MIEJSKIE MUZEUM PRZEMYSŁOWE IM. DRA ADRJANA BARANIECKIEGO W KRAKOWIE, SMOLEŃSKA 9. TEŁ. 1539
WZORY M E B L I
ZABYTKOWYCH I N O W O CZESN Y C H
0 , ,
5
Z E S Z Y T K R A K Ó W 1927
NAKŁADEM I DRUKIEM MIEJSKIEGO MUZEUM PRZEM Y SŁO W EGO
MIEJSKIE MUZEUM PRZEMYSŁOWE IM. DRA ADRJANA BARANIECKIEGO W KRAKOWIE, SMOLEŃSKA 9. TEL. 1339
WZORY MEBLI
ZABYTKOWYCH I N O W OCZESNYCH
K R Z E S Ł O (C IE M N Y DĄB) W Y K O N A N E W P R A C O W N I A. S Y D O R A W K R A K O W IE . P R O J . J. C ZA J K O W SK IE G O .
5
Z E S Z Y T K R A K Ó W 1927
NAKŁADEM I DRUKIEM MIEJSKIEGO MUZEUM PRZEM YSŁOW EGO
W YKONANO W D RU KARNI MIEJSKIEGO MUZEUM PRZEM YSŁOW EGO IM. DRA ADRJANA BARANIECKIEGO W KRAKOW IE P O D KIEROW NICTW EM S T E F A N A B A R A N O W S K I E G O .
S T Ó Ł ( O R Z E C H ) W Y K O N A N Y W P R A C O W N I J. C Z E R S K I E G O W K R AK O W IE . P R O J . JÓ ZE FA C Z A J K O W S K I E G O .
OD DAWNEJ SKRZYNI DO NOWOCZESNEJ SZAFY.
Z c y k lu „ C z a sy i m e b le “.
T echnika stolarska, począwszy od najprostszych, a skończyw szy na najbardziej skom plikow anych połączeniach drew na, znana była już Egipcjanom . N ie dziw więc, że pew ien typ szafy spotykam y u nich na odnalezionych w iz e ru n k a c h .') Mimo tych sporadycznych w ypadków m ożna śmiało tw ierdzić, że w sto sun k u do innych sprzętów , jak ie k u ltu ra m ieszkaniow a wytworzyła, szafa słusznie uchodzi za m ło d szy tw ór, niż otaczające ją często m eble. T w ierdzenie to, m a tern w iększe u zasad nienie w sto sun ku do naszego k raju i w ogóle rozw oju stolarstw a w Polsce. U nas później, niż gdziekolw iek indziej zaczęło się rozw ijać m eblarstw o. Św iadczą o tern przepisy wyzwolinowe, w ydane za panow ania Jana K azim ierza, k tó re mówią tylko o dwu sztukach wyzwolinowych, jak ie k a n d y d a t m iał wykonać, a m ianow i
cie: o skrzyni i stole.
Stało się to niewątpliw ie dlatego przedew szysfkiem , że inn e były p otrzeby naszych przodków , niż dziś żyjących ich potom ków . Ich fałdziste i bufiaste, a przytem p ra wie zawsze z grubych m ateryj w ykonane odzienia, niekoniecznie musiały wisieć, by
się nie zmiąć. Leżenie i tak im wiele nie szkodziło.
O p ró cz tego budow nictw o św ieckie zwłaszcza m ieszczańskie, jakkolw iek stawiało w ysokie dom y nieraz o wielu p iątrach, to je d n a k po ko je były niskie. N atom iast
budow a dw orków w iejskich nie szła bynajm niej w k ie ru n k u pionow ym w zwyż, ale raczej rozp ościerała się n a płaszczyznach poziom ych, z pow odu w ielkich obszarów jakiem i wówczas dysponow ano. S tąd niskie m ieszkania, w k tórych jak o schow ki
n a gard ero b ę, służyły skrzynie.
