Indeks : pismo Uniwersytetu Opolskiego. 2005, nr 1-2 (57-58)

Nr 1–2 (57–58) ISSN 1427–7506

styczeñ – luty 2005 Cena 3 z³

W numerze m.in.:

Glensk Ja³owiecki Kozera

Ksi¹¿kiewicz Modrzejewska Nicieja

Nijakowski Olszewski Patelski

Rurynkiewicz Suchoñski Szybkowski Trylnik

Wierciñski

Wyderka

Indeks. Pismo UO

Wydawca: Uniwersytet Opolski, 45-040 Opole, pl. Kopernika 11,

Collegium Maius, pok. 217, tel. 541-60-17, e-mail: indeks@uni.opole.pl

www.indeks.uni.opole.pl, Zespó³ redakcyjny:

Barbara Stankiewicz-Buchowska (redaktor naczelna), Beata Zaremba-Lekki.

Zdjêcia: Jerzy Mokrzycki.

Sk³ad: Henryk Kobiela, 602 356 262 Druk: Drukarnia œw. Krzy¿a.

Spis treœci

Kronika UO ... 3

Zmar³ Jan Nowak Jeziorañski ... 8

Obywatel arcybiskup ... 10

Obóz Auschwitz-Birkenau ... 11

Wybory blisko ... 13

Zadbaæ o lepszy wizerunek... 13

Rekrutacja po nowemu ... 14

Nagrodzeni za ¿ar serca ... 14

Rozmowa z dr El¿biet¹ Trylnik ... 15

Rozmowa z dr. hab. Krystyn¹ Modrzejewsk¹ ... 19

Fryderyk Wielki powróci? ... 21

Mity wokó³ ustawy o mniejszoœciach ... 22

Tragiczna liczba w dziejach Opola ... 27

Rozmowa z Ew¹ Rurynkiewicz... 28

Rozmowa ze S. Ja³owieckim ... 31

O wielojêzycznoœci Œl¹ska (II) ... 33

Kradzie¿ w Krasiejowie ... 38

Clusterix – superkomputer... 40

Legenda œw. Krzysztofa ... 43

Projekt studni œw. Wojciecha... 46

Oœwiadczenie senatora S. Nicieji ... 47

Za klasztorn¹ furt¹ ... 48

Nadchodzi Merkury ... 50

Strajk na WSP (1981 r.) ... 51

Alfabet NZS... 54

Absolwenci: Andrzej Placzyñski ... 57

Odeszli: Antoni Ciêciel ... 58

W drodze po wiano babki ... 60

Wiano Œl¹zaczki ... 61

Wiersz Paw³a Marcinkiewicza ... 62

Felieton Bart³omieja Kozery ... 63

Felieton Adama Wierciñskiego ... 64

Skazany na supermarket... 65

Seminarium teologów ... 66

Seminarium polonistyczne w Wilnie ... 67

Stypendyœci MENiS ... 67

Przestêpczoœæ cudzoziemców ... 68

GarϾ teatru ... 69

Wyrównywanie szans edukacyjnych ... 71

Studenci do dzie³a!... 74

Listy, polemiki ... 75

Posiedzenie Senatu UO ... 76

Jak sprzedaæ ksi¹¿kê naukow¹? ... 78

Nowoœci wydawnicze ... 81 Projekt a¿urowej kopu³y.

Tak bêdzie wygl¹daæ rzeŸba o. Kropid³y.

Postaæ ksiêcia W³adys³awa Opolczyka.

Projekt studni œw. Wojciecha gotowy do realizacji

Rysunek na ok³adce: Studnia œw. Wojciecha.

Projekt Mariana Molendy i Wita Pichurskiego.

Z kalendarium UO

kiem. Dla studentów i pracowników instytutu Filologii Angielskiej wy- g³osi³ wyk³ad pt. „Ró¿nice przyja-

Ÿni – Derrida, Thoreau”, który zor- ganizowa³ dr Jacek Gutorow z Insty- tutu Filologii Angielskiej.

9 grudnia. W Sali Senatu Colle- gium Maius rektor UO prof. dr hab.

Józef Musielok wrêczy³ nagrody Qu- ality za osi¹gniêcia dydaktyczne 2003/2004, które otrzyma³o 16 pra- cowników Uniwersytetu Opolskiego.

Na Uniwersytecie Opolskim go-

œci³ prof. Arnulf Baring, niemiecki politolog i publicysta, który spotka³ siê rektorem UO prof. drem hab.

Józefem Musielokiem. W Auli B³ê- kitnej Collegium Maius prof. Arnulf Baring wyg³osi³ wyk³ad pt. „Nie- mieckie dziedzictwo kulturowe na Górnym Œl¹sku”.

Protektor UO prof. dr hab. Adam Lata³a wzi¹³ udzia³ w konferencji dotycz¹cej funduszy strukturalnych.

2 grudnia. Obradowa³ Senat Uniwersytetu Opolskiego.

3 grudnia. Na Uniwersytecie Opolskim odby³a siê konferencja zorganizowana przez dra Adriana Glenia z Instytutu Filologii Polskiej UO oraz studentów z ko³a literackie- go dzia³aj¹cego przy instytucie.

By³o to czwarte spotkanie m³odych literaturoznawców z ca³ej Polski, tym razem próbowali oni odpowie- dzieæ na pytanie, czy i jak mo¿na wyraziæ doœwiadczenie religijne w literaturze i filmie. Dyskusja toczy-

³a siê m.in. w oparciu o poezjê pi- san¹ przez ksiê¿y, a tak¿e twórczoœæ Stachury, Wojaczka i Lema.

Prorektor UO prof. dr hab. Janusz S³odczyk uczestniczy³ w kolejnym posiedzeniu Uniwersyteckiej Komi- sji Programów Miêdzynarodowych.

Jednym z tematów spotkania by³a

„Biblioteka wirtualna nauki – przy- sz³oœæ komunikowania naukowe- go”. Referat na ten temat wyg³osi³ prof. dr hab. Marek Niezgódka, dy- rektor Interdyscyplinarnego Cen- trum Rozwoju Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu War- szawskiego.

3–5 grudnia. Delegacja Ko³a Naukowego M³odych Kryminolo- gów i Kryminalistyków MIPiA ucze- stniczy³a w Krakowie w Ogólnopol- skiej Konferencji Naukowej „Prze- myt – dochodowy nadbaga¿” zorga- nizowanej przez Krakowski Kon- went Kryminalistyczny i ELSA Kra- ków. Ko³o Naukowe i grupê inicja- tywn¹ ELSA Opole reprezentowali:

Justyna Gawlica, Bart³omiej Filek, Marcin ¯e³ubowski i Krzysztof Har- lak wraz z opiekunem naukowym ko³a drem Leszkiem Bednarskim.

6–7 grudnia. Prorektor UO prof.

dr hab. Janusz S³odczyk otworzy³

ogólnopolsk¹ konferencjê naukow¹ pt. „Instytucjonalizacja jako proces polityczny w demokracji. Idee i in- stytucje polskiej transformacji us- trojowej”, która odby³a siê w Ka- mieniu Œl¹skim. Konferencja zosta-

³a zorganizowana przez opolski od- dzia³ Polskiego Towarzystwa Nauk Politycznych oraz Instytut Politolo- gii UO.

8 grudnia. Rektor UO prof. dr hab. Józef Musielok spotka³ siê z wicemarsza³kiem woj. opolskiego Ryszardem Gall¹ – rozmawiano o wspó³pracy dotycz¹cej wykopalisk w Krasiejowie.

Prof. dr hab. Piotr Kowalski zo- sta³ uhonorowany Nagrod¹ Ministra Edukacji Narodowej i Sportu za osi¹gniêcia naukowe i dydaktyczne.

Na Uniwersytecie Opolskim prze- bywa³ prof. dr hab. Tadeusz S³awek.

Goœæ spotka³ siê z rektorem UO prof. drem hab. Józefem Musielo-

8 XII 2004. Prof. dr hab. Tadeusz S³awek w towarzystwie rektora UO prof. Józefa

Musieloka, kierownika rektoratu UO Lucyny Kusyk i Andrzeja Ciuka, dyrektora Insty-

tutu Filologii Angielskiej.

posiedzenie prorektorów ds. kszta³- cenia oraz ds. studenckich uczelni Wroc³awia i Opola. W spotkaniu po-

œwiêconym podsumowaniu rekruta- cji w naszym regionie i omówieniu problemów zwi¹zanych z wprowa- dzeniem suplementu do dyplomu wzi¹³ udzia³ prorektor UO dr hab.

Leszek Kuberski.

15 grudnia. Odby³a siê uroczy- sta inauguracja dzia³alnoœci Ko³a Naukowego Studentów Nauk o Ro- dzinie, dzia³aj¹cego przy Uniwersy- tecie Opolskim. Tematem przewo- dnim wieczoru przy œwiecach by³a

„Rodzina w poezji”. Wœród recyto- wanych tekstów znalaz³ siê frag- ment utworu Karola Wojty³y „Przed sklepem jubilera”.

Delegacja UO – prof. dr hab.

Józef Musielok, rektor UO; prof. dr hab. Adam Lata³a, prorektor UO i mgr Marek Ganczarski, dyrektor Centrum Informacyjnego UO, wziê-

³a udzia³ w inauguracji krajowego klastra linuksowego CLUSTERIX, która odby³a siê w Pa³acu Prezy- denckim. Wiêcej na stronie 40.

16 grudnia. Z udzia³em kierow- nictwa i pracowników Studium Wychowania Fizycznego odby³o siê 9 XII 2004. Laureaci nagrody Quality oraz w³adze UO: Od lewej, od góry: dr Jacek

Taborski, prorektor UO prof. dr hab. Leszek Kuberski, dr hab. S³awomir Sokó³, dr in¿.

Andrzej Domañski, dr hab. Janusz Dorobisz, prof. UO, rektor UO prof. dr hab. Józef Musielok, dr Jacek Pieczonka, dr Dymitr S³ezion, mgr Przemys³aw Kaniok, dr Jerzy Wiechu³a, prof. dr hab. Kazimierz Dola, dr Izabella Czerniawska–Kusza, dr Alicja G³ê- bocka, dr hab. Ewa Smak, prof. UO; dr hab. Irena Jokiel, prof. UO; dr hab. Krystyna Kossakowska-Jarosz, prof. UO; mgr El¿bieta Tracz. Na zdjêciu brak nagrodzonej dr Aleksandry Trzcieliñskiej-Polus.

10 grudnia. Prorektor UO prof.

dr hab. Adam Lata³a uczestniczy³ w posiedzeniu Rady Kszta³cenia Usta- wicznego.

13 grudnia. Prorektor UO prof. dr hab. Adam Lata³a goœci³ Karinê Be- drunkê – dyrektor departamentu ko- ordynacji programów operacyjnych Urzêdu Marsza³kowskiego w Opolu.

14 grudnia. Instytut Psychologii Uniwersytetu Opolskiego zorgani- zowa³ wyk³ad prof. Krzysztofa Ka- niastego pt. „Nowy gatunek utra- pieñ: Psychologia katastrof spowo- dowanych dzia³alnoœci¹ cz³owie- ka”. Krzysztof Kaniasty, zatrudnio- ny w Indiana University of (USA) oraz w Uniwersytecie Opolskim jest

œwiatowej s³awy specjalist¹ w zakre- sie psychologii stresu oraz wsparcia spo³ecznego, prowadzi miêdzynaro- dowe badania dotycz¹ce psycholo- gicznych skutków katastrof, jest tak-

¿e redaktorem naczelnym czasopi- sma „Anxiety, Stress and Coping:

An International Journal”.

