Uwaga organizacyjna:
Wykład ze „Sztucznej inteligencji” (dla tych, którzy z niego korzystają!) odbędzie w dniu dzisiejszym wyjątkowo w sali B w pawilonie C We wszystkich pozostałych terminach (co dwa
tygodnie poczynając od 17.10.2006) wykład ten będzie się odbywał w sali 111
(Pawilon Finansów, I piętro)
Termin zawsze ten sam: 12:15 – 13:45
Uwaga: zmieniony sposób dojścia do materiałów dydaktycznych na serwerze AGH (pierwszy krok):
http://www.agh.edu.pl/
Pożyteczne połączenia
Wracamy do meritum, to znaczy do projektowania systemów
informacyjnych i informatycznych
Budowa systemu informacyjnego
algorytmy i programy bezpośredniego
przetwarzania informacji
procedury
niekomputerowego przetwarzania informacji
+
System informacyjny
Tu się lokuje Tu się lokuje
czynnik czynnik
ludzki ludzki
Właściwe uwzględnienie czynnika ludzkiego stanowi istotę antropocentrycznego
podejścia do nowoczesnego projektowania SI
Przykładowy system informacyjny dla zarządzania
System
informacyjny
Metody opisu systemów informacyjnych
Metody te będą dyskutowane szczegółowo
w dalszej części wykładu
Wyróżniamy różne rodzaje systemów informacyjnych
Typy systemów informacyjnych
Systemy informacyjne
kierowania
Systemy ekspertowe
Systemy zapewniania
jakości
Systemy GIS
Systemy informacji przestrzennej
Systemy wspomagania
decyzji
Systemy czasu rzeczywistego
Także spektrum zastosowań systemów informacyjnych jest bardzo szerokie, więc
metodologia ich projektowania różni się od przypadku do przypadku.
Dziedziny zastosowań systemów
informacyjnych
Medycyna Nauka Transport
Bankowość Przemysł Handel
Kultura i Sztuka
Przy projektowaniu trzeba brać pod uwagę cztery „światy”
Na proces projektowania systemu informacyjnego trzeba spojrzeć także właściwie lokując
poszczególne perspektywy w ujęciu czasowym
Wizja Wizja
ii
strategia strategia
Perspektywa operacyjna
Perspektywa finansowa
Perspektywa klienta
Perspektywa dynamiczna
PRZESZŁOŚĆ
TERAŹNIEJSZOŚĆ PRZYSZŁOŚĆ
PRZYSZŁOŚĆ
Projektowanie systemów informatycznych wpisuje się w tradycyjną piramidę danych, informacji i wiedzy
Wiedza
Informacje
Dane Mądrość
Ludzie
Komputery Wzrost
wartości wiedzy
Wiedza spersonalizowana
Wiedza skodyfikowana
Skąd się bierze potrzeba tworzenia nowych
nowych systemów informacyjnych?
Komputery, które miały przynieść strumienie informacji, zalewają
nas potopem danych!
Tymczasem dane to jeszcze nie informacja, a informacja to jeszcze nie wiedza!
Współczesne organizacje
posiadają często bardzo duże zasoby danych zbieranych
z różnorodnych źródeł w firmie.
Jednak duże zasoby danych nie świadczą o tym, iż firma jest bogata
w wiedzę.
Dane są to tylko nieprzetworzone fakty, liczby, zakodowane zdarzenia.
Dopiero ich odpowiednia analiza
i przetworzenie czyni z nich użyteczne informacje.
Na etapie tym zgromadzone dane powinny być odpowiednio
wyselekcjonowane, zanalizowane oraz
zaprezentowane.
Informacje powstałe w ten sposób mogą być już wykorzystane do podejmowania decyzji, jednak nie
powiększają jeszcze zasobów wiedzy.
Główną rolą informacji jest zmiana sposobu, w jaki odbiorca postrzega
pewne rzeczy oraz wpływ na jego osąd i zachowanie, co korzystnie
odróżnia ją od danych.
Dopiero właściwe uporządkowanie informacji poprzez użytkownika
dysponującego już pewnymi zasobami wiedzy oraz
doświadczenia powoduje
powstanie wartości dodanej, to jest nowej wiedzy.
Komputery mogą i powinny ten
proces wspomagać.