N azw a tychże pochodzi o d słowa w łoskiego „scrig n o “, któi'e wzięło swój począ
tek od łacińskiego w yrazu „scrin ia“ albo „scrinium “, co dow odzi, iż skrzynie przyszły do P olski z Italji. To też do czasu średniow iecza posługiw ano się skrzy
nią, jak o n iezbędnym sprzętem w um eblow aniu k o m n at i izb. W czasach gotyku spotykam y się ju ż w kościołach ze skrzyniam i nie otw ierającem i się od góry, lecz
m ającem i dw oje drzw i od frontu. Są to napew no pro to ty p y dzisiejszych szaf.
W iadom o jed n ak , że już od początku XVII-go w ieku (o ile nie wcześniej) sprow a
dzano do nas bogato rzeźbio ne szafy gdańskie, ale era szybkiego tem pa rozw oju tej gałęzi sztuki stolarskiej w P olsce, d atu je się p raw d o p o d o b n ie od A ugusta II S asa (1697—1733). Do tej bow iem pory, sk ro m n e n ad wyraz było um eblow anie szlachty, a więc i mieszczan, nie m ówiąc już o chłopach. Przeciw ieństw em tej epoki są czasy A ugusta III, za k tó rego to panow ał już w ykw int i przepych w u rządzaniu m ieszkań. G raniczyło to naw et ze zbytkiem , jaki zresztą za tego k ró la w wielu dziedzinach życia zapanow ał. O tern ważnem i obchodzącem nas tutaj zagadnie
niu, odnoszącem się do stolarstw a, pisze ksiądz K ifow icz2):
„W ym yślano kan ap y i krzesła ze skóry pozłocistej w różne floresy. P o tem n astą
piły krzesła plecione w k ra tk ę (w yplatane trzciną), z brzegam i i nogam i d rew n ia- nem i; potem nastąpiły stoliki ró żne składane, b iu rk a, k an to rk i i szafy rozm aitych w ielkości i kształtów , je d n e lakierow ane pokostem chińskim o dm iennem o d tego, k tó re składało ko rp u s, do lu stra i gładkości szkła, seidw asserem napuszczane i p o tem suknem , skrzypiem i w iórem stolarskim , aż do gorącości ta rte i tak błysku
n ab ierające“.
Z pow odu dużego zapotrzebow ania sprzętów zaczęła się pom nażać i liczba stola
rzy, tak, jak to je st dziś z radjofechnikam i. Do uszlachetnienia sztuki m eblarskiej przyczynili się niefylko sprow adzani rzem ieślnicy, ale i w ędrów ki krajow ych sił zagranicę. R ozpow szechnianiu się szafy w innych krajach stało znów na p rzeszk o
dzie ustaw odaw stw o podatkow e, co miało m iejsce w A nglji i P o rfu g a lji3).
K iedy m inęły wieki ascezy, w których wszystko co człowiek p o siadał było p rze
m ijającą m arnością w obec w ielkiego celu zdążania do Boga, a p rzy szed ł czas re nesansu, nastąpiła reakcja. Teraz zaczęto zw racać uwagę na sztukę św iecką przy
stosow aną do codziennego życia i wygód ciała.
Szafa ob ecnie b ez d o d an ia jej przym iotnika nie oznacza jeszcze właściwości p rz e znaczenia, do jakiego została zbudow ana. A lbow iem z postępem cywilizacji wytwo
rzyła się tak a galerja różnych odm ian szaf, że w ym ieniając i-zeczownik musim y koniecznie do d ać i przym iotnik, jeśli chcem y, ażeby w iedziano o jakiej szafie je st mowa. P oniew aż m am y przystosow ane szafy do sypialni, przed p o k o ju , szafy na bieliznę, inaczej bieliźniarkam i zwane, potem szafy n a b ro ń lub książki, czy też na sreb ro , o zd o b n ą p o rcelan ę i wiele innych, więc o k reślenie pow yższe je st k o nieczne. Inny typ szafy m am y w u rząd zen iach sklepow ych, często z przesuw anem i drzwiam i. W reszcie szafy biurow e n a ak ta z żaluzjami drew nianem i. W ko ń cu pow szech ne są dziś szafy le k arsk ie i n a p rzyrządy do b ad ań fizykalnych, oraz po m u
zeach na m inerały i okazy zoologiczne, tudzież rozm aite p rzedm ioty zabytkow e.