Rektor UO prof. dr hab. Józef

Musielok uczestniczy³ w Kolegium Rektorów Uczelni Wroc³awia i Opola, zorganizowanym przez Wy- dzia³ Teologiczny we Wroc³awiu.

We wroc³awskiej Akademii Sztuk Piêknych odby³o siê kolejne

9 XII 2004. Arnulf Baring (trzeci od lewej) w towarzystwie prof. dra hab. Józefa Musie-

loka i prof. dra hab. Stanis³awa S. Nicieji, Ewy Mróz, Marcina Wiatra (drugi z prawej)

i Micha³a Smolorza (pierwszy z prawej).

26 I 2005. Po¿egnanie odchodz¹cych na emeryturê Krystyny Rozmus i Wies³awy Pin- dor.

7 I 2004. Spotkanie noworoczne pracowników administracyjnych UO.

zebranie, podczas którego prorektor UO dr hab. Leszek Kuberski, prof.

UO, wrêczy³ emerytowanym pra- cownikom uczelni: Irenie Hyli, Edwardowi Hyli i Renacie Niestrój medale Uniwersytetu Opolskiego nadane przez Senat UO.

17–18 grudnia. Prorektor UO dr hab. Leszek Kuberski, prof. UO, uczestniczy³ w dwudniowym posie- dzeniu Uniwersyteckiej Komisji Akredytacyjnej w Ci¹¿eniu. Pod- czas spotkania debatowano m.in. o za³o¿eniach akredytacji œrodowi- skowej w kontekœcie procesu bo- loñskiego i projekcie ustawy o szkolnictwie wy¿szym oraz per- spektywach akredytacji uniwersy- teckiej.

21 grudnia. Prorektor UO prof. dr hab. Janusz S³odczyk wzi¹³ udzia³ w kolejnym posiedzeniu Kolegium Prorektorów Uczelni Wroc³awia i Opola ds. badañ naukowych i rozwo- ju. Przedmiotem posiedzenia by³a prezentacja mo¿liwoœci organizacji Akademii CISCO oraz mo¿liwoœci aplikowania o œrodki na badania i rozwój infrastruktury badawczej w ramach Dolnoœl¹skiego Centrum Za- awansowanych Technologii.

W Auli B³êkitnej Collegium Ma- ius Uniwersytetu Opolskiego odby-

11 stycznia. W posiedzeniu Kole- gium Rektorów ds. Kszta³cenia i Spraw Studenckich, które odby³o siê we Wroc³awiu, wzi¹³ udzia³ prorektor UO dr hab. Leszek Kuberski, prof.

UO. Dyskutowano o relacjach miêdzy uczelniami pañstwowymi i niepañst- wowymi w regionie, o przygotowa- niach do XI Dolnoœl¹skich Targów Edukacyjnych Tared-2005, które odbêd¹ siê w marcu tego roku.

12 stycznia. Przedstawiciele opol- skiego œrodowiska akademickiego spotkali siê na op³atku akademickim.

¯yczenia noworoczne spo³ecznoœci akademickiej z³o¿y³ m.in. ks abp.

Alfons Nossol. Op³atkowe spotkanie uœwietni³ koncert polskich i ³aciñ- skich kolêd w wykonaniu chóru Wy-

¿szego Seminarium Duchownego Diecezji Opolskiej pod dyrekcj¹ ks.

Grzegorza PoŸniaka.

13 stycznia. Na Wydziale Che- micznym Politechniki Œl¹skiej od- by³a siê konferencja na temat: „Pol- ska Akademia Nauk a uczelnie:

wspó³praca czy konkurencja” .W konferencji uczestniczyli dyrekto- rzy instytutów PAN z Warszawy, Katowic, Zabrza i Gliwic, przedsta-

³a siê konferencja naukowa „Prze- stêpczoœæ cudzoziemców w woje- wództwie opolskim” zorganizowa- na przez Miêdzywydzia³owy Insty- tut Prawa i Administracji UO. Wiê- cej na str. 68.

7 stycznia. W Villa Academica

odby³o siê spotkanie noworoczne

pracowników administracyjnych

Uniwersytetu Opolskiego.

uczestniczy³ w posiedzeniu Uniwer- syteckiej Komisji Akredytacyjnej w Poznaniu. Podczas spotkania za- twierdzano standardy dla kierun- ków: filologia angielska i filologia germañska.

W Krasiejowie otwarta zosta³a wystawa „Wêdrówki z najstarszym dinozaurem”. Ekspozycja prezento- wana jest w pomieszczeniach starej szko³y podstawowej, które zosta³y wyremontowane przez Stowarzy- szenie Mi³oœników Krasiejowa. Na otwarcie wystawy przyby³ m. in.

prof. Jerzy Dzik, paleontolog oraz rektor UO prof. dr hab. Józef Musie- lok i prorektor UO prof. dr hab.

Adam Lata³a. O odkryciach w Kra- siejowie – str. 38.

22 stycznia. W Sali Kapitulnej Kurii Biskupiej w Opolu odby³o siê okolicznoœciowe spotkanie pra- cowników S¹du Duchownego i ka- nonistów opolskich, po³¹czone z sympozjum naukowym. Na spotka- nie przyby³ ks. bp dr Jan Bagiñski.

W spotkaniu wziêli równie¿ udzia³ pracownicy Miêdzywydzia³owego Instytutu Prawa i Administracji:

prof. UO dr hab. Stanis³aw L. Sta- dniczeñko, dyrektor MIPiA i dr Andrzej Szymañski, wyk³adowca prawa kanonicznego, konkordato- wego i wyznaniowego oraz przed- 19 I 2005. W konferencji zorganizowanej z okazji 60. rocznicy wyzwolenia obozu w

Auschwitz-Birkenau uczestniczyli m.in.: dr hab. Anna Pobóg-Lenartowicz, prof. UO, prof. dr hab. Józef Musielok, prof. dr hab. Adam Suchoñski.

UO prof. dr hab. Józef Musielok.

Wiêcej na str. 11.

Rektor UO prof. dr hab. Józef Musielok wzi¹³ udzia³ w spotkaniu Komisji Edukacji, Nauki Kultury i Komunikacji Spo³ecznej Sejmiku Województwa Opolskiego. W spot- kaniu tym wziêli udzia³ rektorzy uczelni Opolszczyzny.

21 stycznia. Prorektor UO dr hab. Leszek Kuberski, prof. UO, wiciele uczelni po³udniowej Polski.

Uniwersytet Opolski reprezentowa³ rektor UO prof. dr hab. Józef Musie- lok i dyrektor Instytutu Chemii prof. dr hab. Krystyna Czaja. W tym dniu na Politechnice Œl¹skiej prze- kazano do u¿ytku laboratoria Euro- pejskiego Studium Doktoranckiego, zmodernizowane dziêki dotacji na rzecz nauki polskiej w ramach pro- gramu MILAB.

15 stycznia. Prorektor UO prof.

dr hab. Adam Lata³a spotka³ siê z wicemarsza³kiem woj. opolskiego Ryszardem Gall¹. Tematem spotka- nia by³y plany rozbudowy muzeum w Krasiejowie.

17 stycznia. Rektor UO prof. dr hab. Józef Musielok wzi¹³ udzia³ w spotkaniu, które odby³o siê we wro- c³awskim ratuszu, a dotyczy³o ob- chodów 60-lecia œrodowiska akade- mickiego we Wroc³awiu.

19 stycznia. Z inicjatywy Insty- tutu Historii Uniwersytetu Opol- skiego oraz opolskiego oddzia³u Polskiego Towarzystwa Historycz- nego odby³a siê konferencja nauko- wa poœwiêcona 60. rocznicy wy- zwolenia obozu Auschwitz-Birke- nau. Konferencjê otworzy³ rektor

21 I 2005 r. Prof. Jerzy Dzik i wicemarsza³ek województwa opolskiego Ryszard Galla byli goœæmi rektora UO prof. dra hab. Józefa Musieloka i prorektora prof. dra hab.

Adama Lata³y.

Opolskim. Ukoñczy³ historiê na Uniwersytecie Wroc³awskim, tam te¿ uzyska³ doktorat. Od 1993 roku pracuje w Instytucie Historii na Uni- wersytecie Opolskim. Jest stypen- dyst¹ m. in. Fundacji Armii Krajo- wej.

28 stycznia. Rektor UO prof. dr hab. Józef Musielok wzi¹³ udzia³ w uroczystoœci nadania tytu³u dokto- ra honoris causa Uniwersytetu Wro- c³awskiego prof. Aleksandrowi Szulcowi i prof. Andrzejowi Stel- machowskiemu.

29 stycznia. Prorektor UO dr hab.

Leszek Kuberski, prof. UO, wzi¹³ udzia³ w finale okrêgowym IX edy- cji Olimpiady Wiedzy o Unii Euro- pejskiej, która odby³a siê w II LO z udzia³em uczniów szkó³ ponadgim- nazjalnych województwa opolskie- go. Zdobywca pierwszego miejsca otrzyma³ indeks na politologiê.

W Galerii Sztuki Wspó³czesnej odby³ siê V Karnawa³owy Bal Ko- stiumowy. Dochód z imprezy prze- znaczony zosta³ na realizacjê wysta- wy £ucji Piwowar-Bagiñskiej, na- grodzonej podczas ubieg³orocznego Salonu Jesiennego.

27 I 2005. Prof. dr hab. Krzysztof Tarka przyjmuje gratulacje w³adz Uniwersytetu Opol- skiego.

miotów historyczno-prawnych. Dr hab. Leszek Stadniczeñko przed- stawi³ sytuacjê rodziny w œwiecie wspó³czesnym; dr Andrzej Szy- mañski mówi³ o przymiotach i do- brach ma³¿eñstwa; lekarz-psychia- tra Barbara £abiak przedstawi³a aktualne kwestie zwi¹zane ze schi- zofreni¹; ks. dr Piotr Sadowski wy- g³osi³ wyk³ad pt. „Contardo Ferri- ni – b³ogos³awiony kanonista”; ks.

dr Leonard Mario mówi³ o rozwo- ju nauki na temat ofiarniczego cha- rakteru Eucharystii.

W Miêdzywydzia³owym Instytu- cie Prawa i Administracji UO odby-

³o siê drugie spotkanie z cyklu co- miesiêcznych paneli dyskusyjnych z zakresu prawa gospodarczego i finansowego, podczas którego Mi- cha³ Ciecierski mówi³ na temat Me- diacja s¹dowo-administracyjna – rewolucja czy stracona szansa.

25 stycznia. Rektor UO prof. dr hab. Józef Musielok uczestniczy³ w Kolegium Rektorów Uczelni Wro- c³awia i Opola, które odby³o siê w Uniwersytecie Wroc³awskim.

26 stycznia. W³adze uczelni po-

¿egna³y odchodz¹ce na emeryturê:

Krystynê Rozmus, wieloletni¹ kie- rownik Dzia³u Spraw Studenckich i

Wies³awê Pindor, przez wiele lat kieruj¹c¹ Domem Studenta „Spój- nik”.

27 stycznia. Odby³o siê posie-

dzenie Senatu UO, podczas którego

poinformowano o nadaniu tytu³u

profesora dr. hab. Krzysztofowi Tar-

ce. Krzysztof Tarka (rocznik 1965

r.) jest najm³odszym profesorem

belwederskim na Uniwersytecie

27 I 2005. Stypendystom ministra edukacji wrêczono pami¹tkowe dyplomy. Wiêcej na

str. 67.

21 stycznia 2005 r. zmar³ w War- szawie w wieku 92 lat Jan Nowak Jeziorañski – jedna z najwybitniej- szych postaci w najnowszej histo- rii Polski.

