icz - doktor honoris causa
skiego: N isk o się wam kłaniam zym je s t dla m nie to wyróżnienie...
W numerze m.in.:
Gutorow Grabowski
Hanuszkiewicz Nicieja
Smolińska Suchoński
^Wieczorek
BO BG UO i
Wierciński Syty
PISMO UNIWERSYTETU OPOLSKIEGO
iR 2 (24) luty - marzec 2001
SSN 1427-7506 cena 3 zł
INDEKS nr 2 (
W tym numerze „Indeksu"
Kronika uniw ersytecka...3
Posiedzenie Senatu U O ... 7
„Nisko się wam kłaniam...” ... 8
L audacja... 11
Pilnujcie szczęścia, pilnujcie światłości... 13
Potrzebuję akceptacji... 14
Nieduże miasta - duże szanse... 16
UM K w pigułce... 16
Uniwersytet tożsamy z m iejscem ... 17
Certyfikat akredytacyjny dla Instytutu H isto rii... 18
Nominacje profesorskie...18
Nowe władze Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju U O 19 Nowości przydać p aty n y ... 19
Bliżej S łońca... 20
Nowoczesny podgląd n ie b a...21
Collegium po raz drugi o tw a rte ...21
Salon profesora D u d k a ... 22
Wydawnictwo UO: sukcesy i k ło p o ty ... 24
Laury za prace o Śląsku... 24
Sprawniej i nowocześniej... 24
Wygnany z E g ip tu ... 25
Kędzierzyńscy bankowcy - naszej uczelni... 28
Stypendium dla młodego naukow ca...28
W mojej pracowni - Zrozumieć R o sję ...29
Przyszedł Słowianin do M cD onalda...30
Prof. Adam Suchoński o „przygłupich bohaterach” 33 Sensy chicha ... 31
Małe jest p ię k n e ...35
Była kiedyś „Fama” ... 39
„Świętości szargać, czyli paszkwil na profesorów! ” ...40
„Opolski Akropol” ... 43
Z cyklu: Głowy opolskie... 44
Odeszła dr Antonina Saw icka...45
Medal z O p a w y ... 45
Zaproszenie na konferencję... 45
Fizyka filozofią naszych czasów ... 46
Absolwentka naszej fizyki... 46
Kość policzkowa kością niezgody... 48
„MOST” - nic chciana szansa?... 49
Zatruta w rażliw ość... 49
Mistrz - idea w tradycji...50
Trzecie tysiąclecie...51
Idea uniwersytetu ( I I I ) ...52
Jak prostować cudze ścieżki?... 53
Wydawca: Uniwersytet Opolski, ul. Oleska 48, Opole, gm ach główny U O , pok. 149, tel. 454-58-41 w. 2406 Zespół redakcyjny:
Barbara Stankiewicz-Buchowska (red. naczelna), Beata Zarem ba-Lekki.
Zdjęcia: Jerzy Mokrzycki.
Skład: Dariusz Olczyk, 0-602876121.
D ruk: D rukarnia św. Krzyża.
Reklam a: tel. 0-606723307, 0-602816827.
e-mail: redakcja@indeks.uni.opole.pl Internet: www.indeks.uni.opole.pl
„W mojej drodze z Profesorem-materią, po każdym prze stawieniu (tak się złożyło, że były one spontanicznie przyjm wane przez publiczność i agresywnie przez krytyków, bo ka da nowa forma drażni ludzi, którzy nie wiedzą, na czym p lega teatr), starałem się wyciągnąć wiadomości teoretyczne : zrobionego spektaklu. Sumowałem to, czego się nauczyłe.
przy okazji robienia spektaklu i o czym natychmiast - robi:
kolejny sjaektakl - z całą świadomością zapominałem.
Wystąpienie Adama Hanuszkiewicza w trakcie urc czystości nadania mu tytułu doktora honoris causa Un wersytetu Opolskiego - na str. 13.
„Unika się tu mentorstwa i jakiegokolwiek doktryner stwa. Nie tworzy się żadnych syntez, nie zamyka tematów nie przyjmuje stanowisk. Nie należy tutaj nawoływać i agito wać za czymkolwiek. Nad dyskusją unosi się aura życzliwo ści, szacunku bądź uprzejmości w stosunku do polemistj i kontrowersyjnych opinii.”
O słynnym wrocławskim salonie prof. Józefa Dudka - czytaj na str. 22.
„Nie jest to książka wprost o Lwowie, mimo że tam są jej prawdziwe korzenie. Jest to zanotowanych 35 migawek pamię
ci o tym, jak historia przerzucała ludzi z kąta w kąt, jak okolicz
ności powodowały, że oni rośli, stawali się bohaterami, zadzi
wiali swymi czynami i swą postawą. Ale też o tym, jak niektó
rzy z nich karleli i ocierając się o nikczemność, a nawet podłość, zapadli się w ludzką niepamięć albo bolesne wsjaomnienie.”
O najnowszej książce Jerzego Janickiego pt. „Czkaw
ka” pisze na str. 25 prof. Stanisław Sławom ir Nicieja w tekście „Wygnany z Egiptu”.
„Rosjanie są w stadium poszukiwania własnej tożsamości, własnej drogi. Od lat dziewięćdziesiątych trwa w Rosji wiel
ka dyskusja nad przyszłością Rosji właśnie. Sołżenicyn wydał broszurę, w której pytał i próbował odpowiedzieć, jak odbu
dować Rosję. Na to pytanie do dziś nie ma jednej odpowie
dzi. Dużo jest natomiast w nastrojach Rosjan pesymizmu, po
wodowanego refleksją na temat utraconej wielkości impe
rium. Tęsknota za imperium mocno tkwi w tej nacji, bo Ro
sjanin zawsze miał świadomość tego, że mieszka w ogrom
nym kraju. Przestrzeń to część duszy Rosjanina.”
Rozmowa z prof. Aleksansandrą W ieczorek z Instytu
tu Filologii Wschodniosłowiańskie-
j U O - na str. 29.
„Przestrzegamy dzieci, żeby w dniu wigilijnym zachowy
wały się grzecznie - bo »jaka Wigilia, taki cały rok« - i nie zdajemy sobie sprawy, że tak samo postępowali nasi pra
przodkowie, ale dla nich był to wyraz szacunku, jakim obda
rzali przybywające w tym dniu na ziemię dusze. Dalej - sian
ko kładzione pod obrusem, według wykładni Kościoła, »na pamiątkę żłóbka małego Jezuska«. I ten zwyczaj ma swoje korzenie w czasach słowiańskich. W tym dniu Słowianie nie
śli na groby swoich bliskich - pokryte o tej porze roku suchą trawą, czyli takim siankiem - pokarm.”
O tym, że folklorystyka jest pasjonującą dziedziną nauki przekonuje dr hab. Teresa Smolińska, kierownik Katedry Folklorystyki Instytutu Filologii Polskiej U O - na str. 30.
„Chory na śląskość, chorował na nią i wtedy, kiedy było tylu odwróconych. Od czasu do czasu - raz gorzko, kiedy in
dziej prześmiewczo - mówi o ogłupiaczach ludu śląskiego.