Z przezn aczen ia szaf, zarów no do przechow yw ania rzeczy codziennego użytku słu
żących, jak i innych zaspakajających k u ltu raln e lub naukow e p o trzeb y ludzkości, wynikła rozm aitość kształtów i wymiarów. M uszą one być uw zględniane wraz z wszelkiem i w ym aganiam i zam awiającego. M imo to są pew ne typy szaf masowo fabrykow ane, naw et dla pierw szorzędnych składów m eblow ych, m ające nie wiele ró żniące się m iędzy sob ą w ymiary, k tó re są mniej więcej ustalone. (Na tem polega m asow a pro d u k cja). Do takich przedew szystkiem należą szafy do sypialni, k tó re zależnie od stylu m ogą fu i ów dzie wykazywać pew ne o dchylenia od przyjętych wymiarów, jako, że żad n e z nich za ab solu tn e nie m ogą być uw ażane, ze znanych już pow odów . P rzec iętn a szafa do sypialni dość w ygodna m a około 200 cm wy
sokości, 120 cm szerokości i 55—60 cm głębokości. W płytszej szafie tru d n o je st w ieszać g ard ero b ę n a drew nianych ram iączkach rów nolegle do boków . W ieszanie u b rań zwłaszcza m ary n arek frontem do drzwi je st nieekonom iczne, o ile chodzi
o w yzyskanie przestrzeni, ale i o to by nie miąć garderob y .
Szafy w iększe od p rzeciętnych w ykonyw ane są przew ażnie do rozb ieran ia, jako łatwo przen o śn e i bez p orów nania wygodniejsze. M a to rów nież duże znaczenie przy w ykonyw aniu przez stolarza, któ rem u stosunkow o nie wiele m iejsca zajm ują przez cały przeciąg pracy. Są i in n e jeszcze szafy, k tó ry ch poszczególne dla sie
bie zam knięte całości zestawia się razem na m iejscu. D la uzyskania m iejsca zam iast drzwi do otw ierania, poczęto stosow ać drzw i przesuw ane, ale w tedy szafa cała
naraz nigdy nie m oże być otw arta.
W now oczesnych b u dow ach um ieszcza się szafy w ścianach tak, że drzw i tylko są w idoczne, nie zaś cały plastyczny sześciobok. N ie dow odzi to jeszcze przejścia do innego sprzętu, m ającego zastąpić dzisiejszą szafę. R óżni się tylko tern, że nie za
b iera tyle miejsca w pokoju.
Z tego prow izorycznego wyliczenia okazuje się, że szafa je st niby uniw ersalnym m eblem naszych czasów. D om inujące stanow isko, jak ie zajm uje niełatw o chyba utraci na rzecz przyszłego jakiegoś sprzętu, k tórego k o ncepcję k u ltu ra m ieszka
niow a i cywilizacja m ogą niezaw odnie kiedyś w przyszłości wytworzyć.
Marjan Padechowicz.
‘) To sam o stw ierdzają i późniejsze w ykopaliska z czasów etru sk ich . Na jednej bowiem z trum ien e tru sk ich zn ajd u je się kom pletny ob raz w arsztatu stolarskiego. T akże i m alowidła ścien n e z tego czasu p rzedstaw iają pracow nie ów czesnych stolarzy, którzy wówczas może naw et inaczej się nazy
wali. * J) Ks. Jędrzej Kitowicz: „O p is obyczajów i zwyczajów za panow ania A ugusta 111“, P ete rsb u rg i Mohylów 1855. * 3) Tem u zagadnieniu pośw ięciłem osobny artykuł, drukow any w „G łosie N aro d u “
z dnia 23 kwietnia-1925 r.
P O K Ó J K A W A L ER SK I P R O JE K T U A R C H . R O M A N A S C H N E I D R A Z ŁODZI.
P O K Ó J K A W A L E R SK I P R O J E K T U A R C H . R O M A N A S C H N E ID R A Z ŁODZ I.