Nie by³o w Polsce czasopisma, stacji radiowej czy telewizyjnej, które nie odnotowa³yby tego wyda- rzenia. Przez polsk¹ prasê przesz³a fala wspomnieñ i artyku³ów po-

œmiertnych poœwiêconych „kuriero- wi z Warszawy” i d³ugoletniemu dyrektorowi Radia Wolna Europa.

Myœlê, i¿ warto przypomnieæ, ¿e w niezwykle bogatej i ju¿ niestety zamkniêtej biografii Jana Nowaka Jeziorañskiego jest te¿ epizod opol- ski, œciœle zwi¹zany z nasz¹ uczel- ni¹. Otó¿ Jan Nowak Jeziorañski by³ goœciem naszego uniwersytetu w dniach 24–27 paŸdziernika 1994 r., a wiêc w pierwszym miesi¹cu ofi- cjalnego istnienia Uniwersytetu Opolskiego. W ramach uroczystoœci inauguruj¹cej istnienie najm³odszej wówczas polskiej wszechnicy, In- stytut Historii zorganizowa³ konfe- rencjê pt. „Ja³ta z perspektywy pó³- wiecza”, któr¹ dziœ – z perspektywy ju¿ dziesiêciu lat – mo¿emy uznaæ za jedno z najwa¿niejszych wyda- rzeñ naukowych i kulturowych, ja- kie mia³o miejsce w Opolu.

W pewnym sensie pomys³odaw- c¹ tej niezwyk³ej konferencji, która odbi³a siê szerokim echem w Polsce, by³ Jan Nowak Jeziorañski. Pomys³ jego udzia³u w konferencji narodzi³ siê w Londynie. Po otrzymaniu na- grody prezydenta Edwarda Raczyñ- skiego za ksi¹¿kê „Cmentarz Ob- roñców Lwowa” by³em goœciem Polskiego Uniwersytetu na Obczy-

Ÿnie i londyñskiego „Ko³a Lwo- wian”. W „Sali Malinowej” Polskie- go Oœrodka Spo³eczno-Kulturalne- go na King Street wyg³osi³em kilka odczytów na temat Lwowa. Ksi¹¿-

Jan Nowak Jeziorañski na Uniwersytecie Opolskim

By³ równie¿ z nami

ka o £yczakowie nale¿a³a do bestsel- lerów wydawniczych tak¿e wœród emigracji polskiej w Anglii.

Wówczas za spraw¹ W³ady Ma- jewskiej, wybitnej lwowianki, muzy Mariana Hemara, znakomitej emi- gracyjnej piosenkarki zaprzyjaŸnio- nej z Janem Nowakiem Jeziorañ- skim, pozna³em osobiœcie legendar- nego „kuriera z Warszawy”. Szyb- ko znaleŸliœmy wspólny temat. By³a to sprawa grobu gen. Antoniego Je- ziorañskiego, jednego z bohaterów powstania styczniowego 1863 r., który by³ pochowany na £yczako- wie, a który – jak siê okaza³o – by³ bardzo bliskim krewnym, bratem dziadka by³ego dyrektora Radia Wolna Europa.

Jan Nowak Jeziorañski by³ zain- teresowany, w jakim stanie jest po- mnik, jak zdoby³em materia³y, które pozwoli³y mi zidentyfikowaæ miej- sce ostatniego spoczynku jego wuja i co mo¿na zrobiæ, aby czêœciowo zniszczony nagrobek odrestaurowaæ.

Mia³em na to pomys³, który bardzo zainteresowa³ mego rozmówcê.

Przy okazji tego spotkania po- dzieli³em siê wiadomoœci¹, ¿e w

moim mieœcie Opolu nied³ugo po- wstanie nowy, dwunasty polski uni- wersytet. Nowaka Jeziorañskiego bardzo to zainteresowa³o. Powie- dzia³ wówczas: „Bardzo chêtnie zo- baczy³bym Opole i w ogóle Œl¹sk Opolski, na którym nigdy nie by³o mi dane byæ. Niech pan znajdzie jakiœ pretekst. Chêtnie przyjadê”.

Powiedzia³em, ¿e mo¿na by zrobiæ konferencjê naukow¹, z wielkim roz- machem, du¿ym tematem i wielki- mi nazwiskami prelegentów. Móg³- by to byæ temat Ja³ty.

„To jest myœl – powiedzia³. – Mnie by interesowa³ temat, jak w nowej Polsce, która podlega tak ogromnym transformacjom poli- tycznym, historycy i politolodzy oceniaj¹ uk³ad ja³tañski, który okre-

œli³ kszta³t powojennej Europy. War- to by tam zderzyæ opinie historyków ró¿nych pokoleñ i ró¿nych opcji politycznych, i w otwartym, niczym nie skrêpowanym panelu próbowaæ postawiæ nowoczesn¹ diagnozê”.

„Je¿eli uda mi siê to zrobiæ, przy-

jedzie Pan? – zapyta³em doœæ bez-

czelnie. – Tak i namówiê na to rów-

nie¿ mego przyjaciela, prezydenta

Jan Nowak Jeziorañski i prof. Stanis³aw S. Nicieja.

Ryszarda Kaczorowskiego. Ale wœród prelegentów musz¹ byæ wy- bitni fachowcy”.

By³ to dla mnie pomys³ i wyzwa- nie wrêcz fantastyczne. Zaraz po powrocie do kraju podj¹³em inten- sywne dzia³ania telefoniczne i kore- spondencyjne. Nie brakowa³o mal- kontentów, mówi¹cych mi: „niere- alne, niewykonalne, a poza tym nie- bezpieczne politycznie”. Bo jak w Opolu, mieœcie, które dziêki konfe- rencji w Ja³cie sta³o siê polskie, mo¿na mówiæ obiektywnie o Ja³cie?

„Je¿eli robiæ konferencjê z udzia³em wielkich autorytetów z okazji powo-

³ania Uniwersytetu Opolskiego, to na temat Œl¹ska i jego miejsca we wspó³czesnej Polsce” – mówili inni.

Ten ostatni pomys³ by³ tak mocny,

¿e m.in. ówczesny wojewoda opol- ski Ryszard Zembaczyñski, wspar- ty autorytetami profesorów Doroty Simonides i Wojciecha Wrzesiñ- skiego, nie zdecydowa³ siê na po- moc w sfinansowaniu konferencji o Ja³cie. Chêtnie by to zrobi³, gdyby dotyczy³a znaczenia Œl¹ska w Pol- sce. Nie ustawa³em jednak w zabie- gach, aby pomys³ zrodzony w Lon- dynie zrealizowaæ w Opolu. Po kil- ku miesi¹cach starañ uda³o mi siê namówiæ do udzia³u w konferencji opolskiej tak wybitnych historyków, jak profesorowie Krystyna Kersten, Czes³aw Madajczyk, Marian Marek Drozdowski – z Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk; Wojciech Roszkowski – prorektor Szko³y G³ównej Handlowej z Warszawy, a w tym czasie autor wielkiego best- sellera wydawniczego „Najnowsza Historia Polski”, który wczeœniej znany by³ na Zachodzie pod pseu- donimem Andrzej Albert; prof.

Józef Garliñski – wybitny emigra- cyjny historyk; prof. Lubomir Zybli- kiewicz z Uniwersytetu Jagielloñ- skiego; prof. Antoni Czubiñski z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, autor bardzo poczytnej syntezy „Najnowsze dzieje Polski”, napisanej z pozycji marksistow- skich, by³y rektor Wy¿szej Szko³y Nauk Spo³ecznych przy KC PZPR;

prof. Stanis³aw Ciesielski z Uniwer-

sytetu Wroc³awskiego; prof. Zyg- munt WoŸniczka z Uniwersytetu

Œl¹skiego w Katowicach; prof. Je- rzy Kochanowski z Uniwersytetu Warszawskiego; Wiktor Moszczyñ- ski – redaktor naczelny londyñskie- go „Or³a Bia³ego”; Lidia Cio³koszo- wa – wybitna socjalistka z Londy- nu, doc. Rafa³ Habielski z Instytutu Badañ Literackich PAN w Warsza- wie, autor œwietnej ksi¹¿ki o „pol- skim Londynie”; Adam Hlebowicz

– publicysta „Tygodnika Powszech- nego”, autor œwietnej ksi¹¿ki o dzie- jach Koœcio³a Katolickiego w impe- rium radzieckim oraz historycy i politolodzy opolscy: Adam Suchoñ- ski, Jan Korbel, Janusz Sawczuk, Krzysztof Tarka.

Maj¹c pewnoœæ, ¿e w konferen- cji wezm¹ udzia³ wymienieni ucze- ni, zadzwoni³em do Waszyngtonu, gdzie Jan Nowak Jeziorañski pe³ni³ wówczas funkcjê wiceprezesa Kon- gresu Polonii Amerykañskiej, pyta- j¹c, czy jego przyjazd do Opola jest w tej sytuacji realny. OdpowiedŸ

by³a jednoznaczna: „Obietnicê z przyjemnoœci¹ spe³niê. Proszê wska- zaæ termin”.

Wiadomoœæ o przyjeŸdzie na konferencjê do Opola Jana Nowaka Jeziorañskiego przyjêto na uniwer- sytecie z niedowierzaniem, a jedno- czeœnie z entuzjazmem. Konferen- cja pt. „Uk³ady ja³tañskie z perspek- tywy pó³wiecza”, zamierzona jako impreza elitarna, niespodziewanie wyla³a siê poza ramy œwiata akade- mickiego i poruszy³a setki osób czê- stokroæ nieinteresuj¹cych siê na co dzieñ histori¹. Pojawi³y siê nawet fa³szywe zaproszenia, umo¿liwiaj¹- ce wejœcie do mog¹cej pomieœciæ tylko dwieœcie osób czytelni uniwer- syteckiej, nosz¹cej imiê Edmunda Osmañczyka, gdzie trwa³a debata.

Magnesem œci¹gaj¹cym uwagê tak licznej publicznoœci by³y dwa czynniki. Pierwszy to temat. Okaza-

³o siê, ¿e problem Ja³ty nadal tkwi w ludziach bardzo mocno i rezonu- je wielkimi emocjami. Trudno siê dziwiæ, wszyscy bowiem na Œl¹sku, w mniejszym b¹dŸ wiêkszym stop- niu, jesteœmy „dzieæmi Ja³ty”. Wszy- stkie cztery pokolenia: od osiem-

dziesiêciolatków do dwudziestolat- ków maj¹ w swoich biografiach wy- karbowane nastêpstwa uzgodnieñ

„Wielkiej Trójki”. Dla jednych Ja³- ta jest synonimem przekleñstwa, dla innych dobrodziejstwa. Jedni koja- rz¹ j¹ wy³¹cznie z poniewierk¹, utrat¹ maj¹tku i zniewoleniem, inni z wydobyciem siê z nêdzy i analfa- betyzmu oraz zamian¹ krytej s³om¹ chaty w Ma³opolsce Wschodniej na murowany, piêtrowy pobauerski dom z du¿ymi zabudowaniami go- spodarczymi na Œl¹sku.

Drugi czynnik to nazwiska prele- gentów, wœród których najbardziej elektryzuj¹ce to Jan Nowak Jezio- rañski – ju¿ wtedy cz³owiek legen- da, polityk, dziejopis, a jednocze-

œnie œwietny publicysta i polemista, którego g³os, do niedawna emitowa- ny na falach rozg³oœni monachij- skiej, by³ doœæ powszechnie rozpo- znawalny. Jeszcze niedawno wyda- wa³o siê to wrêcz niemo¿liwe, ¿eby zwalczany bezwzglêdnie przez w³a- dze PRL Nowak Jeziorañski móg³ przyjechaæ osobiœcie do Opola.