Pozornie proste i naturalne
pojęcie informacji jest w istocie bardzo złożone.
Przykładowo rozważmy definicję, jaką na ten temat podaje Stanford Encyclopedia of
Philosophy:
Information is
Information is notoriously a polymorphic phenomenon and a polysemantic concept so, as an explicandum, it can be associated with several explanations,
depending on the level of abstraction adopted and the cluster of requirements and desiderata orientating
a theory...
Informacja w ujęciu teoretycznym
Dane – informacje - wiadomości
Istnieją cztery główne kategorie
wiedzy
Wiedzieć „co”.
Odnosi się do wiedzy o faktach
Na przykład:
• ilu studentów ma Akademia Ekonomiczna w Krakowie,
•ile ton truskawek zebrano w województwie podlaskim.
Wiedza w znaczeniu tej kategorii jest prawie tożsama z informacją, która może być
przesłana za pomocą danych i bitów.
Wiedzieć „dlaczego”.
Odnosi się do praw zachodzących w naturze, umyśle człowieka oraz
w społeczeństwie.
Szczególnie istotna jest
w dziedzinach gospodarki takich jak przemysł elektroniczny,
chemiczny.
Przyśpiesza postęp techniczny.
Wiedzieć „jak”.
Kategoria ta odnosi się do umiejętności ludzi, zespołów.
Wskazuje na sposób wykonania
konkretnych zadań, czynności.
Wiedzieć „kto”.
Kategoria ta wskazuje, jakie są
zdolności i wiedza poszczególnych jednostek wykonujących
przydzielone zadania.
W literaturze można jeszcze spotkać następujące kategorie:
- Wiedzieć „kiedy”.
- Wiedzieć „gdzie”.
Źródła wiedzy
Źródła zewnętrzne
Źródła wewnętrzne
Prawo Trendy
Konkurencja
Dostawcy
Klienci
Eksperci zewnętrzni
Pracownicy Regulacje
Struktura Technologie
Wiedza charakteryzuje się
czterema cechami, które odróżniają
ją od tradycyjnych zasobów.
Dominacja.
Cecha ta nadaje wiedzy priorytetowe miejsce pośród pozostałych zasobów.
Ma ona strategiczne znaczenie dla funkcjonowania współczesnych
przedsiębiorstw. Warunkuje ona także
w znacznym stopniu ich pozycję na rynku.
Często jej umiejętne wykorzystanie
przyczynia się do efektywnego zarządzania
pozostałymi zasobami, a przez to również
do osiągania celów organizacji.
Niewyczerpalność.
Cecha ta wskazuje, iż wiedzy, jako jedynego
zasobu, nie ubywa w miarę jej wykorzystywania.
Jednocześnie im częściej jest używana jej wartość ulega zwiększeniu.
Wraz ze wzrostem ilości dostępnej wiedzy pojawia się często efekt synergii.
Zjawisko to polega na tym, iż w trakcie jej
przekazywania dowolnej liczbie osób nie tylko nie traci ona swej wartości, ale często jest rozwijana o nowe elementy powstałe w czasie tego procesu.
Symultaniczność.
Cecha ta powoduje, iż ta sama dostępna wiedza może być wykorzystywana przez
wiele jednostek w tym samym czasie i wielu miejscach jednocześnie.
Posiadanie wiedzy nie daje pewności, iż
organizacja jest jedynym podmiotem, który nią włada i może ją wykorzystać.
Istotą zdobycia i utrzymania przewagi
konkurencyjnej jest użycie wiedzy zanim
zrobi to konkurencja.
Nieliniowość.
Zgodnie z nią nie ma ścisłej zależności pomiędzy ilością posiadanej wiedzy
a korzyściami wypływającymi z jej wykorzystania.
Duże zasoby wiedzy nie przesądzają
o wiodącej pozycji organizacji na rynku, jednakże często przyczyniają się do jej zdobycia.
Decydująca jest tutaj umiejętność jej
odpowiedniego wykorzystania.
Konieczność używania systemów informatycznych przy korzystaniu
z danych, informacji i wiedzy jest
spowodowana trzema przyczynami
Gwałtownym powiększaniem się zasobów informacyjnych.
Firmy posiadają olbrzymie zasoby nie wyselekcjonowanej
i nieprzetworzonej informacji.