O tych wczorajszych i tych dzisiejszych. Z tylu różnych pa
rafii. Sam do własnej śląskości dookreśleń me potrzebuje.
Czasem tylko zgrzeszy silesiocentryzmem. Żartuje z innych, pokpiwa i z siebie. Wie dużo. Z wielu dziedzin.”
Czyj portret kreśli tym razem dr Adam Wierciński w swoich „Głowach opolskich” ? Czytaj na str. 44.
luty - m arzec 2001 3
KRONIKA UNIWERSYTECKA
19 stycznia. Prorektor U O prof.
Józef Musielok wziął udział w spotka
niu zorganizowanym przez Uniwer
sytet Śląski, poświęconym zagadnie
niom zakupu aparatury naukowej w sytuacji zmieniających się przepi
sów podatkowych VAT.
Rektor U O prof. Stanisław S. N i- cieja był gościem „Salonu profesora D udka” (o salonie prof. Dudka czytaj na stronie 22).
23 stycznia. Rektor U O prof. Sta
nisław S. Nicieja wziął udział w uro
czystości wręczenia dyplomów, przy
znawanych osobom i instytucjom za
angażowanym w ratowanie zabytków.
Uroczystość - z udziałem zastępcy ge
neralnego konserwatora zabytków dra Marka Rubnikowicza - odbyła się w Villi Académica - nagrodzonym obiekcie (rozmowa z dr. Markiem Rubnikowiczem - na stronie 17).
24 stycznia. Odbyło się Walne Ze
branie Stowarzyszenia na Rzecz Roz
woju U O . Wybrano nowy Zarząd oraz Komisję Rewizyjną Stowarzy
szenia. Przewodniczącym Stowarzy
szenia został N orbert Kwaśniok, wi
ceprzewodniczącą - dr Janina Haj- duk-Nijakowska.
Władze Uniwersytetu podzięko
wały ustępującym członkom Zarządu - przewodniczącemu Stowarzyszenia mgr. inż. Stanisławowi Podwińskie-
m u i wiceprzewodniczącej mgr Alinie Jakubowskiej-Kieler. (Rozmowa
z Norbertem Kwaśniokiem - na stro
nie 19).
25 stycznia. Odbyło się posiedze
nie Senatu Uniwersytetu Opolskiego - gościem specjalnym był JM Rektor
Uniwersytetu Mikołaja Kopernika prof. Jan Kopcewicz (o wizycie prof.
Jana Kopcewicza czytaj na stronie 16).
26 stycznia. Prorektor U O prof.
Leszek Kuberski oraz pełnomocnik rektora ds. rekrutacji dr Jerzy Wie- chuła uczestniczyli w konferencji zor
ganizowanej przez UŚ, poświęconej problemowi „Matury 2002”.
29 stycznia. Gośćmi prorektora U O prof. Józefa Musieloka byli: O li
vier Jacquot, attache ds. współpracy uniwersyteckiej Ambasady Francji w Polsce oraz Elizabeth de Pont- briand-Leżańska, delegat generalny ds. Alliance Française w Polsce. G o
ście wizytowali opolski Ośrodek Aliance Française, którym opiekuje się dr hab. Krystyna Modrzejewska z Instytutu Filologii Polskiej U O .
1 lutego. Rektor U O prof. Stani
sław S. Nicieja wspólnie z kwestor mgr Marią Najdą spotkał się z Małgorzatą Miszkiewicz - dyrektor Banku Pekao SA Oddział w C>polu. Omawiano za
sady współpracy i sponsoringu.
7 lutego. Rektor U O prof. Stani
sław S. Nicieja spotkał się z prof. A n
drzejem Gawdzikiem - dyrektorem Instytutu Ciężkiej Syntezy Organicz
nej w Kędzierzynie-Koźlu. Omawia
no sprawy dot. współpracy między obu placówkami naukowymi.
8 lutego. Prorektor U O prof. Jó
zef Musielok wziął udział w posiedze
niu Sekcji Uniwersyteckiej Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego w Warszawie.
12 lutego. Rektor U O prof. Stani
sław S. Nicieja spotkał się z Krystyną i Andrzejem Szczepańskimi - projek
tantami przebudowy klasztoru podo- minikańskiego. Omówiono ostatecz
ny kształt rozwiązania architekto
nicznego wieży rektorskiej oraz sztu
katerii na elewacjach: frontowej i na dziedzińcu wewnętrznym.
Prof. Jan Kopcewicz, rektor UMK w Toruniu, gościem Senatu UO.
Uroczystość wręczenia dyplomu - wyróżnienia w konkursie „Zabytek zadbany". Na zdjęciu od lewej: wicewojewoda opolski Jacek Suski, dr Marek Rubnikowicz - zastępca generalnego konserwatora zabytków, rektor UO prof. Stanisław S. Nicieja.
4 INDEKS nr 2 (
Zjazd Rektorów Uczelni Technicznych w Kamieniu Śląskim. Na zdjęciu prof.
Edmund Wittbrodt. minister edukacji narodowej (w środku) w rozmowie z rek
torem Politechniki Wrocławskiej prof. Andrzejem Mulakiem i rektorem UO prof. Stanisławem S. Nicieją.
13 lutego. Odbyła się uroczystość przekazania teleskopu Meade 12 z ka
merą CCD , daru Fundacji Alexandra von Humboldta, Instytutowi Fizyki U O . W imieniu Fundacji teleskop przekazał Rolf Papenberg, konsul R F N w Opolu (o uroczystości czytaj na stronie 20).
14 lutego. JM Rektor U O prof.
Stanisław S. Nicieja - na zaproszenie JM Rektora Demetera Krupki - wziął udział w uroczystościach 10-lecia Uniwersytetu Śląskiego w Opawie.
W trakcie uroczystości został uhono
rowany pamiątkowym medalem Uni
wersytetu Opawskiego - w uznaniu
zasług na rzecz współpracy między uczonymi polskimi i czeskimi.
15 lutego. Rektor U O prof. Stani
sław S. Nicieja wziął udział w spotka
niu podsumowującym obrady Konfe
rencji Rektorów Polskich Uczelni Technicznych, gdzie spotkał się z mi
nistrem edukacji narodowej prof. Ed
mundem Wittbrodtem. Obrady od
bywały się w Centrum Kultury i N a
uki Wydziału Teologicznego w Ka
mieniu Śląskim.
Tego samego dnia rektor U O prof.
Stanisław S. Nicieja spotkał się z pre
zesem Zarządu Wojewódzkiego N O T w Opolu Janem Broniewiczem oraz
z zastępcą szefa Komendy Wojewóc kiej Policji w Opolu Janem Kuleszą W Klubie Akademickim odbył : jubileusz 70-lecia doc. dra Zygmur Łomnego, zorganizowany przez śr dowisko opolskich pedagogów.
Prorektor U O prof. Józef M usi lok wziął udział w posiedzeniu Rac Głównej Szkolnictwa Wyższeg w Warszawie.
15-17 lutego. Prorektorzy UC prof. Leszek Kuberski oraz prof. Józe Musielok wzięli udział w podsumo waniu projektu TEMPUS. Semina rium, które odbyło się w Jeleniej Gó rze, dotyczyło tematu: „Zapewnienk jakości uczelni jako narzędzie zmian”.