Konferencja na temat Ja³ty zorga- nizowana w Opolu sta³a siê wielkim wydarzeniem medialnym, szeroko komentowanym. Szczególne emo- cje wzbudzi³a dyskusja panelowa w drugim dniu obrad, w której na Za- mku Piastów w Brzegu uczestniczy-

³o kilkaset osób. By³a ona transmito- wana na ¿ywo przez Polskie Radio Opole. Rangê debaty podnosi³ udzia³ w niej ostatniego Prezydenta RP na UchodŸstwie Ryszarda Kaczorow- skiego, który wówczas po raz pierw- szy przyby³ na Œl¹sk Opolski.

Referat Jana Nowaka Jeziorañ- skiego pt. „Czy alianci mogli ocaliæ Polskê? W 50. rocznicê Ja³ty”,

œwietnie skonstruowany i znakomi-

cie, sugestywnie przedstawiony,

wywo³a³ wielk¹ dyskusjê. Dosz³o

nawet do bardzo ostrego starcia na

sali zamku brzeskiego miêdzy Ja-

nem Nowakiem Jeziorañskim a

prof. Franciszkiem Antonim Mar-

kiem – wówczas dziekanem Wy-

dzia³u Filologiczno-Historycznego

Uniwersytetu Opolskiego. Posz³o

g³ównie o zarzut twardo postawio-

ny przez dziekana Marka, ¿e audy-

cje Radia Wolna Europa utrzymywa-

³y wœród ludnoœci z kresów wscho- dnich osiedlonej na Œl¹sku atmosfe- rê tymczasowoœci, co powodowa³o, i¿ ziemie te pogr¹¿a³y siê nie tylko w gospodarczej stagnacji, ale popa- da³y w regres. Starcie by³o bardzo emocjonalne, pamiêtne do dziœ.

Pobyt Jana Nowaka Jeziorañskie- go w Opolu, Brzegu i Pêpicach zo- sta³ uwieczniony na setkach fotogra- fii. Odbi³ siê szerokim echem w pra- sie, radiu i telewizji. Dziesi¹tki lu- dzi t³oczy³y siê w kolejkach po au- tografy na ksi¹¿kach legendarnego

„kuriera z Warszawy”. Przez cztery dni pobytu na Œl¹sku Opolskim Jan Nowak Jeziorañski mieszka³ w ho- telu „Opole”, obecnie „Mercure”.

Spotka³ siê m.in. na d³u¿szej rozmo- wie z ks. abp. Alfonsem Nossolem oraz w³adzami województwa, mia- sta i uniwersytetu. Udzieli³ wielu wywiadów.

„Kiedy sta³em na dziedziñcu Za- mku Piastowskiego w Brzegu – mówi³ w jednym z nich – i widzia-

³em dorodn¹ m³odzie¿ tañcz¹c¹ po- loneza w strojach szlacheckich, czu-

³em, ¿e warto by³o s³u¿yæ temu kra- jowi i walczyæ o jego wolnoœæ, ¿e naród ten, tylekroæ w sposób okrut- ny niszczony, podniós³ siê i wypiêk- nia³. Z perspektywy zagranicy do- strzegam, jak wiele zmieni³o siê w Polsce na lepsze, widzê wielk¹ eks- pansjê Polaków, czego wyrazem jest m.in. uniwersytet w Opolu”. A w refleksji zamieszczonej kilka tygo- dni póŸniej w „Tygodniku Pow- szechnym” stwierdzi³: „Tu, w Opo- lu, w tym piastowskim grodzie, têt- ni¹cym ¿yciem, w murach najm³od- szej polskiej Almae Matris prze¿y-

³em powrót do Macierzy ziem ode- rwanych od niej przed szeœciu wie- kami. Nie zapomnê m³odego poety [mia³ tu na myœli Janusza Wójcika z Brzegu – S.S.N.], który w porywa- j¹cym przemówieniu mówi³, ¿e ro- dzice jego urodzili siê we Lwowie i do koñca swego ¿ycia nie przesta- n¹ têskniæ i op³akiwaæ utraty swego Wiernego Miasta, ale on uwa¿a siê za Œl¹zaka, na tej ziemi urodzi³ siê, z ni¹ siê zrós³ i tu chce ¿yæ i two- rzyæ”.

Pok³osiem konferencji by³a wa¿- na publikacja wydana przez Uni- wersytet Opolski pt. „Ja³ta z per- spektywy pó³wiecza”. Jan Nowak Jeziorañski bardzo sobie ceni³ tê ksi¹¿kê. Kilkakrotnie dosy³a³em mu nowe egzemplarze, które przekazy- wa³ ze swoj¹ dedykacj¹ ró¿nym politykom.

Organizacja konferencji na temat Ja³ty na Uniwersytecie Opolskim otwar³a mi drogê do licznych kon- taktów z Janem Nowakiem Jezio- rañskim. Spotyka³em siê z nim póŸniej wielokrotnie, bêd¹c m.in.

recenzentem w przewodzie nadawa- nia mu tytu³u doktora honoris cau- sa Uniwersytetu Wroc³awskiego.

By³em obecny wraz z W³ad¹ Ma- jewsk¹ i Iren¹ Andersow¹ przy wrê- czaniu mu doktoratu honorowego uniwersytetów – warszawskiego i poznañskiego. Spotykaliœmy siê doœæ regularnie na posiedzeniach Rady Ochrony Pamiêci Walk i Mê- czeñstwa, której byliœmy od trzech kadencji cz³onkami. Czêsto te¿ spo-

tyka³em Jana Nowaka Jeziorañskie- go w hotelu sejmowym, bo przez d³u¿szy czas mieszka³ tam, nim ostatecznie kupi³ mieszkanie w Warszawie.

Lubi³ rozmawiaæ ze mn¹ o Lwo- wie. Jad¹c tam po raz pierwszy wzi¹³ sporz¹dzony przeze mnie plan sytu- acyjny Cmentarza £yczakowskiego, ze wskazówkami, jak dotrzeæ do gro- bu gen. Antoniego Jeziorañskiego.

Wy³o¿y³ wówczas pieni¹dze, za które odnowiono nie tylko pomnik jego wuja, ale te¿ s¹siaduj¹cy z tym grobem pomnik drugiego genera³a z powstania styczniowego – Micha³a Heidenreicha-Kruka.

Te wszystkie spotkania zapad³y mi w pamiêæ, gdy¿ dane mi by³o poznaæ cz³owieka o niezwyk³ej oso- bowoœci i trwa³ym miejscu w histo- rii Polski. Zosta³o te¿ w mojej bi- bliotece kilka jego ksi¹¿ek z ser- decznymi dedykacjami.

Stanis³aw S³awomir Nicieja Senator RP

Obywatel arcybiskup

21 grudnia ub. roku arcybiskupowi Alfonsowi Nossolowi zosta³ nadany tytu³ Honorowego Obywatela Województwa Opolskiego.

– Jestem cz³owiekiem przeciêtnym i ka¿de wyró¿nienie dla mnie jest czymœ przyt³aczaj¹cym. Ten tytu³ zobowi¹zuje mnie, by jeszcze lepiej wam s³u¿yæ, póki dech nie obumrze w moich piersiach – powiedzia³ abp Al- fons Nossol.

Podczas uroczystoœci arcybiskup Alfons Nossol przypomnia³, ¿e przed laty by³ w podobnej sytuacji, kiedy zostawa³ honorowym obywatelem Te- ksasu: – Wtedy wraz z dyplomem otrzyma³em kapelusz teksañski i kolty, pomyœla³em, ¿e brakuje mi ju¿ tylko konia.

Arcybiskup podkreœli³, ¿e jest otwarty na wszystkich: – Bêdê nadal usi³owa³ byæ wasz, niezale¿nie sk¹d kto przyszed³ i jakie ma nastawienie polityczne.

Ks. arcybiskup Alfons Nossol urodzi³ siê w 1932 roku w Bro¿cu (die- cezja opolska), wyœwiêcony na kap³ana zosta³ w Opolu 23 czerwca 1957 roku. 25 czerwca 1977 roku mianowany zosta³ biskupem opolskim. Utwo- rzy³ ponad 60 nowych parafii. Dziêki niemu powsta³o muzeum diecezjal- ne i archiwum diecezjalne, o¿ywi³a siê dzia³alnoœæ Wydawnictwa Œwiê- tego Krzy¿a. Dziêki zaanga¿owaniu ks. arcybiskupa Alfonsa Nossola powsta³ Uniwersytet Opolski.

BEZ

60 lat temu, 27 stycznia 1945 roku, wojska rosyjskie wkroczy³y do najwiêkszego hitlerowskiego obozu Auschwitz-Birkenau zasta- j¹c tam w stanie skrajnego wyczer- pania oko³o siedem tysiêcy osób, w tym kilkaset dzieci. Nie by³y to je- dyne ofiary tego obozu zag³ady, który rozpocz¹³ swoj¹ z³owrog¹ dzia³alnoœæ w oparciu o rozkaz Himmlera z 27 kwietnia 1940 r.

Spoœród oko³o miliona osób, które zosta³y zamordowane lub zmar³y, najwiêcej by³o ¯ydów. Ale w Au- schwitz ginêli równie¿ Polacy oraz obywatele innych pañstw i to na- wet tych, które w czasie II wojny

œwiatowej nie znajdowa³y siê pod kontrol¹ III Rzeszy.

Prof. dr hab. Adam Suchoñski przypomina, ¿e obóz Auschwitz- Birkenau w literaturze poœwiêco- nej II wojnie œwiatowej ³¹czy siê najczêœciej z Holocaustem. – Tym terminem (pochodz¹cym od staro- hebrajskiej ofiary ca³opalenia) od czasów II wojny œwiatowej przyjê- to okreœlaæ dokonywan¹ w tym cza- sie zag³adê europejskich ¯ydów.

Holocaust, bêd¹c doœwiadczeniem

¿ydowskim, staje siê jednoczeœnie doœwiadczeniem ogólnoludzkim.

Nadal bowiem próbujemy znaleŸæ odpowiedŸ na pytanie: jak to siê mog³o staæ, ¿e jeden naród zalicza- ny do czo³ówki cywilizacyjnej, po-

19 stycznia br. z inicjatywy Instytutu Historii Uniwersytetu Opolskiego oraz opolskiego oddzia³u Polskie- go Towarzystwa Historycznego odby³a siê konferencja naukowa poœwiêcona 60. rocznicy wyzwolenia obozu Auschwitz-Birkenau. Prof. dr hab. Adam Suchoñski mówi³, w jaki sposób obóz Auschwitz-Birkenau opisy- wany jest w zagranicznych podrêcznikach do nauki historii (ni¿ej zamieszczamy omówienie tego referatu), a Artur Dumnicki analizowa³ podrêczniki polskie. Dr Barbara Kubis wyg³osi³a wyk³ad pt. Œwiat patrzy³ obo- jêtnie – pamiêæ o zag³adzie ¯ydów. Mgr Maciej Borkowski mówi³ o ludnoœci ¿ydowskiej na OpolszczyŸnie w latach 1939-1944, Karina Zajdel przedstawi³a prze¿ycia wiêŸniów obozu Auschwitz-Birkenau w œwietle lite- ratury pamiêtnikarskiej. Konferencja odby³a siê w Instytucie Historii Uniwersytetu Opolskiego, a otworzy³ j¹ rektor UO prof. dr hab. Józef Musielok.

Auschwitz –

w 60. rocznicê wyzwolenia

stanowi³ zniszczyæ inny naród, za- liczany do najstarszych narodów

œwiata, przy biernej na ogó³ posta- wie pozosta³ych narodów?