Brakuje im jednak wiedzy
potrzebnej do rozwiązywania ich
problemów.
Rosnącą szczegółowością (wąską specjalizacją) zasobów
informacyjnych.
Obecnie większość pracowników jest w stanie opanować wiedzę dotyczącą tylko jednej dyscypliny,
a często obejmującą tylko jej pewne wyspecjalizowane
segmenty.
Postępującą globalizacją.
Współczesne przedsiębiorstwa coraz częściej stają się organizacjami
międzynarodowymi
z rozproszonymi zespołami pracowników.
Systemy informatyczne pełnią wtedy rolę elementów integrujących taką
rozproszoną strukturę.
Rozwój wiedzy
Specjalizacja
Globalizacja
Zmiany w otoczeniu gospodarczym
Możliwości:
-produkty i usługi powstałe w wyniku rozwoju wiedzy -nowe rynki
Zagrożenia:
-szybka dezaktualizacja posiadanej wiedzy -wzrost konkurencji
Konieczność zarządzania wiedzą
Miejsce systemu informacyjnego (SI) w firmie
Ludzie Procesy
biznesowe
Technologie informacyjne
SI
Ważna jest przy tym
problematyka zarządzania
wiedzą
Strategia biznesu
Strategia zarządzania wiedzą
Wiedza organizacyjna Ludzie
Technologia System
pomiarowy Kultura organizacyjna
Aspekt podmiotowy (osoby powołane do zarządzania wiedzą) Aspekt dynamiczny (procesy
zarządzania wiedzą) - tworzenie i/lub nabywanie - gromadzenie i przetwarzanie - wykorzystanie
Aspekt statyczny (struktura z
zarządzania wiedzą w organizacji
Wymiar strategiczny zarządzania wiedzą Wymiar operacyjny zarządzania wiedzą
Otoczenie systemu zarządzania wiedzą
Procesy zarządzania wiedzą
Cele zarządzania wiedzą
Ocena wiedzy
Wykorzystywanie wiedzy
Dzielenie się wiedzą i jej rozpowszechnianie Pozyskiwanie
wiedzy
Lokalizowanie wiedzy
Zachowywanie wiedzy
Rozwijanie wiedzy
Schemat procesu dzielenia się wiedzą
Dokumenty oraz zawarta w nich wiedza Wiedza ukryta,
doświadczenia , pomysły
Narzędzia zarządzania wiedzą
Dzielenie i wielokrotne użycie wiedzy
Ewolucja systemów wspierających zarządzanie wiedzą
Czas Systemy pracy
grupowej
Systemy zarządzania procesami
Systemy zarządzania dokumentami
Systemy zarządzania informacjami
Portale
korporacyjne Zakres
1990 2000
Rola systemów informatycznych
w kontekście systemów informacyjnych zarządzania
System informatyczny
Prognozowanie popytu opartego na
informacjach
Pozyskiwania zamówień
klienta
Sterowanie zakupami partnerów łańcucha dostaw
Wewnętrzne przetwarzanie
zamówień
Identyfikowanie nowych źródeł
zaopatrzenia
Zarządzanie zapasami Planowanie
produkcji
Zarządzanie dystrybucją Komunikacja
między partnerami łańcucha dostaw Wspomaga
nie obsługi klienta
Główną zaletą zastosowania
komputera jest możliwość użycia go do przetworzenia danych danych do
takiej postaci, by mogły być
podstawą podejmowania decyzji decyzji
DANE WIEDZA DECYZYJNA
(selekcja pod kątem konkretnych problemów i ukierunkowanie na cel)
DECYZJE i
DZIAŁANIA
INFORMACJA (dane przeanalizowane)
Kodowanie danych i problem nadmiarowości
Przy projektowaniu ważne jest sprawne pozyskiwanie wiedzy i sprawne jej wykorzystywanie
Cechy dobrej informacji
Wśród systemów informacyjnych wyróżnia się pewne typy
Podział systemów
informa- cyjnych (główne
krteria)
Pozostałe kryteria klasyfikacji
oraz typy systemów
informa-
cyjnych
Generacje systemów informacyjnych
System informacyjny ma następujące funkcje:
Przykładowe drzewo decyzyjne związane
z projektowaniem systemu informatycznego
Na różnych etapach działalności biznesowej mamy do dyspozycji różne systemy informatyczne o różnym przeznaczeniu