P O K Ó J K A W A L E R S K I P R O JE K T U A U C H . R O M A N A S C H N E I D R A Z ŁODZ I.
ST Ó Ł I K R Z E S Ł O (JES ION ) W Y K O N A N E W P R A C O W N I M UZ EU M P R Z E M Y S Ł O W E G O W K R A K O W IE .
i l i l l l i ' ■
STÓ Ł (C IEMNY DĄB) W Y K O N A N Y W P R A C O W N I A. S Y D O R A W K R A K O W IE .
TOA LE TA (T RZE ŚNI A) W Y K O N A N A W P R A C O W N I IG N . KLEINA W K R A K O W IE . P R O J . J Ó Z E F C ZA JKO W SKI . — K R E D E N S (DĄB JASNY P O L IT U R O W A N Y ) W Y K O
N A N Y W P R A C O W N I J. ZABŻY W K R AK O W IE . P R O J . J Ó Z E F C Z A J K O W SK I .
K R E D E N S (DĄB JASNY P O L I T U R O W A N Y ) W Y K O N A N Y W P R A C O W N I JÓ Z EF A ZABŻY W K R A K O W I E . P R O J . J Ó Z E F A C Z A J K O W S K I E G O .
M E B L E Z A B Y T K O W E .
ST OLI K ZE Z B IO R Ó W W LISKU.
STOLIK Z K O Ń C A XVIII W IEK U. JAKOB Y P O C H O D Z Ą C Y 7. P A Ł A C U C E S A R S K IE G O W S K IE R N I E W IC A C H .
S T O LI K ZE Z B IO R U SZ O Ł A JS K IC H W K R AK O W IE .
S T Ó Ł ZE Z B I O R Ó W P. SI EDLECK IEJ W K R A K O W I E
ST ÓŁ ZE Z B IO R Ó W W LISKU.
ST Ó Ł ( O D W R Ó C O N Y R U C H O M Y BLAT) 7.E Z B I O R Ó W P . SIEDLECKIEJ W K R A K O W IE .
S T Ó Ł Z H O T E L U P O L L E R A W K R A K O W IE .
L U S T R O ZE Z B I O R Ó W P . SI EDLECK IEJ W K R A K O W IE .
MUZEUM PRZEMYSŁOWE W KRAKOWIE
W Y D A J E C Z A S O P I S M O
„RZECZY PIĘKNE“
M I E S I Ę C Z N I K P O Ś W I Ę C O N Y W Y T W Ó R C Z O Ś C I P R Z E M Y S Ł O W E J I R Ę K O D Z I E L N I C Z E J O R A Z S Z T U C E S T O S O W A N E J
» R Z E C Z Y P I Ę K N E « U K A Z U J Ą S I Ę K A Ż D E G O M I E S I Ą C A jako czasopismo ujmujące wszystkie sprawy związane z potrzebami przemysłu, rzemiosła, sztuki stosowanej oraz szkolnictwa zawodowego i artystycznego.
Każdy rzemieślnik znajdzie w ilustra- Dla robót kobiecych uwzględniane są:
cjach wzory wszelkiego rodzaju hafty, kilimy, batiki, koronki i t. p.
robót warsztatowych. Przemysłowiec i kupiec zapoznać się Dla nauczycieli rysunków i robót ręcz- może z reklamą i grafiką przemy-
nycli, przemysł artystyczny i sztuka słową oraz z produkcją krajową zdobnicza ma niezmierne znaczenie, w dziale sztuk i rzemiosł,
to też dział ten w » R Z E C Z A C H Dla urządzeń kościelnych, biurowych P I Ę K N Y C H « obficie jest ilu- i mieszkaniowych będą podane strowany. wzory stylowe dawne i teraźniejsze.
W każdym kulturalnym domu, w szkole, w zakładach przemysł, i rękodzielniczych, czytelniach i bibljotekach winny się znaleźć:
»RZECZY PIĘKNE« organ Muzeum Przemysłowego w Krakowie c z a s o p i s m o ilustrujące przemysł i rzemiosło artystyczne.