16 lutego. Rektor U O prof. Stani
sław S. Nicieja spotkał się z redakto
rem naczelnym „Trybuny Śląskiej”
Maciejem Siembiedą, absolwentem naszej uczelni. Omawiano sprawy współpracy między Uniwersytetem Opolskim a redakcją tej największej na Śląsku gazety.
Tego samego dnia rektor U O prof.
Stanisław S. Nicieja spotkał się z Wło
dzimierzem Czarzastym - sekreta
rzem Krajowej Rady ds. Radia i Tele
wizji oraz z posłanką Aleksandrą Ja
kubowską.
Rada Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej rozstrzygnęła Konkurs o Sty
pendia Krajowe dla Młodych N a
ukowców na rok 2001. Jednym z lau
reatów konkursu został dr Maciej Bu
jak, pracownik Instytutu Chemii U O (szczegóły - na stronie 28).
17 lutego. Rektor U O prof. Stani
sław S. Nicieja gościł prof. Andrzeja Pelczara - przewodniczącego Rady
Na zdjęciu, od lewej: prorektor UO prof. Leszek Kuber
ski, zastępca komendanta wojewódzkiego Policji w Opo
lu Jan Kulesza, rektor UO prof. Stanisław S. Nicieja oraz Jan Broniewicz, prezes ZW NOT w Opolu.
Od lewej: Włodzimierz Czarzasty - sekretarz Krajowej Rady ds. Radia i Telewizji, posłanka Aleksandra Jakubow
ska, rektor UO prof. Stanisław S. Nicieja.
luty - m arzec 2001 5
Od lewej: prof. W ładysław Hendzel, prof. Tadeusz Bujnicki, dziekan Wydz. Filologicznego prof. Stanisław Kochman, prof. Andrzej Pelczar - przewodniczący Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego, rektor UO prof. Sta nisław S. Nicieja.
Głównej Szkolnictwa Wyższego (by
łego rektora UJ). Podczas spotkania przedstawił stan obecny i perspekty
w y rozwoju naszego Uniwersytetu.
Po spotkaniu prof. Andrzej Pelczar i prof. Stanisław S. Nicieja wyjechali wspólnie do Torunia.
18-19 lutego. JM Rektor U O prof. S. Nicieja wziął udział w posie
dzeniu Konferencji Rektorów Uni
wersytetów Polskich, połączonym z jubileuszem 55-lecia Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu - z okazji jubileuszu rektor U O prze
kazał na ręce JM Rektora UM K prof.
Jana Kopcewicza specjalny adres gra
tulacyjny od opolskiego środowiska uniwersyteckiego.
19 lutego. Rektor U O prof. Stani
sław S. Nicieja spotkał się z prof. Kar
lem Dedeciusem - dyrektorem Insty
tutu Polskiego w Darmstadt oraz z drem Eugeniuszem Gorczycą - se
kretarzem Fundacji na Rzecz Współ
pracy Polsko-Niemieckiej.
W Uniwersytecie Opolskim odby
ła się debata pt. „Mniejszość niemiec
ka na Śląsku Opolskim w świetle in
tegracji Polski z Unią Europejską”.
Zorganizował ją Instytut N auk Spo
łecznych oraz Niezależne Zrzeszenie Studentów U O .
21 lutego. Rektor U O prof. Stani
sław Sławomir Nicieja oraz prof. Le
szek Kuberski, prorektor U O gościli Zespół Oceniający Uniwersyteckiej Komisji Akredytacyjnej, której prze
wodniczył ks. prof. Piotr Wąsowicz
Spotkanie rektora UO prof. Stani
sława S. Nicieji z Karlem Dedeciusem, dyrektorem Instytutu Polskiego w Darmstadt.
z KUL-u. W komisji byli m.in. prof.
Wiesław Kaczanowicz (UŚ) i prof.
Wojciech Wrzosek (UMK) (szczegóły - na stronie 18).
Rektor U O prof. Stanisław S. N i
cieja spotkał się z dyrektorem „Ener- gobudowy”, Andrzejem Susło. O m a
wiano sprawy finalizacji prac przy budowie akademika „Niechcic”.
22 lutego. Obradował Senat U O (czytaj na stronie 7).
Rektor U O prof. Stanisław S. N i
cieja spotkał się w Villi Académica z architektem Andrzejem Krzyżań- skim. Omawiano sprawy stworzenia lapidarium na cmentarzu przy ul.
Wrocławskiej w Opolu.
23 lutego. Podczas wyjazdowego posiedzenia Parlamentu Studenckiego U O w Pokrzywnej Leszek Kuberski, prorektor U O ds. dydaktyki i spraw studenckich przedstawił bieżącą sytu
ację uczelni i możliwości rozdziału środków z funduszu pomocy mate
rialnej dla studentów.
26 lutego. W Centrum Kultury i Nauki Wydziału Teologicznego w Kamieniu Śląskim odbyło się uro
czyste posiedzenie Rady Wydziału Teologicznego związane z uzyskaniem uprawnień do nadawania stopnia na
ukowego doktora habilitowanego oraz jubileuszem 65. urodzin ks. prof.
Janusza Czerskiego. Rektor U O prof.
Stanisław S. Nicieja przekazał na ręce ks. prof. Alfonsa Nossola - Wielkiego Kanclerza Wydziału Teologicznego i ks. prof. Helmuta Sobeczki - dzieka-
Narada dotycząca przebudowy wzgórza klasztornego. Od lewej: rektor UO prof. Stanisław S. Nicieja, wiceprezydent Opola Władysław Brudziński, prezydent Opola Leszek Pogan, Zdzisław Sworowski - zastępca dyr. admini
stracyjnego UO ds. inwestycji.
na Wydziału Teologicznego specjalny adres gratulacyjny. W adresie tym na
pisano m.in.: „W ydarzenie to zosta
nie zapisane złotym i zgłoskami w annałach Uniw ersytetu Opolskie
go. Jest to bowiem nie tylko pełna emancypacja jednego z głównych
wydziałów naszej Uczelni, ale jedno
cześnie najpoważniejszy czynnik na drodze do pełnej autonom ii, k tórą dzięki tem u faktowi Uniwersytet Opolski otrzym ał.
Dziś bowiem nasza Uczelnia li
czy 69 profesorów ty tularnych (do praw autonom icznych potrzeba 60) i połowa wydziałów uniwersytec
kich posiada praw a habilitowania.
A takie wym agania stawia przed nam i R ada G łów na Szkolnictwa Wyższego i M inisterstwo Edukacji N arodow ej. Jesteśmy dziś więc U n i
w ersytetem w pełni autonom icz
nym, z wszelkimi praw am i przysłu
gującymi m u z racji tej pozycji.
