Sonata barokowa
1. Cele lekcji
a. Wiadomości
Zapoznanie uczniów z cykliczną formą instrumentalną – sonatą. Omówienie pochodzenia i rozwoju sonaty barokowej. Wskazanie rodzajów sonaty barokowej ze szczególnym uwzględnieniem sonaty triowej, solowej, a quattro, da chiesa, da kamera. Omówienie typowej budowy sonaty barokowej oraz wskazanie jej czołowych przedstawicieli. Wskazanie instrumentów, za pomocą których tworzono sonaty. Wysłuchanie sonaty barokowej oraz dokonanie krótkiej analizy formalnej utworu.
b. Umiejętności Uczeń potrafi:
1. Wyjaśnić pochodzenie nazwy „sonata”.
2. Omówić pojęcie sonaty jako cyklicznej formy instrumentalnej.
3. Omówić rozwój sonaty barokowej.
4. Przedstawić rodzaje sonaty barokowej, wyróżniane ze względu na obsadę wykonawczą.
5. Przedstawić podział sonaty, dokonany w muzyce włoskiej na przełomie XVII i XVIII wieku.
6. Wskazać kompozytorów tworzących sonaty barokowe.
7. Omówić budowę poszczególnych rodzajów sonaty barokowej.
8. Wskazać instrumenty, na które tworzone były sonaty barokowe.
2. Metoda pracy
Metoda opisu z elementami poganki. Aktywna praca uczniów – analiza dzieła muzycznego.
Percepcja muzyczna.
3. Środki dydaktyczne
1. Podręcznik –Wójcik D., ABC form muzycznych, wyd. Musica Iagellonica, Kraków 1999 2. Stanowisko do odtwarzania muzyki.
3. Nagrania utworów:
a) Arcangello Corelli – „Sonata B – dur, op. 2, nr 5”
4. Partytura wyżej wymienionej kompozycji.
5. Karta pracy ucznia
4. Przebieg lekcji
a. Faza przygotowawcza
1. Powitanie, czynności organizacyjno – porządkowe.
2. Sprawdzenie zadania domowego.
3. Powtórzenie piosenki poznanej na ostatniej lekcji.
4. Podanie tematu lekcji.
(10 min)
b. Faza realizacyjna
1. Metodą opisu, zapoznanie uczniów z pojęciem sonaty oraz wyjaśnienie jej pochodzenia.
Notatka:
Sonata – nazwa pochodzi od włoskiego sonare, czyli dźwięczeć. Początkowo odnoszona była tylko do utworów instrumentalnych. Sonata jako cykliczna forma instrumentalna rozwinęła się z canzony. W toku rozwoju ukształtowały się następujące typy sonaty: barokowa, klasyczna, romantyczna i najnowsza.
2. Omówienie typowej sonaty barokowej pod względem czasu jej powstania i obsady wykonawczej. Dokładne omówienie poszczególnych rodzajów sonat. Wyjaśnienie pojęcia bas cyfrowany.
Notatka:
Ze względu na obsadę wyróżniamy następujące sonaty:
a) Sonata triowa – podstawową obsadą tej sonaty były dwa instrumenty solowe i basso continuo. Dominowała przez cały XVII wiek. Najbardziej popularna była sonata triowa na dwoje skrzypiec i basso continuo.
b) Sonata solowa – jeden instrument solowy i basso continuo.
c) Sonata a quattro – na trzy instrumenty solowe i basso continuo.
Basso continuo – linia basu cyfrowanego z zapisem harmonicznego przebiegu, realizowana przez instrument melodyczny np. violę da gamba (chordofon smyczkowy), lutnię lub klawesyn.
3. Omówienie sonat pod względem podziału dokonanego we Włoszech w XVII wieku.
Omówienie cech charakterystycznych dla tych rodzajów sonat oraz wskazanie miejsc ich występowania. Przedstawienie szkół włoskich, w których sonata stała się głównie uprawianą formą. Omówienie podstawowych części sonat charakterystycznych dla całej sonaty barokowej.
Notatka:
W XVII wieku we Włoszech wykształciły się dwa rodzaje sonat:
a) Sonata da chiesa – kościelna. Początkowo nie miała określonej ilości części. Ustępy skrajne były w tempie szybkim, część środkowa - w tempie umiarkowanym, o charakterze tanecznym. Dopiero A. Corelli wprowadził czteroczęściowy podział sonaty da chiesa, w której część pierwsza i trzecia były wolne, a druga i czwarta - szybkie i imitacyjne.
b) Sonata da kamera – dworska. Prawie tożsama z suitą.
4. Wysłuchanie „Sonaty B – dur, op. 2, nr 5” Arcangela Corellego. Analiza muzyczna utworu, wskazanie stylistycznych cech charakterystycznych dla sonaty.
5. Omówienie sonaty barokowej pod względem doboru przez kompozytorów instrumentów.
Wskazanie sonaty klawesynowej ukształtowanej w epoce Baroku oraz wymienienie jej największych twórców, m.in. A. Corellego, G. Torellego, T. Albinoniego, J. S. Bacha, G. F Haendla.
(25 min)
c. Faza podsumowująca Zapisanie notatki do zeszytu.
(10 min)
6. Bibliografia
a. Wójcik D., ABC form muzycznych, wyd. Musica Iagellonica, Kraków 1999
7. Załączniki
a. Karta pracy ucznia
Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji - Sonata barokowa.
b. Zadanie domowe