Prenumeratę »RZECZY PIĘKNYCH« zniżono na z ł. 2'50, z przesyłką i opakowaniem z ł. 3*—, rocznie z przesyłką z ł. 36*—, półrocznie z ł. 18*—, kwartalnie zło ty ch 9*—.
Należytość można przesyłać z a ł ą c z o n y m p r z e k a z e m P . K. O. Konto N r. 406.512.
Na żądanie mogą być przesyłane
»RZECZY PIĘKNE«"
za zaliczką.
Przedpłata roczna upoważnia do bezpłatnego otrzymania bogato ilustrowanych »WYCINANEK«. — Każdy prenumerator
»RZECZY PIĘKNYCH« korzysta z 30% zniżki przy zakupnie wydawnictw Miejskiego Muzeum Przemysłowego w Krakowie.
Redakcja »RZECZY PIĘKNYCH« udziela prenumeratom bezpłatnej informacji z zakresów omawianych w czasopiśmie, oraz dostarcza wszelkiego rodzaju wzorów I projektów w dziale przemysłu artystycznego, sztuki zdobniczej, grafiki, reklamy kupieckiej, i t. p. po c e n i e b a r d z o u m i a r k o w a n e j . Adres Redakcji: K r a k ó w , ulica Smoleńska L. 9. :-: Telefon Nr. 1339.
WYDAWNICTWA MUZEUM PRZEMYSŁOWEGO
IM. DRA ADRJANA BARANIECKIEGO W KRAKOWIE, UL. SMOLEŃSKA 9;
Karol Homolacs: PODRĘCZNIK DO ĆWICZEŃ ZDOBNICZYCH.
Kraków, 1924 r. Str. 253. Z bardzo licznemi ilustracjami.
1 tablica barwna. Dzieło opracowane do użytku nauczycieli
rysunków i robót ręcznych . . . . . . . . \ . . . Zł. 10'—
Inż. Edward Herzberg-.ZARYS TECHNOLOGJI DREWNA, podręcz
nik dla uczniów szkół technicznych i rzemieślniczych Kraków,
1924 r. Stron 239. Rysunków 249 ... . 6*—
Morjan Padechowicz, KALKULACJA W STOLARSTWIE II WYD.
„
3*—Stanisław Bafko: NAUKA OBYWATELSTWA . . . . . ... 1\—
Inż. Karot Sfadfmuller, S ŁOWNI KI RZEMIEŚLNICZE. Dział:
1-y drzewny, 2-gi metalowy, 3-ci instalacyjny, 4-y skórniczy, 5-ty włókienniczy, 6-ty i 7-my zbożowy i ceramiczny, 8-my i 9-ty graficzny instrumentalny, 10-fy budowlany, 11-ty przemy-
słowo-rękodzielniczy. Cena poszczególnego słownika . . . „ Q'50 DYPLOM NA CZELADNIKA, barwnie ozdobny . . . „ V — Adam Chmiel, GODŁA RZEMI EŚLNI CZE I PRZEMYSŁOWE
KRAKOWSKIE (ilustrowane). Kraków, 1922 r. Sir. 28 . . „ 2'50
WYCINANKI LUDU POLSKIEGO
wydawnictwo subwencjonowane przez Departament Sztuki M. W.
I O. P. zatwierdzone przez Minist. W. R. I O. P. rozporządze
niem z dnia 18-go czerwca 1924 r. L. 1924/24 jako wydawnictwo pomocnicze dla nauczycieli, zawierające 14 barwnych tablic orygi
nalnych wycinanek łowickich i kurpiowskich. Cena 5 złotych.
Należytość można wpłacać czekiem P. K. O. Kraków Nr. 406.512 K S I Ę G A R N I O M T Y L K O ZA G O T Ó W K Ę Z 30%. R A B A T E M .
Zamówienia przyjmuje i wysyła na żądanie za pobraniem pocztowem Dyrekcja Miejskiego Muzeum Przemysłowego w Krakowie, ul. Smoleńska 9. Teł. 1339.