W dziele dochodzenia do au to nom ii U niw ersytetu Opolskiego rola W ydziału Teologicznego, kie
row nictw a i całej kadry naukow o- dydaktycznej jest tru d n a do przece
nienia. Proszę więc przyjąć wyrazy jak najserdeczniejszych podzięko
wań oraz wielkiego uznania, które kieruję przede wszystkim na ręce w spółtwórców naszego Uniwersy
te tu - ks. arcybiskupa prof. Alfonsa Nossola i ks. dziekana prof. H elm u ta Sobeczki oraz wszystkich człon
ków społeczności W ydziału Teolo
gicznego: wielkich budowniczych kam pusu teologicznego w naszym mieście i wspaniałych o rganizato
rów s tru k tu r wydziałowych oraz
sem inaryjnych, k tóre w tak świetny sposób sprawdzają się na co dzień w n o rm alnym rytm ie pracy U n i
wersytetu.
Jestem osobiście zaszczycony, że przyszło mi kierować Uniwersytetem w latach jego wielkiej rozbudowy i że mogę współpra
cować na co dzień z tak zna
komitymi uczo
nymi, duszpaste
rzami, kreatora
mi opolskiej teo
logii i bliskimi mi bardzo ludź
mi, przez ich wrażliwość, po
czucie obowiąz
ku oraz piękne cechy lojalności, k o l e ż e ń s t w a i przyjaźni, które zawsze znajdo
wałem i znajduję na tym najprężniej rozwijającym się na Uniwersytecie Opolskim Wydzia
le, jakim jest Teologia”.
26-27 lutego. Odbyła się XI Zi
mowa Giełda Piosenki zorganizowa
na przez Samorząd Studencki UO.
Zespół Natalia Grosik Band otrzymał z rąk Leszka Kuberskiego, prorektora U O , nagrodę Rektora U O i Złoty Wiatraczek.
28 lutego. Prorektor U O Leszek Kuberski uczestniczył w uroczystości
nadania tytułu Doktora Honor;
Causa Uniwersytetu Wrocławskieg profesorom: Adamowi Bielańskierm i Romanowi Wapińskiemu.
1 m arca. Rektor U O prof. Stani sław S. Nicieja spotkał się z ordyna riuszem opolskim ks. abp. prof. Al fonsem Nossolem. Omawiano spra
wy ważkie dla przyszłości nasze uczelni i regionu.
2 m arca. Rektor U O prof. Stani
sław S. Nicieja spotkał się z prezyden
tem O pola Leszkiem Poganem. O m a
wiano warunki przejęcia przez naszą uczelnię budynku tzw. Sierocińca Po- rscha na Opolskim Akropolu. Dys
kutowano o niejasnościach prawnych i zabiegach U rzędu Marszałkowskie
go, pragnącego przejąć ten obiekt dla swoich potrzeb.
5 m arca. Rektor U O prof. Stani
sław S. Nicieja - na zaproszenie Pre
zydenta RP Aleksandra Kwaśniew
skiego - uczestniczył w spotkaniu przedstawicieli środowisk naukowych z kraju i zagranicy z okazji 10-lecia miesięcznika „Nauka i Przyszłość”.
Spotkaniu, które odbyło się w Sali Obrazowej Pałacu Prezydenckiego, przewodniczył prof. Janusz Tazbir, wiceprezes Polskiej Akademii Nauk.
Tego samego dnia rektor U O prof.
Stanisław S. Nicieja spotkał się z prof.
Henrykiem Ratajczakiem - dyrekto
rem Stacji Naukowej PA N w Paryżu (byłym rektorem Uniwersytetu W ro
cławskiego), wybitnym polskim che
Jubileusz Kazimierza Górskiego. Na zdjęciu: Jubilat z żoną (z prawej), od lewej - rektor UO Stanisław S. Nicieja, Jerzy Janicki i Karol Soroczko, lekarz drużyny Górskiego.
B L . * -is
■«¡¡1
WĘ'
’ f v1'
|$(
wL- ik
-jm :
- Hik. 1 ^ ^
K .V
**i
.Spotkanie rektora UO prof. Stanisława S. Nicieji z Jolantą Szymanek-Deresz, szefową Kancelarii Prezy
denta RP.
luty - m arzec 2001 7
mikiem, członkiem rzeczywistym PAN. Omawiano szczegóły przyjaz
du prof. Henryka Ratajczaka do Opola oraz prezentacji opolskiego środowiska w Paryżu (dyrektor Stacji Naukowej P A N w Paryżu bardzo mocno angażuje się w promocję pol
skich uniwersytetów we Francji).
Rektor U O prof. Stanisław S. N i
cie ja spotkał się z szefową Kancelarii Prezydenta RP minister Jolantą Szy- manek-Deresz.
Rektor U O prof. Stanisław S. Ni- cieja uczestniczył w jubileuszu 80-le- cia urodzin Kazimierza Górskiego.
6 marca. Rektor U O prof. Stani
sław S. Nicieja i prorektor U O prof.
Leszek Kuberski wręczyli 18 wyróż
niającym się studentom Uniwersytetu Opolskiego Nagrody Rektora za bar
dzo dobre wyniki w nauce i aktywną pracę na rzecz środowiska akademic
kiego w roku 1999/2000.
7 marca Prorektor U O prof. Le
szek Kuberski wziął udział w nara
dzie prorektorów uczelni państwo
wych z udziałem ministra Edmunda W ittbrodta. Narada poświęcona była zasadom rekrutacji na studia w roku akademickim 2002/2003 i aktualnej
sytuacji w zakresie pomocy material
nej dla studentów.
Koło Naukowe Teologów zorga
nizowało spotkanie z redakcją „Tygo
dnika Powszechnego” pt. Zatruta wrażliwość. Wykład wiodący wygło
sił rektor Uniwersytetu Śląskiego prof. Tadeusz Sławek (o sesji czytaj na stronie 49).
8-9 marca. Jubileusz powołania Uniwersytetu Opolskiego połączony z nadaniem tytułu doktora honoro
wego Adamowi Hanuszkiewiczowi (o uroczystości i honorowym dokto
rze czytaj na stronie 8).
Posiedzenie Senatu UO
22 lutego 2001 r.
• Przewodniczący Senatu prof.
Stanisław Nicieja poinformował 0 posiedzeniu Konferencji Rektorów Uniwersytetów Polskich, które od
było się w dniach 17-19 lutego br.
w Toruniu i połączone było z ob
chodami 55-lecia Uniwersytetu Mi
kołaja Kopernika. Konferencja p o święcona była kondycji szkolnictwa wyższego, coraz trudniejszej sytuacji finansowej niektórych polskich uczelni - m.in. Uniwersytetu Biało
stockiego, Akademii G órniczo-H ut
niczej w Krakowie.
R ektor poinformował, że Mini
sterstwo Edukacji Narodowej zło
żyło obietnicę podniesienia w bieżą
cym roku wynagrodzeń asystentom 1 adiunktom , a w najbliższej per
spektywie zrównania tych zarobków ze średnią krajową.
Kilka słów poświęcił prof. St. S.
Nicieja zorganizowanemu przez Po
litechnikę Opolską Zjazdowi R ekto
rów Uczelni Technicznych, w k tó rym wzięli udział minister edukacji narodowej prof. Edm und W ittbrodt oraz przewodniczący Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego prof. A n
drzej Pelczar. O brady odbyły się w C entrum K ultury i N auki W y
działu Teologicznego U O w Kamie
niu Śląskim.