Profesor Suchoñski, badacz pod- rêczników zagranicznych do nau- ki historii, przeanalizowa³ ich za- wartoœæ tak¿e pod k¹tem informa- cji na temat obozu w Auschwitz- Birkenau. Analiza ta by³a mo¿li- wa dziêki penetrowaniu bogatych zbiorów znajduj¹cych siê w Insty- tucie im. Georga Eckerta w Brun- szwiku.

– Analiza ksi¹¿ek szkolnych z ró¿nych krajów wskazuje wyra-

Ÿnie, ¿e z³owrogim symbolem Ho- locaustu najczêœciej jest obóz Au- schwitz-Birkenau. Dlatego wielu autorów ju¿ w tytule rozdzia³u in- formuje czym by³ ten obóz; w jed- nym z podrêczników niemieckich bardzo szczegó³owy opis realiów obozowych poprzedzony jest tytu-

³em: „Piek³o Auschwitz”. W innej

ksi¹¿ce szkolnej obszerny fragment

nazwano: „Fabryka œmierci Au-

schwitz”. W jednym z podrêczni-

W trakcie konferencji.

ków litewskich autor, wbrew ofic- jalnym ustaleniom, postuluje u¿y- wanie polskiej nazwy obozu „Os- vencim”.

Dla autorów ksi¹¿ek szkolnych na ogó³ nie istnia³ dylemat, czy pi- saæ o obozach, ale jak pisaæ, aby skutecznie trafiæ do m³odego czy- telnika. Formy prezentacji tematu najczêœciej oscyluj¹ pomiêdzy kro- nikarskim rejestrem najwa¿niej- szych wydarzeñ, a empati¹.

– W niektórych krajach ucieka- no siê czêsto do kontrowersyjnych rozwi¹zañ dydaktycznych w celu wykorzystania zbrodni nazistow- skich do szokowej terapii wycho- wawczej. Na przyk³ad w Anglii podejmowano próby polegaj¹ce na omówieniu pseudomedycznych eksperymentów doktora Mengele.

Opisy pe³ne drastycznych szcze- gó³ów mia³y byæ swoistym antido- tum na neonazistowskie sympatie czêœci m³odzie¿y angielskiej. We wspó³czesnych podrêcznikach, obok narracji autorskiej, coraz wiêksz¹ rolê odgrywaj¹ fragmenty literatury pamiêtnikarskiej. Prefe- rowany jest równie¿ nie tylko chro- nologiczny, ale i problemowy uk³ad treœci. Na przyk³ad w jednym z nie- mieckich podrêczników uczeñ znaj- dzie miêdzy innymi opis pocz¹tków obozu oraz pierwszych prób z ga- zem truj¹cym. Zdjêcia dokumental- ne z selekcji wiêŸniów s¹siaduj¹ z materia³em ilustracyjnym zawiera- j¹cym szczegó³owy opis jednego z krematoriów. Ca³oœci dope³nia wstrz¹saj¹ca relacja francuskiego lekarza o tym, jak ginêli ludzie w komorach. Po latach poszukiwañ równie¿ czêœæ autorów w³oskich ogranicza do niezbêdnego mini- mum w³asn¹ narracjê, oddaj¹c g³os œwiadkom historii. Równie¿

podrêczniki francuskie obok nar- racji autorskiej z regu³y zawieraj¹ materia³y Ÿród³owe o ró¿nym cha- rakterze, w jednym z francuskich podrêczników sporo miejsca zaj- muj¹ metody eksterminacji wiê-

Ÿniów, które przedstawiane s¹ w oparciu o relacje œwiadków.

Jak zbada³ profesor Suchoñski, symbolika Auschwitz zawarta w

podrêcznikach szkolnych najczê-

œciej dotyczy tragedii narodu ¿y- dowskiego. Jedynie czêœæ autorów wymienia wœród ofiar równie¿ Ro- mów. Stosunkowo rzadko wskazu- je siê na przedstawicieli innych na- rodów, w tym tak¿e Polaków. Naj- czêœciej o Polakach-ofiarach pisze siê w podrêcznikach szkolnych, któ- re aktualnie s¹ wykorzystywane w krajach s³owiañskich.

– Ale nie tylko. Na przyk³ad z podrêcznika z Japonii dowiemy siê,

¿e w obozie Auschwitz-Birkenau wœród ofiar byli równie¿ Polacy, a tak¿e przedstawiciele innych naro- dów. O Polakach wspomina siê rów- nie¿ w podrêcznikach amerykañ- skich. W podrêczniku francuskim narracja rozdzia³u: „Obozy œmier- ci” wzbogacona jest fragmentami trzech tekstów Ÿród³owych, sygno- wanych tytu³ami: „Praca – G³ód –

Œmieræ”. Ta ostatnia partia materia-

³u Ÿród³owego obejmuje relacje

œwiadka œmierci polskiego wiêŸnia, który zosta³ najpierw pobity, a po- tem zastrzelony za to, ¿e nie mia³ si³, aby podnieœæ ciê¿ar wskazany przez funkcjonariusza obozowego.

Prawie ka¿dy podrêcznik podaje liczbê osób, które zosta³y zamordo- wane lub zmar³y w obozie Au- schwitz-Birkenau. Dane s¹ ró¿ne i oscyluj¹ w granicach od jednego do piêciu milionów. Opracowany przez 12 autorów z ró¿nych pañstw dla potrzeb integracyjnych presti¿owy podrêcznik „Historia Europy” poda- je, ¿e w obozie Auschwitz, g³ównie w komorach gazowych, zginê³o dwa miliony ludzi.

Czêœæ pisz¹cych o problematyce obozowej, zw³aszcza w Anglii, przytacza z krytycznym komenta- rzem opinie tak zwanych rewizjoni- stów Holocaustu kwestionuj¹cych miêdzy innymi rozmiary ludobój- stwa. Do tej dyskusji nawi¹zuje siê w niektórych ksi¹¿kach przeznaczo- nych do u¿ytku szkolnego w USA.

Innym w¹tkiem pojawiaj¹cym siê na kartach podrêcznika jest kwestia odpowiedzialnoœci za zbrodnie na- zizmu. Problem ten omawiany jest zw³aszcza w podrêcznikach nie- mieckich.

– Jeden z autorów, nawi¹zuj¹c do cytowanych zeznañ funkcjona- riuszy obozu Auschwitz, którzy t³u- maczyli siê, ¿e wype³niali tylko roz- kazy, pyta: „Czy nale¿y wykony- waæ rozkaz nakazuj¹cy zabijanie niewinnych ludzi?” Pojawiaj¹ siê tak¿e takie stwierdzenia: „Za zbro- dnie w Auschwitz odpowiadaj¹ za- równo ci, którzy aprobowali has³a antysemickie, jak równie¿ ci, któ- rzy przy swoich biurkach ten ma- sowy mord organizowali lub byli bezpoœrednimi wykonawcami tych zbrodniczych planów” (Geschich- te Konkret 3 – Hannover). W cyto- wanym podrêczniku znajdziemy te¿

ciekawy fragment z ksi¹¿ki nie- mieckiego pisarza Martina Walse- ra, bêd¹cy prób¹ odpowiedzi na sformu³owane wczeœniej pytanie:

„Kogo dzisiaj obchodzi Ausch- witz?”. W podrêcznikach z krajów, które wspó³dzia³a³y w deportacji do obozów ludnoœci ¿ydowskiej najczêœciej nie ukrywa siê tego fak- tu przed m³odzie¿¹. Niezale¿nie od tego, odnotowaliœmy próby w³¹- czenia uczniów do dyskusji nad od- powiedzialnoœci¹ za te zbrodnie zw³aszcza narodu niemieckiego. W jednej z francuskich ksi¹¿ek szkol- nych, prezentuj¹c mapkê z gêst¹ sieci¹ obozów oraz ich ró¿norod- nych filii na terenie Niemiec, za- chêca siê uczniów do odpowiedzi na pytanie: „Czy to mo¿liwe, aby spo³eczeñstwo tego kraju nic nie wiedzia³o o istnieniu obozów?”

Zdaniem profesora Suchoñ- skiego, wa¿n¹ rolê w przybli¿aniu m³odzie¿y problematyki Holocau- stu odgrywa materia³ ilustracyjny.

Autorzy, zw³aszcza podrêczników niemieckich i francuskich, za po- moc¹ ilustracji przedstawiaj¹ naj- wa¿niejsze etapy eksterminacji ludnoœci ¿ydowskiej – od wywóz- ki do obozu koncentracyjnego, poprzez selekcjê, niewolnicz¹ pra- cê do unicestwienia w komorach gazowych. Najczêœciej prezento- wane s¹ dwie fotografie. Zdjêcia bramy z napisem „Arbeit macht frei” oraz obraz selekcji przy ram- pie obozowej.

Opracowa³a: Beata Zaremba

Pañstwowy Teatr Wybrze¿e ma wystawiæ spektakl pt. „Wojna polsko- ruska” wed³ug Doroty Mas³owskiej.

Bêdzie sporo imprez kulturalnych, ale i konferencji.

– Ju¿ dziœ mo¿na powiedzieæ, ¿e na obchodach Roku Polskiego w Niemczech wyraŸnie zaci¹¿y historia:

w 2005 r. przypada 60. rocznica wy- zwolenia obozu w Oœwiêcimiu i za- koñczenia II wojny œwiatowej oraz 40.

rocznica wystosowania s³ynnego listu biskupów polskich do biskupów nie- mieckich, w których pad³y znane s³o- wa: „przebaczamy i prosimy o prze- baczenie” – przewiduje prof. Adam Suchoñski.

BEZ 2 grudnia ubieg³ego roku prof. dr

hab. Adam Suchoñski, dyrektor In- stytutu Historii Uniwersytetu Opolskie- go uczestniczy³ w spotkaniu zorgani- zowanym przez prezydenta RP Ale- ksandra Kwaœniewskiego poœwiêco- nym obchodom Roku Polskiego w Niemczech w 2005/2006 roku.

– Polski program adresowany bê- dzie przede wszystkim do niemieckiej m³odzie¿y, która o Polsce niewiele wie i postrzega nas, i nasz kraj, poprzez stereotypy. W biuletynie informacyj- nym dotycz¹cym Polski i Polaków od lat publikowane s¹ ci¹gle te same zdjêcia: na jednym pokazana jest piel- grzymka papie¿a, na drugim rolnik z koniem. Sami jesteœmy sobie winni,

¿e tak nas postrzegaj¹, nie dbamy o w³asny wizerunek, nigdy nie ma pie- niêdzy na akcje promocyjne. Ale po- jawia siê szansa, ¿eby Niemcy prze- konali siê co siê u nas dzieje – mówi prof. Suchoñski.

Podczas Roku Polskiego plano- wany jest m.in. wystêp Micha³a Urba- niaka, Tomasza Stañki, Leszka Mo¿- d¿era, Janusza Olejniczaka. Wykona- ne te¿ zostan¹: „Pasja œw. £ukasza”

Krzysztofa Pendereckiego, misterium

„Stabat Mater” W³odka Pawlika i chóru gregoriañskiego. Niemieckiej publicznoœci zaprezentuj¹ siê m³odzi polscy dramatopisarze, wœród propo- nowanych autorów znaleŸli siê: Krzy- sztof Bizio, Przemys³aw Nowakowski, Micha³ Walczak, Jan Klata.

Multimedialnie na filologii

Sprzêt multimedialny - telewizory, kamery, odtwarzacze DVD i wideo, pro- jektory, program do monta¿u cyfrowego i komputery znalaz³y siê na wyposa-

¿eniu Katedry Teatru, Filmu i Nowych Mediów. W Collegium Maius powsta- nie pracownia multimedialna, w której studenci bêd¹ mogli np. nakrêciæ film.