Ważne jest, żeby do właściwych
celów używać właściwych narzędzi
Różne składniki
systemu
informacyj-
nego dla
zarządzania
Sposoby opisu systemów informacyjnych
Niektóre systemy informacyjne mają
wbudowane elementy sztucznej inteligencji
To zagadnienie jest jednak przedmiotem oddzielnego wykładu dotyczącego metod sztucznej inteligencji
Elektroniczna wymiana danych
a metody tradycyjne
Rodzaje systemów EDI
EDI
Wymiana dokumentów
handlowych
EFT - Elektroniczny transfer środków
pieniężnych
Elektroniczna wymiana danych
technicznych Interaktywne EDI
Użycie właściwych metod EDI jest jednym z głównych sposobów zapewniania sobie sukcesu przy wdrażaniu technik informatycznych
do systemów informacyjnych
Zarządzanie
magazynowaniem realizacja
produkt/klient lokalizacja
Programowanie popytu
Planowanie strategiczne
Funkcja danych
Harmonogramowanie produkcji
Planowanie zapotrzebowania materiałowego
Planowanie
sprzedaży/marketingu Funkcja koordynacji
Status zamówienia klienta
Dostępność zapasów produkty
lokalizacja
Status ładunków powrotnych
Obsługa klienta/funkcja komunikacji
Poziom obsługi klienta
Wykonanie sprzedaży
Realizacja przewozów
Funkcjonowanie systemu
Funkcja sterowania
Dane zewnętrzne Zamówienia klientów Zamówienia powrotne
Dane wewnętrzne Produkcja zapasy
Baza danych
Z systemem informacyjnym związane są różne funkcje
Ze względu na innowacyjność zwykle najbardziej cenione są programy tworzone przez młode zespoły programistów
Ale – bez przesady!
Zadania większości systemów informacyjnych i informatycznych
wiążą się z komputerowym wspomaganiem procesu
zarządzania przedsiębiorstwem
Wymagania użytkowników odnośnie do
systemów wspomagających zarządzanie
Reguły podejmowania decyzji
Ewolucja systemów informatycznych do wspomagania zarządzania
SET - Systemy ewidencyjno- transakcyjne
SID - Systemy informacyjno- decyzyjne
SWD - Systemy wspomagania decyzji
ZSI- Zintegrowane systemy informatyczne
SIK - Systemy informowania kierownictwa SE - Systemy eksperckie SE - Systemy eksperckie SSI - Systemy sztucznej SSI - Systemy sztucznej
inteligencji inteligencji
ZSI
SE SSI
Systemy ewidencyjno-transakcyjne – SET SET (TPS- Transaction Processing Systems) Są to systemy zorientowane na bieżącą ewidencję działalności gospodarczej obiektu oraz na obsługę transakcji. Przykładami mogą być systemy:
ewidencji sprzedaży, rachunkowości i kosztów, gospodarki środkami trwałymi, gospodarki
materiałowej, ewidencji środków finansowych, ewidencji zatrudnienia, ewidencji płac itp. Ze
względu na to, że informacje dostarczane są przez
tego typu systemy z dużym opóźnieniem mają one
małą przydatność dla potrzeb zarządzania
Systemy informacyjno-decyzyjne – SID (MIS – Management Information Systems)
Są to systemy zapewniające firmie efektywne
gromadzenie danych, organizacją ich przepływu i sprawnego dostępu do danych z wykorzystaniem dużych systemów komputerowych.
Działają one w oparciu o bazy danych, które
w prosty sposób przetwarzają a wyniki prezentują w postaci raportów. Przykładami są tutaj między
innymi systemy: finansowo-księgowe, kadry-płace,
gospodarka magazynowa.
Systemy wspomagania decyzji – SWD (DSS- Decision Support Systems)
Są to systemy, których głównym zadaniem jest
wspomaganie podejmowania decyzji strategicznych i taktycznych. W systemach tych zastosowano bazy metod, które ukierunkowane są na podejmowanie decyzji z częściowo lub słabo ustrukturalizowanymi problemami.
