Sonata w klasycznej muzyce kameralnej
1. Cele lekcji
a. Wiadomości
Zapoznanie uczniów z cykliczną formą instrumentalną – sonatą. Omówienie dzieł muzyki kameralnej okresu klasycyzmu oraz wymienienie kameralnych form wskazujących na cykliczność formy.
Zapoznanie uczniów z trio fortepianowym, kwartetem smyczkowym oraz sonatą na skrzypce i fortepian. Wysłuchanie wybranych utworów muzyki kameralnej oraz dokonanie analizy dzieł.
b. Umiejętności Uczeń potrafi:
1. Wyjaśnić pochodzenie muzyki kameralnej.
2. Wskazać elementy dzieła muzycznego, które wpływają na rozwój formy.
3. Omówić budowę sonaty na skrzypce i fortepian oraz wskazać współczynniki pomagające w rozbudowie tego rodzaju formy sonatowej.
4. Przedstawić obsadę wykonawczą tria fortepianowego. Omówić jego budowę oraz wskazać jego charakterystyczne cechy. Wymienić kompozytorów konstruujących utwory na tria fortepianowe.
5. Przedstawić obsadę wykonawczą kwartetu smyczkowego. W kontekście historii muzyki omówić sposób kształtowania się formy kwartetu smyczkowego. Wskazać przedstawicieli tworzących utwory na kwartet smyczkowy.
6. Przeprowadzić analizę muzyczną utworów wysłuchanych na lekcji.
2. Metoda pracy
Metoda opisu z elementami poganki. Aktywna praca uczniów – analiza dzieła muzycznego.
Percepcja muzyczna.
3. Środki dydaktyczne
1. Podręcznik – Wójcik D., ABC form muzycznych, wyd. Musica Iagellonica, Kraków 1999 2. Stanowisko do odtwarzania muzyki.
3. Nagrania utworów:
a) Ludwik van Beethoven – „Kwartet B – dur, op. 133“
b) Wolfgang Amadeusz Mozart – „Sonata E-moll na skrzypce i fortepian, KV 304”
4. Partytury wyżej wymienionych kompozycji.
5. Karta pracy ucznia
4. Przebieg lekcji
a. Faza przygotowawcza
1. Powitanie, czynności organizacyjno – porządkowe.
2. Sprawdzenie zadania domowego.
3. Powtórzenie piosenki poznanej na ostatniej lekcji.
4. Podanie tematu lekcji.
(10 min)
b. Faza realizacyjna
1. Metodą opisu, zapoznanie uczniów z pojęciem muzyki kameralnej.
Notatka:
Muzyka kameralna - to dzieła muzyki klasycznej przeznaczone dla małych zespołów instrumentalnych. Tak mała grupa muzyków zwykle nie potrzebuje dyrygenta. Doskonałość interpretacji zależy wyłącznie od harmonijnej współpracy instrumentalistów. Każdy instrument ma do odegrania własną, odrębną linię melodyczną, a o efekcie końcowym decyduje bardziej doskonałość współbrzmienia niż wirtuozeria partii solowych. W XVI i XVII wieku bogate rodziny często spędzały wieczory na wspólnym muzykowaniu. Wczesne dzieła muzyki kameralnej komponowano właśnie z myślą o tego typu wykonaniu. Jednakże w XVIII wieku utwory kameralne stały się już za trudne dla amatorów.
2. Omówienie budowy formy sonatowej oraz przedstawienie formalnych założeń dla sonaty w klasycznej muzyce kameralnej. Wskazanie tych elementów dzieła muzycznego, które mają wpływ na kształtowanie klasycznych form muzyki kameralnej, takich jak: sonata na skrzypce i fortepian, trio fortepianowe, kwartet smyczkowy.
3. Wysłuchanie „Sonaty E-moll na skrzypce i fortepian, KV 304” Wolfganga Amadeusza Mozarta. Krótka analiza formalna utworu. Wspólne poszukiwanie w utworze stylistycznych elementów charakterystycznych dla klasycznej formy sonaty.
4.
Notatka:
Sonata na skrzypce i fortepian – w formie tej zauważyć można współdziałanie ze sobą obydwu elementów. Niekiedy w partii fortepianu pojawia się rodzaj kontrapunktu występujący w stosunku do linii melodycznej skrzypiec i na odwrót. Bardzo często stosowana jest korespondencja motywów, względnie uzupełniające się przebiegi tematyczne w poszczególnych partiach. Zazwyczaj możemy mówić tu o dialogowaniu.
5. Metodą opisu, omówienie cyklicznych form instrumentalnych: tria fortepianowego i kwartetu smyczkowego.
Notatka:
Trio fortepianowe – obsada tria to: skrzypce, wiolonczela i fortepian. We wcześniejszych triach najmniej uprzywilejowanym instrumentem była wiolonczela, która głównie zdwajała linię basową fortepianu. Podobną rolę spełniają też skrzypce. W klasycyzmie nastąpiło stopniowe usamodzielnienie się poszczególnych partii. Ludwik van Beethoven zrewolucjonizował sposób traktowania instrumentów w triach.
Kwartet smyczkowy – przeznaczony na cztery instrumenty solowe: dwoje skrzypiec, altówkę i wiolonczelę. Wykorzystuje wszystkie możliwości brzmieniowe i techniczne każdego z instrumentów. Rola poszczególnych instrumentów zmienia się w trakcie utworu. Często stosowana jest korespondencja motywów, operująca krótkimi sekwencjami.
(25 min)
c. Faza podsumowująca
1. Wysłuchanie „Kwartetu smyczkowego B – dur, op.133” Ludwika van Beethovena. Analiza muzyczna dzieła.
2. Zapisanie notatki do zeszytu.
(10 min)
5. Bibliografia
d. Wójcik D., ABC form muzycznych, wyd. Musica Iagellonica, Kraków 1999
6. Załączniki
a. Karta pracy ucznia
Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji pt. Sonata w klasycznej muzyce kameralnej.
b. Zadanie domowe