Z pracowni korzystaæ bêd¹ przede wszystkim studenci filologii polskiej. Pie- ni¹dze na sprzêt wartoœci 150 tys. z³ pochodz¹ z grantu przyznanego Instytu- towi Filologii Polskiej przez Komitet Badañ Naukowych.

BEZ Na grudniowym posiedzeniu Sena-

tu UO (2 grudnia 2004 r.) zatwierdzo- no sk³ad Uczelnianej Komisji Wybor- czej na kadencjê 2005-2008.

Przewodnicz¹cym komisji zosta³ dr hab. Stefan Marek Grochalski, prof.

UO; sekretarzem - dr Grzegorz Bala- wejder z Instytutu Politologii. Cz³onko- wie komisji to: dr hab. Jerzy Biniewicz (Instytut Filologii Polskiej), dr Mariusz Patelski (Instytut Historii), ks. dr hab.

Zygfryd Glaeser (Wydzia³ Teologicz- ny), dr Mariusz Man (Instytut Fizyki), dr in¿. Pawe³ Ratuszny (Wydz. Przy- rodniczo-Techniczny), dr Dušan Bog- danow (Wydzia³ Ekonomiczny), dr Ta-

deusz Cielecki (Miêdzywydzia³owy In- stytut Prawa i Administracji), dr hab.

Ewa Smak, prof. UO (Instytut Studiów Edukacyjnych), in¿. Grzegorz K³osiñ- ski (administracja UO), mgr Beata Nie- dbalec (Biblioteka G³ówna), mgr Bog- dan Graca (Wydz. Przyrodniczo-Tech- niczny).

Wed³ug kalendarza wyborczego zg³aszanie kandydatów potrwa do 11 marca, spotkania przedwyborcze z kandydatami na rektora – do 14 mar- ca. Wybory rektora odbêd¹ siê 17 marca.

Kandydatów na prorektorów mo¿- na zg³aszaæ do 24 marca, prezenta-

cja kandydatów potrwa do 31 marca

– w tym dniu odbêd¹ siê te¿ wybory prorektorów.

Wybory dziekanów przez rady wy- dzia³ów – wed³ug przyjêtego kalenda- rza – powinny siê odbyæ do 21 kwiet- nia, wybory prodziekanów – do 5 maja.

Wybory przedstawicieli do senatu, Rady Bibliotecznej, samorz¹du stu- denckiego oraz elektorów Rady G³ów- nej – do 19 maja.

Dr hab. Stefan Marek Grochalski, prof. UO, przewodnicz¹cy komisji wy- borczej: – Do tej pory (do dnia 31 stycznia) nie pojawi³ siê ¿aden kandy- dat, ale z doœwiadczenia wiem, ¿e zg³oszenia nap³ywaj¹ zazwyczaj pod koniec wskazanego terminu. Zgodnie z obowi¹zuj¹c¹ ustaw¹ o szkolnictwie wy¿szym z 1992 roku kadencja rek- torska bêdzie trwaæ trzy lata. Jeœli wej- dzie w ¿ycie proponowany zapis o przed³u¿eniu kadencji do czterech lat, wówczas urzêdowanie rektora bêdzie mo¿na przed³u¿yæ. W myœl obowi¹zu- j¹cego statutu Uniwersytetu Opolskie- go mo¿e byæ jeden kandydat na sta- nowisko rektora, nie jest potrzebny kontrkandydat, musi on jednak zdobyæ 26 g³osów senatorów UO.

(b) Przedwyborczy horoskop prof. Joa- chima Glenska – na str. 50

Wybory ju¿ blisko

Zadbaæ o lepszy wizerunek

Nagrodzeni za ¿ar serca

4 grudnia ub. roku w Jezuickim Oœrodku Formacji i Kultury „Xa- verianum” wrêczono przyznawane corocznie nagrody „¯ar Serca”.

Tym razem uhonorowano prof. Stanis³awa Leszka Stadniczeñkê, dy- rektora Miêdzywydzia³owego Instytutu Prawa i Administracji UO (doceniony zosta³ za swoj¹ postawê moraln¹, zaanga¿owanie, rzetel- noœæ, naukow¹ pomys³owoœæ, konsekwencjê i umiejêtnoœæ przekazy- wania wiedzy) oraz wolontariuszy: Zbigniewa Hoffmana i Majkê Lu- dwig, studentkê teologii na Uniwersytecie Opolskim (za pomoc w Domu Matki i Dziecka w Grudzicach, w Domu Pomocy Spo³ecznej sióstr franciszkanek, organizowanie akcji spo³ecznych, pracê w œwiet- licy terapeutycznej dla dzieci).

BEZ Wprowadzenie do szkó³ œrednich

„nowej matury” i uchwalenie popraw- ki do Ustawy o Szkolnictwie Wy¿szym o respektowaniu wyników maturalnych przez szko³y wy¿sze podczas rekru- tacji na studia powoduj¹, ¿e nabór stu- dentów na pierwszy rok w 2005 r. bê- dzie mia³ inny przebieg, ni¿ w latach poprzednich. Uniwersytet Opolski sta- ra³ siê dobrze i odpowiednio wczeœnie przygotowaæ do tej rekrutacji. Ju¿ 18 grudnia 2003 r. Senat podj¹³ uchwa³ê rekrutacyjn¹, okreœlaj¹c¹ przedmioty egzaminacyjne oraz sposób rekruta- cji, aby maturzyœci mieli czas na wy- bór przedmiotów maturalnych i poziom ich zdawania, poniewa¿ wyniki uzy- skane na „nowej maturze” bêd¹ decy- dowa³y o przyjêciu na studia. Oczywi-

œcie przewidzieliœmy tak¿e formy re- krutacji dla tych kandydatów, którzy bêd¹ zdawaæ „star¹ maturê” i tym sa- mym nie bêd¹ zwolnieni z obowi¹zku zdawania egzaminu wstêpnego.

Na ka¿dy kierunek studiów zosta³y okreœlone przedmioty egzaminacyjne (za³¹cznik 1 do Uchwa³y Senatu UO), których oceny, o ile kandydat zdawa³ te przedmioty w ramach „nowej matu- ry” na wymaganym przez UO pozio- mie, pos³u¿¹ do opracowania listy ran- kingowej, bêd¹cej podstaw¹ tworzo- nej listy przyjêtych. Wyników uzyska- nych na egzaminie maturalnym nie mo¿na poprawiaæ w ramach egzami- nu wstêpnego. Kandydaci, którzy zda- wali „star¹ maturê” lub na „nowej ma- turze” nie zdawali lub zdawali na ni¿- szym poziomie wymagany przedmiot egzaminacyjny, bêd¹ musieli go zda- waæ w czasie egzaminów wstêpnych w UO.

Egzaminy wstêpne bêd¹ przepro- wadzane w oparciu o standardy wy- magañ egzaminacyjnych dla wszyst- kich przedmiotów maturalnych opubli- kowanych przez MENiS 10 kwietnia 2003 r. (www.cke.edu.pl). Egzaminy bêd¹ oceniane w procentach, tak samo jak na „nowej maturze”. Wyniki tych egzaminów, razem z wynikami uzyskanymi w czasie „nowej matury”

bêd¹ podstaw¹ rankingu, który pozwo- li wytypowaæ przyjêtych na pierwszy rok studiów.

Ze wzglêdu na specyfikê studiów, na kierunki: Edukacja Artystyczna w

Zakresie Sztuk Plastycznych, Filozo- fiê, Psychologiê*, Teologiê i Nauki o Rodzinie jedyn¹ formê rekrutacji bê- dzie egzamin wstêpny. Na Pedagogi- kê, oprócz wyników maturalnych, kan- dydaci na niektóre specjalnoœci (ani- macja spo³eczno-kulturalna z artete- rapi¹, edukacja elementarna z logo- pedi¹ szkoln¹ oraz edukacja kreatyw- na i medialna) musz¹ zdaæ egzamin praktyczny. Na Socjologiê i Politologiê, oprócz ocen maturalnych lub egzami- nacyjnych, obowi¹zuje rozmowa kwa- lifikacyjna.

Dokumenty na studia stacjonarne bêd¹ przyjmowane od 13 czerwca do 6 lipca (dokumenty dostarczone przez pocztê po tym terminie nie bêd¹ przyj- mowane), a na studia zaoczne i wie- czorowe od 13 czerwca do dwóch dni przed rozpoczêciem egzaminu (z przerw¹ od 29.07 do 4.09 – dotyczy egzaminów wrzeœniowych). Prosimy o osobiste dostarczanie dokumentów;

istnieje wtedy mo¿liwoœæ dok³adniej- szego poinformowania kandydata o terminach i trybie postêpowania kwalifikacyjnego**. Dok³adny harmo- nogram egzaminów, rozmów kwalifi- kacyjnych i terminy og³oszenia wyni- ków s¹ zawarte w za³¹czniku 3 do Uchwa³y Senatu.

Ka¿dy kandydat przyjêty na studia jest zobowi¹zany, pod rygorem skre-

œlenia z listy przyjêtych, do z³o¿enia w komisji rekrutacyjnej do dnia 26 lipca 2005 r. oœwiadczenia o podjêciu stu- diów w UO.

Kandydaci, którzy nie zostali przy- jêci z powodu braku miejsc, a s¹ w dalszym ci¹gu zainteresowani studia- mi w UO, sk³adaj¹ w tym samym ter- minie deklaracjê o chêci studiowania.

Bêd¹ oni przyjmowani na miejsce osób rezygnuj¹cych ze studiów w UO, wed³ug miejsca na liœcie rankingowej.

Decyzje w tej sprawie bêd¹ podjête 27 lipca 2005 r.

Odwo³ania od decyzji kierunkowej (wydzia³owej) komisji rekrutacyjnej, dotycz¹ce wy³¹cznie uchybieñ formal- nych i merytorycznych w postêpowa- niu rekrutacyjnym, bêd¹ rozpatrywa- ne przez Uczelnian¹ Komisjê Rekru- tacyjn¹ 29 lipca 2005 r. Nale¿y je sk³a- daæ w kierunkowej (wydzia³owej) ko- misji rekrutacyjnej w terminie 14 dni od daty og³oszenia decyzji o nie przy- jêciu na studia.

Jerzy Wiechu³a

* Decyzja o rekrutacji zostanie podjê- ta do koñca maja 2005 r.

** Wykaz dokumentów i miejsca przyj- mowana zawiera „Tryb zg³aszania siê na studia”.

Rekrutacja po nowemu

spodoba³yœmy publicznoœci. PóŸniej by³ festiwal „Jazz Juniors” w Krakowie, „Jazz nad Odr¹” we Wroc³awiu i Opolu oraz „Ars Chori” w Czêstochowie – czo³owi polscy jazzmani z uznaniem wyra¿ali siê o aran¿acjach i wykonawstwie utworów, które zaprezentowa³ nasz chór.

– Kto wymyœli³ nazwê chóru: „Dramma per Mu- sica”?

– Na pocz¹tku lat osiemdziesi¹tych dzia³a³ na WSP kabaret, z którym wspó³pracowa³yœmy. Gdzieœ na pó³ roku przed wprowadzeniem w Polsce stanu wojennego wystawialiœmy wspólnie kabaret pt. „Amerykanin w Opolu”, o zderzeniu obywatela Stanów Zjednoczonych z polsk¹ rzeczywistoœci¹. Prorocze to by³o widowisko, bo i wojskowi siê w nim pojawili… I w³aœnie lider tego kabaretu, Jan Minkner, zaproponowa³ nazwê dla nasze- go chóru – „Dramma per Musica”, czyli dramat przez muzykê.

– Pierwsze sukcesy sprawi³y pewnie, ¿e nie by³o ju¿

k³opotów z kolejnym naborem kandydatów na chó- rzystów?

