zwierząt w różnym wie- ku (od bardzo młodych, nawet kilkutygo- dniowych osobników, do bardzo starych), ze średnią 4–5 lat, z taką samą częstością u obu płci. Wydaje się, że boksery, beagle, labradory, golden retrievery mogą wyka- zywać zwiększoną skłonność do zapale- nia przewodu słuchowego zewnętrznego, dodatkowo wykazano, że cocker spanie- le są rasą psów, u których zapalenie ucha zewnętrznego przebiega szczególnie czę- sto (1, 2, 3).Najczęściej zapalenie ucha zewnętrz- nego ma charakter nawracający (od 23 do 63% przypadków) i obustronny (69 do 93%
przypadków), często objawia się występo- waniem typowych cech zapalenia ostrego, takich jak bolesność, obrzęk (prowadzą- cy niekiedy do zwężenia przewodu słu- chowego), rumień, obecność wysięku za- palnego (ryc. 1, 2; 1, 3). Właściciele często donoszą o obecności nieprzyjemnego za- pachu, bolesności przy dotykaniu okolicy
ucha, drapaniu, ocieraniu o przedmioty, potrząsaniu lub skręceniu głowy, niekiedy (w badaniach własnych było to 19% przy- padków) choroba jest wykrywana przypad- kowo w czasie badania rutynowego wy- konywanego np. przed szczepieniem (1).
U kotów zapalenie ucha zewnętrznego jest zazwyczaj problemem o nieskompli- kowanej etiopatogenezie, z kolei u psów z reguły problem jest bardziej złożony, czę- sto nawracający lub trudno leczący się (1).
W etiopatogenezie zapalenie przewodu słu- chowego zewnętrznego należy uwzględnić trzy grupy czynników: czynniki predyspo- nujące, przyczyny pierwotne oraz czynni- ki wikłające/podtrzymujące.
Czynniki predysponujące czynią zwie- rzęta bardziej podatnymi na rozwój za- palenia ucha zewnętrznego, są to między innymi: słaba cyrkulacja powietrza (zwi- sające małżowiny – wiele ras psów; obfite owłosienie przewodu słuchowego – głów- nie pudle, cocker spaniele, springer spanie- le; zwężenie przewodu słuchowego – psy rasy shar pei), podrażnienia skóry przewo- du słuchowego przez drobne ciała obce lub substancje chemiczne (w tym preparaty do płukania uszu), a także wyrywanie włosów, częste kąpiele, pływanie, zaburzenia wy- dzielania gruczołów skóry kanału słucho- wego, zaburzenia keratynizacji czy miej- scowa lub uogólniona immunosupresja.
Przyczyny pierwotne to wszystkie czyn- niki, które są w stanie wywołać zapalenie ucha zewnętrznego u zdrowych zwie- rząt. Do pierwotnych przyczyn zapalenia
przewodu słuchowego zewnętrznego u psów należą odczyny alergiczne (43%
przypadków), ciała obce (12% przypad- ków), inwazja świerzbowca usznego (7%
przypadków; ryc. 3), rzadziej nużeniec psi, uraz, zaburzenia keratynizacji, zaburzenia endokrynologiczne (głównie niedoczyn- ność tarczycy u psów), choroby o podło- żu immunologicznym, a w części przy- padków pierwotna przyczyna (szczególnie w przypadkach przewlekłych) nie zosta- je ustalona (3). Wtórnie najczęściej dołą- cza się zakażenie bakteryjne (około 38%
przypadków) lub grzybicze (szczególnie z udziałem Malassezia spp. – 66% przy- padków). W przypadkach przewlekłych
Powikłania zapalenia ucha zewnętrznego u psów i kotów
Rafał Sapierzyński
z Katedry Patologii i Diagnostyki Weterynaryjnej Wydziału Medycyny Weterynaryjnej w Warszawie
Complications of otitis externa in dogs and cats
Sapierzyński R., Department of Pathology and Veterinary Diagnostics, Warsaw University of Life Sciences – SGGW
This article aims at the presentation of possible com- plications of the external ear inflammatory disease.
Otitis externa (OE), appears as the acute or chronic inflammation of the external ear canal causing dis- comfort, discharge and bad odor. It is characterized by frequent shaking of the head, pawing at the ear, intermittent rotation of the head with the affected ear down and pain on palpation. Possible causes of OE are numerous, including parasites, bacteria, fun- gi, allergy, hormonal imbalances and foreign bodies.
Etiopathogenesis of otitis externa in dogs is complex and includes predisposing factors, primary causes and perpetuating factors. The common sequeles of the chronic OE are complications, among others the pro- liferative lesions, inflammatory polyps and aural he- matomas. Relatively common consequence of long- standing or recurrent OE is otitis media, that seems to be underdiagnosed in veterinary medicine.
Keywords: otitis externa, aural hematoma, inflammatory polyps, otitis media, dog, cat.