N a koniec rektor poinformował o uzyskaniu przez Instytut Historii U O akredytacji na najbliższych 3 lat oraz o prow adzonych działaniach na
rzecz pozyskania budynku po byłym szpitalu dziecięcym przy placu Ko
pernika.
• Przewodniczący Senatu prof.
Stanisław Nicieja pogratulował prof.
dr. hab. Joachimowi Glenskowi mianowania na stanowisko profeso
ra zwyczajnego. Pogratulował rów nież dr hab. Aleksandrze Wieczo
rek uzyskania tytułu naukowego profesora nauk humanistycznych.
• Decyzją JM Rektora U O sty
pendia naukowe z funduszu stypen
dialnego przeznaczonego na zakoń
czenie prac naukowo-badawczych (związanych ze złożeniem w nio
sków o nadanie tytułu naukowego profesora) otrzymali: dr hab. Kry
styna Czaja, ks. dr hab. Piotr Ja- skóła, dr hab. Bronisław Kodzis, ks. dr hab. Józef Król, dr hab. Ja
nusz Kyzioł, dr hab. Wanda Lasz- czak, dr hab. Krystian Ledwoń, dr hab. Józef Musielok, dr hab. R o
man Nowacki, dr hab. Wiesław Olkusz, dr hab. Ryszard Pietrzak, dr hab. Teresa Smolińska, dr hab.
Krzysztof Tarka, dr hab. Bogu
sław Wyderka, dr hab. Jacek Zale
ski, dr hab. Marek Zybura.
Za przyznanie stypendiów w imieniu wszystkich wyróżnionych podziękowała dr hab. (prof. U O ) Teresa Smolińska.
• Dziekan Wydziału Filologicz
nego prof. dr hab. Stanisław Koch- man poinformował o przebiegu prac związanych z nadaniem Adamowi
Hanuszkiewiczowi tytułu doktora honoris causa U O .
N a wniosek dziekana prof. Stanisła
wa Kochmana Senat Uniwersytetu Opolskiego podjął następującą uchwałę:
Senat Uniwersytetu Opolskiego na swym posiedzeniu w dniu 22 lutego 2001 r. jednomyślnie podjął uchw a
łę o nadaniu Adam ow i Hanuszkie
wiczowi tytułu doktora honoris cau
sa Uniwersytetu Opolskiego.
• D r Wanda Matwiejczuk, dy
rektor Biblioteki Głównej U niw er
sytetu Opolskiego przedstawiła działalność biblioteki w 2000 r.
Sprawozdanie dyrektor W andy Matwiejczuk uzupełnił przewodni
czący Rady Bibliotecznej, prof. Stani
sław Kochman. Zaznaczył, że w 2001 roku trzeba wygospodarować ok. 300 tys. złotych w związku z konieczno
ścią opracowania projektu nowego obiektu bibliotecznego. Bibliotece potrzebne są także nowe pomieszcze
nia magazynowe, fundusze na zakup nowych książek i modernizację po
mieszczeń bibliotecznych.
• Zbigniew Zuchewicz, prze
wodniczący Samorządu Studenckie
go, przedstawił sprawozdanie z dzia
łalności organizacji w 2000 roku.
• Protokół z poprzedniego posie
dzenia Senatu przyjęty został bez uwag.
Przygotowała:
Lucyna Kusyk
8 INDEKS n r 2 (2 ‘
Adam Hanuszkiewicz - doktorem honorowym Uniwersytetu Opolskiego
„Nisko się wam kłaniam..."
Na wniosek Rady Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Opolskiego Senat UO podjął uchwałę o uho
norowaniu Adama Hanuszkiewicza tytułem doktora honoris causa. Wolę Senatu UO wypełnił rektor UO prof. Stanisław Sławomir Nicieja, nadając Hanuszkiewiczowi tę najwyższą akademicką godność.
Uroczystość odbyła się 9 marca 2001 roku, w przed
dzień siódmej rocznicy powstania Uniwersytetu O pol
skiego, w auli Wydziału Teologicznego U O . Przybyli na nią m.in. przedstawiciele wielu polskich uczelni w yż
szych, władz wojewódzkich i miasta Opola, parlamenta
rzyści, ludzie kultury, szefowie placówek kulturalnych i oświatowych, a także firm, które od lat wspomagają na
szą uczelnię. W uroczystości wziął również udział ks. abp Alfons Nossol, pierwszy - w siedmioletniej historii U ni
wersytetu Opolskiego - doktor honoris causa U O , Wiel
ki Kanclerz W ydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego.
Po odśpiewaniu przez chór akademicki D ram m m a per Musica hymnu narodowego, głos zabrał rektor U O prof.
Stanisław Sławomir Nicieja, który pokrótce scharaktery
zował dotychczasowe osiągnięcia i pozycję Uniwersytetu Opolskiego wśród polskich uczelni wyższych. Postać Adama Hanuszkiewicza przybliżył w swoim wystąpieniu prof. Stanisław Kochman, dziekan Wydziału Filologiczne
go U O , uzasadniając przyznanie mu tego zaszczytnego ty
tułu słowami: Kandydatura A dam a H anuszkiewicza, wybitnego współczesnego artysty i reżysera, do tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Opolskiego jest,
m oim zdaniem , ze wszech m iar uzasadniona, a w szczę
cie postępowania w tej sprawie przynosi zaszczyt W y
działow i Filologicznemu. Opowiadając się za tą kandy
daturą dajem y w yraz temu, ja k hum anistyka opolska wysoko ceni twórców i artystów tej miary co Kazim ierz K utz, Wojciech Kilar, Tadeusz R óżew icz i A dam H a
nuszkiewicz. O ileż uboższe byłoby nasze życie ducho
we, nasze człowieczeństwo, nasz świat wyobraźni, sys
tem wartości, gdyby nie b ył nieustannie p rze z ponad p ó ł w ieku karm iony ich propozycjami artystycznymi. A dam H anuszkiew icz jest szczególnie bliski mojem u pokole
niu. N iekonform istyczna postawa artystyczna, intelektu
alna i życiowa A dam a H anuszkiew icza była dla nas w trudnych czasach w zlo tó w i upadków wielką ostoją i wsparciem duchowym.
Laudację, którą co chwila przerywały oklaski (Hanusz
kiewicza szczególnie rozbawiła wzmianka o jego walorach osobistych: m.in. urodzie i głosie), wygłosił prof. d r hab.
Piotr Obrączka (tekst laudacji - na str. 11), po czym rek
tor U O prof. Stanisław Sławomir Nicieja wręczył Adamo
wi Hanuszkiewiczowi dyplom doktora honoris causa U ni
wersytetu Opolskiego. Odczytywanie treści dyplomu zbiegło się w czasie z biciem kościelnych dzwonów na
Na zdjęciu od lewej: prorektor UO prof. Leszek Kuberski, prorektor UO prof. Józef Musielok, rektor UO prof. Sta
nisław S. Nicieja, prorektor UO prof. Krystyna Borecka, dziekan Wydziału Filologicznego UO prof. Stanisław Kochman, dziekan Wydziału Teologicznego UO ks. prof. Helmut Sobeczko, Adam Hanuszkiewicz.
luty - m arzec 2001 9
Jj}
Hanuszkiewicza szczególnie rozba
wiła wzmianka o jego walorach osobistych...