– To prawda, fama posz³a, przychodzi³o coraz wiê- cej dziewczyn, a co najwa¿niejsze – coraz wiêcej uta- lentowanych dziewczyn. Te, które wytrzymywa³y tem- po pracy, zostawa³y – zawsze gdzieœ pod koniec listo- pada sk³ad chóru siê stabilizowa³. Stopniowo poszerza-

³yœmy repertuar o utwory polskich kompozytorów wspó³czesnych, a tak¿e o utwory nale¿¹ce do klasyki muzyki chóralnej – chór wyst¹pi³ m.in. na „Famie’85”

w Œwinoujœciu, w tym samym roku koncertowa³yœmy na Wêgrzech, rok póŸniej na Malcie. Po drodze by³ udzia³ w„Legnicy Cantat”, gdzie zdoby³yœmy pierwsz¹ nagrodê, wygrywaj¹c – jako chór ¿eñski! – z chórami mieszanymi. Wygra³yœmy perfekcj¹, muzykalnoœci¹, dobrym programem – tymi walorami musia³yœmy nadro- biæ brak mêskich g³osów. W 1988 roku na III Ogólno-

W MOJEJ PRACOWNI

Æwieræwiecze na piêciolinii

Z dr El¿biet¹ Trylnik, kierownikiem artystycznym i dyrygentem Akademickiego Chóru „Dramma per Musica” rozmawia Barbara Stankiewicz

– W tym roku mija 25 lat od chwili powo³ania

„Dramma per Musica”. Jak siê zaczê³a ta Pani przy- goda ze studenckim chórem?

– Przygoda? Ja bym powiedzia³a inaczej: ciê¿ka ha- rówka! I moja, i studentów. A zaczê³o siê od spotkania z ówczesnym rektorem Wy¿szej Szko³y Pedagogicznej w Opolu Tadeuszem Gospodarkiem, który dla mnie – jednej z wyró¿niaj¹cych siê na roku studentek wroc³aw- skiej Akademii Muzycznej, na kierunku wychowania muzycznego – „odmrozi³” etat na pedagogice. I tak zo- sta³am asystentk¹, powierzono mi prowadzenie zajêæ muzycznych dla studentów pedagogiki. W praktyce wygl¹da³o to tak: minimum œpiewu, mnóstwo pracy biurowej, tworzenie statystyk… Po szeœciu miesi¹cach mia³am ju¿ wszystkiego doœæ. I wtedy, gdzieœ na kory- tarzu, natknê³am siê na prorektora Zygmunta £omnego, który spyta³ mnie, pewnie kurtuazyjnie, oczekuj¹c za- chwytu: „I jak siê pani pracuje?”. I wtedy nast¹pi³ wy- buch. ¯e okropnie, ¿e kszta³cimy przysz³ych nauczycie- li, a tu nawet nie ma chóru… Efekt tej rozmowy by³ taki,

¿e w lutym 1980 roku doktor £omny nagoni³ mi do sali 154 z dwieœcie dziewczyn z pedagogiki – kandydatek do przysz³ego chóru.

– Same talenty?

– Dramat, a nie talenty, pomijam ju¿, ¿e z nagonki.

Ale uda³o mi siê z tej grupy wybraæ ok. 90 osób, z który- mi zaczê³am pracowaæ. Na pocz¹tku by³ to wiêc chór

¿eñski. Jeœli mnie pamiêæ nie zawodzi, pierwszym utwo-

rem, za jaki siê zabra³yœmy, by³a ko³ysanka Andrzeja

Koszewskiego, póŸniej piosenki ludowe… A ju¿ w na-

stêpnym roku akademickim dziewczyny œpiewa³y utwo-

ry George’a Gershwina i Duke’a Ellingtona. I œpiewa³y

coraz lepiej. Zadebiutowa³yœmy w 1981 roku podczas

miêdzynarodowej sesji Studenckiego Stowarzyszenia

Przyjació³ ONZ, która odbywa³a siê w Turawie – chórzy-

stki by³y ju¿ jednakowo ubrane, sama kupowa³am ma-

teria³, szy³yœmy stroje… To by³ udany debiut, bardzo siê

polskim Festiwalu Polskiej Pieœni Chóralnej w Katowi- cach wyœpiewa³yœmy z³oty medal, w 1989 roku chór po- nownie koncertowa³ na Wêgrzech i w Austrii. Gdzieœ

po drodze w chórze zaczêli siê pojawiaæ mê¿czyŸni, co pozwoli³o nam na poszerzenie repertuaru – bo repertu- ar chórów ¿eñskich nie jest zbyt bogaty – s³owem: po- jawi³y siê nowe mo¿liwoœci.

– I nowe problemy?

– Œwiat mê¿czyzn to w ogóle inny œwiat… A mê¿- czyzna-chórzysta, no có¿, jest mniej skupiony od kobie- ty, d³u¿ej siê uczy, chocia¿ jak ju¿ siê nauczy, to po pro- stu umie. Na litoœæ te¿ go nie wezmê, nie podzia³am na emocje… Kobiety s¹ bardziej emocjonalne, ale i bar- dziej kapryœne, poza tym – szybciej siê ucz¹, ale te¿

szybciej zapominaj¹ to, czego siê nauczy³y. Ale p³eæ to naprawdê sprawa drugorzêdna. Najwa¿niejszy jest do- bry s³uch – to kryterium bezwzglêdne – i pasja. Znam wielu tzw. profesjonalistów, którzy nie wydadz¹ z sie- bie jednego fa³szywego dŸwiêku, ale co z tego, skoro w ich œpiewie nie ma pasji, serca? Moi chórzyœci œpiewa- j¹ sercem, publicznoœæ to czuje, a o poziomie ich wy-

konawstwa najlepiej œwiadcz¹ nagrody, liczne zaprosze- nia na koncerty – z ca³ego œwiata – teraz na przyk³ad znów zaproszono nas do Szkocji, gdzie koncertowali-

œmy ju¿ dwa razy, ale ju¿ z tego zaproszenia nie sko- rzystamy. To by³y tygodnie morderczej pracy, wyczer- puj¹cych podró¿y, prób, wystêpów… To tylko z ze- wn¹trz wygl¹da tak atrakcyjnie: jad¹ sobie za granicê, pozwiedzaj¹, coœ tam zaœpiewaj¹. Nic z tych rzeczy, to ciê¿ka praca, poprzedzona setkami godzin prób. A prze- cie¿ ci ludzie s¹ przede wszystkim studentami – ucz¹ siê, czêsto na dwóch kierunkach, zdaj¹ egzaminy, jed- noczeœnie pracuj¹… Maj¹ lepsze i gorsze dni, ktoœ z³a- mie nogê, zachoruje, a wiêc nie przychodzi na próby, któraœ zajdzie w ci¹¿ê … Po prostu ¿ycie. A próby s¹ czasem i parê razy w tygodniu. Przy czym ka¿dego roku do chóru przychodz¹ nowi studenci, odchodz¹ chórzy-

œci, którzy ju¿ koñcz¹ studia – to dodatkowa trudnoœæ, bo du¿o ³atwiej pracuje siê z zespo³em, którego sk³ad jest sta³y. Wielu z tych ludzi ukoñczy³o œrednie szko³y muzyczne, s¹ naprawdê utalentowani, ale techniki œpie- wu ucz¹ siê u mnie. Jest to w pewnym sensie przyspie- szony kurs, bo czasu na tê naukê nie mamy zbyt wiele.

Gdyby jeszcze nie musieli studiowaæ… Ale wie pani,

Chór „Dramma per Musica” (sk³ad sprzed kilku laty) z El¿biet¹ Trylnik.

jaka to satysfakcja obserwowaæ ich rozwój? I radoœæ, gdy odkrywaj¹, ¿e ta ich praca przynosi takie wspania-

³e efekty.

– Na próbach bywa Pani podobno bezwzglêdna…

– No bywam. Krzyczê na nich, denerwujê siê, cza- sem u¿ywam niecenzuralnych s³ów, zdarzy³o siê, ¿e rzu- ci³am w kogoœ butem… Ta praca, jak ka¿da praca twór- cza, wyzwala du¿e emocje. Ale mam do czynienia z ludŸmi inteligentnymi, oni rozumiej¹, ¿e za tymi emo- cjami nie kryje siê nic z³ego.

– Bardzo prze¿ywa Pani wystêpy chóru?

– W ogóle. Jestem zupe³nie spokojna, bo widzê ich przed sob¹ i wiem, ¿e nic siê ju¿ nie wydarzy – nikt nie z³amie nogi, nie zachoruje. Ju¿ ich mam w garœci. Te- raz maj¹ tylko zaœpiewaæ.

– Chór „Dramma per Musica” jest dziœ wizytów- k¹ Uniwersytetu Opolskiego, tak¿e zagranic¹. Ale podobno najtrudniej byæ prorokiem we w³asnym kraju…

– Myœlê, ¿e ten etap mamy ju¿ za sob¹. Owszem, by³o tak na pocz¹tku: „czego ta baba znowu chce, po co nam ten chór, te stroje, wyjazdy, po co ten kosztowny forte- pian?”…. Dziœ ju¿ nikt takich pytañ nie zadaje, myœlê,

¿e w³adze uniwersytetu zdaj¹ sobie sprawê z wartoœci chóru. Od paru lat pieczê nad chórem sprawuje rektor Leszek Kuberski, a prezesem chóru jest dawna chórzy- stka, Lidia Serweciñska, dziêki której mogê zaj¹æ siê niemal wy³¹cznie merytoryczn¹ prac¹ z chórem. Bar- dzo dobrze wspó³pracowa³o nam siê z rektorem Krosze- lem, Poœpiechem, dobrze te¿ wspominam czasy rekto- ra Kochmana, a tak¿e rektora Nicieji, który – mam wra-

¿enie – szybko siê zorientowa³, ¿e nasz chór œpiewa na poziomie ju¿ nawet nie ogólnopolskim, ale europejskim.

Myœlê, ¿e przyczyni³ siê do tego koncert chóru towarzy- sz¹cy uroczystoœci nadania doktoratów honorowych Wojciechowi Kilarowi i Tadeuszowi Ró¿ewiczowi, a zw³aszcza entuzjastyczna reakcja Kilara. Chór wykona³ dwa utwory Wojciecha Kilara: „Angelus” i „Exodus”.

Sam Kilar, z którym siê skontaktowa³am na parê mie- siêcy przed tym wydarzeniem, podsun¹³ nam te propo- zycje repertuarowe, przys³a³ nuty… Zaczêliœmy próby.