Do podstawowych obszarów wspomaganych przez te systemy zalicza się: planowanie działalności
gospodarczej, inwestycje, zaopatrzenie, sprzedaż
wyrobów i usług, gospodarka finansowa.
Zintegrowane systemy informatyczne – ZSI
(IMIS- Integrated Management Information Systems)
W systemach tych wymagana jest realizacja kilku poziomów integracji:
Integracja systemu informacyjnego – czyli integracja funkcji, wyników przedsiębiorstwa, struktury
organizacyjnej,
Integracja zastosowań - w tym integracja
oprogramowania użytkowego, środków komunikacji z użytkownikami,
Integracja danych – rozumiana jako integracja z bazą danych, słowników danych,
Integracja systemów – chodzi o systemy sieci,
oprogramowanie komunikacyjne, oprogramowanie systemowe.
Obecnie najpowszechniej używane są ZSI klasy ERP
Do Zintegrowanych Systemów Informatycznych
cieszących się ogromnym powodzeniem zalicza się systemy klasy ERP (Enterprise Resource Planning- Planowanie Zasobów Przedsiębiorstwa).
Definiuje się je, jako systemy optymalizujące procesy biznesowe zarówno wewnętrzne w firmie (banku),
jak i zachodzące w najbliższym jego otoczeniu, dzięki zastosowaniu gotowych narzędzi
pozwalających automatyzować wymianę danych
z kooperantami w całym łańcuchu logistycznym.
Systemy informowania kierownictwa – SIK (EIS – Executive Information Systems)
Są to systemy pozwalające skupić uwagę raczej na ogólnym, sprawnym działaniu firmy, niż na optymalizacji decyzji. Służą temu rozbudowane systemy zapytań oraz indywidualizacja
przedstawionych raportów i narzędzi komunikacji z systemem.
Dostarczają informacji głównie kierownictwu
najwyższego szczebla.
Systemy eksperckie – SE (ES- Expert Systems)
Określane są często jako komputerowe systemy rozwiązujące problemy z wykorzystaniem opisu (reprezentacji) wiedzy i procesu rozumowania.
Systemy te generują swoje decyzje w oparciu o bazy wiedzy i mechanizmy sztucznej inteligencji. Dzięki temu mogą tworzyć różnorodne modele sytuacji
decyzyjnej, uwidaczniać otrzymane rozwiązania
i objaśniać je. Do rozstrzygania problemu posługują się programami zawierającymi tzw. reguły
heurystyczne, które odzwierciedlają wiedzę
ekspertów dziedzinowych.
Systemy sztucznej inteligencji – SSI SSI (AIS – Artifical Intelligence Systems) Są to systemy uczące się na podstawie własnego doświadczenia. Podstawowymi narzędziami SSI są obecnie tzw. sieci neuronowe, które składają się ze sztucznych neuronów przetwarzających sygnały
wejściowe w pojedynczy sygnał wyjścia. Zbiory
połączonych neuronów tworzą sieć, której struktura i organizacja jest rezultatem uczenia się oraz
gromadzenia doświadczeń.
Mogą wspomagać podejmowanie decyzji w wielu
dziedzinach: usługi finansowe, marketing, analiza
procesu produkcji itp.
Obszary zastosowań
systemów wspomagających zarządzanie
Rodzaj ustrukturalizowania decyzji Poziom zarządzania
słabo częściowo Dobrze
operacyjny OAS, DSS, ES OAS, DSS TPS
taktyczny DSS, ES DSS,MIS EIS, MIS, TPS
strategiczny ES, ANN EIS, DSS, ES MIS, ES
Różne perspektywy postrzegania firmy
Misja/wizja Misja/wizja
strategie strategie
Spojrzenie zorientowane
na procesy spojrzenie humanistyczne
spojrzenie zewnętrzne
spojrzenie wewnętrzne
Perspektywa finansowa
(punkt widzenia udziałowców) Perspektywa procesów wewnętrznych Perspektywa klienta
(punkt widzenia klienta)
Perspektywa pracownika (rozwój, uczenie się)
Perspektywa dostawcy
Perspektywa shareholder
Perspektywa publiczna
Perspektywa komunikacyjna
Perspektywa wdrażania
Perspektywa organizacyjna
"Teoria Z"
"Teoria Z" jako podstawa tworzenia mapy strategii projektowania systemu informacyjnego