Anioł Pański - wykorzystał to składający Hanuszkiewi
czowi gratulacje wicewojewoda opolski Jacek Suski, utrzymując, że jest to dow ód przychylności niebios dla nowego doktora honoris causa naszej uczelni. Oprócz gra
tulacji (także od nieobecnych na uroczystości - pisemne gratulacje i życzenia przysłali Hanuszkiewiczowi m.in.:
minister kultury i dziedzictwa narodowego Kazimierz Mi
chał Ujazdowski, minister edukacji narodowej prof. Ed
mund W ittbrodt, prof. Jan Bratkowski, Jan Englert oraz rektorzy największych polskich uczelni wyższych) dostał Adam Hanuszkiewicz i dwa oryginalne prezenty: statuet
kę opolskiej Karolinki (wręczyła ją wiceprezydent Opola, Halina Żyła, z dedykacją: Dla znaw cy piękna i pięknych kobiet) oraz laskę z odkręcaną rączką, w której wnętrzu kryła się... buteleczka. Ten ostatni prezent wręczył H a
nuszkiewiczowi N orbert Kwaśniok, prezes Stowarzysze
nia na Rzecz Rozwoju Uniwersytetu Opolskiego, który przybył na tę uroczystość z delegacją Towarzystwa Miło
śników Rybnika, a zwracając się do bohatera uroczystości powiedział: Trzy dni tem u stuknęła m i siedemdziesiątka.
I tak oto przekroczyłem półm etek. J u ż dawno pow ie
działem Panu Bogu: szach! C zekam teraz na Jego nie
uchronne: M A T ! Lecz cieszę się ju ż teraz, że spotkam Tam: Pana Boga i Piotra, i Wszystkich Świętych, przyja
ciół szczerych, w rogów zawziętych... Schillera, Goethe
go, Puszkina, Dantego, Słowackiego na H ondzie, Mic
kiewicza p rzy rondzie... A pierw sze co uczynię tam wśród chm urek w Agencji - na rogu Lw ow skiej i H ali
cza - w ykupię sobie abonam ent na w szystkie spektakle H anuszkiew icza!
Wystąpienie doktora honoris causa Uniwersytetu O pol
skiego Adama Hanuszkiewicza poprzedził występ Chóru Akademickiego „Dramma per Musica” pod dyrekcją Elż
biety Trylnik - w wiązance melodii dedykowanych H a
nuszkiewiczowi. Po raz pierwszy w dziejach chóru chórzy
stów zawiodły nerwy (rektor Nicieja uznał to później za wpływ zniewalającego w dzięku bohatera uroczystości)
i do pierwszej z pieśni „podchodzili” dwukrotnie... C o nie zmienia faktu, że chór wzruszył Hanuszkiewicza do łez, śpiewając: G dybym ja była słoneczkiem na niebie, świeci
łabym ja, Adasiu, dla ciebie...
W absolutnej ciszy sala wysłuchała bardzo osobistego wystąpienia nowego doktora honorowego U niw ersytetu Opolskiego. Adam Hanuszkiewicz (pełny tekst - str. 13) podkreślił, że ten doktorat opolskiej uczelni ma dla niego wielkie znaczenie: - Jest w ydobyciem z sa
motności. N isko się w a m kłaniam , bo nie wiecie, czym to jest dla mnie.
Niemal w ostatniej chwili do auli Wydziału Teologicz
nego wpadł Kazimierz Kutz, też doktor honorowy Uni
wersytetu Opolskiego (1997 rok), który „wywołany do od
powiedzi” przez rektora U O prof. Stanisława S. Nicieję, wygłosił zaimprowizowaną naprędce, a przyjętą burzliwy
mi oklaskami mowę: - Magnificencjo, szanowni państwo i ty, Adamie, świeżo upieczony... R ektor zaw sze mnie w yryw a do odpowiedzi i ja zawsze, robiąc te trzy kroki, jakie mnie dzielą od mównicy,, muszę w y myśleć, co po
wiedzieć. Powiem tak: sądząc po tym, że tu jesteś, specjal
nością tej uczelni są doktorzy wielożenni. A le to ma wiel
k i sens. Bo tu żyje i króluje największy humanista mię
d zy biskupami, arcybiskup Alfons Nossol, który toleran
cję ma w każdej swojej komórce.
A dam H anuszkiewicz, m im o swego słusznego wieku, enfant terrible polskiego teatru, chłopiec, ma maniakalny stosunek do polskiej tradycji literackiej. Jako aktor, reży
ser, dyrektor - tym się wyróżnia wśród polskich reżyse
rów i ju ż za to należy m u się doktorat.
Adasiu, kocham cię od dziecka! Jedna z twoich żon jest moją bliską krewną. Łączy m nie z tobą i to, że obaj swoje żony staraliśmy się dobierać z branży. Bo obca żo
na - to dodatkowe nieszczęście.
Ten doktorat to praw dziw a omasta twojego życia.
Hej, Adasiu!
10 INDEKS nr 2 (24)
* * *
Uroczystości związane z nadaniem Adamowi H a
nuszkiewiczowi tytułu dok
tora honoris causa U niw er
sytetu Opolskiego zaczęły się już 8 marca. W tym dniu, w holu budynku głównego Uniwersytetu, otw arta została wystawa monograficzna, poświęcona honorowem u doktorow i - znalazły się na niej fotogra
fie, dokum enty (m.in. re
cenzje krytyków), a także karty do gry, z Hanuszkie
wiczem w roli figur. W ysta
wę przygotowali pracowni-
Nadanie tytułu doktora h.c. Adamowi Hanuszkiewiczowi.
cy Biblioteki Głównej U n i
w ersytetu Opolskiego.
Przez dwa kolejne wie
czory (8 i 9 marca) w opol
skim Teatrze im. Jana Kocha
nowskiego aktorzy Adama Hanuszkiewicza z warszaw
skiego Teatru Nowego wy
stąpili w reżyserowanej przez niego sztuce „Chopin”.
Spektakl ten został zbudowa
ny w oparciu o listy, doku
menty i wspomnienia kom pozytora.
Barbara Stankiewicz współpraca:
Katarzyna Jezierska, studentka Wydz. Politologii i Nauk Społecznych U O
A dam H anuszkiew icz (aktor, reżyser, pedagog) urodził się 16 czerwca 1924 roku we Lwowie. Karie
rę zawodową rozpoczął w 1945 roku jako aktor teatrów Rzeszowa, Jeleniej Góry, Krakowa i Poznania.