Mia³am œwiadomoœæ, ¿e to ma byæ wystêp dla uznane- go kompozytora, œwiatowej ju¿ s³awy, wiêc zale¿a³o mi na tym, ¿eby nie tylko sam koncert, ale i ca³a jego opra- wa by³y na najwy¿szym poziomie. I tak siê sta³o, dziê- ki ogromnemu zaanga¿owaniu dyrekcji opolskiej Szko³y Muzycznej. Do prób przyst¹pi³y wiêc po³¹czone orkie- stry szkó³ muzycznych z Opola i Nysy, pod dyrekcj¹ Huberta Prochoty, na harfach gra³y dwie uczennice jed- nej z warszawskich szkó³ muzycznych… Na instrumen- tach blaszanych – uczniowie szko³y muzycznej z Po-

czdamu, bo tam jest najlepsza „blacha”, partie solowe

œpiewa³a moja córka Katarzyna… Na miejsce koncertu wybra³am koœció³ œw. Piotra i Paw³a, mimo ¿e by³y su- gestie, ¿eby zrobiæ to w katedrze – ten koœció³ ma lep- szy uk³ad i lepsz¹ akustykê od katedry. £atwo siê dziœ o tych przygotowaniach opowiada, ale to by³o naprawdê szalenie pracoch³onne przedsiêwziêcie, które, niestety, spad³o niemal wy³¹cznie na moje barki. Szybko siê oka- za³o, ¿e muszê pomyœleæ i o drugim doktorze honoro- wym – Tadeuszu Ró¿ewiczu, bo przecie¿ i jego doty- czy³a ta uroczystoœæ. Oszczêdzê pani opowiadañ o tym, jak próbowa³am w³¹czyæ w te przygotowania naszych filologów – powiem tylko, ¿e gdybym siê przejmowa³a ich rozterkami i w¹tpliwoœciami, koncert do dziœ by siê nie odby³. Jednym z ówczesnych chórzystów by³ Jacek Jabrzyk, wtedy studiowa³ na UO, dziœ koñczy re¿yseriê w Warszawie – sami wybraliœmy parê utworów Ró¿e- wicza, Jacek recytowa³ je w trakcie koncertu. Koncer- tu, o którym zawiadamia³y plakaty – radio wy³o¿y³o pieni¹dze na druk programów… By³ to wiêc ogrom pra- cy, musieliœmy sami zadbaæ o wszystkie szczegó³y, na przyk³ad o to, ¿eby w trakcie koncertu nie wy³y karetki wyje¿d¿aj¹ce z s¹siaduj¹cego z koœcio³em pogotowia ratunkowego… A sam koncert rzeczywiœcie zrobi³ du¿e wra¿enie – i na goœciach honorowych, i na publiczno-

œci. W koœciele zebra³o siê ponad dwa tysi¹ce osób, w trakcie dyrygowania mia³am wra¿enie, ¿e ludzie siedz¹ mi na plecach. Opolskie radio transmitowa³o ten kon- cert, po raz pierwszy do nagrania musieliœmy dodaæ pog³os, bo ten naturalny, w³aœnie z powodu t³oku w koœciele, przepad³.

– Jakie utwory wchodz¹ w sk³ad „¿elaznego reper- tuaru” chóru?

– Nie ma „¿elaznego repertuaru”, siêgam po coraz to inne utwory kompozytorów ró¿nych epok. Powód jest prosty: chcê, ¿eby ta praca przynosi³a mi satysfakcjê, nie chcê siê nudziæ szlifuj¹c z chórzystami ci¹gle te same utwory. Przez dwa lata na przyk³ad œpiewaliœmy utwo- ry muzyki amerykañskiej… A w³aœnie, a propos Ame- ryki, przypomnia³o mi siê, przyjecha³ niedawno ze Sta- nów student, który kiedyœ œpiewa³ w naszym chórze i opowiada³, ¿e jego amerykañscy koledzy – te¿ chórzy-

œci – po ods³uchaniu jednego z naszych koncertów nie

chcieli uwierzyæ, ¿e tak œpiewa amatorski w koñcu chór

studencki. A wracaj¹c do repertuaru chóru: œpiewamy

utwory niemal wszystkich epok, i muzykê dawn¹, i ba-

rok, i wspó³czesn¹… Œpiewaliœmy tak¿e podczas otwar-

cia koœcio³a seminaryjnego, na proœbê rektora Waloszka,

by³y to „Pieœni Maryjne” mojego ukochanego profeso-

ra Józefa Œwidra – i ten koncert by³ transmitowany przez

nasze radio. A w lipcu ubieg³ego roku, na koncercie w

Luksemburgu, moi chórzyœci z powodzeniem wykona-

li utwór, który uchodzi za jeden z najtrudniejszych utwo-

rów na œwiecie – „Canto General” Mikisa Theodoraki-

sa. Muzyka grecka w ogóle ma bardzo skomplikowany

rytm, a ten utwór szczególnie, sama solistka, mimo ¿e Greczynka, mia³a z jego wykonaniem k³opot. Wcze-

œniej, z okazji wejœcia Polski do Unii Europejskiej, chórzyœci zaœpiewali w Filharmonii Opolskiej ogromnie trudn¹ (w ka¿dym g³osie skala jest przekroczona) IX Symfoniê Beethovena, która powsta³a w czasie gdy kompozytor by³ ju¿ g³uchy – podobno dopiero w trak- cie pierwszych prób, kiedy zobaczy³ czerwone z wysi³- ku twarze œpiewaków, zda³ sobie sprawê ze stopnia trud- noœci tego utworu, na szczêœcie nie dokona³ ¿adnych zmian w zapisie nutowym… A moi chórzyœci poradzili sobie i z tym wyzwaniem.

– Który kierunek jest najbardziej rozœpiewany?

– Zaczyna³am ze studentkami pedagogiki. Dziœ mam w chórze studentów niemal wszystkich kierunków, nie tylko humanistycznych. Wielu utalentowanych muzycz- nie chemików, choæ z nimi jest k³opot, bo zajêcia labo- ratoryjne maj¹ czêsto po po³udniu, kiedy odbywaj¹ siê próby, matematyków… Kierunek studiów nie ma tu

¿adnego znaczenia, wa¿ny jest s³uch i rozbudzenie pew- nej wra¿liwoœci muzycznej, zami³owania do œpiewu.

Chyba mi siê to udaje, s¹dz¹c po sukcesach, jakie od-

nosi nasz chór, a tak¿e po tym, jak czasem uk³adaj¹ siê dalsze losy moich chórzystów – jeden z nich ukoñczy³ Akademiê Muzyczn¹ w Gdañsku, jeden studiuje na Aka- demii Muzycznej w Warszawie, jedna z dawnych chórzystek studiuje na Akademii Muzycznej we Wro- c³awiu… A obecny sk³ad chóru te¿ jest bardzo mocny, przyda³oby siê tylko wiêcej basów, przygotowujemy w³aœnie program tegorocznego, jubileuszowego koncer- tu, z okazji 25-lecia istnienia chóru. Ten dwugodzinny koncert odbêdzie siê 22 kwietnia, w Filharmonii Opol- skiej, a w programie znajd¹ siê ró¿ne utwory wybrane z repertuaru, który powsta³ w trakcie tego æwieræwiecza.

– Zdarza siê Pani podœpiewywaæ sobie w domu, po pracy?

– O nie! Po tylu godzinach s³uchania muzyki – bo przecie¿ poza prowadzeniem chóru, poza zajêciami na uczelni ja jeszcze pracujê w radiu – ju¿ ¿adnego pod-

œpiewywania, ani swojego, ani cudzego chyba bym nie znios³a.

– Dziêkujê za rozmowê.

El¿bieta Trylnik jest absolwentk¹ wychowania muzycznego Akademii Muzycznej we Wroc³awiu. Wyk³a- dowca Uniwersytetu Opolskiego, pracownik Polskiego Radia w Opolu. Przewód artystyczny I stopnia w zakresie prowadzenia zespo³ów muzycznych zrealizowa³a pod opiek¹ prof. Józefa Œwidra). Od 1980 roku jest kierowni- kiem artystycznym i dyrygentem Akademickiego Chóru

„Dramma per Musica”, który powo³a³a.

¯eñski Chór Akademicki „Dramma per Musica” zade- biutowa³ w 1981 roku podczas miêdzynarodowej sesji Stu- denckiego Stowarzyszenia Przyjació³ ONZ prezentuj¹c utwory George’a Gershwina i Duke’a Ellingtona. Z powo- dzeniem wystêpowa³ na Wêgrzech, Malcie, w Austrii, Fran- cji, Szkocji, Szwajcarii, we W³oszech i Niemczech.

Na Ogólnopolskim Konkursie Chórów „Legnica Can- tat’ 21” w Legnicy (1990 r.) chór zdobywa najwy¿sz¹ na- grodê w kategorii chórów studenckich. W 1994 r. „Dram- ma per Musica” przekszta³ca siê w 80-osobowy chór mie- szany. W 1995 r. ukazuj¹ siê „Kolêdy”– pierwsza, nagra- na w nowym sk³adzie, kaseta magnetofonowa. W 1996 r.

zespó³ wyje¿d¿a do Grecji na 14th International Choir Festival of Preveza – 2nd International Competition of Sacred Music, gdzie zdobywa drug¹ nagrodê w kategorii chórów mieszanych.

Pracê zespo³u dostrzega Duszpasterstwo Akademickie przyznaj¹c mu swoj¹ nagrodê im. Œw. Franciszka Ksawe- rego „¯ar Serca” za twórcze zaanga¿owanie w kulturê stu- denck¹ (1997 r.). W 1999 r. „Dramma per Musica” wystê- puje na koncercie uœwietniaj¹cym nadanie tytu³ów doctora honoris causa Uniwersytetu Opolskiego Wojciechowi Kila- rowi i Tadeuszowi Ró¿ewiczowi. W tym samym roku chór zosta³ uhonorowany wspó³udzia³em w inauguracji dzia³al- noœci Koœcio³a Seminaryjno-Akademickiego pod wezwa- niem Œw. Jadwigi Œl¹skiej i uczestniczy³ w Mszy œw. w tym-

¿e koœciele, transmitowanej przez Telewizjê Polonia.

Rok 2001. Pe³en dowcipnej inwencji udzia³ chóru w uro- czystoœci nadania Adamowi Hanuszkiewiczowi tytu³u do- ctora honoris causa Uniwersytetu Opolskiego. W tym sa- mym roku chór wyœpiewa³ pierwsz¹ nagrodê w konkursie interpretacji pieœni religijnej Lucjana Laprusa we Wroc³a- wiu. 26 kwietnia 2003 r. Na zaproszenie Chóru Akademic- kiego Politechniki Œl¹skiej w Gliwicach Akademicki Chór

„Dramma per Musica” wyst¹pi³ z koncertem w Auli G³ów- nej Politechniki Œl¹skiej w Gliwicach w ramach XXIII Gli- wickich Spotkañ Chóralnych. 15 maja 2003 r. odbywa siê tradycyjny wiosenny koncert Akademickiego Chóru „Dram- ma per Musica” w auli UO dla œrodowiska akademickiego i miasta. 18 maja 2003 r. chór wzi¹³ udzia³ w uroczystym koncercie z okazji 50-lecia pracy prof. Lucjana Laprusa, profesora Akademii Muzycznej we Wroc³awiu i kompozy- tora. W czerwcu 2003 r. kwartet Akademickiego Chóru

„Dramma per Musica” bierze udzia³ w warsztatach Pol- sko-Niemieckiej Akademii Chóralnej „In terra pax” w Miê- dzyzdrojach i Steinheim (Niemcy), oraz – w sierpniu – w Festiwalu Chóralnym w St. Bonnet le Château (Francja).

6 grudnia 2003 r. chór wyst¹pi³ na Zamku Piastów Œl¹- skich w Brzegu z koncertem kolêdowym dla korpusu dy- plomatycznego akredytowanego w Polsce, a odwiedza- j¹cego wówczas Opolszczyznê.

10 marca 2004 r. Akademicki Chór Uniwersytetu Opol- skiego bierze udzia³ w uroczystoœci 10-lecia powstania uczelni. 18 kwietnia 2004 r. odbywa siê uroczysty koncert chóru inauguruj¹cy festiwal w 750. rocznicê powstania hymnu „Gaude Mater Polonia” w Koœciele œw. Bart³omie- ja w Kielczy. 29 kwietnia chór bierze udzia³ w uroczystym koncercie z okazji wst¹pienia Polski do Unii Europejskiej.

W maju – koncert na „XX Festiwalu Muzyka w Zamkach i

Miastach Œl¹ska” w Mosznej, a w czerwcu – wystêp z

oratorium Mikisa Theodorakisa – w Luksemburgu.