W 1955 roku osiadł w Warszawie. U znanie i popularność zyskał jako pionier Teatru Telewizji Polskiej (w la
tach 1956-1963 był dyrektorem artystycznym Teatru TVP), realizując program owo - jako jedyny w Euro
pie - setki nowatorskich przedstawień dramaturgii klasycznej. Przez kolejnych dwadzieścia lat grał, reżyse
rował i był dyrektorem najpierw w Teatrze Powszechnym (1963-1970), potem w Teatrze N arodow ym (1968- 1982), gdzie prowadził dwie sceny. Zrealizował trzysta premier (klasyka polska i europejska), poszukując cią
gle nowych środków wyrazu, starając się dotrzeć także do młodej widowni - stąd w wielu spektaklach po
jawiała się jazzowa ilustracja muzyczna Andrzeja Kurylewicza, stąd Goplana na m otocyklu w „Balladynie”
czy „A ntygona” grana przez aktorów ubranych we współczesne stroje. Jego działalność spotyka się z ży
wym zainteresowaniem także za granicą - w Wielkiej Brytanii, N iem czech, Francji, Szwecji. O dw ołany ze stanowiska dyrektora Teatru N arodow ego w stanie wojennym, przez kilka lat pracował w teatrach za gra
nicą i w Łodzi. Po powrocie do Warszawy objął dyrekcję Teatru Narodow ego, którym kieruje do dziś.
Uniwersytet Opolski ma kolejnego doktora honorowego.
lu ty - m arzec 2001 11
L A U D A C J A
z okazji nadania tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Opolskiego Adamowi Hanuszkiewiczowi
(wygłoszona przez prof. dra hab. Piotra Obrączkę)
...Uniwersytety milczą dziś i ciągle Hanuszkiewiczowi Honońs Causa nie dają, bo jakże dać Honońs komuś, kto tylko powtarza tę Causę, czyli rzecz przez mądrzejszego od niego, bo przez dramaturga napisaną! - stwierdzał przód laty przekornie Adam Hanuszkie
wicz. Cytat, dodajmy gwoli ścisłości, nieco spreparowałem, w oryginale nie znalazło się bowiem - zapewne przez skromność - nazwisko Hanuszkiewicza.
Łacińskie pojęcie doctor wykładamy jako „nauczyciel, mistrz”, honoris cau
sa oznacza dosłownie „dla zaszczytu”
(w sensie: za zasługi). Jakie są przeto za
sługi Mistrza Adama Hanuszkiewicza, które stały się podstawą nadania Mu najwyższej godności uniwersyteckiej?
Odpowiedź - pozornie prosta i oczywi
sta - nie należy jednak do łatwych, co wynika przede wszyst
kim z delikatnej materii sztuki, jaką uprawia nowy Doktor.
W przypadku pisarza czy uczonego oceniamy ich dzieła, utrwalone za pomocą tworzywa słownego. Podobnie z arty
stami - malarzami, rzeźbiarzami, architektami czy kompo
zytorami, o wielkości których świadczą zmaterializowane wytwory ich ducha.
Adam Hanuszkiewicz jest wybitną indywidualnością twórczą, jest artystą autonomicznej sztuki teatru, sztuki potężnej i wspaniałej, będącej syntezą wszystkich niemal sztuk: słowa, muzyki, plastyki, rzeźby, tańca, a jednocze
śnie ulotnej i niemożliwej do zaklęcia w trwałą formę. Te
atr - przywołajmy raz jeszcze słowa Doktora - rodzi się i umiera tegoż wieczoru.
Adam Hanuszkiewicz jest integralnym artystą teatru:
aktorem, reżyserem, pionierskim twórcą widowisk telewi
zyjnych, autorem scenariuszy teatralnych, organizatorem życia teatralnego, a także teoretykiem teatru.
Żywot artysty rozpoczął jako aktor, występując na sce
nach Rzeszowa, Jeleniej Góry (w inaugurującej działalność sceny „Zemście” grał rolę Wacława), Krakowa, Poznania, w końcu Warszawy. Doskonałe warunki zewnętrzne - wzrost, postawa, uroda, głos (wspaniałe mówienie wier
sza!) - predysponowały Go do wielkich ról bohaterskich, zwłaszcza romantycznych i neoromantycznych, takie też znalazły się w Jego repertuarze. Z ogromnej ilości Jego wy
bitnych kreacji aktorskich wymieńmy przykładowo H am leta, Konrada (w „Wyzwoleniu”), Fantazego, Pirabiego Henryka (w „Nie-Boskiej komedii”), Poetę (w „Weselu”), Cezarego Barykę (w „Przedwiośniu”), Kreona (w „Anty
gonie”), Molierowskiego D on Juana czy Raskolnikowa (w „Zbrodni i karze”).
W 1952 roku Hanuszkiewicz-aktor debiutuje w roli re
żysera teatralnego, kilka lat później zostaje głównym reży
serem Telewizji Polskiej (1957-1963). Telewizja uczyniła Go wielkim i na odwrót: telewizja, w szczególności Teatr Telewizji, zawdzięcza swą sławę właśnie Hanuszkiewiczo
wi, który stał się prekursorem i głównym twórcą sztuki wi
dowiskowej, nie będącej ani teatrem, ani kinem, lecz wido
wiskiem telewizyjnym typu teatralnego. W pionierskim okresie dojrzewania artystycznego Teatru Telewizji stał się Hanuszkiewicz twórcą indywidualnego stylu inscenizacji, twórcą estetyki telewizyjnej, współautorem podstawowych zasad technologii procesu produkcji telewizyjnej oraz - co bodaj najistotniejsze - twórcą ciekawych eksperymentów formalnych i repertuarowych. Warsztatem owych ekspery
mentów było przede wszystkim stworzone przez Niego Studio 63. Tu objawił się jako autor oryginalnych scenariu
szy. N a szczególną uwagę zasługuje szereg wieczorów po
ezji romantycznej - Mickiewicza, Norwida, Słowackiego, Krasińskiego (z cyklu Szkice do portretu), a zwłaszcza ada
ptacja „Pana Tadeusza”, pokazanego prawie w całości jako cykl godzinnych widowisk. Przedmiotem eksperymentów Studia 63 były też osobliwe kolaże Hanuszkiewicza, zbu
dowane z poezji, dokumentu, zapisu pamiętnikarskiego, fe
lietonu dziennikarskiego, publicystyki. D o najcenniejszych widowisk tego typu należały inscenizacje publicystyki Bo
lesława Prusa („Telepatrzydło Pana Prusa”) i Tadeusza Boya-Żeleńskiego („Obrachunki Boyowskie”). Telewizja stała się bezspornym źródłem inspiracji wielu poczynań ar
tystycznych Hanuszkiewicza. Doświadczenia telewizyjne przeniósł potem do teatru dramatycznego, teatru żywego planu, i choć odszedł z telewizji pozostanie na zawsze w jej dziejach jako pionier, który wywarł ogromny wpływ na
12 INDEKS n r 2 (24)
późniejszy kształt i na wielkość Teatru Telewizji, zjawiska wyjątkowego na tle telewizji europejskiej.
Wspomniałem już o Hanuszkiewiczu-autorze oryginal
nych scenariuszy teatralnych. Rozpoczęte w tym kierunku działania artystyczne w telewizji kontynuował następnie w kierowanych przez siebie teatrach warszawskich - Po
wszechnym i Narodowym. W zrealizowanym w Teatrze Powszechnym „Przedwiośniu” korzystał jeszcze z adapta
cji dramaturgicznej Jerzego Adamskiego, adaptacji
„Zbrodni i kary” dokonał wspólnie z Zygmuntem Htibne- rem, pozostałe realizacje były już samodzielnym dziełem Hanuszkiewicza. Wymieńmy niektóre: „Kolumbowie, rocznik 20”, „Pan Wokulski” (wg „Lalki”), „Pani Latter”
(wg „Emancypantek”). (Na marginesie: Hanuszkiewicz dostrzegł w owych tekstach epickich istotne wartości dra
maturgiczne, co zauważyli później i wykorzystali twórcy dzieł filmowych, opartych o niektóre z wymienionych po
wieści). W Teatrze Narodowym dojdą później m.in. „N or
w id”, „Beniowski”, „Proces”, „Trzy po trzy”. N a szcze
gólną uwagę zasługują widowiska „N orw id” i „Trzy po trzy”, pokazują one bowiem w sposób najdoskonalszy ma
estrię Hanuszkiewicza-autora scenariuszy teatralnych.
Istnieją reżyserzy, zdolni z najbardziej teatrocentryczne- go tekstu literackiego uczynić w teatrze rzecz martwą, nie- sceniczną czy wręcz antysceniczną. Hanuszkiewicz nato
miast wybiera tu programowo teksty niesceniczne: z N or
wida - poematy, prozę artystyczną, fragmenty listów, liry
ków, pism i satyr poety. Ant fragmentu z jego komedii czy tragedii! Podobnie w widowisku „Trzy po trzy”, w którym wykorzystał - prócz fragmentów komedyj - pamiętniki, wiersze i prozę Aleksandra Fredry. W efekcie powstały zna
komite przedstawienia, pełne werwy dramatycznej i teatral
ności. Mówiono wówczas o Hanuszkiewiczu, że potrafi udramatyzować nawet książkę kucharską czy telefoniczną!
U XIX-wiecznego dramatopisarza austriackiego Eduar
da von Bauernfelda czytamy:
„Schwer ist's einen Staat regieren, Zehnmal schwerer ein Theater! ”,
co można spolszczyć jako: Trudno rządzić państwem, dziesięciokrotnie trudniej - teatrem. Mógłby coś o tym powiedzieć nasz Doktor! Kiedy objął dyrekcję warszaw
skiego Teatru Powszechnego (1963), była to niezbyt atrak
cyjna, przedmiejska (w dodatku praska, a więc w dzielnicy nie cieszącej się najlepszą opinią) scena bez większych am
bicji. Hanuszkiewicz uczynił z niej wkrótce głośny, modny t liczący się ośrodek teatralny stolicy. W całej pełni objawi
ły się tu zdolności dyrektora-reżysera-organizatora życia teatralnego. Pracę tę kontynuował potem, począwszy od trudnych, późnych lat sześćdziesiątych, w Teatrze N arodo
wym (1968-1982), który stał się za Jego dyrekcji jedną z najważniejszych scen kraju. Wkrótce doszło jeszcze kie
rowanie Teatrem Małym, a po latach - Teatrem Nowym.
Hanuszkiewicz prowadzi oryginalną i konsekwentną politykę repertuarową. Imponujący i konsekwentny reper
tuar swego teatru buduje przede wszystkim w oparciu o utw ory polskiego romantyzmu (m.in. „Nie-Boska ko
media”, „N orw id”, „Balladyna”, „Beniowski”, „Samuel Zborowski”, „Sen srebrny Salomei”, prapremiera „Wacła
wa dziejów” Stefana Garczyńskiego) i klasyki światowej („Antygona”, „Ham let”, „Makbet”, „Trzy siostry”). D o
konuje przewartościowania tradycji teatralnych, nowego odczytania klasyków, zwłaszcza romantyków. Wybitny znawca polskiego romantyzmu, Wacław Kubacki, stwier
dzał na przykład, że „Nie-Boska komedia” Hanuszkiewi
cza przywróciła dramatowi Krasińskiego należne miejsce w teatrze polskim.
Wokół niektórych inscenizacji powstają ostre kontro
wersje (słynna „Balladyna” na hondach; drabina jako głów
ny element scenograficzny w „Kordianie”, itp.), Hanusz
kiewicz nie jest jednak fanatykiem swych idei. Kiedy część krytyki osądziła surowo realizację „Wesela” z 1963 roku, w której - wbrew intencji Wyspiańskiego - zabrakło osób dramatu, odegranych tu przez Chochoła (kreacja Wojcie
cha Siemiona), Hanuszkiewicz wraca po latach do tej sztu
ki, koryguje pierwotną koncepcję, stwarzając tym razem wizję bliższą nakreślonej przez poetę.
Po każdej niemal premierze pojawiają się głosy oburze
nia i potępienia, a jednocześnie entuzjazmu. Stworzony przez Hanuszkiewicza oryginalny, z niczym nieporówny
walny, z Jego tylko nazwiskiem i metodą związany model teatru, teatru naprawdę współczesnego, zmusza do zajęcia zdecydowanego stanowiska: Jego twórca jest zawsze albo zimny, albo gorący, nigdy letni, a Jego przedstawienia - ży
we, atrakcyjne, nigdy zaś nudne czy nijakie.
Hanuszkiewicza-reżysera cechuje niezmiernie bujna wy
obraźnia teatralna, szczególną wagę przywiązuje do plastycz
nych i muzycznych walorów spektaklu (stąd np. wykorzy
stanie jazzowej muzyki Andrzeja Kurylewicza i projektów scenograficznych Mariana Kołodzieja, Xymeny Zaniewskiej i in.). Jego stosunek do tekstu literackiego jest zawsze swo
bodny, co wywołuje często sprzeciwy, trzeba jednak dodać, że odrzucając programowo postulat tzw. wierności autorowi stara się uszanować ducha (nie literę!) utworu.
Jego teatr zdobywa szeroką sławę w Polsce a także pod
czas występów zagranicznych, propagując w świecie polską kulturę i sztukę. Funkcję taką pełni też Hanuszkiewicz ja
ko reżyser pracujący w wielu teatrach Europy (szczególnie w Finlandii, Niemczech i w Norwegii).
Jest Hanuszkiewicz również teoretykiem teatru. Jego teoria teatru nie została wprawdzie w pełni uporządkowa
na i zwerbalizowana, można ją jednak zrekonstruować z Jego uwag rozproszonych w wywiadach prasowych, ra
diowych i telewizyjnych, z reżyserskich egzemplarzy insce
nizowanych przez Niego sztuk, z opracowanych przez Niego scenariuszy teatralnych, wreszcie z; Jego praktyki te
atralnej. Sporo materiału dostarcza też w tej mierze wspo
mnieniowa książka „Psy, hondy i drabina”.
Istotę laudacji (z łac. laudatio - pochwała) z okazji przyznania doktoratu honoris causa stanowi chwalenie.
Adam Hanuszkiewicz, nowy D oktor naszego uniwersyte
tu, w pełni na to zasłużył jako jeden z najwybitniejszych twórców nowoczesnego teatru: aktor, reżyser, pionierski twórca widowisk telewizyjnych, autor scenariuszy teatral
nych, dyrektor teatrów, organizator życia teatralnego i teo
retyk teatru. Z pełnym przekonaniem można stwierdzić, iż dzieło Hanuszkiewicza wywarło bardzo wyraźny wpływ na współczesny teatr polski, a Jego osobowość artystyczna i stworzony przez Niego model teatru zapisały się trwale w dziejach polskiego teatru i polskiej kultury.
